Một số giải pháp đảm bảo chất lượng học phần thực hành nghiệp vụ sư phạm ở khối trường đại học sư phạm

Nội dung text: Một số giải pháp đảm bảo chất lượng học phần thực hành nghiệp vụ sư phạm ở khối trường đại học sư phạm

1. Tư liệu tham khảo Số 11(77) năm 2015 ___ MỘT SỐ GIẢI PHÁP ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG HỌC PHẦN THỰC HÀNH NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM Ở KHỐI TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM TRẦN HOÀI THANH* TÓM TẮT Hiện nay, cách thức triển khai cũng như đánh giá thực tập sư phạm (TTSP) còn mang nặng tính hình thức, chưa phản ánh đúng thực chất năng lực tay nghề của giáo sinh. Chất lượng công tác đào tạo và rèn luyện nghiệp vụ sư phạm (NVSP) ảnh hưởng đến chất lượng giáo dục của sinh viên (SV) sư phạm. Trên cơ sở phân tích hiện trạng đào tạo và rèn luyện nghiệp vụ sư phạm (RLNVSP) cho SV sư phạm, bài báo đã đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo và RLNVSP. Từ khóa: rèn luyện nghiệp vụ sư phạm, đào tạo. ABSTRACT Some solutions to ensuring the quality of pedagogical practicum in universities of education The implementation and evaluation of pedagogical practicum nowadays are still formalistic and fail to relect the actual professional competence of student-teachers. The quality of pedagogical professional training influences the educational quality of pedagogical students. Based on the analysis of the reality of pedagogical professional training for pedagogical students, the article suggests some solutions to enhancing the quality of pedagogical professional training. Keywords: pedagogical professional training, training. 1. Đặt vấn đề giáo dục ở phổ thông, tích lũy những Thực hành NVSP là học phần kinh nghiệm giáo dục, kinh nghiệm giảng không thế thiếu trong chương trình đào dạy để làm hành trang hội nhập với cơ sở tạo giáo viên của các trường đại học sư giáo dục khi tốt nghiệp và nhận nhiệm vụ phạm (ĐHSP). Đây là học phần tạo nên ở trường phổ thông. tính đặc thù của trường ĐHSP. Các Trong những năm qua các trường trường đại học khác chủ yếu trang bị tri ĐHSP đã có nhiều thay đổi về hình thức thức khoa học, trường ĐHSP ngoài kiến tổ chức, biện pháp thực hiện nhằm mục thức khoa học còn phải trang bị kiến thức đích nâng cao hiệu quả công tác thực khoa học giáo dục cho SV. Công tác thực hành NVSP. SV sư phạm khi nhận công hành NVSP được tổ chức thực hiện nhằm tác tại các trường phổ thông năng lực sư mục đích giúp SV hiểu được tình hình phạm còn hạn chế nên các trường phổ * HVCH, Trường Đại học Giáo dục, ĐHQG Hà Nội; Email: doantruongbuithixuan@gmail.com 178
2. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trần Hoài Thanh ___ thông phải dành từ 6 tháng đến 1 năm để hoạt động dạy học của mình. SV tập sự. Chương trình đào tạo giáo viên Để thực hiện Nghị quyết 29 của Bộ trong các trường ĐHSP hiện nay thiên về Chính trị khóa XI về đổi mới căn bản, trang bị lí luận, xem nhẹ và thiếu biện toàn diện giáo dục đào tạo và Đề án đổi pháp rèn luyện kĩ năng nghề nghiệp cho mới chương trình, sách giáo khoa phổ SV. thông sau năm 2015 với yêu cầu phát Thời lượng dành cho các công tác triển phẩm chất và năng lực người học này còn hạn chế, SV được về cơ sở thực hướng tới phát triển các năng lực chung tập giáo dục tổng cộng 10 tuần chia làm mà mọi học sinh cần có trong cuộc sống, 02 đợt thực tế chỉ còn 06 tuần SV thực đồng thời phát triển các năng lực chuyên hiện nhiệm vụ RLNVSP và TTSP, do đó biệt liên quan đến từng lĩnh vực giáo dục, tình cảm nghề nghiệp, kinh nghiệm được môn học, hoạt động trải nghiệm sáng tạo, tích lũy chưa nhiều. công tác thực hành NVSP phải được đầu Phân tích Chương trình khung giáo tư thích đáng về thời gian, cơ sở vật chất dục đại học được Bộ Giáo dục và Đào và nội dung hoạt động, kiến thức khoa tạo ban hành theo Thông tư số học sư phạm để đáp ứng yêu cầu của 28/2006/QĐ-BGDĐT ngày 28/6/2006 ngành giáo dục và khẳng định năng lực cho thấy: Khối lượng kiến thức tối thiểu nghề nghiệp sư phạm cho SV. và thời gian đào tạo (trình độ đại học) 2. Nội dung nghiên cứu ngành sư phạm theo thiết kế gồm 210 2.1. Về hoạt động rèn luyện nghiệp vụ đơn vị học trình (đvht) (1,5 đvht tương sư phạm trong trường đại học sư phạm đương 1 tín chỉ (TC)), chưa kể phần nội Trường ĐHSP là cơ sở đào tạo giáo dung về Giáo dục thể chất (5 đvht) và viên, là nơi cung cấp nguồn nhân lực - Giáo dục Quốc phòng (165 tiết) với thời người dạy học cho các trường phổ thông. gian đào tạo 4 năm. TTSP là một phần Nói cách khác, trường sư phạm là nơi độc lập, thiết yếu (bắt buộc) chiếm 10 “tạo ra sản phẩm”, còn các trường phổ đvht - chiếm 4,76% khối lượng học tập thông là “khách hàng tiêu thụ sản phẩm”. của chương trình đào tạo giáo viên Thế nhưng, nơi đào tạo đã chưa quan tâm (ĐTGV). thực sự đến “đơn đặt hàng” của khách Trong chương trình đào tạo theo hệ hàng, đã cho “ra lò” những sản phẩm thống TC hiện nay của các cơ sở ĐTGV được đánh giá là “giàu tri thức chuyên cho thấy tổng số TC của toàn bộ khóa môn, nghèo kĩ năng sư phạm”, trong khi học phổ biến trong khoảng 130-132, chính NVSP sẽ quyết định tay nghề giáo trong đó thời lượng cụ thể dành cho viên, làm nên bản lĩnh giáo viên. Thiếu TTSP và kiến tập sư phạm (KTSP) như NVSP, giáo viên không thể thực hiện tốt sau: 179
3. Tư liệu tham khảo Số 11(77) năm 2015 ___ Bảng. TTSP trong chương trình ĐTGV ở VN Số TC KTSP Tổng số TTSP TT Tên trường và TTSP KTSP TC Số TC Tỉ lệ% TT SP1 TT SP2 1 ĐHSP Hà Nội 130 7 5.38 Không Không 6 TC 2 ĐHSP TPHCM 132-138 6 4.35-4.55 1TC 2 TC 4 TC 3 ĐHSP Huế 134 6 4.47 1 TC 5 TC 4 ĐHSP Vinh 9 5 Không Không 5 TC 5 ĐH Cần Thơ 120 6 5 1 TC 5 TC ĐHSP Thái 6 132 5 3.79 Không 2 TC 3 TC Nguyên 7 ĐH Tây Nguyên 132 7 5.30 2 TC 5 TC Nguồn: [1] Như vậy, khối lượng học phần nhiệm vụ riêng của phòng đào tạo và của TTSP trong chương trình đào tạo giáo trường sư phạm. viên ở các cơ sở đào tạo nêu trên có sự Thực hành NVSP ở các trường khác nhau đáng kể, thấp nhất là 3,79% ĐHSP bao gồm nhiều hoạt động từ việc (Trường ĐHSP, Đại học Thái Nguyên) trang bị kiến thức khoa học giáo dục như và cao nhất là 5,38% (ĐHSP Hà Nội). tâm lí học, giáo dục học, phương pháp [1] giảng dạy bộ môn cho đến việc tổ chức - Nhiệm vụ đào tạo RLNVSP chưa RLNVSP, TTSP cho SV. Các hoạt động được quán triệt đầy đủ với tất cả giảng liên quan đến thực hành NVSP thường viên của trường, dẫn đến tình trạng xem được thực hiện tập trung ở học kì 5 đến công tác này là nhiệm vụ của tổ bộ môn học kì 8 của quá trình đào tạo, chủ yếu là phương pháp giảng dạy. các hoạt động RLNVSP và TTSP. Trước - Phòng đào tạo (đơn vị chủ trì tổ khi tổ chức các hoạt động RLNVSP và chức triển khai), khoa tâm lí giáo dục TTSP, các trường có tổ chức nhiều hoạt (đơn vị chủ lực nghiên cứu đào tạo và động như tổ chức hội giảng, mời báo cáo triển khai khoa học sư phạm), trường viên phổ thông đến báo cáo kinh nghiệm, trung học thực hành (cơ sở ứng dụng và thi soạn giảng giáo án điện tử, làm đồ triển khai RLNVSP cho SV), các khoa và dùng giảng dạy nên kết quả các đợt các tổ bộ môn chưa có sự phối hợp chặt RLNVSP và TTSP của SV khả quan hơn: chẽ, nhịp nhàng trong công tác trang bị 90% đạt loại khá giỏi. tri thức, kinh nghiệm khoa học giáo dục Tuy vậy, thực chất năng lực nghề cho SV có tâm lí xem công tác này là nghiệp của SV còn thấp so với chuẩn 180
4. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trần Hoài Thanh ___ giáo viên do Bộ Giáo dục và Đào tạo ban thực hành sư phạm thường xuyên liên tục hành và đòi hỏi của ngành trong tương trong quá trình đào tạo giáo viên. lai. Qua tìm hiểu và khảo sát, chúng tôi 2.2.2. Nguyên nhân chủ quan nhận thấy: Trường phổ thông và các cơ - Chương trình học các học phần sở giáo dục nơi trường ĐHSP đưa SV NVSP còn quá nặng về lí thuyết. đến RLNVSP và TTSP chưa nhận thức - Khâu kiểm tra, đánh giá SV còn đầy đủ trách nhiệm và yêu cầu của công lỏng lẻo. tác thực hành NVSP. Trong quá trình tổ - Chưa chú trọng vào các kĩ năng chức thực hiện, không tránh khỏi việc giáo dục. “nương nhẹ” khi đánh giá SV. - Việc rèn luyện chưa đồng bộ, nhiều 2.2. Một số nguyên nhân của những SV không tham gia hoặc tham gia đối bất cập trên phó. 2.2.1. Nguyên nhân khách quan - Một số giảng viên chưa tích cực, - Một số trường cao đẳng sư phạm chưa tạo được sự hấp dẫn của môn học được nâng cấp thành trường đại học đa để thu hút SV, chưa nhiều kinh nghiệm ngành, một số trường đại học khoa học kĩ về thực tiễn dạy học ở trường phổ thông thuật cũng được phép đào tạo giáo viên để xử lí các tình huống sư phạm. nhưng đội ngũ cán bộ giảng dạy, nhất là - SV chưa tích cực, tự giác trong đội ngũ giảng dạy NVSP, còn thiếu về số RLNVSP, chủ yếu mới tập trung ở một lượng và yếu về chất lượng. số em khá, giỏi. - Cơ sở vật chất còn thiếu: Phòng Thực trạng tổ chức hoạt động TTSP RLNVSP chưa đảm bảo tiêu chuẩn (diện của SV ở một số trường ĐHSP được tích nhỏ, thiếu ánh sáng, thiếu trang thiết khảo sát theo các khâu của quá trình tổ bị ); SV không có điều kiện thường chức với 4 mức độ thực hiện: Tốt/ Khá/ xuyên thực hành ở trường phổ thông, SV Trung bình/ Yếu. Kết quả thống kê được còn phải tập giảng ngay tại phòng ở, quy ước theo thang điểm ứng với 4 mức thậm chí là hành lang kí túc xá. độ là Tốt - điểm 4; Khá - điểm 3; Trung - Chương trình RLNVSP thường bình - điểm 2; Yếu - điểm 1. Điểm trung xuyên bị cắt giảm, thời gian thực hành ít, bình (ĐTB) được quy định theo biên SV quá đông nên không thể tổ chức đều liên tục: 1,0 – 1,75: Yếu; 1,76 – 2,5: cho tất cả, nhiều SV chưa được tham gia Trung bình; 2,51 – 3,25: Khá; 3,26 – thực hành các kĩ năng NVSP. 4,00: Tốt. Kết quả khảo sát, đánh giá - Vị trí yêu cầu của bộ môn phương mức độ thực hiện các khâu tổ chức TTSP pháp dạy học còn bị xem nhẹ. của SV ngành sư phạm được trình bày ở - Nhiều trường chưa tổ chức công tác bảng 2 và bảng 3 dưới đây: 181
5. Tư liệu tham khảo Số 11(77) năm 2015 ___ Bảng 2. Mức độ thực hiện công tác chuẩn bị TTSP STT Nộidung ĐTB mức độ thựchiện CBQL GV SV Xây dựng kế hoạch TTSP của SV theo chức năng của 1 3,67 3,97 3,63 khoa, trường, phòng, ban 2 Lập Ban chỉ đạo TTSP của trường ĐHSP 3,64 3,85 3,39 3 Trường chuẩn bị địa bàn thực tập: bố trí, liên hệ với trường 3,7 3,88 3,53 thực tập 4 Lập các đoàn TTSP của SV 3,44 3,72 3,4 Lựa chọn và cử cán bộ phụ trách, giảng viên tư vấn, hướng 5 3,35 3,62 3,33 dẫn SV TTSP Quy định/chuẩn bị tài liệu hướng dẫn TTSP cho giảng viên, 6 3,31 3,61 3,26 giáo viên, trường thực tập, các đoàn thực tập 7 Quy định/chuẩn bị tài liệu hướng dẫn TTSP cho SV 3,46 3,67 3,46 8 Chuẩn bị các loại hồ sơ, biểu mẫu cho TTSP 3,35 3,75 3,68 9 Chuẩn bị kế hoạch kinh phí, các định mức chi cho TTSP 3,46 3,8 3,55 10 Tập huấn, phổ biến quy chế TTSP cho giảng viên, GV, SV 3,6 3,81 3,55 11 Chuyển giao hồ sơ TTSP cho các trường thực tập 3,54 3,81 3,42 12 Lập ban chỉ đạo TTSP tại các trường thực tập 3,5 3,77 3,47 ĐTB chung 3,28 3,55 2,97 Bảng 3. Mức độ thực hiện các điều kiện hỗ trợ TTSP STT Nội dung ĐTB mức độ thực hiện CBQL GV SV Tạo điều kiện về đội ngũ cán bộ quản lí, giảng viên, giáo 1 3,32 3,68 3,13 viên, nhân viên cho TTSP 2 Tạo điều kiện về cơ sở vật chất cho TTSP 3,26 3,67 3,28 3 Tạo điều kiện về trang thiết bị chuyên dung phục vụ TTSP 3,23 3,46 3,20 4 Kinh phí phục vụ TTSP 3,14 3,45 3,19 Theo dõi, giám sát, động viên, hỗ trợ, đảm bảo các quyền 5 3,26 3,55 3,01 lợi của SV trong quá trình TTSP ĐTB chung 3,24 3,56 3,16 182
6. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Trần Hoài Thanh ___ 3. Một số giải pháp để góp phần vụ của mỗi giảng viên. Nhiệm vụ này đảm bảo chất lượng nghiệp vụ sư phải được thực hiện thường xuyên ở từng phạm trong trường đại học sư phạm bài giảng, từng giờ lên lớp. Hội nghị TW8 khóa XI vừa ban - Phòng đào tạo, khoa tâm lí giáo hành Nghị quyết TW8 về đổi mới căn dục, trường THTH, tổ phương pháp bản toàn diện ngành giáo dục đáp ứng giảng dạy và các khoa phải phối hợp chặt yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa chẽ hơn trong việc đào tạo và RLNVSP trong điều kiện kinh tế thị trường, định cho SV, tiến tới thành lập trung tâm hướng XHCN và hội nhập quốc tế đã đặt RLNVSP khi có đủ điều kiện. ra nhiệm vụ mới trong quá trình đào tạo - Các khoa, tổ bộ môn trong trường giáo viên. Giáo viên không chỉ là người phải tổ chức cho giảng viên về các trường truyền thụ tri thức tinh hoa cho học sinh phổ thông, trường mầm non dự giờ, tìm mà phải là người hướng dẫn học sinh tự hiểu chương trình, nội dung giảng dạy để đào tạo, rèn luyện, phát huy sáng tạo của cập nhật chương trình đào tạo cho SV. mình để phục vụ xã hội Giáo viên cũng Các trường sư phạm cần phối hợp chặt là yếu tố căn bản để biến Nghị quyết của chẽ với sở giáo dục và đào tạo và các địa Đảng thành hiện thực. Do vậy công tác phương khác để hình thành cơ sở thực RLNVSP, TTSP của trường sư phạm hành RLNVSP cho SV. cũng cần có sự đổi mới để phù hợp với - Tranh thủ các nguồn lực tài chính quy chế đào tạo theo hệ thống TC, phù và bố trí cân đối nguồn tài chính để tăng hợp với yêu cầu nhiệm vụ của ngành. Từ cường cơ sở vật chất cho công tác thực tiễn, chúng tôi đề xuất những giải RLNVSP, TTSP. Đặc biệt quan tâm đến pháp như sau: chế độ bồi dưỡng cho đội ngũ giáo viên ở - Để đào tạo được đội ngũ giáo viên trường phổ thông, mầm non hướng dẫn đủ năng lực theo chuẩn nghề nghiệp cần SV RLNVSP, TTSP. tăng thời lượng thực hành ở cơ sở đào tạo - Việc tổng kết rút kinh nghiệm cần cho SV theo quy định ít nhất bằng 1/8 làm thường xuyên linh hoạt để điều tổng số TC của chương trình đào tạo. chỉnh, bổ sung những yêu cầu, nội dung Trường sẽ ban hành Quy chế TTSP để cần thiết để công tác RLNVSP, TTSP có chỉ đạo công tác này. hiệu quả tốt hơn. - Thay đổi phương thức tổ chức của - Bộ Giáo dục và Đào tạo cần có quy rèn luyện nghiệp vụ và TTSP theo hướng định cụ thể về thực hành NVSP và chỉ đa dạng, linh hoạt để SV chủ động kế đạo các sở giáo dục đào tạo cũng như hoạch học tập với phương châm tăng giáo viên của ngành phải xem công tác cường việc rèn luyện, tích lũy kinh thực hành NVSP của các cơ sở đào tạo nghiệm từ thực tế phổ thông. giáo viên là công tác thường xuyên hàng - Giảng viên ở các khoa, tổ bộ môn năm, là một trong những tiêu chí xét thi trong trường sư phạm phải xác định việc đua nâng bậc lương của giáo viên. đào tạo rèn luyện kĩ năng NVSP là nhiệm 183
7. Tư liệu tham khảo Số 11(77) năm 2015 ___ 3. Kết luận thực hiện thành công nhiệm vụ lớn: Đào Vấn đề nâng cao chất lượng NVSP tạo SV sư phạm trở thành những giáo cho SV các trường ĐHSP là một vấn đề viên có trình độ chuyên môn vững vàng, lớn, đòi hỏi sự nỗ lực tổng hợp của các có tri thức sư phạm, kĩ năng sư phạm nhà quản lí, các nhà khoa học, các giảng phong phú, có tinh thần độc lập, tự chủ, viên trực tiếp đứng lớp, đặc biệt đòi hỏi sáng tạo trong giảng dạy cũng như trong sự nỗ lực tự thân của SV. Trong bài viết việc xử lí các tình huống giáo dục. Giáo này, chúng tôi chỉ tập trung đề cập vấn đề viên được đào tạo với “chất lượng” như góp phần nâng cao chất lượng RLNVSP vậy sẽ là một nguồn lực mạnh, góp phần cho SV. Thiết nghĩ, nếu các biện pháp không nhỏ đưa sự nghiệp giáo dục nước này được triển khai và thực hiện tốt, chắc nhà sớm hội nhập với khu vực và quốc tế. chắn sẽ góp phần không nhỏ trong việc TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2006), Chương trình khung giáo dục đại học (ban hành theo Thông tư số 28/2006/QĐ-BGDĐT của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo), Hà Nội. 2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007), Quy chế đào tạo đại học, cao đẳng hệ chính quy theo hệ thống tín chỉ (ban hành kèm theo Quyết định số 43/2007/QĐ-GDĐT ngày 15/8/2007 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo), Hà Nội. 3. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2009), Thông tư số 30/2009/TT-BGDĐT ban hành quy định Chuẩn nghề nghiệp giáo viên trung học cơ sở, trung học phổ thông. 4. Võ Xuân Đàn (2006), Giáo dục đại học – một góc nhìn, Nxb Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, tr.265. 5. Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh (2007), Quy chế thực tập sư phạm (ban hành kèm theo quyết định số 1146/QĐ-ĐHSP-ĐT, ngày 27/11/2007 của Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm TPHCM). 6. Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Huế, Trường Đại học Sư phạm TPHCM, Trường Đại học Sư phạm Thái Nguyên, Đại học Cần Thơ (2011), Quy chế thực tập sư phạm. 7. Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh (2013), Quy chế đào tạo đại học và cao đẳng hệ chính quy theo hệ thống tín chỉ (ban hành kèm theo Quyết định số 1830/QĐ-ĐHSP, ngày 30/8/2013 của Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm TPHCM). 8. Trường Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh (2014), Quy chế thực hành nghiệp vụ sư phạm trong đào tạo giáo viên theo học chế tín chỉ (ban hành kèm theo Quyết định số 45/QĐ-ĐHSP ngày 09/01/2014 của Hiệu trưởng Trường Đại học Sư phạm TPHCM). (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 30-9-2015; ngày phản biện đánh giá: 07-10-2015; ngày chấp nhận đăng: 24-11-2015) 184