M&A và tác động của yếu tố văn hóa

Nội dung text: M&A và tác động của yếu tố văn hóa

1. Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 256-261 M&A và tác động của yếu tố văn hóa ThS. Trịnh Thị Phan Lan1,*, ThS. Nguyêñ Thùy Linh2 1 2 Khoa Tài chính - Ngân hà ng, Phòng Nghiên cứu Khoa học và Hợp tác Phát triển, Trường Đại học Kinh tế,Đại học Quốc gia Hà Nội, 144 Xuân Thủy, Cầu Giấy, Hà Nội, Việt Nam Nhận ngày 25 tháng 9 năm 2010 Tóm tắt. Hoạt động M&A đã bắt đầu trên thế giới từ rất lâu nhưng tỷ lệ thất bại các thương vụ M&A cũng không nhỏ. Là một thị trường mới nổi, hoạt động M&A ở Việt Nam bắt đầu từ năm 2000 và trở nên sôi động trong một vài năm trở lại đây. Tỷ lệ thất bại các thương vụ M&A ở Việt Nam cũng tương đối cao. Một trong những nguyên nhân đáng kể của sự thất bại đó là sự thiếu hòa hợp về văn hóa của hai công ty khác nhau khi thực hiện M&A. 1. Giới thiệu * trình hòa nhập văn hóa của công ty Mercer - một công ty tư vấn hàng đầu của Mỹ trong lĩnh Hoạt động M&A trên thế giới bắt đầu từ vực tư vấn nguồn nhân lực. Phần thứ tư là ví dụ những năm 1897 và đã trải qua 6 giai đoạn lịch tiêu biểu về một thương vụ M&A thành công ở sử đáng nhớ. Trong suốt khoảng thời gian đó, Việt Nam có tính đến yếu tố văn hóa ngay từ đã có khoảng 124.000 thương vụ M&A được giai đoạn đầu tiên. giao dịch trên toàn cầu. Chỉ riêng trong năm 2010, thế giới đã ghi nhận hơn 14.500 giao dịch với giá trị lên tới 874 tỷ. Tuy nhiên, tỷ lệ thất 2. Văn hóa và hòa hợp văn hóa trong hoạt bại của các thương vụ M&A khá cao, từ 50- động M&A 75% (Kumer, 2010). Theo bà Yvonne Cox - giám đốc điều hành Đông Nam Á của hãng Có nhiều định nghĩa khác nhau về văn hóa, Tower Watson, nguyên nhân thường thấy trong mỗi định nghĩa phản ánh một cách nhìn nhận và các vụ M&A thất bại là yếu tố văn hóa, bởi vì đánh giá khác nhau. Ngay từ năm 1952, người M&A không gì khác mà chính là sự hòa hợp ta đã thống kê có tới 164 định nghĩa khác nhau của tổ chức và các cá nhân trong tổ chức đó. về văn hóa trong các công trình nổi tiếng thế Mỗi nhóm người hay tổ chức đều có đặc thù giới. văn hóa riêng. Bài viết chia làm bốn phần nhỏ. UNESCO đã đưa ra định nghĩa về văn hóa Phần thứ nhất tìm hiểu các khái niệm về văn như sau: Văn hóa nên được đề cập như là một hóa. Phần thứ hai giải thích việc hòa hợp văn tập hợp của những đặc trưng về tâm hồn, vật hóa trong hoạt động M&A cũng như vai trò của chất, tri thức và xúc cảm của một xã hội hay hòa hợp văn hóa trong sự thành công của một một nhóm người trong xã hội và nó chứa đựng, thương vụ M&A. Phần thứ ba có đưa ra quan ngoài văn học và nghệ thuật, cả cách sống, điểm về văn hóa trong hoạt động M&A và quy phương thức chung sống, hệ thống giá trị, ___ truyền thống và đức tin. Tác giả liên hệ. ĐT: 84-4-37547506 (302) E-mail: lanttp@vnu.edu.vn 256
2. T.T.P. Lan / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 256-261 257 Theo ông Nguyễn Trần Bạt, Chủ tịch, Tổng Hòa hợp văn hóa trong hoạt động M&A giám đốc của InvestConsult Group: văn hóa, không có nghĩa là là sự xâm lược về văn hóa. nói một cách giản dị, là những gì còn lại sau Nếu thật sự có sự “thôn tính” của nền văn hóa những chu trình lịch sử khác nhau, qua đó này với một nền văn hóa khác thì đó không gọi người ta có thể phân biệt được các dân tộc với là hòa hợp hay hòa nhập văn hóa nữa. Sự hòa nhau. Thông qua mỗi chu kỳ của sự phát triển, nhập về mặt văn hóa chính là quá trình con dân tộc đó tương tác với mình và với những dân người đi tìm ngôn ngữ chung cho một cuộc tộc khác, cái còn lại được gọi là bản sắc, hay sống chung. Theo nghiên cứu của Tiến sỹ còn gọi là văn hóa. Christopher Kummer thì vấn đề văn hóa nếu Như vậy, văn hóa là con người, và mọi sự được giải quyết sẽ đóng góp 36% cho sự thành thay đổi về văn hóa đều liên quan đến con người. công của một thương vụ M&A. Dfh Các thách thức liên quan đến nhân sự Văn hóa và khả năng thích ứng 36% Điều hành và lãnh đạo 34% Rà soát đặc biệt 19% Khả năng hợp nhất M&A 11% 0% 10% 20% 30% 40% Nguồn: Hội thảo “Chiến lược M&A cho doanh nghiệp Việt”, 5/2010. Hình 1: Các thách thức liên quan đến nhân sự. Bảng 1: Các nhân tố tạo nên sự thành công và rào cản với hoạt động M&A 10 NHÂN TỐ MANG LẠI THÀNH CÔNG NHẤT 10 RÀO CẢN LỚN NHẤT Đảm bảo được những sự tài trợ hàng đầu 82% Cạnh tranh về các nguồn lực 48% Đối xử tốt với nhân viên 82% Các rào cản địa giới 44% Để nhân viên tham gia 75% Thay đổi về kỹ năng 42% Đưa ra các thông tin hữu ích 70% Lãnh đạo 38% Cung cấp đủ chương trình đào tạo 68% Các vấn đề về công nghệ 35% Sử dụng các công cụ đo hiệu suất rõ ràng 65% Truyền thông 34% Xây dựng đội ngũ nhân viên sau những thay đổi 62% Sự phản đối của nhân viên 33% Tập trung vào thay đổi văn hóa, kỹ năng 62% Các vấn đề về con người 32% Thưởng khi hoàn thành nhiệm vụ 60% Initiative fatigue 32% Tán dương người có thành tích xuất sắc 60% Không thực hiện đúng tiến trình 31% 9 trong 10 nhân tố mang lại thành công liên quan đến nhân sự 8 trong 10 rào cản liên quan đến vấn đề nhân sự Nguồn: Hội thảo “Chiến lược M&A cho doanh nghiệp Việt”, 5/2010.
3. 258 T.T.P. Lan / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 256-261 3. Mercer và các quan điểm về hòa hợp văn cần thiết để đạt kết quả đề ra. Cuối cùng, kết hóa trong hoạt động M&A quả phải được xác định rõ ràng và dễ hiểu. Vấn đề văn hóa đóng vai trò quan trọng Mercer cũng đưa ra quy trình gồm 8 bước không chỉ đối với các thương vụ M&A xuyên để “hòa hợp văn hóa” thành công. quốc gia mà cả trong phạm vi một quốc gia. 1. Tạo dựng bối cảnh và môi trường giao Nhưng đáng tiếc, khi thực hiện M&A, có rất ít dịch: Bước này đảm bảo rằng các bên liên công ty quan tâm tới vấn đề này. Người ta quan quan đều hiểu biết đầy đủ về bối cảnh và môi tâm nhiều hơn đến việc giành thị phần, lợi trường giao dịch cũng như những kết quả nhuận Thông thường, người ta chỉ nghĩ đến được hướng tới. “hội nhập hay hòa hợp văn hóa” chỉ sau khi 2. Xác định mức độ hội nhập: Được chia thương vụ đã kết thúc và đó là sai lầm lớn. Các (1) thành hai bước nhỏ. Trước hết, toàn bộ bối cảnh chuyên gia của Mercer đã chỉ ra: Để đảm bảo và môi trường giao dịch phải được thông qua ở cho thương vụ thành công thì tốt nhất nên nghĩ cấp độ công ty. Thứ hai, xác định mức độ hội đến vấn đề hòa hợp “văn hóa” ngay từ khi mới nhập để đạt kết quả đề ra. bắt tay vào M&A. 3. Đánh giá hành vi tổ chức: Bước này đòi Theo các chuyên gia của Mercer, văn hóa hỏi những hành động cụ thể nhằm điều hành trong hoạt động M&A cần xem xét dưới 3 công ty mới bằng việc đánh giá từng công ty khía cạnh: trước M&A và sau khi M&A. Bởi vì M&A - Hành vi tổ chức và hành vi cá nhân trong không đơn giản là 1+ 1 = 2. tổ chức đó (Behavior) 4. Xây dựng giả thuyết thay đổi về văn hóa: - Kết quả hoạt động sản xuất - kinh doanh Một khi hai công ty được sáp nhập, sẽ có sự (Outcomes) thay đổi trong cách quản lý, điều hành và phối - Các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi hợp công việc. Do vậy, các giả thuyết về sự (Drivers) thay đổi này cần được đưa ra để có thay đổi phù hợp với từng điều kiện thực tế. 5. Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến hành vi. 6. Thiết kế các nhân tố thích hợp ảnh hưởng Trong đó, Mercer chỉ ra: Những nhân tố tới thay đổi văn hóa. ảnh hưởng tới hành vi phải được tìm hiểu cặn Bước 5 và 6 có mối liên hệ chặt chẽ. Trước kẽ và thiết kế sao cho đạt được hành vi mong hết cần xác định những nhân tố nào ảnh hưởng muốn. Mỗi thành viên tham gia M&A cần xác tới hành vi và sau đó tìm những nhân tố ảnh định rõ ràng hành vi và những thay đổi văn hóa hưởng tích cực tới hành vi. Ví dụ, nhân viên có thể thoải mái đề đạt với cấp trên về những khó khăn trong công việc được xác định là nhân tố ___ tích cực ảnh hưởng tới văn hóa, vậy thì cần phải (1) Mercer là công ty hàng đầu về tư vấn nhân sự ở Mỹ, làm gì để khuyến khích và duy trì nó? được thành lập từ năm 1937 như là một văn phòng bảo vệ 7. Thực hiện thay đổi văn hóa quyền lợi cho người lao động thuộc công ty Marsh and Mc Lennan, đến năm 1975 chính thức trở thành chi nhánh của 8. Đánh giá và củng cố kết quả đạt được công ty này. Vào năm 2007, công ty chính thức đổi tên thành Mercer. Cách đây 2 năm, hoạt động của Mercer tiến xa một bước khi kết hợp với Tesi - một công ty hàng đầu của Ý trong lĩnh vực tư vấn nguồn nhân lực. Điều tra gần đây nhất của Mercer là về mức sống năm 2010 của 214 thành phố lớn trên thế giới.
4. T.T.P. Lan / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 256-261 259 Fh KẾT QUẢ 1.Tạo dựng bối cảnh và môi trường giao HÀNH VI NHÂN TỐ ẢNH dịch 3. Đánh giá hành HƯỞNG HÀNH VI 2.Xác định mức độ vi tổ chức hội nhập 4.Xây dựng giả 5.Xác định các QUẢN TRỊ THAY thuyết thay đổi về nhân tố ảnh hưởng ĐỔI VĂN HÓA văn hóa đến hành vi 6.Thiết kế các nhân 7. Thực hiện thay đổi tố thích hợp ảnh văn hóa hưởng tới thay đổi 8. Đánh giá và củng văn hóa cố kết quả đạt được gh Hình 2: Quy trình hòa hợp văn hóa của Mercer. 4. Thương vụ M&A tiêu biểu ở Việt Nam: Giao dịch giữa Bảo Việt và HSBC đứng thứ HSBC và Bảo Việt 2 trong top 10 giao dịch M&A điển hình nhất Việt Nam năm 2009. HSBC là đối tác chiến Tập đoàn Bảo Việt được thành lập năm lược duy nhất của Bảo Việt. Trong các tiêu 2007 sau khi cổ phần hóa Tổng công ty Bảo chuẩn lựa chọn đối tác chiến lược, Bảo Việt nêu hiểm Việt Nam. Tập đoàn Bảo Việt nằm trong rõ: Có chiến lược kinh doanh, văn hóa doanh danh sách 500 tập đoàn tài chính - bảo hiểm nghiệp phù hợp. hàng đầu thế giới năm 2006 do tạp chí Fortune Sau khi M&A, cả HSBC và Bảo Việt đều 500 bình chọn. Hiện nay Bảo Việt có gần 5 có những thành tích đáng ghi nhận. Tổng tài sản triệu khách hàng; sản phẩm - dịch vụ đa dạng của Bảo Việt tăng gần 1,5 lần tính tại thời điểm bao gồm 40 sản phẩm nhân thọ, 80 sản phẩm ngày 31/12/2009 so với ngày 15/10/2007, còn phi nhân thọ, các dịch vụ chứng khoán, ngân doanh thu tăng 1,6 lần và lợi nhuận sau thuế hàng, quản lý quỹ, bất động sản Một trong tăng 1,4 lần. những mục tiêu chiến lược của Bảo Việt là: Xây dựng văn hóa hướng tới hiệu quả công việc với đội ngũ nhân viên được đào tạo và khích lệ tốt. fdg Kết quả kinh doanh hợp nhất Tổng tài sản hợp nhất 40000 12000 10567 35000 33716 10000 30000 24243 25318 8000 25000 6467 6000 20000 15000 4000 10000 2000 908 1250 5000 0 0 Từ 1/1/07 Từ 1/1/09 1 2 3 đến 15/10/07 đến 31/12/09 15/10/2007 31/12/2008 31/12/2009 Tổng doanh thu Lợi nhuận trước thuế Nguồn: Báo cáo của Tập đoàn Bảo Việt, 5/2010. Hình 3: Báo cáo về tổng tài sản hợp nhất và kết quả kinh doanh hợp nhất của Tập đoàn Bảo Việt.
5. 260 T.T.P. Lan / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 256-261 Trong khi đó, công ty mẹ cũng tăng 1,2 lần về tài sản; 1,8 lần về doanh thu và 1,9 lần lợi nhuận sau thuế. Kết quả như sau: Kết quả kinh doanh công ty mẹ Tổng tài sản công ty mẹ 1000 10500 10370 930 889 9851 10000 800 600 9500 506 467 9000 8737 400 8500 200 8000 0 7500 Từ 1/1/07 đến Từ 1/1/09 đến 15/10/07 31/12/09 1 2 3 15/10/2007 31/12/2008 31/12/2009 Tổng doanh thu Lợi nhuận trước thuế Nguồn: Báo cáo của Tập đoàn bảo Việt, 5/2010. Hình 4: Báo cáo về tổng tài sản công ty mẹ và kết quả kinh doanh công ty mẹ của Tập đoàn Bảo Việt. Được đánh giá là thương vụ M&A tiêu biểu Chuyển - Giám đốc Khối đầu tư kiêm Giám đốc thứ 2 năm 2009 (sau Ximăng Hà Tiên và Khối xây dựng chiến lược của Tập đoàn Bảo Viettel), có rất nhiều nguyên nhân dẫn tới sự Việt tại hội thảo “Chiến lược M&A cho doanh thành công của thương vụ M&A giữa HSBC và nghiệp Việt” thì Bảo Việt thành công trong Bảo Việt, trong đó yếu tố hòa hợp văn hóa đã thương vụ này nhờ có sự chuẩn bị kỹ càng về được nhắc đến ngay từ khi Bảo Việt tìm đối tác mặt chiến lược, trong đó đã có sự chuẩn bị chiến lược. Trong báo cáo của ông Dương Đức trước về việc thay đổi văn hóa. hh Chính phủ và các cơ quan nhà nước Sự ủng hộ của chính phủ, Bộ Tài chính và các cơ quan nhà nước Cam kết tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác giữa HSBC và Bảo Việt Tập đoàn Bảo Việt Đối tác chiến lược HSBC - Sự ủng hộ và cam kết của - Sự ủng hộ và cam kết của lãnh đạo tập đoàn lãnh đạo tập đoàn - Chiến lược kinh doanh, văn Yếu tố - Chiến lược kinh doanh, văn hóa doanh nghiệp phù hợp quyết định hóa doanh nghiệp phù hợp - Phân bổ nguồn lực (con thành công - Cam kết hỗ trợ kỹ thuật người, ngân sách ) hợp lý để tiếp cận hỗ trợ kỹ thuật hiệu quả Nguồn: Tác giả. Hình 5: Các yếu tố quyết định thành công của thương vụ M&A giữa HSBC và Bảo Việt.
6. T.T.P. Lan / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 256-261 261 4. Kết luận Tài liệu tham khảo [1] Lương Văn Kế (2007), Thế giới đa chiều, NXB. Như vậy, có thể khẳng định yếu tố văn hóa Thế giới. là yếu tố phi vật chất trong hoạt động M&A, rất [2] Tuyên bố chung của UNESCO về tính đa dạng văn khó để đánh giá khi mua bán và sáp nhập hai hóa, 2002. doanh nghiệp. Tuy nhiên, nó lại có ảnh hưởng [3] Nguyễn Trần Bạt, Khái niệm văn hóa và bản chất. mang tính quyết định tới sự thành công hay thất [4] Mercer, The impact of culture on M&A: Doing something about it. www.mmc.com. bại của một thương vụ M&A. [5] Tài liệu hội thảo “Chiến lược M&A cho doanh nghiệp Việt”. M&A and cultural impacts MA. Trinh Thi Phan Lan1, MA. Nguyen Thuy Linh2 1Faculty of Finance and Banking, 2Department of Scientific Research and Partnership Development, University of Economics and Business, Vietnam National University, Hanoi, 144 Xuan Thuy, Cau Giay, Hanoi, Vietnam Abstract: M&A activity in the world began a long time ago, but the failure rate of M&A is not small at all. As an emerging market, M&A activity started in Vietnam in the year of 2000 and has became active in a few years recently. The failure rate of M&A activity in Vietnam is rather high. One of the most significant causes of such failure is the lack of cultural integration when doing M&A. The purpose of this paper is to analyze the influence of cultural factors to the success of M & A. Then, it emphasizes three aspects to be resolved well in M&A activities including: Behavior (Behavior), Results (Outcomes) and factors affecting behavior (Drivers). The article also offered an eight-step process for successful cultural integration.