Mối liên hệ giữa trò chơi vận động và kĩ năng làm việc nhóm

Nội dung text: Mối liên hệ giữa trò chơi vận động và kĩ năng làm việc nhóm

1. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Lâm Thanh Minh và tgk ___ MỐI LIÊN HỆ GIỮA TRÒ CHƠI VẬN ĐỘNG VÀ KĨ NĂNG LÀM VIỆC NHÓM LÂM THANH MINH*, HUỲNH TRUNG PHONG TÓM TẮT Bài viết tìm hiểu sự tác động của trò chơi vận động với việc góp phần hình thành và phát triển các kĩ năng mềm cho sinh viên, cụ thể là kĩ năng làm việc nhóm. Trò chơi vận động có mối liên hệ với kĩ năng làm việc nhóm của sinh viên khá cụ thể. Từ khóa: trò chơi, trò chơi vận động, kĩ năng, kĩ năng làm việc nhóm. ABSTRACT The relationship between physical activities and teamwork skills The article studies the impact of physical activities on forming and developing soft skills for students, especially teamwork skills. Findings show that physical activities have a specific connection with team work skills of students. Keywords: activity, physical activities, teambuilding, skills, team-work skill. 1. Đặt vấn đề sử dụng như một dạng hoạt động để hình Cùng với sự phát triển của xã hội thành và rèn luyện kĩ năng, vì trò chơi loài người, ngay từ khi ra đời, trò chơi vận động là hoạt động mang tính tập thể, không chỉ thỏa mãn cho con người nhu vừa có tính đối tượng và vừa có tính mục cầu về tinh thần mà còn là một trong đích [7]. Để làm rõ vấn đề này, chúng tôi những phương tiện giáo dục và giáo phân tích về mối liên hệ của trò chơi vận dưỡng thể chất. Trong đó, trò chơi vận động và kĩ năng làm việc nhóm. động đã trở thành phương tiện giáo 2. Khái niệm trò chơi vận động dưỡng thể chất và rèn luyện các kĩ năng 2.1. Khái niệm trò chơi mềm cần thiết [4], cụ thể là kĩ năng làm Ngay từ thời nguyên thủy, con việc nhóm, một kĩ năng mà giới trẻ Việt người không những biết tạo ra công cụ Nam đang thiếu. Tuy nhiên, hiện nay lao động để cải tạo tự nhiên, sản xuất ra chưa có nhiều nghiên cứu đề cập tác thức ăn và các vật liệu như: quần áo mặc dụng của trò chơi vận động đến sự hình và đồ tiêu dùng, mà trong quá trình lao thành, phát triển kĩ năng mềm. động ấy cũng đã nảy sinh ngôn ngữ, nhu Ngày nay, trò chơi vận động được cầu nghỉ ngơi, vui chơi, giải trí và các * HVCH, Trường Đại học Sư phạm Thể dục Thể thao TPHCM; Email: lamthanhminh@hcmup.edu.vn ThS, Trường Đại học Sư phạm TPHCM 185
2. Tư liệu tham khảo Số 11(77) năm 2015 ___ bài tập thể chất. Người nguyên thủy đã sử mình, L. X. Vưgôtxki đã lí giải và phân dụng trò chơi để truyền thụ kinh nghiệm tích vai trò của hoạt động chơi, nhất là cuộc sống cho các thế hệ nối tiếp bằng các trò chơi dưới dạng mô phỏng. Ông đã cách bắt chước các động tác lao động. chỉ ra: chính những trò chơi mô phỏng Trò chơi được ra đời từ đó và phát triển tạo ra vùng “cận phát triển”, là điều kiện cùng với sự phát triển của xã hội loài đầu tiên thuận lợi nhất cho sự hình thành người. Các trò chơi sơ khai của con và phát triển nhân cách, “hoàn cảnh chơi” người mang nhiều dấu ấn của lao động mang tính tưởng tượng là con đường dẫn sản xuất và con người sáng tạo, trừu tới trừu tượng hóa; việc thực hiện các tượng hóa. Trò chơi phản ánh các mặt quy tắc chơi là trường học rèn luyện các hoạt động của con người như văn hóa, phẩm chất ý chí, phẩm chất đạo đức. [5] giáo dục, quân sự Qua từng thời kì lịch Một số nhà tâm lí - giáo dục học sử - xã hội loài người, khi phương thức theo trường phái sinh học như K. Gross, và lực lượng sản xuất phát triển thì nội S. Hall, V. Stern cho rằng trò chơi là dung, cấu trúc của trò chơi cũng thay đổi do bản năng quy định, chơi chính là sự theo để đảm bảo sự hòa nhập, yêu cầu giải tỏa năng lượng dư thừa. G. Piaget ngày càng cao của xã hội loài người; từ cho rằng, trò chơi là hoạt động trí tuệ đó, trò chơi được phát triển rất đa dạng thuần túy, là một nhân tố quan trọng đối và ngày càng phong phú, tác dụng của nó với sự phát triển trí tuệ; theo quan điểm đối với đời sống xã hội cũng được con mác-xít, các nhà khoa học Xô-viết đã người chú ý nhiều hơn. Một số trò chơi khẳng định rằng, trò chơi có nguồn gốc dần dần mang tính văn hóa, tính dân tộc, từ lao động và mang bản chất xã hội. tính giai cấp; thể hiện bản chất, truyền Trò chơi được truyền thụ từ thế hệ này thống của dân tộc và tính chất xã hội nhất sang thế hệ khác chủ yếu bằng con định. đường giáo dục. [1] Ngày nay, trò chơi được phân loại Đặng Thành Hưng cho rằng: Trò và sử dụng trong giáo dục, văn hóa, nghệ chơi là một kiểu loại phổ biến của chơi thuật, rèn luyện nâng cao sức khỏe cho có luật (tập hợp quy tắc định rõ mục con người và các trò chơi vận động được đích, kết quả và yêu cầu hành động) và những người làm công tác giáo dục thể có tính cạnh tranh hoặc tính thách thức chất hết sức quan tâm. Vì vậy, trò chơi đối với người tham gia; là những công vừa là phương tiện vừa là con đường để việc được tổ chức và tiến hành dưới hình lĩnh hội tri thức và khám phá thế giới thức chơi bằng chơi: học bằng chơi, giao xung quanh. Những luận điểm này mãi tiếp bằng chơi, rèn luyện thân thể dưới cho đến những năm 30 của thế kỉ XX hình thức chơi [3] mới được các nhà khoa học làm sáng tỏ. Qua đó, có thể thấy, các trò chơi đều Trong những công trình nghiên cứu của có luật lệ, quy tắc, nhiệm vụ, yêu cầu, 186
3. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Lâm Thanh Minh và tgk ___ tức là có tổ chức và thiết kế, nếu không + Tổ chức hoạt động trò chơi trên có những thứ đó thì không có trò chơi cơ sở chủ đề có hình ảnh hoặc là những mà chỉ có sự chơi đơn giản. Như vậy, trò quy ước nhất định để đạt mục đích nào chơi là hoạt động phản ánh cuộc sống đó trong điều kiện và tình huống luôn xã hội của con người, có tính đối tượng, thay đổi hoặc thay đổi đột ngột. tính mục đích, được vận hành theo + Để đạt mục đích (giành chiến quy luật, nguyên tắc. Trò chơi là tập thắng) thì có nhiều cách thức (phương hợp các yếu tố chơi, có hệ thống và có pháp) khác nhau. tổ chức, vì thế luật hay quy tắc chính là + Trò chơi vận động mang tính tư phương tiện tổ chức tập hợp đó. [3] tưởng rất cao. Trong quá trình chơi 2.2. Trò chơi vận động người học tiếp xúc với nhau và phải hoàn Trên cơ sở mục đích, tác dụng và thành nhiệm vụ của mình trước tập thể ở những đặc tính của trò chơi vận động, có mức độ cao, bên cạnh đó tập thể có trách thể trình bày khái niệm trò chơi vận động nhiệm động viên, giúp đỡ cá nhân hoàn như sau: Trò chơi vận động là hoạt động thành nhiệm vụ. Vì vậy, trong quá trình của con người, được cấu thành bởi hai yếu chơi sẽ dần hình thành được tình bạn, tố: vui chơi giải trí, thỏa mãn nhu cầu về lòng nhân ái, tinh thần tập thể cũng mặt tinh thần; giáo dục và giáo dưỡng thể như xây dựng tác phong khẩn trương, chất góp phần giáo dục đạo đức, ý chí, nhanh nhẹn, tính kỉ luật, sự sáng tạo để lòng dũng cảm, tinh thần đoàn kết hình hoàn thành nhiệm vụ với chất lượng thành và phát triển các tố chất, kĩ năng, kĩ cao , góp phần giáo dục đạo đức và xảo cần thiết cho cuộc sống. [4] hình thành nhân cách cho người học. Có rất nhiều quan điểm phân loại của + Trò chơi vận động mang đặc tính các tác giả khác nhau về trò chơi vận động, thi đua rất cao: Trong quá trình tham gia song phổ biến nhất là dựa trên các cơ sở: trò chơi, người học được biểu lộ tình cảm căn cứ vào đặc điểm thao tác của hoạt rất rõ ràng, như: niềm vui khi chiến động; căn cứ vào mục đích giáo dưỡng các thắng, buồn khi thất bại, vui mừng khi tố chất thể lực; căn cứ vào nghề nghiệp hay thấy đồng đội hoàn thành nhiệm vụ, bản hoạt động bổ trợ cho môn thể thao nào đó; thân thấy có lỗi khi không làm tốt phần căn cứ vào môi trường hoạt động. Ngoài ra việc của mình Vì tập thể mà cá nhân còn có nhiều căn cứ khác như khối lượng phải khắc phục khó khăn, phấn đấu hoàn vận động để phân chia các nhóm trò chơi thành nhiệm vụ của cả nhóm. tĩnh hay động, hay chính và phụ Tóm lại, trong xã hội ngày nay, trò Vì vậy, những trò chơi vận động chơi nói chung và trò chơi vận động nói được sử dụng trong giáo dục thể chất đều riêng đã trở thành một trong những phương mang sẵn tính mục đích một cách rõ ràng tiện để giáo dục thể chất [4, tr.7-8] và góp và có một số đặc điểm sau: phần rèn luyện các phẩm chất, hình thành 187
4. Tư liệu tham khảo Số 11(77) năm 2015 ___ và phát triển những kĩ năng cần thiết cho quá trình làm việc. Làm việc nhóm đòi con người. hỏi phải có sự đầu tư, phải có sự phối 3. Khái niệm kĩ năng làm việc nhóm hợp một cách ăn ý hoặc phải có sự tương 3.1. Khái niệm kĩ năng tác đúng nghĩa dựa trên phương diện tâm Kĩ năng có nhiều dạng, có những kĩ lí giữa các cá nhân với nhau để thực hiện năng khá đơn giản, nhưng cũng có nhưng một mục tiêu chung”. Như vậy, làm việc kĩ năng rất phức tạp. “Kĩ năng thường nhóm là dạng hoạt động trong đó có sự yêu cầu một hoàn cảnh và những tác phối hợp, hỗ trợ, chia sẻ lẫn nhau giữa động ngoại cảnh nhất định để đánh giá các thành viên nhằm đạt mục tiêu của mức độ kĩ năng được thể hiện và được sử nhóm. [6, tr.264] dụng. Một kĩ năng không bao giờ đứng Mục đích của việc thành lập nhóm riêng lẻ mà luôn có sự “tham gia” của làm việc là để thực hiện những mục tiêu các kĩ năng khác có liên quan”. Kĩ năng mà một cá nhân riêng lẻ khó có thể đạt là năng lực của người thực hiện công được. Bản chất của làm việc nhóm là sự việc có kết quả với một chất lượng cần chia sẻ, đóng góp của mỗi thành viên vào thiết trong những điều kiện mới và trong việc thực hiện công việc chung của nhóm khoảng thời gian tương ứng. Việc hình để đạt được mục tiêu đã đề ra. Điều mấu thành kĩ năng bao hàm cả việc thông chốt ở đây là: nhóm sẽ không thể đạt hiểu mối quan hệ qua lại giữa mục đích được mục tiêu nếu không có sự phối hợp hành động, điều kiện và cách thức hành giữa các thành viên trong nhóm. động. Kĩ năng là giai đoạn trung gian Làm việc theo nhóm tạo điều kiện giữa việc nắm vững cách thức mới thực tăng năng suất và hiệu quả của công việc. hiện hành động, dựa trên cơ sở của tri Nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng thức và sự vận dụng đúng những tri thức làm việc theo nhóm thì năng suất và hiệu tương xứng trong quá trình hoàn thành quả của mỗi cá nhân cao hơn hẳn năng các bài tập nhưng chưa đạt tới mức độ kĩ suất, hiệu quả trung bình của mỗi cá nhân xảo. [6] khi làm việc riêng lẻ, đồng thời giảm Có thể nói, kĩ năng là khả năng được nhân sự, khâu trung gian nên linh thực hiện có kết quả một hành động nào hoạt hơn khi ứng phó với sự thay đổi của đó bằng cách vận dụng những tri thức, môi trường, nắm bắt cơ hội và giảm thiểu những kinh nghiệm đã có với những điều nguy cơ. Vì khi làm việc chung nhóm, kiện phù hợp, không chỉ vậy, kĩ năng còn các cá nhân sẽ bổ trợ lẫn nhau về kĩ năng là biểu hiện năng lực của con người. và kinh nghiệm. 3.2. Khái niệm kĩ năng làm việc nhóm Kĩ năng làm việc nhóm là sự tương Làm việc nhóm không phải là sự tác giữa các thành viên trong một nhóm, cộng lại hay sự kết hợp một cách đơn nhằm thúc đẩy hiệu quả công việc, phát giản bằng số đông, bằng sức mạnh trong triển tiềm năng của tất cả các thành viên; 188
5. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Lâm Thanh Minh và tgk ___ là khả năng vận dụng những tri thức và (giữa những người cùng đội) vừa theo kinh nghiệm đã có về làm việc nhóm để kiểu đua tranh (giữa các đối thủ trong các hoàn thành nhiệm vụ chung của nhóm. trò chơi đối kháng, giữa hai người hay [6, tr.265] hai đội) với những mâu thuẫn và xung Một mục tiêu lớn thường đòi hỏi đột nhất định. Điều đó tạo nên sự thấu nhiều người cùng làm việc với nhau, vì hiểu, sức sáng tạo và sự đóng góp, cách vậy kĩ năng làm việc nhóm hiện nay đã giải quyết xung đột và sự tham gia vào trở thành một yếu tố quan trọng trong tổ việc ra quyết định, từ đó tạo luồng cảm chức cũng như trong cuộc sống, bởi vì kĩ xúc và tác động đến sự biểu hiện rõ nét năng làm việc nhóm là khả năng tương của các phẩm chất đạo đức cá nhân. Thực tác có hiệu quả để thực hiện mục tiêu tế cho thấy các giờ học của học phần chung của nhóm bằng những tri thức và “Trò chơi vận động” trong đào tạo kinh nghiệm của từng thành viên. chuyên ngành giáo dục thể chất chính là 4. Mối liên hệ giữa trò chơi vận môi trường giúp các bạn sinh viên trao động và kĩ năng làm việc nhóm đổi, thảo luận, phân công tập luyện, kĩ Có thể khẳng định trò chơi vận năng tự tổ chức và quản lí dưới sự giám động và kĩ năng làm việc nhóm có những sát của giáo viên bộ môn; là nơi tạo ra đặc điểm chung về cấu trúc hoạt động, các tiền đề giúp sinh viên thể hiện sự tổ diễn biến tâm lí của người tham gia cũng chức nhóm, quản lí nhóm, chinh phục thử như cách thức tổ chức thực hiện. Chính thách. Vì vậy có thể nói, việc tham gia tổ vì vậy, trò chơi vận động có thể tạo ra chức, thực hiện các trò chơi vận động là những tác động đối với sự phát triển kĩ môi trường tốt để mỗi cá nhân tự rèn năng làm việc nhóm; và ngược lại, kĩ luyện các kĩ năng nói chung và kĩ năng năng làm việc nhóm sẽ giúp gia tăng hiệu làm làm việc nhóm nói riêng. quả và giá trị mà trò chơi vận động mang Qua phân tích, có thể nhận thấy trò lại cho con người. chơi vận động là hoạt động giáo dưỡng Tổ chức trò chơi vận động tạo nên thể chất, góp phần giáo dục đạo đức, ý chí, sự đua tranh căng thẳng giữa các cá thể lòng dũng cảm, tinh thần đoàn kết. Đây là và giữa các nhóm cá thể với tính cảm xúc một hoạt động đi từ nhận thức đến thực cao. Trong đa số các trò chơi, mặc dù chỉ tiễn, do đó thúc đẩy quá trình hình thành là giả định nhưng đều phản ánh tâm lí ở và phát triển các tố chất, kĩ năng, kĩ xảo mức khá cao làm nảy sinh tính sáng tạo, cần thiết cho cuộc sống mà cụ thể là kĩ tính đồng đội và ý thức tự chủ rất cao. năng làm việc nhóm. Trong trò chơi vận động, những mối Quá trình hình thành và rèn luyện kĩ quan hệ giữa các cá nhân và giữa các năng nói chung, các kĩ năng bộ phận của nhóm diễn ra tích cực. Các quan hệ này kĩ năng làm việc nhóm nói riêng cũng đi được xây dựng vừa theo kiểu hợp tác từ nhận thức đến thực tiễn, gồm ba giai 189
6. Tư liệu tham khảo Số 11(77) năm 2015 ___ đoạn: Giai đoạn nhận thức; Giai đoạn làm của mình cũng như gián tiếp được phát thử; Giai đoạn tập luyện [6]. Trong Từ triển; hoạt động còn là tác động liên tục điển Tâm lí học của A. M. Colman, “kĩ của con người đối với thế giới xung năng là sự thông thạo, hiểu biết chuyên quanh nhằm tạo ra những sản phẩm hết môn sâu, là khả năng đạt được thành tích sức đa dạng và phong phú gắn chặt với cao trong một lĩnh vực nhất định; cụ thể đời sống con người, cũng như thông qua là một cách thức thực hiện hành vi có sự đó con người nhận thức được sự phát phối hợp, có tổ chức, đạt được thông qua triển của chính mình; hoạt động là mối sự huấn luyện và thực hành”. Vì vậy kĩ quan hệ tác động qua lại giữa con người năng chỉ được hình thành thông qua các và thế giới để tạo ra sản phẩm cả về phía hoạt động được tổ chức theo chủ đề, đối thế giới, cả về phía con người [7, tr.44]. tượng, mục đích và quy luật. Qua đó, Trong thực tế, làm việc nhóm là dạng chúng ta có thể nhận thấy, giữa trò chơi hoạt động trong đó có sự phối hợp, hỗ vận động và kĩ năng làm việc nhóm là một trợ, chia sẻ lẫn nhau giữa các thành viên dạng hoạt động, điều có các đặc điểm cơ nhằm đạt mục tiêu của nhóm [6, tr.264]. bản là tính đối tượng, tính chủ thể, tính Và đây chính là những yêu cầu cần thiết mục đích và tính vận hành theo nguyên để tổ chức, thực hiện trò chơi vận động tắc gián tiếp. [7, tr.45] một cách hiệu quả. Như vậy, chúng ta có thể thấy, trò 5. Kết luận chơi vận động là trò chơi mang tính tập Tuy trò chơi vận động chỉ là giả thể và làm việc nhóm. Trong hoạt động định nhưng phản ánh tâm lí ở mức khá này, các thành viên trong nhóm và các cao làm nảy sinh tính sáng tạo, tính đồng nhóm phải phối hợp với nhau, từ đó hình đội. Đây là yếu tố cần thiết để làm việc thành những kĩ năng. nhóm thành công. Do đó, qua phân tích Ngược lại, chúng ta cũng dễ dàng trên có thể kết luận rằng nên sử dụng trò thấy được kĩ năng làm việc nhóm có ảnh chơi vận động nhằm phát triển kĩ năng hưởng đến hiệu quả chơi trò chơi vận làm việc nhóm cho các đối tượng học động. Trong tâm lí học, hoạt động là sinh, sinh viên và rộng hơn là ứng dụng phương thức tồn tại của con người trong các hoạt động thể dục thể thao ngoại thế giới, vì muốn tồn tại thì con người khóa nhằm phát triển kĩ năng mềm. Và phải hoạt động; và thông qua hoạt động, đây là một hướng ứng dụng khá cụ thể, con người sẽ thỏa mãn những nhu cầu khả thi trong thực tiễn hiện nay. 190
7. TẠP CHÍ KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Lâm Thanh Minh và tgk ___ TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Nguyễn Kim Chuyên (2012), Xây dựng và sử dụng trò chơi dạy học nhằm tích cực hóa hoạt động học tập của sinh viên sư phạm trong dạy học môn Giáo dục học ở Trường Đại học Đồng Tháp, Đề tài cấp cơ sở Trường Đại học Đồng Tháp. 2. Nguyễn Quốc Huy (2011), “Ảnh hưởng của trò chơi vận động đến quá trình giáo dục thể chất trong trường học”, Kỉ yếu Hội nghị khoa học lần thứ 25 Đại học Quốc gia Hà Nội, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 3. Đặng Thành Hưng (2002), Dạy học hiện đại - Lí luận, biện pháp, kĩ thuật, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội. 4. Đinh Văn Lẫm, Đào Bá Trì (1999), Giáo trình trò chơi vận động, Nxb Thể dục thể thao. 5. Hà Thị Kim Linh (2009), Nghiên cứu thực trạng sử dụng trò chơi dân gian trong giáo dục học sinh các trường tiểu học khu vực miền núi, đề tài cấp Bộ. 6. Huỳnh Văn Sơn (chủ biên) (2012), Phát triển kĩ năng mềm cho sinh viên đại học sư phạm, Nxb Giáo dục Việt Nam. 7. Huỳnh Văn Sơn (chủ biên), Lê Thị Hân, Trần Thị Thu Mai, Nguyễn Thị Uyên Thy (2012), Giáo trình tâm lí học đại cương, Nxb Đại học Sư phạm TPHCM. 8. Carr, Kathryn S. (1988), “How Can We Teach Critical Thinking?”, Childhood Education, 69-73. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 07-7-2015; ngày phản biện đánh giá: 12-7-2015; ngày chấp nhận đăng: 24-11-2015) 191