Luận văn Phát triển sản phẩm bao thanh toán tại NHTMCP Kỹ thương Việt Nam

89 trang phuongnguyen 2640

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Luận văn Phát triển sản phẩm bao thanh toán tại NHTMCP Kỹ thương Việt Nam", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

luan_van_phat_trien_san_pham_bao_thanh_toan_tai_nhtmcp_ky_th.pdf

Nội dung text: Luận văn Phát triển sản phẩm bao thanh toán tại NHTMCP Kỹ thương Việt Nam

Trang 1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH BÙI TẤ N THỜI PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM BAO THANH TOÁN TẠI NHTMCP KỸ THƯƠNG VIỆT NAM Chuyên ngành : KINH TẾ TÀI CHÍNH NGÂN HÀNG Mã số : 60.31.12 LUẬN VĂN TH ẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. TRẦM THỊ XUÂN HƯƠNG TP HỒ CHÍ MINH – NĂM 2007
Trang 2 MỤC LỤC Trang phụ bìa Mục lục Danh mục các ký hiệu, các chữ viết tắt Danh mục các bảng và biểu đồ Danh mục các hình vẽ và đồ thị LỜI MỞ ĐẦU Tính cấp thiết của đề tài: 1 Mục đích nghiên cứu: 2 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: 3 Phương pháp nghiên cứu: 3 Kết cấu của luận văn: 3 CHƯƠNG I: TỔNG QUAN VỀ TÀI TRỢ XNK VÀ NGHIỆP VỤ BAO THANH TOÁN 4 1.1. TỔNG QUAN VỀ TÀI TRỢ XNK 4 1.1.1. Sự cần thiết khách quan của hoạt động XNK trong nền kinh tế 4 1.1.2. Mối quan hệ giữa hoạt động XNK và NHTM trong nền kinh tế .5 1.1.3. Sự cần thiết tài trợ vốn trong DN kinh doanh 6 1.1.4. Tài trợ XNK của NHTM 7 1.1.4.1. Khái niệm về tài trợ xuất nhập khẩu của NHTM 7 1.1.4.2. Tầm quan trọng của tài trợ xuất nhập khẩu. 7 1.1.4.3. Các phương thức tài trợ xuất nhập khẩu 8 1.1.4.3.1 Tài trợ NK: 8 1.1.4.3.2 Tài trợ đối với XK: 10 1.2. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ NGHIỆP VỤ BTT: 12 1.2.1. Thế nào là nghiệp vụ BTT: 12 1.2.2. Lịch sử hình thành và phát triển của nghiệp vụ BTT: 12 1.2.3. Phân loại BTT: 13 1.2.3.1. Phân loại theo phạm vi thực hiện: 13
Trang 3 1.2.3.1.1 BTT trong nước: 13 1.2.3.1.2 BTT quốc tế: 13 1.2.3.2. Phân loại theo tính chất hoàn trả của các khoản tài trợ: 14 1.3. QUY TRÌNH BTT: 14 1.3.1. Quy trình BTT trong nước: 14 1.3.2 Quy trình BTT quốc tế: 15 1.4. ĐỊNH GIÁ TRONG NGHIỆP VỤ BTT 15 1.5. LỢI THẾ CỦA TÀI TRỢ BTT SO VỚI CÁC PHƯƠNG THỨC TÀI TRỢ KHÁC: 16 1.6. LỢI ÍCH CỦA NGHIỆP VỤ BTT: 18 1.6.1. Lợi ích đối với các công ty xuất nhập khẩu 18 1.6.1.1 Giảm thiểu rủi ro cho nhà xuất khẩu 18 1.6.1.2 Gia tăng tốc độ luân chuyển tiền mặt và gia tăng khả năng thanh toán cho nhà xuất khẩu và cải thiện bảng cân đối 18 1.6.1.3. Gia tăng thị phần kinh doanh: 21 1.6.1.4 Giảm chi phí, rủi ro do những bất đồng xảy ra trong kinh doanh ngoại thương 22 1.6.2. Lợi ích đối với NH: 22 1.6.2.1 Đa dạng hoá dịch vụ NH: 22 1.6.2.2 Phát triển mạng lưới khách hàng: 23 1.6.2.3 Gia tăng lợi nhuận: 23 1.7. Rủi ro trong nghiệp vụ BTT: 23 1.7.1 Rủi ro đối với khách hàng: 24 1.7.2 Rủi ro cho ngân hàng: 24 1.8 Điều kiện tiền đề để phát triển nghiệp vụ: 26 1.9 Một số mô hình BTT tại các NHTM Việt Nam 27 1.9.1 Mô hình bao thanh toán Far East National Bank (FENB) 27 1.9.2 Mô hình BTT của ngân hàng TMCP Á Châu (ACB) 29 CHƯƠNG II THỰC TRẠNG BTT TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƯƠNG VIỆT NAM 32
Trang 4 2.1. GIỚI THIỆU VỀ HỌAT ĐỘNG CỦA NHTMCP KỸ THƯƠNG VIỆT NAM 32 2.1.1 Các sản phẩm dịch vụ của TCB đang cung cấp dành cho doanh nghiệp 32 2.1.2 Kết quả họat động của TCB trong thời gian qua 33 2.2. THỰC TRẠNG VỀ TÀI TRỢ XNK TẠI NGÂN HÀNG TMCP KỸ THƯƠNG VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN QUA 37 2.2.1 Các hình thức tài trợ xuất nhập khẩu tại TCB: 37 2.2.1.1 Tài trợ L/C xuất khẩu: 37 2.2.1.2 Tài trợ dựa trên hợp đồng xuất khẩu 39 2.2.1.3 Chiết khấu bộ chứng từ 40 2.2.2 Các hình thức tài trợ nhập khẩu: 40 2.2.2.1 Mở và thanh toán L/C Nhập khẩu: 40 2.2.2.2 Vay thanh toán tiền hàng nhập khẩu theo các phương thức khác 41 2.2.3 Tài trợ thương mại trong nước 42 2.3. THỰC TRẠNG VỀ HOẠT ĐỘNG BAO THANH TOÁN TẠI NHTM CP KỸ THƯƠNG VIỆT NAM 43 2.3.1 Bao thanh toán trong nước 43 2.3.1.1 Các điều kiện hình thành phương thức BTT trong nước tại TCB: 43 2.3.1.2 Quy trình thực hiện bao thanh toán trong nước tại TCB 44 2.3.1.3 Doanh số BTT trong nước tại TCB 48 2.3.1.4 Các ngành nghề thông thường được TCB thực hiện BTT trong nước 49 2.3.2 Bao thanh toán quốc tế: 51 2.3.2.1 Quy trình thực hiện bao thanh toán xuất khẩu của TCB: 51 2.3.2.2 Doanh số BTT quốc tế tại NHTMCP Kỹ Thương 55 2.3.3.Thuận lợi và khó khăn trong hoạt động và phát triển BTT của TCB 55 2.3.3.1. Thuận lợi: 55 2.3.3.2. Khó khăn của ngân hàng TMCP Kỹ Thương khi phát triển nghiệp vụ bao thanh toán: 56 2.3.3.2.1 Tình hình họat động BTT tại VN 57
Trang 5 2.3.3.2.2 Những khó khăn thực hiện BTT tại TCB 58 Kết luận chương 2: 61 CHƯƠNG III: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM BAO THANH TOÁN TẠI NHTM CP KỸ THƯƠNG VN 62 3.1 ĐỊNH HƯỚNG XUẤT KHẨU CỦA NỀN KINH TẾ VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI 62 3.2. TIỀM NĂNG PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG KINH DOANH CỦA TCB 63 3.3 GIẢI PHÁP ĐỂ PHÁT TRIỂN NGHIỆP VỤ BTT TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN KỸ THƯƠNG VIỆT NAM: 64 3.3.1. Giải pháp mang tính vi mô: 64 3.3.1.1. Về sản phẩm: 64 3.3.1.2. Về ngân hàng: 70 3.3.1.2.1. Đào tạo và bồi dưỡng cán bộ thực hiện nghiệp vụ: 70 3.3.1.2.2. Tạo văn hóa kinh doanh trong nghiệp vụ BTT: 71 3.3.1.2.3. Quản lý rủi ro trong BTT 72 3.3.1.2.4 Xây dựng các quy định về an toàn trong hoạt động BTT: 75 3.3.2. Giải pháp vĩ mô 75 3.2.2.1. Hoàn thiện cơ sở pháp lý: 75 3.3.2.2. Phát triển mạng lưới NH: 78 3.3.2.3. Thiết lập và hoàn chỉnh hệ thống thông tin khách hàng: 79 3.3.2.4. Quy định về quản lý rủi ro trong nghiệp vụ BTT: 80 KẾT LUẬN 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
Trang 6 DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT XNK Xuất nhập khẩu NK Nhập khẩu XK Xuất khẩu BTT Bao thanh toán NH Ngân hàng NHTM Ngân hàng thương mại TCB Ngân hàng TMCP Kỹ Thương Việt Nam - Techcombank KPT Khoản phải thu TTTM tài trợ thương mại DN Doanh nghiệp TTQT Thanh toán quốc tế
Trang 7 DANH DANH MỤC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ Bảng 1: Bảng cân đối tài sản trước khi bao thanh toán. Bảng 2: Bảng cân đối tài sản sau khi bao thanh toán. Bảng 2.1 : Bảng tổng hợp chỉ tiêu họat động của TCB. Bảng 2.2 : Doanh số TTQT của TCB 2004- 2006. Bảng 2.3 : Dư nợ tài trợ xuất khẩu thông qua phương thức L/C. Bảng 2.4 : Dư nợ vay đối với DN được tài trợ dựa trên hợp đồng XK . Bảng 2.5 : Doanh số thanh tóan hàng nhập khẩu của TCB 2005-2006 . Bảng 2.6 : Dư nợ tài trợ nhập khẩu thông qua phương thức nhờ thu và T/T. Bảng 2.7 : Tỷ trọng tài trợ thương mại và XNK của TCB 2004-2006. Bảng 2.8 : Dư nợ bao thanh tóan trong nước của TCB qua các năm. Bảng 2.9 : Bảng cơ cấu các ngành BTT trong nước Bảng 3.1 : Dự báo tăng trưởng kinh tế Việt Nam giai đọan 2005-2010 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ VÀ ĐỒ THỊ Biểu đồ 2.1 : Biểu đồ tỷ trọng dư nợ của TCB năm 2006 Biểu đồ 2.2 : Biểu đồ dư nợ Doanh nghiệp (2004-2006) Biểu đồ 2.3 : Doanh số thanh tóan quốc tế của TCB qua các năm
Trang 8 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài: Việt Nam đã là thành viên của WTO từ cuối năm 2006, Điều đó đang đặt ra cho các chủ thể kinh doanh của nền kinh tế phải đối mặt với những thách thức mới. Đó là làm thế nào để có thể tồn tại, đứng vững và phát triển trong điều kiện cạnh tranh gay gắt của hội nhập quốc tế. Trong bối cảnh như vậy, hoạt động tín dụng ngân hàng nổi lên như một mắt xích trọng yếu trong hoạt động của nền kinh tế hiện đại, tín dụng ngân hàng có một vai trò cực kỳ quan trọng, với vị trí là trung gian tài chính của nền kinh tế, thông qua các nguồn lực xã hội được phân bổ sử dụng một cách hợp lý và có hiệu quả. Thông qua việc cung ứng nguồn vốn, tín dụng ngân hàng có tác động rất lớn tới quá trình hoạt động của doanh nghiệp. Sự vững mạnh của từng doanh nghiệp trong nền kinh tế ngược lại sẽ tác động hữu hiệu lại hệ thống NHTM. Như vậy sẽ tạo ra một nền kinh tế vững mạnh. Xuất nhập khẩu là một trong những lĩnh vực quan trọng trong việc phát triển kinh tế. Kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam trong những vừa qua gia không ngừng gia tăng, đóng góp rất lớn vào việc gia tăng tốc độ phát triển kinh tế. Số lượng các doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực xuất nhập khẩu ngày một tăng, sản phẩm xuất khẩu cũng ngày một đổi mới về chủng loại cũng như về chất lượng để gia tăng cạnh tranh. Theo nhận định của các chuyên gia kinh tế và căn cứ vào tình hình phát triển hoạt động xuất nhập khẩu trong thời gian qua, tiềm năng của lĩnh vực ngoại thương này là rất lớn. Khi nền kinh tế mở cửa, chúng ta tham gia vào thị trường quốc gia khác, ngược lại các quốc gia khác cũng sẽ tham gia vào thị trường nước ta. Vì vậy, các doanh nghiệp sẽ đối diện với tình hình cạnh tranh không chỉ trên thị trường nước khác mà cả trên thị trường của chính mình. Để có thể gia tăng khả năng cạnh tranh và đứng vững trên thị trường, các doanh nghiệp không còn sự lựa chọn nào khác
Trang 9 ngoài việc cải tiến công nghệ, giảm giá thành sản phẩm, nâng cao năng lực cạnh tranh. Tất cả những điều đó cần phải có nguồn vốn để hỗ trợ. Chính điều này làm phát sinh nhu cầu cần có công cụ tài trợ hiệu quả và linh hoạt. Hình thức tài trợ ngân hàng tài trợ cho doanh nghiệp phổ biến là hình thức cho vay, thanh toán L/C, tài trợ thực hiện XK Thông qua hình thức tài trợ, ngân hàng cung ứng vốn cho doanh nghiệp hoạt động. Tuy nhiên, số lượng các doanh nghiệp tiếp cận với nguồn vốn này không nhiều do những hạn chế về quy định tài trợ. Các hình thức tài trợ đang áp dụng dần xuất hiện những hạn chế và chưa thể đáp ứng được nhu cầu vốn đang gia tăng của các doanh nghiệp. Trước những cơ hội kinh doanh to lớn do quá trình hội nhập kinh tế mang lại, các NHTM nói chung và TCB nói riêng sẽ có nhiều cơ hội tìm kiếm lợi nhuận và mở rộng hoạt động kinh doanh. Một trong những nghiệp vụ chiếm vị trí quan trọng trong kinh doanh ngân hàng nhằm giúp các doanh nghiệp giải quyết vấn đề về vốn trong kinh doanh đó là các hình thức tài trợ của ngân hàng. TCB là một trong những ngân hàng cung cấp dịch vụ tài trợ cho các doanh nghiệp với doanh số tài trợ tương đối cao. Định hướng phát triển của TCB trong những năm tới là chú trọng đến việc gia tăng tài trợ cho các doanh nghiệp về doanh số cũng như về đa dạng hóa hình thức tài trợ sao cho đáp ứng được nhu cầu vốn cho các khách hàng của mình. Chính vì tính cấp thiết đó, tôi chọn đề tài “Phát triển sản phẩm bao thanh toán tại Ngân Hàng Thương Mại CP Kỹ Thương Việt Nam” để nghiên cứu và thực hiện luận văn tốt nghiệp. Đây là một lĩnh vực mới và chưa được áp dụng rộng rãi, do đó, kinh nghiệm về việc thực hiện nghiệp vụ này chưa có. Chính vì vậy, đề tài không thể không có những thiếu sót. Em hy vọng sẽ nhận được những đóng góp quý báu từ phía Hội đồng để em hoàn thiện vấn đề nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu: Luận văn tập trung nghiên cứu, phân tích, đánh giá hoạt động của tài trợ XNK và nghiệp vụ bao thanh toán của NHTM CP Kỹ Thương Việt Nam. Qua đó,
Trang 10 đưa ra một số giải pháp để phát triển sản phẩm bao thanh toán tại NHTM CP Kỹ Thương Việt Nam 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: Đề tài liên quan đến nhiều lĩnh vực như tài chính, quản trị, pháp luật trên phạm vi Ngân hàng riêng lẻ trong tổng thể ngành ngân hàng. Đối tượng nghiên cứu của luận văn là NHTM CP Kỹ Thương Việt Nam, hoạt động tài trợ XNK của và hoạt động bao thanh toán NHTM CP Kỹ Thương Việt Nam. 4. Phương pháp nghiên cứu: Trong suốt quá trình nghiên cứu luận văn sử dụng phương pháp tổng hợp, thống kê, phân tích các tài liệu về xuất nhập khẩu và tài liệu liên quan đến hoạt động tài trợ của ngân hàng đã được công bố. Bên cạnh các phương pháp đó, luận văn còn chú trọng đến việc kết hợp với việc quan sát các hoạt động thực tiễn. Công trình nghiên cứu còn được thực hiện từ việc phân tích các vấn đề chưa hoàn thiện, từ đó làm tiền đề phát triển nghiệp vụ mới. 5. Kết cấu của luận văn: Luận văn được chia thành 3 chương như sau: - Chương 1: Tổng quan tài trợ XNK và nghiệp vụ bao thanh toán. - Chương 2: Thực trạng hoạt động Bao thanh toán tại NHTM CP Kỹ Thương Việt Nam - Chương 3: Giải pháp phát triển sản phẩm bao thanh toán tại ngân hàng thương mại CP Kỹ Thương Việt Nam.
Trang 11 CHƯƠNG I TỔNG QUAN VỀ TÀI TRỢ XNK VÀ NGHIỆP VỤ BAO THANH TOÁN 1.1.TỔNG QUAN VỀ TÀI TRỢ XNK . 1.1.1. Sự cần thiết khách quan của hoạt động XNK trong nền kinh tế Kể từ khi nền kinh tế có sự phân công lao động sản xuất, đồng thời cũng hình thành quá trình trao đổi hàng hoá để đáp ứng nhu cầu sản xuất và tiêu dùng. Bất cứ quốc gia nào muốn phát triển kinh tế không chỉ dựa vào sản xuất trong nước mà còn phải giao dịch hàng hoá với các quốc gia khác. Mỗi quốc gia có lợi thế so sánh về một loại sản phẩm nào đó mà quốc gia khác không có hoặc sản xuất kém hiệu quả. Nếu chỉ dựa vào sản xuất trong nước không thể đáp ứng được nhu cầu hàng hoá, dịch vụ tiêu dùng và sản xuất của nền kinh tế. Để phục vụ nhu cầu sản xuất và tiêu dùng trong nước, chúng ta cần phải nhập khẩu những mặc hàng cần thiết như máy móc thiết bị, nguyên liệu, vật tư, Hoạt động xuất nhập khẩu còn là yếu tố quan trọng nhằm phát huy mọi nguồn nội lực, tạo thêm vốn đầu tư để đổi mới công nghệ, tăng thêm việc làm, thúc đẩy nhanh quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Thông qua hoạt động XK, một số mặt hàng vốn là thế mạnh của Quốc Gia sẽ tiếp cận với thị trường thế giới và giúp cho Quốc Gia phát huy lợi thế vốn có của mình đó nhằm khai thác tối đa tiềm năng và nâng cao hiệu quả mặt hàng XK. Ngoài ra, hoạt động xuất khẩu sẽ mang lại lượng ngoại tệ cần thiết cho nền kinh tế và phục vụ nhu cầu chi trả chi các hoạt động nhập khẩu. Việt Nam hiện đang trong quá trình đổi mới đất nước, nhu cầu đầu tư MMTB, nâng cao năng lực sản xuất và đổi mới công nghệ là rất cao, đòi hỏi Việt Nam phải nhập khẩu những thiết bị đó để phục vụ, ngòai ra Việt Nam còn nhập các nguyên vật liệu phục vụ cho SX mà Việt nam không sản xuất hoặc không có lợi thế sản xuất. Thông qua hoạt động nhập khẩu giúp cho bộ máy kinh tế vận hành tốt hơn, hiệu quả hơn
Trang 12 Chúng ta có thể kết luận rằng: do nhu cầu và lợi ích kinh tế của quốc gia mà hoạt động XNK hình thành và là một hoạt động tất yếu trong nền kinh tế. 1.1.2. Mối quan hệ giữa hoạt động XNK và NHTM trong nền kinh tế Hoạt động XNK trong nền kinh tế xét ở khía cạnh nào đó sẽ tác động đến hoạt động của ngân hàng và ngược lại thông qua hoạt động của ngân hàng sẽ thúc đẩy hoạt động XNK phát triển. Mối quan hệ tác động giữa hoạt động XNK với hoạt động của ngân hàng: Thông qua hoạt động XNK, ngân hàng cung cấp dịch vụ thu chi hộ, nghiệp vụ kinh doanh đối ngoại của NH được hình thành, phát triển và hoàn thiện nghiệp vụ TTQT, tăng cường việc tài trợ vốn và đặc biệt là gia tăng nguồn ngoại tệ cho NH. Đồng thời mang thu nhập từ hoạt động TTQT thông qua thu việc thu phí dịch vụ và thu lãi từ hoạt động tài trợ vốn. Ngược lại, thông qua hoạt động của ngân hàng, hoạt động XNK phát triển vì chính ngân hàng sẽ cung cấp công cụ TTQT một cách hữu hiệu cho hoạt động XNK. Việc thanh toán hợp đồng ngoại thương giữa các quốc gia được thực hiện thông qua NH. NH trở thành trung gian, điều kiện đảm bảo an toàn cho các bên tham gia hoạt động XNK. NHTM tham gia vào hoạt động XNK còn mang ý nghĩa tài trợ cho các DN phát triển ngoại thương. Việc tài trợ của NHTM bao hàm sự chuẩn bị sẳn sàng các phương tiện tài chính và cấp tín dụng cho các DN hoàn tất nghĩa vụ thanh toán, nhằm đảm bảo cho quá trình sản xuất và lưu thông hàng hoá được thông suốt. NH hoạt động kinh doanh quốc tế và kinh doanh ngoại hối đem lại sự trợ giúp đa dạng cho khách hàng, tư vấn khách hàng và giúp khách hàng đảm bảo lợi nhuận và hạn chế rủi ro. Tóm lại: hoạt động XNK sẽ tác động rất lớn đến hoạt động của NHTM vì thông qua đó ngân hàng có thể đa dạng hóa hoạt động và nâng thu nhập. Ngược lại, hoạt động của NHTM sẽ tác động tích cực trở lại hoạt động XNK thông qua việc cung cấp phương tiện thanh toán hữu hiệu và an tòan cho các DN hoạt động XNK
Trang 13 1.1.3. Sự cần thiết tài trợ vốn trong DN kinh doanh: Vòng quay vốn kinh doanh của một DN được tính từ khi DN bắt đầu bỏ vốn ra mua nguyên vật liệu sản xuất kinh doanh cho đến khi thu tiền về. Khoảng thời gian này nhanh hay chậm phụ thuộc vào chu kỳ kinh doanh của DN. Vòng quay vốn kinh doanh của DN được mô tả như sau: Thu mua Đưa vào Thành Tồn kho NVL và các SX phẩm yếu tố đầu vào chuẩn bị SX Thu tiền Bán hàng Quá trình chu chuyển vốn trong một DN thường tuân theo quy luật: DN sử dụng nguồn vốn kinh doanh của mình để đầu tư vào các yếu tố phục vụ sản xuất bao gồm: máy móc thiết bị, nguyên vật liệu, tiền lương và nhiều yếu tố đầu vào khác. Hàng hoá sau khi được sản xuất và mang ra thị trường tiêu thụ, khi đó DN sẽ thu hồi được nguồn vốn bỏ ra ban đầu của mình. Đặc biệt trong hoàn cảnh hội nhập kinh tế quốc tế, sự cạnh tranh khốc liệt trong hoạt động kinh doanh đã làm cho những khoản tín dụng trong thương mại cho các đối tác kinh doanh tăng thêm về khối lượng và thời gian. Chính khoản nợ này đã làm cho nguồn vốn kinh doanh của DN bị hạn chế không thể sử dụng để phục vụ nhu cầu tái sản xuất. Do đó, DN sẽ rơi vào tình trạng thiếu vốn là một tất yếu, dẫn đến giảm khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp. Vì thế, đáp ứng nhu cầu vốn để đảm bảo tính liên tục của quá trình kinh doanh là một vấn đề bức thiết của DN và cần được tài trợ đầy đủ, kịp thời. Vậy thì nguồn tài chính nào có thể tài trợ cho hoạt động của DN? Ngoài nguồn vốn tín dụng từ ngân hàng, DN có thể sử dụng nguốn tín dụng thương mại thông qua nhà cung cấp. Tuy nhiên, đối với nguồn tín dụng thương mại xét về chi phí cũng chưa hẳn đã thấp hơn lãi suất vay vốn trên thị trường tín dụng. Bởi vì, DN cấp khoản tín dụng thương mại này cũng phải tính đến chi phí cơ hội sử dụng vốn, và ít nhất bằng chi phí mà doanh nghiệp cung cấp tín
Trang 14 dụng thương mại vay trên thị trường nhưng nguồn vốn tín dụng này chưa hẳn đã hiệu quả cho các DN. Vì vậy, nhu cầu vay vốn tín dụng từ NHTM sẽ thật sự cần thiết, khoản tín dụng từ ngân hàng sẽ rẻ hơn, ngoài ra NH sẽ cung cấp nhiều tiện ích khác cho DN giúp cho hoạt động kinh động kinh doanh thuận lợi hơn và hiệu quả hơn. 1.1.4. Tài trợ xuất nhập khẩu của NHTM 1.1.4.1. Khái niệm về tài trợ xuất nhập khẩu của NHTM Tài trợ xuất nhập khẩu của NHTM về bản chất là khoản tín dụng cho các hoạt động XNK của DN được cấp bởi NHTM. Tài trợ là thuật ngữ phản ánh việc NH đáp ứng nhu cầu đa dạng của các DN về phát triển kinh doanh, phòng chống rủi ro, và gia tăng khả năng cạnh tranh. Việc tài trợ mang lại nhiều lợi ích cho DN đồng thời cũng mang lại nguồn thu nhập cho NH từ các khoản lãi và phí dịch vụ. 1.1.4.2. Tầm quan trọng của tài trợ xuất nhập khẩu. Trong thời gian qua, nền thương mại quốc tế đã và đang phát triển mạnh mẽ đã làm gia tăng về các mối quan hệ thương mại song phương, đa phương. Thêm vào đó, tiến trình tự do hoá tài chính và hội nhập toàn cầu ngày một tăng cao đã dần dần xóa bỏ hàng rào thương mại giữa các quốc gia. Tất cả điều này làm cho nhu cầu về thương mại gia tăng, kéo theo đó là sự gia tăng nhu cầu về các dịch vụ tài chính. NH với việc thực hiện tài trợ sẽ cung cấp cho DN một khối lượng vốn lớn nhằm đáp ứng nhu cầu mở rộng và phát triển kinh doanh. Thông qua sự tài trợ của NH, các DN sẽ tăng thêm sự cạnh tranh đối với các đối thủ khác để dành ưu thế. Bên cạnh đó, qua hoạt động tài trợ NH còn giúp cho các DN giảm được những khó khăn trong hoạt động kinh doanh quốc tế. Vì thế, chúng ta có thể nói rằng hoạt động tài trợ XNK của các NH chiếm vị trí rất quan trọng trong việc thúc đẩy các DN phát triển nói riêng và phát triển XNK của Việt Nam nói chung. Thể hiện ở các mặt : - Góp phần làm giảm áp lực thiếu vốn cho DN, giúp DN có thể cạnh tranh và phát triển trong thương trường, mở rộng được khả năng sản xuất kinh doanh
Trang 15 và ổn định vĩ mô của nền kinh tế như giải quyết việc làm, giảm thất nghiệp, tăng nguồn thu cho ngân sách - Thông qua hoạt động tài trợ của NH mà các DN có điều kiện đổi mới trang thiết bị, kỹ thuật, dây chuyền sản xuất và áp dụng công nghệ hiện đại nhằm làm giảm giá thành sản phẩm, tăng chất lượng và từ đó nâng cao khả năng cạnh tranh. - Về mặt vĩ mô, hình thức tài trợ tạo điều kiện cho hàng hoá XNK lưu thông trôi chảy, hoạt động XNK sẽ diễn ra thường xuyên, liên tục góp phần tạo nguồn thu ngoại tệ và sử dụng nguồn ngọai tệ có hiệu quả theo yêu cầu phát triển kinh tế của đất nước, phục vụ mục tiêu phát triển kinh tế của đất nước, góp phần mở rộng quan hệ đối ngoại với các nước trên thế giới. 1.1.4.3. Các phương thức tài trợ xuất nhập khẩu 1.1.4.3.1. Có nhiều tiêu thức phân loại trong phương thức tài trợ XNK, tuy nhiên trong đề tài này người viết phân loại dựa trên tính chất tài trợ: tài trợ nhập khẩu và tài trợ xuất khẩu. 1.1.4.3.2. 1.1.4.3.1 Tài trợ NK: Về hình thức, tài trợ nhập khẩu là các khoản ngân hàng cung ứng vốn cho người NK với mục đích thanh toán tiền hàng cho nhà XK. Tài trợ NK chúng ta có thể kể đến một số phương thức tài trợ mà NH hiện đang sử dụng: - Tài trợ theo phương thức thanh toán tín dụng chứng từ (L/C): + Mở L/C thanh toán hàng nhập khẩu: Trong phương thức thanh toán L/C, nhà XK yêu cầu nhà NK tiến hành thủ tục mở L/C tại một NH với các điều kiện đã được thoả thuận. Thủ tục mở L/C cho khách hàng có thể được xem là một hình thức tài trợ cho DN. Bởi vì, khi NH đồng ý mở L/C cho nhà NK bao hàm trong đó là sự cam kết thanh toán cho người hưởng lợi L/C. NH sẽ gánh chịu rủi ro nếu nhà NK không có khả năng thanh toán. Nếu khách hàng ký quỹ dưới 100%, nhưng NH mở L/C thanh toán đủ trị giá L/C . Trong trường hợp này, NH sẽ là người thanh toán cho L/C mà mình đã mở để đảm bảo uy tín. Điều
Trang 16 này có mang ý nghĩa của việc cung cấp một khoản tín dụng ngầm cho khách hàng. Do đó, khi quyết định mở L/C NH phải thẩm định cẩn thận khách hàng. + Cho vay ký quỹ : ký quỹ là một điều kiện bắt buộc, quy định của NH phát sinh trong trường hợp khách hàng đề nghị mở L/C. Khách hàng sẽ nộp một khoản tiền nhất định vào tài khoản ký quỹ của mình tại NH xin bảo lãnh. Khoản tiền này sẽ được phong toả trong tài khoản tại NH cho đến khi nghĩa vụ bảo lãnh của NH chấm dứt. Giá trị ký quỹ thường tỷ lệ thuận với giá trị L/C đề nghị mở. NH xem xét hạn mức bảo lãnh dựa vào giá trị của khoản bảo lãnh, uy tín của khách hàng và rủi ro của khoản bảo lãnh. NH có thể yêu cầu khách hàng ký quỹ khoản từ từ 0% đến 100% giá trị bảo lãnh. Tuỳ trường hợp mà giá trị bảo lãnh thay đổi cũng như uy tín của DN. Thông qua việc ký quỹ, NH có thể giảm thiểu được rủi ro trong quá trình bảo lãnh cho DN. Nhưng về phía DN, do tiền ký quỹ bị phong toả trong tài khoản theo thời gian NH chấp nhận bảo lãnh nên vốn của DN sẽ bị đóng băng. Vì thế, cho vay ký quỹ là hình thức tài trợ DN giải quyết được khó khăn về vốn lưu động. Tuy nhiên, NH chỉ áp dụng đối với một số DN thực hiện giao dịch bảo lãnh qua NH. Để hạn chế rủi ro, NH thường chỉ chấp nhận tài trợ cho những DN có tình hình tài chính lành mạnh, có khả năng trả nợ cho NH, và chỉ chấp nhận bảo lãnh cho những hợp đồng ít rủi ro. + Cho vay thanh toán L/C nhập khẩu: Khi đến hạn thanh toán L/C cho đối khách hàng nước ngoài, nếu khách hàng của NH nhập khẩu có nhu cầu vay vốn để thanh toán L/C, khi đó ngân hàng sẽ tài trợ tiền thanh toán L/C đó. + Cho vay bắt buộc: cho vay bắt buộc phát sinh khi nhà NK không đủ khả năng thanh toán bộ chứng từ. NH cho vay trên giá trị tiền hàng còn thiếu để thanh toán đúng hạn cho bên đối tác. Với hình thức cho vay này, DN phải chịu một lãi suất tương đương với lãi suất quá hạn của NH, thời gian vay thường là
Trang 17 ngắn ( ngắn hơn thời hạn cho vay bình thường) kể từ ngày NH trả nợ thay. Hình thức tài trợ này sẽ tạo áp lực thanh toán rất lớn cho DN. - Chấp nhận hối phiếu: Chấp nhận hối phiếu là nghiệp vụ mà trong thời gian quy định, bên bán phải xuất trình cho bên mua để họ ký chấp nhận trả tiền hối phiếu. Hối phiếu chỉ có thể lưu thông dễ dàng khi nó đã được ký chấp nhận trả tiền khi đến hạn. Trên phương diện NH, việc chấp nhận hối phiếu cũng đồng nghĩa với việc cấp tín dụng cho khách hàng. Khoản tín dụng này được xem là hình thức, một sự đảm bảo về tài chính. Khoản vay chỉ trở thành khoản vay thực sự khi nhà NK không thanh toán tiền cho bên XK khi đến hạn và NH chịu trách nhiệm thanh toán. Hình thức chấp nhận hối phiếu xảy ra trong trường hợp hối phiếu trả chậm. Bên bán đề nghị bên mua yêu cầu một NH đứng ra chấp nhận trả tiền trên hối phiếu do bên bán ký phát. Khi NH đã đồng ý chấp nhận có nghĩa là mọi rủi ro NH sẽ gánh chịu. Hình thức này mang lại lợi ích cho cả người nhập khẩu lẫn người xuất khẩu. Đối với người xuất khẩu, với sự chấp nhận hối phiếu của NH, nhà XK có được sự đảm bảo chắc chắn về khả năng thanh toán. Còn người nhập khẩu có thể mua được hàng hoá phục vụ cho việc sản xuất kinh doanh của mình. - Nghiệp vụ BTT nhập khẩu: là hình thức bảo lãnh thanh toán đối với tổ chức BTT nước ngòai nhằm đảm bảo khả năng thanh toán khi đến hạn thanh toán các khoản nợ của nhà nhập khẩu. Thông qua nghiệp vụ này giúp nhà nhập khẩu loại trừ được nhu cầu cấp bách về vốn và thanh toán nợ tức thời Thông qua nghiệp vụ này khách hàng có thể đặt hàng với số lượng lớn và giá sẽ rẻ hơn và rút ngắn thời gian trong việc nhận hàng và giảm thiểu chi phí có thể có . 1.1.4.3.3. 1.1.4.3.2 Tài trợ đối với XK: - Chiết khấu bộ chứng từ: thông thường là chiết khấu bộ chứng từ hàng xuất. Chiết khấu bộ chứng từ là hình thức NH tài trợ nhà XK, thông qua việc mua lại hoặc cho vay trên cơ sở giá trị bộ chứng từ XK hoàn hảo được người XK
Trang 18 xuất trình. Số tiền chiết khấu là số tiền DN được hưởng sau khi đã trừ đi các khoản lãi và hoa hồng. Tác dụng hoạt động chiết khấu là tài trợ vốn lưu động cho người XK, đảm bảo sản xuất kinh doanh liên tục, không bị gián đoạn trong thời gian chờ người NK thanh toán tiền hàng. Phạm vi chiết khấu bộ chứng từ thường chỉ được áp dụng trong phương thức thanh toán tín dụng chứng từ (L/C letter of Credit), D/P, hoặc D/A. Bởi vì, nó có sự ràng buộc chặt chẽ việc giao hàng của người XK và trách nhiệm thanh toán của người NK thông qua các NH phục vụ các bên. So với các phương thức thanh toán quốc tế khác, phương thức thanh toán L/C có rủi ro thấp hơn. Chiết khấu thông thường có hai loại là chiết khấu truy đòi và chiết khấu miễn truy đòi. + Chiết khấu có truy đòi: NH thực hiện việc cho vay trên cơ sở người XK xuất trình bộ chứng từ hoàn hảo. Thời gian cho vay được tính bằng thời gian cần thiết trung bình để đòi tiền người NK nước ngoài. Khi đó, trách nhiệm người XK vẫn còn cho đến khi NH đòi được tiền từ người NK. + Chiết khấu miễn truy đòi: NH mua lại bộ chứng từ XK hoàn hảo từ người XK. Giá mua sẽ thấp hơn giá trị bộ chứng từ, do NH trừ lại phí chiết khấu và thời gian cần thiết trung bình để đòi lại tiền nhà NK. Chiết khấu miễn truy đòi có nghĩa là người XK bán hẳn bộ chứng từ cho NH, nhận tiền và không còn trách nhiệm hoàn trả, trách nhiệm thu tiền và quyền sử dụng số tiền thu được hoàn toàn thuộc về NH. Thông qua việc chiết khấu NH có thể tài trợ một phần vốn lưu động cho người XK nhằm đảm bảo quá trình sản xuất kinh doanh không bị gián đoạn. - Tài trợ dựa trên hợp đồng xuất khẩu: là nghiệp vụ tài trợ dựa trên hợp đồng xuất khẩu được ký kết giữa khách hàng trong nước và nước ngoài với phương thức thanh toán không là L/C cụ thể l2 D/P, D/A, T/T. Theo đó ngân hàng căn cứ trên hợp đồng đầu ra của công ty sẽ tài trợ các chi phí cần thiết để công ty thực hiện hợp đồng trên. - Bao thanh toán XK: đây là nghiệp vụ mua lại khoản phải thu từ việc xuất khẩu hàng hóa. Thông qua nghiệp vụ này giúp các doanh nghiệp sẽ gia tăng
Trang 19 vòng quay vốn lưu động thông qua việc ứng trước tiền thanh toán thông qua ngân hàng. Phần này sẽ được trình bày kỹ hơn tại mục 1.2 1.2. GIỚI THIỆU CHUNG VỀ NGHIỆP VỤ BTT: 1.2.1. Thế nào là nghiệp vụ BTT: Như đã đề cập ở phần trên, BTT là hình thức tài trợ của NH đối với DN trong hoạt động thương mại, thế BTT là gì? Thị trường thế giới hiện nay phát triển rất sôi động, phương pháp kinh doanh không ngừng thay đổi. Trong bối cảnh đó, những phương thức kinh doanh cổ truyền luôn được thay thế bởi các phương thức tín dụng tương đối linh hoạt hơn. Các phương thức tài trợ này đều có tính chất cạnh tranh và rất hấp dẫn, nhưng nhìn chung các DN luôn phải đối đầu với những khó khăn: - Nguồn vốn lưu động của DN bị chiếm dụng bởi các khoản nợ của khách hàng. - Rủi ro do không thu được nợ ngày càng gia tăng vì khả năng thanh toán của khách hàng không được đảm bảo. - Khoảng cách giữa người mua và người bán làm cho thông tin bị hạn chế và gây nhiều khó khăn. - Bất đồng trong ngôn ngữ, khác biệt về pháp luật và văn hoá, tiền tệ sử dụng trong thanh toán Để giải quyết những vấn đề trên, chúng ta có nghiệp vụ hỗ trợ Factoring hay còn gọi là BTT. Theo quyết định 1096/2004/QĐ-NHNN ngày 06/09/2004 v/v ban hành quy chế hoạt động BTT của các tổ chức tín dụng thì “BTT được xem như là hình thức cấp tín dụng của tổ chức tín dụng cho bên bán hàng thông qua việc mua lại các KPT phát sinh từ việc mua bán hàng hóa đã được bên bán hàng và bên mua hàng thỏa thuận trong hợp đồng mua, bán hàng hóa”. 1.2.2. Lịch sử hình thành và phát triển của nghiệp vụ BTT: BTT là một ngành kinh doanh được hình thành từ thời trung cổ khi người ta bắt đầu giao thương với nhau và phát sinh các khoản nợ thương mại thì BTT đã ra đời.
Trang 20 BTT đã có từ thế kỷ XIII và được xem như là một công cụ tạm ứng tiền theo hoá đơn cho các thương gia, BTT trong thời gian này được tạo ra là để lấp khoảng trống thời gian từ khi giao hàng đến khi thanh toán tiền hàng. Đến thế kỷ 17 thì hình thức BTT ra đời tại Anh, đến những năm 60 của thế kỷ 19 thì BTT bắt đầu phát triển ở Châu Âu. Năm 1963, cơ quan kiểm soát tiền tệ công bố đây là một hoạt động NH hợp pháp. Từ đó, BTT được các NH nghiên cứu và ứng dụng. Đến 1974, BTT được hầu hết các nước trên thế giới công nhận. Từ khi mới ra đời, doanh số BTT rất ít. Nhưng qua thời gian, doanh số BTT ngày một tăng lên. Số lượng đơn vị tham gia thực hiện BTT gia tăng nhanh chóng. Nếu tính từ lúc mới bắt đầu hình thành với chỉ có một vài đơn vị BTT, đến năm 2003 đã có đến 1003 đơn vị trên toàn thế giới, tính đến cuối năm 2006 tổng số đơn vị bao thanh toán lên đến 1147 đơn vị. Con số này tiếp tục gia tăng. Ngoài việc gia tăng về số lượng BTT, doanh số BTT cũng liên tục gia tăng qua các năm. Tính từ năm 1998 đến nay, doanh số BTT của thế giới liên tục gia tăng. Năm 1998, doanh số BTT chỉ đạt 456,506 triệu EUR, đến năm 2006 là 1,497,260 triệu EUR. Việc gia tăng số lượng đơn vị BTT và doanh số BTT đã nói lên tính ưu việt của nghiệp vụ và ngày càng được nhiều người sử dụng. Lịch sử hình thành của BTT đã có từ lâu đời và được áp dụng rộng rãi trên thế giới. Tuy nhiên, đối với Việt Nam, nghiêp vụ này vẫn còn khá mới mẽ trong hoạt động của NH nói riêng và nền kinh tế nói chung. 1.2.3.Phân loại BTT: 1.2.3.1.Phân loại theo phạm vi thực hiện: 1.2.3.1.1 BTT trong nước: BTT trong nước là hình thức đơn vị BTT thực hiện việc BTT cho đơn vị có các KPT phát sinh từ việc mua bán hàng hoá trong nước. 1.2.3.1.2 BTT quốc tế: BTT quốc tế cũng giống như BTT trong nước, nhưng việc BTT phát sinh từ các KPT trong XNK hàng hoá với các quốc gia khác.
Trang 21 1.2.3.2. Phân loại theo tính chất hoàn trả của các khoản tài trợ: BTT có truy đòi: BTT có truy đòi là hình thức BTT mà đơn vị BTT có quyền đòi lại số tiền đã ứng trước cho bên bán hàng, khi bên mua hàng không có khả năng hoàn thành nghĩa vụ thanh toán KPT. BTT không có quyền truy đòi: BTT không có quyền truy đòi là hình thức BTT mà đơn vị BTT chịu toàn bộ rủi ro, khi bên mua hàng không có khả năng hoàn thành nghĩa vụ thanh toán KPT. Đơn vị BTT chỉ có quyền đòi lại số tiền đã ứng trước cho bên bán hàng trong trường hợp bên mua hàng từ chối thanh toán KPT do bên bán hàng giao hàng không đúng như thoả thuận tại hợp đồng mua bán hàng hoặc vì lý do khác không liên quan đến khả năng thanh toán của bên mua hàng. 1.3. QUY TRÌNH BTT: 1.3.1. Quy trình BTT trong nước: (1) Người Bán (2) Người Mua (3) (9) (5) (7) (4) (8) (6) Tổ chức BTT (Ngân hàng trong nước) Bước 1: Hai bên người mua và người bán ký thoả thuận hợp đồng mua bán hàng hoá trong đó có điều kiện là người bán đồng ý cấp khoản tín dụng thương mại cho người mua (hay thanh toán trả chậm) Bước 2: Người bán giao hàng hoá cho người mua. Bước 3: Người bán đến tổ chức BTT bán KPT từ người mua cho đơn vị BTT. Bước 4: Tổ chức BTT thẩm định hồ sơ và thẩm định khả năng trả nợ của người mua Bước 5: Ký hợp đồng BTT với người bán
Trang 22 Bước 6: Người bán chuyển nhượng hoá đơn và chứng từ liên quan cho tổ chức BTT. Bước 7: Tổ chức BTT thanh toán tiền cho người bán Bước 8: Thu nợ người mua khi đến hạn Bước 9: Quyết toán khoản còn lại giữa người bán và tổ chức BTT. 1.3.3. Quy trình BTT quốc tế: 1.HĐ bán hàng Nhà Xuất Khẩu Nhà Nhập Khẩu (Người bán) 7. Giao hàng (người mua) 2 5 6 8 9 13 4 10 11 3 Đơn vị BTT Xuất 5 Đơn vị BTT Nhập khẩu 8 khẩu 12 Bước 1: Hai bên nhà XK và nhà NK đàm phán ký kết hợp đồng XNK hàng hoá. Bước 2: Nhà XK đến đơn vị BTT XK để yêu cầu cung cấp dịch vụ BTT. Bước 3: Đơn vị BTT XK tiến hành thẩm định khách hàng và yêu cầu tổ chức BTT NK cung cấp dịch vụ BTT. Bước 4: Đơn vị BTT NK tiến hành thẩm định khách hàng (nhà NK) và quyết định có ký hợp đồng cung cấp dịch vu hay không. Bước 5: Đơn vị BTT bên nhập trả lời tín dụng cho đơn vị BTT bên xuất. Đơn vị BTT bên xuất trả lời tín dụng cho bên XK Bước 6: Ký kết hợp đồng cung cấp dịch vụ. Bước 7: Bên XK tiến hành giao hàng cho bên NK theo đúng hợp đồng đã ký kết. Bước 8: Bên XK chuyển nhượng BCT cho đơn vị BTT XK đồng thời đơn vị BTT XK sẽ chuyển nhượng BCT này cho đơn vị BTT NK. Bước 9: Đơn vị BTT thanh toán trước tiền cho đơn vị XK. Bước 10: Khi đến hạn, Đơn vị BTT NK tiến hành thu tiền từ nhà NK.
Trang 23 Bước 11: Nhà NK thanh toán cho đơn vị BTT NK. Bước 12: Đơn vị BTT NK thanh toán cho bên BTT XK Bước 13: Đơn vị BTT XK và nhà XK quyết toán các khoản còn lại 1.4. ĐỊNH GIÁ TRONG NGHIỆP VỤ BTT Khi thực hiện bất kỳ một nghiệp vụ nào đó thì giá cả của nghiệp vụ đó là một trong những vấn đề mà chúng ta cần phải lưu tâm. Giá trong nghiệp vụ BTT là khoản chi phí để thực hiện nghiệp vụ BTT. Thông thường việc thực hiện BTT bao gồm các loại phí: - Phí nộp đơn đề nghị và phí thẩm định tín dụng: loại phí này phát sinh khi khách hàng bắt đầu nộp đơn đề nghị cung cấp dịch vụ BTT. Khoản phí này thường không lớn. - Phí thanh toán ban đầu hoặc phí chiết khấu: Loại phí này được tính trên số tiền thực tế sử dụng qua nghiệp vụ BTT. Số tiền còn lại chưa sử dụng sẽ không bị tính phí hoặc bất cứ một khoản cam kết nào. Giả sử nếu tổ chức BTT chỉ thanh toán 80% giá trị hợp đồng được yêu cầu thì khoản phí này chỉ được tính trên 80% đó, phần còn lại 20% sẽ không tính. Khoản phí này được tính dựa vào lãi suất cho vay của tổ chức tín dụng đang áp dụng. - Phí BTT hay còn gọi là phí hoa hồng: Đây là khoản chi phí quản lý của công ty. Cụ thể như phí lương nhân viên, chi phí điện thoại, bưu điện, văn phòng phẩm, phí thông báo Theo cách tính của các tổ chức BTT Quốc tế đang áp dụng hiện nay thì phí này được tính tối đa bằng 0.5% giá trị của hoá đơn yêu cầu BTT. 1.5. LỢI THẾ CỦA TÀI TRỢ BTT SO VỚI CÁC PHƯƠNG THỨC TÀI TRỢ KHÁC: So với các hình thức tài trợ khác đang được các NH cung cấp, BTT được xem là ưu việt hơn hẳn. Do tính chất của nghiệp vụ BTT, mua lại các KPT, giúp các DN tăng vốn lưu động đã khắc phục được nhược điểm của các phương thức tài trợ
Trang 24 thông thường như cho vay, ký quỹ, chiết khấu Những điểm thuận lợi của BTT so với các hình thức khác là: Lợi thế về thanh toán: - Tổ chức XK hoặc bên bán hàng thông qua việc bán các KPT cho tổ chức BTT XK (ExportFactor) hoặc bên tổ chức bao thanh toán trong nước đã làm giảm đi rất nhiều việc như việc theo dõi các KPT. Tổ chức BTT XK hoặc bao thanh toán trong nước sẽ thực hiện tất cả nhiệm vụ cho nhà XK như đảm nhận nhiệm vụ nhờ thu hoặc thông báo cho nhà NK, theo dõi những khoản thanh toán chuyển nhượng hoặc giải quyết những vướng mắc trong hoạt động thanh toán, thực hiện việc kiểm tra giám sát khả năng thanh toán của nhà NK hoặc bên mua. - Việc thực hiện BTT, tổ chức BTT XK phải tạo mối quan hệ với tổ chức BTT NK. Chính điều này đã bảo đảm cho nhà XK trong khâu thanh toán đúng hạn thông qua tổ chức BTT NK tại nước NK. Đây là đặc tính ưu việt của BTT so với các phương thức tài trợ khác. Nó làm giảm nhẹ gánh nặng cho nhà XK nếu phải thực hiện tín dụng chứng từ, vì thế làm giảm chi phí thanh toán cho cả hai bên nhà NK và nhà XK. Lợi thế về tài chính: Nghiệp vụ BTT với việc thực hiện tái tài trợ cho DN sẽ là một ưu thế so với các phương thức tài trợ khác. Tổ chức BTT thực hiện tái tài trợ cung ứng cho nhà XK thông qua mối quan hệ giao dịch giữa tổ chức BTT NK và tổ chức BTT XK. Tổ chức BTT XK thực hiện nghiệp vụ tái tài trợ dưới hai hình thức sau: - Nghiệp vụ ứng trước tiền cho tổ chức XK: Theo nghiệp vụ này thì tổ chức XK hoặc bên bán hàng có thể ứng trước tiền của hợp đồng chưa đến hạn thanh toán bằng hình thức vay của tổ chức BTT. Tổng mức vay tuỳ thuộc vào khả năng thanh toán của bên NK hoặc bên mua hàng, trung bình có thể từ 70% đến 90% giá trị của khoản phải thanh toán. Tín dụng ứng trước này được thực hiện như khoản tín dụng luân chuyển và tổ chức XK phải trả lãi cho khoản tín dụng tương ứng với số tiền ứng trước 70% -
Trang 25 90%. Bên cạnh đó, để khuyến khích nhà XK sử dụng BTT tổ chức BTT có thể thực hiện ghi có số tiền còn lại 10%-30% của khoản thanh toán ứng trước này vào tài khoản tiền gởi của DN. Tài khoản này DN không được sử dụng và vẫn được hưởng lãi suất cho đến khi nhà NK thanh toán. Khi nhà NK hoặc bên mua thanh toán, tổ chức BTT sẽ thu hồi khoản tín dụng ứng trước cộng với lệ phí BTT và lãi tín dụng ứng trước. Số tiền còn lại tổ chứ BTT sẽ trả lại cho tổ chức XK hoặc bên bán cùng với số tiền trong tài khoản khống chế. 1.6. LỢI ÍCH CỦA NGHIỆP VỤ BTT: 1.6.1. Lợi ích đối với các công ty xuất nhập khẩu Đây là một nghiệp vụ tài trợ mang lại nhiều lợi ích cho nhà kinh doanh XNK . Những lợi ích cụ thể mà nghiệp vụ này mang lại như sau: 1.6.1.1 Giảm thiểu rủi ro cho nhà xuất khẩu Nhà XK khi áp dụng nghiệp vụ này sẽ giảm thiểu tối đa được rủi ro có thể xảy ra trong quá trình kinh doanh. Bởi vì, nhà XK bán KPT thì đồng thời cũng chuyển toàn bộ rủi ro có thể phát sinh cho đơn vị BTT. Thông qua việc thẩm định người mua, đơn vị BTT có thể giúp cho nhà XK hạn chế được các sai sót khác trong quá trình đàm phán thực hiện giao thương. 1.6.1.2 Gia tăng tốc độ luân chuyển tiền mặt và gia tăng khả năng thanh toán cho nhà xuất khẩu, cải thiện bảng cân đối tài sản: Trong hoạt động kinh doanh thương mại nhất là hoạt động kinh doanh XNK thì việc phát sinh các KPT là thường xuyên và liên tục. Chính các KPT này làm chậm đi vòng quay vốn và ảnh hưởng rất nhiều đến quá trình tái sản xuất kinh doanh đặc biệt là khả năng sinh lời của DN. Anh hưởng của nó như thế nào? chúng ta cùng tìm hiểu qua các tỷ số thanh toán như sau: Tài sản lưu động Tỷ số khả năng thanh toán = nợ ngắn hạn
Trang 26 Trong đó, tài sản lưu động bao gồm các khoản vốn bằng tiền, đầu tư tài chính ngắn hạn, các KPT, hàng tồn kho và tài sản lưu động khác. Tỷ số thể hiện khả năng thanh toán của một DN. Tỷ số càng cao chứng tỏ khả năng thanh toán các khoản nợ càng cao, hiệu quả quản lý và kinh doanh của DN tốt. Tuy nhiên, nếu cao sẽ là một dấu hiệu bất lợi trong hoạt động kinh doanh của DN. Bởi vì, cho thấy DN có bao nhiêu tài sản có thể chuyển đổi thành tiền mặt để đảm bảo khả năng thanh toán. Các KPT trong hoạt động kinh doanh là một trong những khoản không thuộc về tài sản có tính chuyển hoá thành tiền cao, việc thu được nợ hay không phụ thuộc rất lớn vào khả năng thanh toán của khách hàng. Việc giảm thiểu được các KPT cũng đồng nghĩa với việc gia tăng vốn bằng tiền của DN. Nếu một DN gia tăng tỷ số thanh toán do việc gia tăng vốn bằng tiền và giảm các KPT, điều này đồng nghĩa với việc DN hoạt động có hiệu quả và khả năng thanh toán các khoản nợ của DN là rất lớn. BTT làm gia tăng tốc độ luân chuyển vốn bằng tiền cho các DN và làm gia tăng khả năng thanh toán. Điều này còn được thể hiện trong việc cải thiện bảng cân đối tài sản của Công Ty. Bảng cân đối tài sản là bảng tóm tắt tài sản, nợ phải trả và vốn chủ sở hữu tại một thời điểm nào đó, thường là cuối năm, cuối quý. Nội dung bảng cân đối thường được thể hiện dưới các nội dung sau: Sau đây là ví dụ Bảng cân đối tài sản của một doanh nghiệp A trước khi thực hiện nghiệp vụ BTT
Trang 27 Bảng 1: BẢNG CÂN ĐỐI TÀI SẢN TRƯỚC KHI BTT ĐVT: USD Tài sản Giá trị Nguồn vốn Giá trị I. Tài sản lưu động 9.500.000 I. Tổng nợ 13.500.000 1. Vốn bằng tiền 500.000 Nợ ngắn hạn 6.500.000 1. Các KPT 4.000.000 .1 Các khoản phải trả 3.500.000 1. Hàng tồn kho 5.000.000 .2 Vay ngắn hạn 3.000.000 II. Tài sản cố định 8.000.000 Nợ dài hạn 7.000.000 Vốn chủ sở hữu 4.000.000 Tổng tài sản 17.500.000 Tổng nguồn vốn 17.500.000 Nhìn vào bảng cân đối tài sản của một DN chúng ta có thể thấy được tình hình tài chính của DN. Nếu bảng cân đối của DN có KPT quá cao thì khi đối tác kinh doanh muốn đầu tư hoặc hợp tác kinh doanh với DN hay NH khi quyết định tài trợ sẽ phải xem xét lại. Bởi vì, KPT này ảnh hưởng rất lớn đến khả năng kinh doanh của DN. Giả sử NH đang xem xét tài trợ vốn cho một DN có KPT quá cao thì NH cần xem xét các KPT này có thể thu hồi được bao nhiêu vì các khoản này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng thu hồi lãi và nợ vay của NH. Trở lại bảng cân đối tài sản của DN phía trên, giả sử DN áp dụng nghiệp vụ BTT và bán KPT 3.500.000USD cho NH, NH đồng ý tài trợ cho DN 80% trị giá hoá đơn. Số tiền mà DN nhận được là 80%*4.000.000USD = 3.200.000USD. Giả sử DN sử dụng 2.000.000USD để thanh toán cho các chủ nợ và 1.200.000USD để thanh toán cho NH. Sau đây là bảng cân đối tài sản của doanh nghiệp A sau khi dùng nghiệp vụ BTT .
Trang 28 Bảng 2: BẢNG CÂN ĐỐI TÀI SẢN CỦA DN SAU KHI BTT ĐVT: USD Tài sản Giá trị Nguồn vốn Giá trị I.Tài sản lưu động 6.300.000 I. Tổng nợ phải trả 10.300.000 Vốn bằng tiền 500.000 Nợ ngắn hạn 3.300.000 Các KPT 800.000 1. Các khoản phải trả 1.500.000 Hàng tồn kho 5.000.000 2. Vay ngắn hạn 1.800.000 Nợ dài hạn 7.000.000 II. Tài sản cố định 8.000.000 II. Vốn chủ sở hữu 4.000.000 Tổng tài sản 14.300.000 Tổng nguồn vốn 14.300.000 Vì vậy, khi sử dụng nghiệp vụ BTT DN sẽ làm giảm các KPT trong bảng cân đối tài sản của mình do các khoản này đã chuyển sang cho đơn vị BTT. Điều này đã làm giảm các KPT của DN. Theo ví dụ trên, DN còn làm giảm được các khoản nợ ngắn hạn của DN, từ đó giúp DN gia tăng khả năng thanh toán hơn nữa 1.6.1.3. Gia tăng thị phần kinh doanh: Thị phần là một trong những yếu tố quan trọng trong kinh doanh của một DN. DN có thị phần lớn thì khả năng gia tăng kinh doanh của DN càng cao. Thị phần thể hiện thông qua số lượng khách hàng mà DN có quan hệ đối tác kinh doanh trong tổng các DN hoạt động trong cùng ngành. Để mở rộng thị trường tiêu thụ của mình, DN cần phải mở rộng quy mô kinh doanh. Vì thế, nguồn vốn một lần nữa lại là điều kiện cần thiết cho sự phát triển của DN. Một khi có dịch vụ BTT, DN có thể sử dụng để chuyển đổi những KPT chưa đến hạn thành tiền phục vụ nhu cầu kinh doanh. Việc chuyển đổi KPT thành tiền một cách nhanh chóng đã giúp cho DN thu hút được khách hàng. Từ đó, gia tăng thị trường tiêu thụ sản phẩm của mình. Bên cạnh đó, các khoản vốn của DN không còn bị chiếm dụng trong thời gian dài nữa nên DN có nhiều điều kiện để đa dạng hoá sản phẩm, nâng cao chất lượng Và vì thế việc kinh doanh của DN cũng sẽ phát triển theo.
Trang 29 Tóm lại, BTT với tính năng cung ứng vốn cho DN đã góp phần không nhỏ trong việc phát triển thị trường, thu hút khách hàng và phục vụ cho nhu cầu phát triển kinh doanh trong DN. 1.6.1.4 Giảm chi phí, rủi ro do những bất đồng xảy ra trong kinh doanh ngoại thương. Với nghiệp vụ BTT, DN XK không cần phải mất thời gian để mở thư tín dụng. Bởi vì, khi BTT, đơn vị BTT sẽ là người tìm hiểu, thẩm định khách hàng và là người chịu trách nhiệm thu hồi các KPT. Chính vì thế, đơn vị XK sẽ không phải chịu rủi ro từ chối thanh toán, rủi ro phát sinh trong việc kinh doanh sẽ do đơn vị BTT gánh chịu. Ngoài ra, cả hai bên XK và NK tiết kiệm được một khoản chi phí đáng kể như: chi phí phát sinh trong hình thức tín dụng chứng từ, chi phí theo dõi sổ sách và chi phí thu hồi KPT khi đến hạn 1.6.2. Lợi ích đối với NH: 1.6.2.1. Đa dạng hoá dịch vụ NH: BTT với tính năng cung ứng trước nguồn vốn đã đáp ứng được yêu cầu được tài trợ của các DN. Về phía tổ chức tín dụng, thông qua việc phát triển nghiệp vụ BTT sẽ hình thành nên dịch vụ mới để phục vụ tốt hơn nhu cầu của khách hàng. Trong xu thế hiện nay thì việc phát triển dịch vụ mới là điều tất yếu mà các tổ chức tín dụng phải thực hiện. Nghiệp vụ này đã được hầu hết các quốc gia trên thế giới áp dụng nhằm làm đa dạng hoá hoạt động kinh doanh NH bởi vì nghiệp vụ BTT cung cấp một số dịch vụ: - Bảo hiểm rủi ro cho DN, một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng vỡ nợ trong DN do bị chiếm dụng vốn. Rủi ro này DN có thể giảm thiểu được bằng cách bán các khoản nợ thương mại cho tổ chức BTT. - Quản lý các KPT và thu nợ cho khách hàng. Với tính chuyên nghiệp của mình tổ chức BTT sẽ có những nhận định phân tích một cách toàn diện và đưa ra những khuyến cáo cho DN. Với chức năng của mình là theo dõi các khoản kỳ hạn thanh toán, kiểm tra các quy định thanh toán, nhắc nhở khách hàng thanh toán và cuối cùng là quản lý các khoản nợ khó đòi. Thông qua tổ
Trang 30 chức BTT mà rút ngắn dần khoản nợ chậm trả và tạo thói quen cho người mua thanh toán đúng hạn. - Thông qua nghiệp vụ này các DN được nhận khoản tài trợ từ tổ chức BTT thông qua việc mua lại các khoản nợ. 1.6.2.2. Phát triển mạng lưới khách hàng: NH hay tổ chức BTT đưa dịch vụ BTT vào áp dụng có nghĩa là tạo thêm sản phẩm mới cho người tiêu dùng lựa chọn. Một khi dịch vụ BTT mang lại hiệu quả đích thực cho khách hàng thì dần dần sẽ tạo cho khách hàng thói quen sử dụng dịch vụ. Chính điều này giúp cho NH hay tổ chức BTT phát triển được mạng lưới khách hàng. 1.6.2.3. Gia tăng lợi nhuận: Trong hoạt động BTT, tổ chức BTT hay NH sẽ thu được các khoản phí và lãi. Khách hàng sử dụng dịch vụ này càng nhiều thì nguồn thu của NH từ việc cung ứng dịch vụ sẽ càng tăng. Ngoài ra, khi đưa dịch vụ BTT vào áp dụng NH hay tổ chức BTT còn phát triển được một số dịch vụ khác như: gia tăng khối lượng giao dịch về dịch vụ chuyển tiền, phát triển dịch vụ kinh doanh ngoại hối và một số dịch vụ NH khác. Khách hàng sử dụng dịch vụ BTT tại NH phải là khách hàng đã duy trì mối quan hệ với NH thông qua việc mở tài khoản tại NH. Khi khách hàng có tài khoản tại NH thì khách hàng sẽ sử dụng những dịch vụ của NH cung cấp và thực hiện các giao dịch qua NH. Điều này giúp cho NH gia tăng được các khoản thu phí từ các dịch vụ cung ứng. Vì vậy, khi nghiệp vụ BTT hình thành và phát triển sẽ là một dịch vụ mang lại nhiều nguồn thu cho NH làm gia tăng lợi nhuận. Tuy nhiên, BTT cũng như nghiệp vụ kinh doanh khác, khi đưa vào áp dụng cũng có những tiền đề cần thiết để phát triển. 1.7. Rủi ro trong nghiệp vụ BTT: Đây là hình thức thanh toán không cần sử dụng đến hối phiếu hay L/C, hai bên mua và bán chỉ cần bàn bạc ký kết hợp đồng với nhau với điều khoản thanh
Trang 31 toán thông qua tổ chức BTT hoặc NH với nghiệp vụ BTT. Bất kỳ một nghiệp vụ nào cũng có rủi ro của nó, BTT cũng thế nó cũng có những rủi ro khi chúng ta áp dụng nó. Rủi ro trong nghiệp vụ này cho khách hàng chúng ta có thể nhận thấy được từ các bên như sau: 1.7.1. Rủi ro đối với khách hàng: Trong hình thức tài trợ BTT này khách hàng có thể là người mua, người NK hoặc người bán, người XK. Vì thế rủi ro khách hàng là rủi ro phát sinh từ phía người mua và người bán. - Rủi ro đối với người bán: Trong nghiệp vụ BTT miễn truy đòi, người bán (nhà XK) hầu như không chịu rủi ro phát sinh vì đã bán toàn bộ khoản nợ cho NH. Trong nghiệp vụ BTT có truy đòi thì bên XK vẫn còn chịu trách nhiệm hay chịu rủi ro từ phía nhà NK. Khi nhà NK mất khả năng thanh toán, bên XK có trách nhiệm hoàn trả lại số tiền đã ứng trước cho tổ chức BTT. - Rủi ro đối với người mua: Người mua sẽ chịu rủi ro từ phía người bán gây ra chẳng hạn như hàng hoá giao không đúng chất lượng, không đúng quy cách. 1.7.2. Rủi ro cho ngân hàng: Trong nghiệp vụ BTT, NH là người chịu hoàn toàn rủi ro do đã mua lại các KPT từ người bán. Những rủi ro NH thường gặp có thể kể đến như sau: - Rủi ro từ người bán: Người bán bán toàn bộ KPT cũng đồng nghĩa với việc chuyển giao toàn bộ những rủi ro cho NH. Trong trường hợp NH chấp nhận BTT có quyền truy đòi người bán, NH phải nắm vững thông tin về phía người bán như tình hình tài chính, khả năng có thể thu hồi khoản tài trợ. Nếu một DN không đủ khả năng đảm bảo cho khoản tài trợ, rủi ro về phía NH sẽ là rất lớn. Bởi vì, nếu NH không thu hồi được nợ từ người mua thì cũng sẽ khó khăn trong việc truy đòi người bán. Do đó, khi thực hiện BTT đối với người bán thì NH cần phải thẩm định người bán về tình hình tài chính, về
Trang 32 tình hình hoạt động kinh doanh của DN, về hàng hoá được giao dịch hay nói cách khác là thẩm định KPT. - Rủi ro từ người mua: đây là rủi ro cao nhất có thể xảy ra khi NH cung cấp dịch vụ BTT bởi vì trách nhiệm trả nợ thuộc về người mua. Nếu đánh giá không đúng chất lượng KPT, có thể NH sẽ không thu hồi được nợ và chịu toàn bộ rủi ro cho khoản BTT. Vì thế, việc thẩm định người mua (nhà NK) là một việc làm cần thiết và đặc biệt được NH quan tâm. Khi NH quyết định BTT cho một KPT, NH tiến hành thẩm định khách hàng về khả năng thanh toán KPT khi đến hạn của người mua. Cụ thể là thẩm định chất lượng người mua như thẩm định về tình hình tài chính của DN, uy tín, quá trình hoạt động kinh doanh của DN. Bởi vì, chất lượng người mua thấp sẽ gây ra khó khăn cho việc thu hồi các KPT. Bên cạnh đó, tổ chức BTT cũng cần thẩm định chất lượng thu hồi của KPT. Bởi vì, đây chính là yếu tố quyết định việc thu hồi nợ khi đến hạn. Chất lượng KPT có thể bao gồm các yếu tố sau: hàng hoá giao dịch có được thị trường chấp nhận hay không? và thị trường tiêu thụ của DN ra sao? Thời gian thu hồi nợ dài hay ngắn? Thời gian thu hồi nợ quá dài cũng sẽ gây khó khăn cho đơn vị BTT thu hồi nợ. Tổ chức BTT sẽ không gánh chịu rủi ro về chính trị cũng như rủi ro do chủ quan của nhà XK như việc khống chế ngoại tệ, chính sách phong toả kinh tế của chính phủ. Vì những lý do này nhà NK không thể thanh toán được hoặc không thể nhập hàng được. Để khắc phục rủi ro này, tổ chức BTT đòi hỏi nhà XK phải có bảo hiểm và để lại từ 10% đến 30% giá trị khoản BTT vào tài khoản khống chế. Đây là cơ sở an toàn cho nghiệp vụ BTT của tổ chức BTT. BTT quốc tế được thực hiện thông thường giữa hai quốc gia khác nhau. Do đó, việc thẩm định khách hàng là người mua ở quốc gia khác là rất khó khăn cho đơn vị BTT. Vì thế, rủi ro mà NH gánh chịu từ nghiệp vụ này rất cao. Để khắc phục khó khăn này tổ chức BTT trong nước phải thông qua một tổ chức BTT ở quốc gia người NK để tiến hành thẩm định.
Trang 33 1.8. Điều kiện tiền đề để phát triển nghiệp vụ: BTT là một sản phẩm mới đối với thị trường Việt Nam, vì thế cần có những điều kiện để đưa nghiệp vụ vào sử dụng và phát triển. - Tiền đề đầu tiên để nghiệp vụ BTT ra đời là sự phát triển về thương mại quốc tế. Kinh tế phát triển sẽ kéo theo sự phát triển của thương mại đặc biệt là thương mại quốc tế. Từ đó phát sinh nhu cầu vốn phục vụ kinh doanh và nhu cầu tài trợ xuất hiện. Nhu cầu cần được tài trợ hình thành nghiệp vụ BTT. - Điều kiện về pháp lý: đây là điều kiện tiên quyết để đưa bất kỳ một sản phẩm tài chính nào vào sử dụng. Điều kiện này tạo cơ sở và những quy định chung cho tất cả các tổ chức khi sử dụng. - Năng lực kinh doanh của các NH: Năng lực này bao gồm năng lực về nguồn vốn, khả năng kinh doanh, khả năng quản lý và năng lực về nhân lực. BTT là một nghiệp vụ mới đối với Việt Nam. NH chấp nhận BTT cũng đồng nghĩa với việc chấp nhận rủi ro. Do đó, việc thẩm định người mua và thẩm định KPT là việc làm rất quan trọng. Nó phụ thuộc vào năng lực kinh doanh, năng lực quản lý và trình độ tác nghiệp của nhân viên. Một khi các DN đã quen dần với việc sử dụng nghiệp vụ BTT, nhu cầu cho dịch vụ này sẽ gia tăng vì thế NH cần gia tăng nguồn vốn kinh doanh để đáp ứng cho nhu cầu tài trợ. Việc gia tăng nguồn vốn này phụ thuộc vào năng lực kinh doanh của các NH. - Giới thiệu về sản phẩm đến đối tượng sử dụng: nghiệp vụ này hầu như chưa được thị trường biết đến, các DN chưa quan tâm đến nghiệp vụ này. Để tạo tiền đề cho nghiệp vụ phát triển, việc giới thiệu sản phẩm đến người tiêu dùng là không thể thiếu được. Thông qua việc giới thiệu sản phẩm, người tiêu dùng sẽ nhận thấy được tính ưu việt của sản phẩm, từ đó kích thích nhu cầu sử dụng. Người tiêu dùng không thể phát sinh nhu cầu sử dụng khi không biết rõ về sản phẩm.
Trang 34 1.9 Một số mô hình BTT tại các NHTM Việt Nam Kể từ khung pháp lý về nghiệp vụ BTT ra đời, cụ thể là quyết định 1096/2004/QĐ-NHNN ngày 09 tháng 06 năm 2004 của NHNN Việt nam có nhiều ngân hàng cho ra đời dịch vụ BTT nhằm làm tăng thêm sự hỗ trợ về vốn cho các DN. Các ngân hàng đưa nghiệp vụ BTT vào áp dụng trước tiên phải kể đến là Ngân hàng Far East National Bank, NHTM Cổ Phần Á Châu, Deutsbank, UFJ 1.9.1 Mô hình bao thanh toán Far East National Bank (FENB) FENB được thành lập từ năm 1974 thuộc tập đòan Sinopac, hiện có chi nhánh hoạt động tại TP.HCM từ năm 2004. Các khách hàng mà FENB nhắm đến là các DN nhỏ và vừa. Được biết FENB là một trong 3 chi nhánh ngân hàng nước ngòai tại Việt Nam được NHNN cấp phép hoạt động tại Việt Nam. Dịch vụ BTT mà FENB nhắm đến là các DN nhỏ và vừa đồng thời cung cấp các dịch vụ BTT trong và ngòai nước Đối với nghiệp vụ BTT trong nước, FENB áp dụng mô hình BTT một đơn vị: (1)ký HĐ mua bán Người bán Người mua 6. Giao hàng n n ề nh BTT n h ạ đị i t toán n BTC n ti Đ ể ờ m ầ u BTT l ả r khi đế ợ êu c ẩ Th 3. thông báo thu 9. n toán Thanh 10. 4 t 5 Ký H 7 chuy 8 Chuy ể ế 11.Quy y 2 Đơn vị BTT (FENB)
Trang 35 Đối với nghiệp vụ BTT quốc tế, FENB áp dụng mô hình BTT hai đơn vị: (1)ký HĐ mua bán Nhà xuất khẩu Nhà xuất (Người bán ) 7. Giao hàng (Người mua ) n n ề nh BTT n h ạ i đị t toán n BTC n ti Đ ể ờ m ầ u BTT l ả r khi đế ợ êu c 5 t 6 Ký H 8 chuy 9 Chuy ể ế 13.Quy ẩ Th 4. thông báo thu 10. n toán Thanh 11. y 2 3. yêu cầu BTT Đơn vị BTT XK 8. Thỏan thuận BTT Đơn vị BTT NK 12. Thanh toán Theo mô hình này FENB áp dụng áp dụng mô hình bao thanh toán mà các đơn vị bao thanh toán khác đã và đang áp dụng. Nếu người mua ở Việt Nam thì FENB đóng vai trò là BTT nhập khẩu (Import – Factor). Nếu người mua ở nước ngòai thì FENB đóng vai trò BTT xuất khẩu ( Export –Factor) Cách tính phí: Tổng chi phí cho một khoản bao thanh toán bao gồm lãi và phí. Lãi được tính theo mức lãi suất mà công ty áp dụng cho việc tài trợ các DN hiện hành. Phí tính cho dịch vụ BTT được FENB tính dựa trên doanh số BTT. Cơ cấu định giá trong mô hình BTT trong nước: giá được tọa thành từ hai yếu tố: + Lãi suất phát sinh từ nghiệp vụ BTT ( còn gọi là chi phí tài chính hoặc chi phí chiết khấu) + Phí dịch vụ BTT. Đối với dịch vụ BTT trong nước, phí được tính là 0,45% trên doanh số BTT của mỗi món. Cơ cấu định giá mô hình BTT quốc tế: giá được tạo thành từ 3 yếu tố: + Chi phí lãi phát sinh trong BTT + Phí nộp đơn, phí thẩm định. + Phí dịch vụ. Đối với BTT quốc tế, phí là 0,5% doanh số BTT của mỗi món.
Trang 36 Điều kiện để được áp dụng dịch vụ BTT: FENB cung cấp dịch vụ BTT cho các DN Nhỏ và Vừa, các khoản phải thu phát sinh nhiều. các DN được cung cấp dịch vụ BTT phải là những đơn vị có tình hình hoạt đông kinh doanh tốt , tài chính lành mạnh. Trên đây là những vấn đề liên quan đến nghiệp vụ BTT. Sự cần thiết của nghiệp vụ BTT được thể hiện khi xem xét thực trạng của hoạt động XNK trong nền kinh tế, hoạt động tài trợ của các NH và hoạt động BTT trên thế giới. 1.9.2 Mô hình BTT của ngân hàng TMCP Á Châu (ACB). Mô hình bao thanh toán của ngân hàng Á Châu cũng được thực hiện giống như mô hình của FENB và các ngân hàng khác. Ngân Hàng Á Châu là ngân hàng đầu tiên trong các ngân hàng thương mại trong nước đưa nghiệp vụ bao thanh toán vào áp dụng. Loại hình bao thanh toán ngân hàng Á Châu cung cấp là bao thanh toán trong nước có quyền truy đòi và bao thanh toán xuất – nhập khẩu có quyền truy đòi. Đối tượng khách hàng được cung ứng dịch vụ: các doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh hàng hoá trong nước, liên doanh, hợp tác xã . Khoản phải thu được bao thanh toán: những khoản phải thu phát sinh từ hợp đồng kinh tế, được mua bán hợp pháp và phải có quy định việc chuyển nhượng khoản phải thu hoặc không. Thời hạn thanh toán còn lại của khoản phải thu là không qua 180 ngày. Hạn mức bao thanh toán của ngân hàng Á Châu áp dụng cho một khách hàng là không được vượt quá 15% vốn tự có của ngân hàng. Quy định này nhằm đảm bảo an toàn cho hoạt động của ngân hàng. Ngân hàng Á Châu sử dụng hình thức đảm bảo cho hoạt động bao thanh toán bao gồm các hình thức: ký quỹ, cầm cố, thế chấp và bảo lãnh của bên thứ ba. Thực hiện hình thức đảm bảo theo các quy định về đảm bảo tiền vay của pháp luật và theo quy định của ngân hàng Á Châu.
Trang 37 Lãi và phí trong hoạt động bao thanh toán được tính như sau: - Lãi được tính trên số tiền ứng trước với mức lãi suất tương ứng với số ngày bao thanh toán. Số tiền lãi này được ngân hàng thu khi bên mua hàng thanh toán khoản phải thu. - Phí bao thanh toán là khoản phí mà ngân hàng được hưởng khi cung ứng dịch vụ. Số tiền phí này ngân hàng sẽ thu một lần khi ứng trước tiền cho doanh nghiệp. Phí bao thanh toán được tính theo tỷ lệ phần trăm khoản phải thu. Điểm khác biệt giữa ngân hàng Á Châu và FENB là đối tượng khách hàng: Đối tượng khách hàng mà FENB hướng đến là khách hàng thuộc các doanh nghiệp vừa và nhỏ, còn đối với Á Châu thì không phân biệt doanh nghiệp thuộc dạng nào. Á Châu thực hiện bao thanh toán cho tất cả các khách hàng là doanh nghiệp hoạt động hợp pháp trên lãnh thổ Việt Nam. - Đối với ACB: có thể thấy rằng quy định BTT của ACB khá rõ ràng tập trung vào kỹ thuật tính toán nhiều hơn, trong khi quy định trách nhiệm của các bên có liên quan thì chưa hòan thiện. So với quy trình của FENB, hay của TCB thì quy định của ACB hướng dẫn việc cấp hạn mức BTT trong đó có đề cập đến hệ số điều chỉnh thời vụ : Doanh số bán Thời hạn x X (1 + X%) hàng năm thanh toán Hạn mức BTT = 360 (ngày) Trong đó X là hệ số điều chỉnh, thường nhỏ hơn 50%, X thông thường xác định vào tình hình bán hàng theo mùa vụ Ngòai ra, trong quy trình BTT của ACB còn quy định hạn mức BTT cho một bên mua hàng mua hàng không vượt quá 30% doanh thu năm gần nhất bên mua hàng. Qua xem xét hai mô hình của FENB và của ACB, có thể rút được nhiều kinh nghiệp cho TCB hòan thiện hơn quy trình BTT của mình. Có thể thấy rằng với mô hình của FENB là mô hình BTT một đơn vị , theo đó ngân hàng vừa là đơn vị BTT
Trang 38 NK và XK. Với mô hình này làm đa dạng hóa nghiệp vụ ngân hàng. Còn đối với nghiệp vụ BTT của ACB còn quy định nhiều điều khoản khá hay như quy định hệ số điều chỉnh thời vụ khi cấp hạn mức BTT cho các DN mang yếu tố thời vụ cao trong năm. Kết luận chương 1: Tài trợ của ngân hàng đối với hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp là một trong những hoạt động cần thiết. Ngân hàng cung cấp nhiều hình thức tài trợ cho doanh nghiệp lựa chọn nhằm giúp doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả. Một khi doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả tốt sẽ góp phần làm gia tăng hiệu quả hoạt động của ngân hàng.Việc cung ứng vốn của ngân hàng giúp doanh nghiệp phát triển cũng sẽ góp phần làm cho nền kinh tế quốc gia phát triển. Qua việc tìm hiểu về các hình thức tài trợ của ngân hàng, mỗi hình thức sẽ mang lại lợi ích riêng cho doanh nghiệp. BTT cũng là một hình thức tài trợ cho doanh nghiệp. Qua tìm hiểu về nghiệp vụ BTT trên ta thấy rằng BTT mang lại cho doanh nghiệp nhiều lợi ích chẳng hạn như: gia tăng được vòng quay vốn lưu động cho doanh nghiệp, giảm thiểu rủi ro, gia tăng thị trường . TCB là một trong những ngân hàng cung cấp nhiều dịch vụ tài trợ cho doanh nghiệp. mỗi dịch vụ tài trợ mà TCB cung cấp đều có những lợi ích riêng để đáp ứng nhu cầu vốn cho doanh nghiệp. Để đa dạng dịch vụ cung cấp cho doanh nghiệp, TCB đã đưa sản phẩm BTT vào chuỗi sản phẩm tài trợ cho doanh nghiệp. Thế hoạt động của BTT và hoạt động tài trợ tại TCB ra sao?
Trang 39 CHƯƠNG II THỰC TRẠNG VỀ BAO THANH TOÁN TẠI NHTM CP KỸ THƯƠNG VIỆT NAM 2.1. GIỚI THIỆU VỀ HỌAT ĐỘNG CỦA NHTMCP KỸ THƯƠNG VIỆT NAM Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam - Techcombank là một trong những ngân hàng thương mại cổ phần đầu tiên của Việt Nam được thành lập trong bối cảnh đất nước đang chuyển sang nền kinh tế thị trường với số vốn điều lệ ban đầu là 20 tỷ đồng và trụ sở chính ban đầu được đặt tại số 24 Lý Thường Kiệt, Hoàn Kiếm, Hà Nội. Cho đến 31/12/2006 vốn tự có của Techcombank lên gần 100 triệu USD (khoảng 1.600 tỷ đồng), tổng tài sản xấp xỉ 18.000 tỷ đồng, trên 10.000 ngân hàng đại lý, doanh số thanh toán quốc tế trên 1 tỷ USD/năm, tỷ lệ điện chuẩn: 99,1 %. Hiện Ngân hàng HSBC là đối tác chiến lược của TCB và đang nắm 15% cổ phần của TCB. Thông qua đối tác chiến lược, TCB đã được chuyển giao công nghệ ngân hàng từ HSBC và hướng đến là ngân hàng bán lẻ hàng đầu tại Việt Nam. 2.1.1 Các sản phẩm dịch vụ của TCB đang cung cấp dành cho doanh nghiệp + Huy động vốn: TCB nhận tiền gửi thanh toán và tiền gửi có kỳ han của các tổ chức và cá nhân trong nền kinh tế. + Dịch vụ tài khoản doanh nghiệp: với cách thức giao dịch trực tuyến trên tòan hệ thống, khách hàng có thể mở tài khoản một nơi và giao dịch bất cứ nơi nào trên tòan hệ thống, đồng thời thực hiện các giao dịch thanh toán trong nước. + Dịch vụ tín dụng bán lẻ: TCB cung cấp tín dụng cho các khách hàng cá nhân, những dịch vụ được mọi người biết đến là sản phẩm tín dụng trọn gói như Gia dình trẻ, Nhà Mới, Ôtô xịn, và hình thức thấu chi qua tài khoản cá nhân. + Dịch vụ tín dụng doanh nghiệp: với chiến lược trở thành ngân hàng bán lẻ và phục phục vụ các DN vừa và nhỏ tại Việt Nam, TCB đã trở thành bạn đồng hành
Trang 40 cùng các doanh nghiệp trong việc tài trợ các nhu cầu vốn: như tài trợ vốn lưu động, tài trợ vốn cố định đầu tư đầu tư tài sản cố định hoặc dự án đầu tư. + Bao thanh toán: TCB là một trong những ngân hàng đầu tiên đưa nghiệp vụ bao thanh toán vào trong chuỗi sản phẩm cung cấp cho khách hàng. Kể từ năm 2005, TCB là thành viên của hiệp hội bao thanh toán Quốc tế (FCI). Tuy nhiên, cho đến nay nghiệp vụ bao thanh toán quốc tế của TCB chưa phát triển, tôi sẽ phân tích những nguyên nhân ở phần dưới. + Dịch vụ bảo lãnh ngân hàng: tất cả các nhu cầu bảo lãnh của khách hàng TCB đều thực hiện chẳng hạn: Bảo lãnh dự thầu, tạm ứng thực hiện hợp đồng, bảo lãnh bảo hành + Dịch vụ thanh toán quốc tế bao gồm các dịch vụ : * Thanh toán TTR ( chuyển tiền bằng điện) * Thanh toán nhờ thu chứng từ : bao gồm DP hay DA * Thanh toán tín dụng chứng từ. + Dịch vụ ngọai hối và quản trị rủi ro: nhằm đáp ứng nhu cầu ngoại tệ thanh toán cho đối tác nước ngoài hoặc giảm thiểu những rủi ro từ sự biến động tỷ giá, TCB đã đưa ra nhiều sản phẩm dịch vụ nhằm làm giảm thiểu những rủi ro đó: Mua bán ngọai tệ giao ngay (Spot); nghiệp vụ hòan đổi lãi suất ; quyền chọn ngòai tệ và VND; nghiệp vụ hóan đổi ngọai tệ (swap); nghiệp vụ mua bán ngọai tệ kỳ hạn (forword). Ngòai ra, TCB còn cung cấp dịch vụ hợp đồng tương lai (future) hàng hóa. + Dịch vụ phát hành và thanh toán thẻ: TCB đang là thanh viên thuộc liên minh thẻ của Vietcombank, đồng thời dịch vụ của TCB phát triển khá đa dạng và nhiều hình thức phong phú. Hiện nay tổng số lượng thẻ phát hành của TCB lên đến 120.000 thẻ các loại. 2.1.2 Kết quả hoạt động của TCB trong thời gian qua. Trong những năm vừa qua kinh tế Việt Nam phát triển rất nhanh, tốc độ tăng trưởng kinh tế hàng năm khoảng 7%-8%, tiêu thụ nội địa và kinh doanh xuất nhập có nhiều thuận lợi. Đặc biệt trong năm 2006, Việt Nam đã trở thành thành viên chính thức của tổ chức thương mại quốc tế (WTO), mở ra những vận hội và thử
Trang 41 thách mới cho nền kinh tế và cho hoạt động của hệ thống ngân hàng Việt Nam nói chung và hoạt động của TCB nói riêng. Kim ngạch xuất nhập khẩu cả năm 2006 của Việt Nam đạt 40 tỉ đồng, tăng 24% so với năm 2005. Kim ngạch nhập khẩu cả năm 2006 đạt 44 tỉ đồng tăng 20% so với năm 2005. Năm 2006, một bước đột phá mới trong thị trường chứng khóan đã thu hút một lượng vốn lớn từ các nhà đầu tư và thu hút đầu tư của các tập đòan tài chính quốc tế. Trong bối cảnh nền kinh tế Việt Nam hội nhập sâu và rộng vào nền kinh tế thế giới đã tạo điều kiện cho TCB phát triển. Tuy vậy, cạnh tranh trong ngành ngân hàng và sự phát triển mạnh mẽ của thị trường vốn đã ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng. Kể từ khi thành lập cho đến nay, hoạt động của TCB ngày càng phát triển. Tính đến cuối năm 2006 TCB đạt tổng tài sản khoảng 17.326 tỷ đồng, vốn điều lệ 1.500 tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế đạt 365 tỷ đồng, duy trì vị trí một trong những ngân hàng thương mại cổ phần hàng đầu về quy mô và vốn điều lệ, và là một trong ba ngân hàng (Ngân hàng TMCP Á Châu và Ngân Hàng Sài Gòn Thương Tín) có mức lợi nhuận cao nhất trong hệ thống ngân hàng thương mại cổ phần. Mạng lưới trải dài trên 15 tỉnh thành của cả nước với 73 điểm giao dịch. Kết quả chung của TCB trong những năm qua: Bảng 2.1: BẢNG TỔNG HỢP CHỈ TIÊU HOẠT ĐỘNG CỦA TCB ĐVT: tỷ đồng Chỉ tiêu Năm 2004 Năm 2005 Năm 2006 Tổng doanh thu 494,465 905.47 1,359 Tổng tài sản 7,667.46 10,666.10 17,326.35 Vốn điều lệ 412.7 617.66 1,500 Lợi nhuận 76.3 206.15 356 (Nguồn: Báo cáo thường niên năm 2006 của TCB)
Trang 42 Doanh thu của cả năm 2006 đạt 1.359 tỷ đồng , trong đó doanh thu từ dịch vụ đạt 132 tỷ đồng. Doanh thu dịch vụ thuần đạt 101 tỷ đồng tăng 52% so với năm 2005 và chiếm 20% tổng doanh thu thuần của tòan hệ thống, trong đó doanh thu thanh toán quốc tế chiếm khoảng 54% trong tổng thu nhập thuần của TCB. Điều này chứng tỏ dịch vụ thanh toán quốc tế là thế mạnh của TCB cũng là tiền đề rất quan trọng để TCB cung cấp dịch vụ bao thanh toán quốc tế. Tổng nguồn vốn huy động huy động của TCB cho cả năm 2006 khoảng 14,637 tỷ đồng tăng gần 6,000 tỷ đồng so với năm 2005, trong đó huy động vốn từ khu vực doanh nghiệp khoảng 54%. Tính đến cuối năm 2006 tổng dư nợ tín dụng của TCB đạt 8,819 tỷ đồng tăng 56% so cuối năm 2005. Về chỉ tiêu tín dụng: trong tổng dư nợ tín dụng của TCB khoảng 8,819 tỷ đồng thì dư nợ khu vực doanh nghiệp khoảng 5,993 chiến tỷ trọng 68% còn lại là cá nhân chiếm 32%. Trong tổng dư nợ tín dụng doanh nghiệp thì dư nợ tín dụng ngắn hạn chiếm tỷ trọng 65%. Hình minh họa bên dưới Biểu đồ 2.1 : BIỂU ĐỒ TỶ TRỌNG DƯ NỢ CỦA TCB NĂM 2006 32% dư nợ dân cư dư nợ TCKT 68%
Trang 43 Biểu đồ 2.2: BIỂU ĐỒ DƯ NỢ DOANH NGHIỆP QUA CÁC NĂM Năm 2004 2005 2006 Dư nợ 2525 3819 5993 6000 5000 4000 3000 2000 1000 0 Về cơ cấu ngành nghề trong dư nợ tín dụng doanh nghiệp: chiếm tỷ trọng đáng kể vẫn là công nghiệp và nông lâm thủy sản. Về dịch vụ thanh toán quốc tế: doanh số thanh toán quốc tế năm 2006 đạt 1,342 triệu USD, tăng 32% so với năm 2005, trong đó doanh số nhập khẩu chiếm khoảng 882 triệu USD, doanh số thanh toán xuất khẩu xấp xỉ 460 triệu USD. Doanh thu từ nhóm dịch vụ này chiếm khoảng 54 tỷ đồng, chiếm 54% doanh thu dịch vụ thuần của TCB. Đây cũng chính là tiền đề rất tốt để TCB phát triển dịch vụ bao thanh toán quốc tế. Bảng 2.2: DOANH SỐ TTQT CỦA TCB 2004-2006 . Danh mục Năm 2004 Năm 2005 Năm 2006 Doanh số TTQT (Triệu USD) 520 1.104 1.342 Trong đó : + Doanh số thanh toán XK 460 + Doanh số thanh toán NK 882 Tốc độ tăng trưởng DS 32% 112% 21,6% Doanh thu TTQT (tỷ VND) 25 40 54 Tốc độ tăng trưởng DT 30% 60% 35% (Nguồn : Báo cáo của TCB) Biểu đồ 2.3: DOANH SỐ THANH TOÁN QUỐC TẾ QUA CÁC NĂM
Trang 44 Doanh số TTQT 1600 1400 1200 1000 800 u USD ệ 600 Tri 400 200 0 Năm 2004 Năm 2005 Năm 2006 Năm 2.2. THỰC TRẠNG VỀ TÀI TRỢ XNK TẠI NGÂN HÀNG TMCP KỸ THƯƠNG VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN QUA. Trong cơ cấu doanh thu của TCB, doanh thu thu dịch vụ và thu từ lãi tín dụng chiếm tỷ lệ tương ứng là 20% và 80%. Chiến lược kinh doanh của TCB đã xác định: TCB trờ thành ngân hàng bán lẻ và phục vụ các DN vừa và nhỏ trong đó chú trọng đến các doanh nghiệp kinh doanh XNK. 2.2.1 Các hình thức tài trợ xuất nhập khẩu tại TCB: 2.2.1.1 Tài trợ L/C xuất khẩu: Tài trợ dựa trên L/C xuất khẩu là việc tài trợ vốn lưu động cho DN thu mua nguyên vật liệu, nhân công để chuẩn bị sản xuất, đến khi sản xuất thành thành phẩm thì tiến hành giao hàng theo L/C trên. Trường hợp tài trợ này, TCB dùng chính L/C làm tài sản đảm bảo nợ vay cùng hàng luân chuyển theo L/C trên. Đối với việc tài trợ dựa trên L/C xuất có những lợi ích: + Đối với nhà XK: đây là phương thức thanh toán khá an toàn, nên trong trường hợp này việc tài trợ vốn dựa trên L/C cũng dễ dàng và điều kiện kèm theo là cầm cố hàng tồn kho luân chuyển tạo điều kiện cho các DN có nguồn vốn để thực hiện L/C.
Trang 45 + Đối với ngân hàng: Đứng ở gốc độ là ngân hàng, nếu doanh nghiệp giao hàng theo dung quy định L/C thì với phương thức thanh toán bằng L/C nguồn thanh toán được đảm bảo vì đây cũng chính là nguồn trả nợ cho ngân hàng nên khả năng thu hồi nợ cao. Thu nhập của ngân hàng sẽ gia tăng thông qua việc thu phí dịch vụ thanh toán quốc tế. Đây là hình thức tài trợ khá phổ biến và tương đối dễ thực hiện tại các ngân hàng. Hiện TCB đang đẩy mạnh tiếp thị các DN XK theo phương thức thanh toán L/C. Tuy nhiên, với phương thức thanh toán L/C phí giao dịch rất cao. Do đó việc tài trợ dựa trên L/C hiện nay tại TCB chiếm tỷ trọng không cao. Cụ thể : Bảng 2.3: DƯ NỢ DN ĐƯỢC TÀI TRỢ QUA PHƯƠNG THỨC L/C ĐVT: tỷ đồng Khoản mục Năm 2004 Năm 2005 Năm 2006 Dư nợ đối với DN 2,525 3,819 5,993 Dư nợ được tài trợ dựa trên 75.75 190.95 239.72 L/C XK Tỷ lệ dư nợ bằng L/C trên 3,12% 5,1% 4,05% tổng dư nợ DN (Nguồn : báo cáo nội bộ TCB năm 2006) Qua số liệu trên cho thấy, trong năm 2006 tỷ trọng dư nợ tài trợ bằng phương thức L/C tại TCB tương đối nhỏ (khoảng 4,05%). Các quốc gia thường dùng hình thức L/C: hiện nay các DN Việt Nam khi buôn bán với các nước trên thế giới lúc đầu thường dùng các hình thức L/C nhằm đảm bảo khả năng thanh toán của đối tác, qua quá trình giao dịch tại TCB thống kê thấy rằng: thông thường trong các quốc gia Châu Á thì Nhật Bản thường dùng hình thức mở L/C để thanh toán hàng nhập khẩu của các DN Việt Nam, bên cạnh đó còn có các quốc gia khác của Châu Âu và Mỹ . Các mặt hàng thông thường dùng hình thức L/C: các mặt hàng mà các công ty thường dùng phương thức thanh toán L/C là mặt hàng thủy hải sản tươi sống
Trang 46 2.2.1.2 Tài trợ dựa trên hợp đồng xuất khẩu Đây là một trong những nghiệp vụ mà TCB đang áp dụng cho các khách hàng xuất khẩu, thông qua nghiệp vụ này TCB cung cấp vốn và các phương tiện thanh toán cho khách hàng. Các điều kiện cần thiết của khách hàng để TCB đáp ứng nhu cầu vốn: + Khách hàng có tư cách pháp nhân và phương án kinh doanh khả thi + Ngành nghề mà TCB chọn là: Kinh doanh nông sản và SX đồ gỗ + Hợp đồng đầu ra : trong hợp đồng có quy định tài khoản thanh toán là tài khoản của công ty tại TCB là duy nhất trong quá trình thực hiện hợp đồng. + Phương thức thanh toán: là T/T hoặc CAD ( đặc biệt là các DN có văn phòng đại diện tại VN). Đây là thế mạnh mà TCB đang chiếm lĩnh, đặc biệt là chương trình tài trợ nông sản: càfê, tiêu, gạo và đồ gỗ XK. Hiện nay, các sản phẩm trên đều được TCB chuẩn hóa thành những hướng dẫn cho vay cụ thể. Hiện nay, dư nợ cho những ngành trên chiếm tỷ trọng khá lớn trong dư nợ tín dụng doanh nghiệp tại TCB. Bảng 2.4: DƯ NỢ VAY ĐỐI VỚI DN ĐƯỢC TÀI TRỢ DỰA TRÊN HỢP ĐỒNG XUẤT KHẨU ĐVT: tỷ đồng Khoản mục Năm 2004 Năm 2005 Năm 2006 Dư nợ cho vay đối với DN 2,525 3,819 5,993 Dư nợ cho vay DN dựa trên hợp đồng XK 153 470 1,139 (không tính đến dư nợ bằng L/C) Tỷ lệ dư nợ tài trợ HĐ XK trên 6.05% 12.30% 19% tổng dư nợ DN (Nguồn : báo cáo nội bộ TCB năm 2006) Qua số liệu trên cho thấy tỷ lệ tài trợ theo phương thức hợp đồng xuất khẩu năm 2006 chiếm 19% tổng dư nợ tín dụng, tỷ lệ dư nợ này ngày càng có xu hướng
Trang 47 tăng dần qua các năm. Đây là những điều kiện rất quan trọng và cần thiết có thể phát triển nghiệp vụ BTT xuất khẩu tại TCB trong thời gian tới. 2.2.1.3 Chiết khấu bộ chứng từ Với doanh số thanh toán năm 2006 của TCB lên đến hơn 1,3 tỷ USD, trong đó doanh số xuất khẩu khoảng 400 triệu USD đây là một trong những điều kiện thuận lợi trong nghiệp vụ chiết khấu BCT hàng xuất. Hiện nay tỷ lệ chiết khấu BCT của TCB tùy thuộc vào uy tín quan hệ của từng DN, thông thường đối với BCT theo phương thúc L/C lên đến 95% giá trị BCT, D/P tối đa 90% còn các phương thức khác khoảng 80%. Trong các nghiệp vụ thanh toán quốc tế mà TCB tham gia là : thanh toán và thông báo L/C, Thanh toán D/P, DA, TTR. Trong quá trình giao dịch tại TCB, nếu khách hàng đã có thời gian quan hệ lâu dài và uy tín, thì khả năng ứng trước bộ chứng từ lên đến 90%-95% giá trị hóa đơn xuất khẩu. Với mạng lưới các ngân hàng đại lý rộng và tốc độ xử lý điện nhanh, TCB đang ngày mở rộng mảng kinh doanh này 2.2.2 Các hình thức tài trợ nhập khẩu: Tài trợ nhập khẩu là một mảng kinh doanh quan trọng của ngân hàng, đây là nguồn thu nhập khá lớn trong nghiệp vụ thanh toán quốc tế (TTQT) thông qua các khoản thu về phí dịch vụ. Trong năm 2006, doanh số thanh toán hàng nhập khẩu khoảng 882 triệu USD. Thông qua nghiệp tài trợ NK TCB có thể mở rộng mạng lưới ngân hàng đại lý trên thế giới, điều này giúp TCB triển khai nhiều sản phẩm và dịch vụ khác cho các DN nhập khẩu. 2.2.2.1 Mở và thanh toán L/C Nhập khẩu: Trong doanh số TTQT của TCB trong năm 2006, doanh số về hàng nhập khẩu chiếm tỷ trọng khoảng 65,7% tổng doanh số TTQT. Trong tổng doanh số TTQT nhập khẩu năm 2006 xấp xỉ 882 triệu USD, phương thức L/C chiếm khoảng 50% tức khoảng 441 triệu USD. Còn lại là các phương thức khác:
Trang 48 Bảng 2.5: DOANH SỐ THANH TOÁN HÀNG NHẬP KHẨU TẠI TCB ĐVT: triệu USD Khoản mục Năm 2005 Năm 2006 Tổng doanh số TTQT NK trong đó: 648 882 Phương thức L/C NK 317 441 Phương thức nhờ thu 150 205 Phương thức thanh toán TT 181 236 (Nguồn : Báo cáo nội bộ TCB năm 2005-2006) 2.2.2.2 Vay thanh toán tiền hàng nhập khẩu theo các phương thức khác. Ngoài phương thức thanh toán L/C, các phương thức còn lại như D/A, D/P đóng góp doanh số TTQT hàng nhập khẩu tại TCB khá lớn khoảng 50%. Trong đó phương thức thanh toán nhờ thu chiếm tỷ trọng 26% còn lại TT khoảng 24%. Bảng 2.6: DƯ NỢ TÀI TRỢ NHẬP KHẨU THÔNG QUA PHƯƠNG THỨC NHỜ THU VÀ T/T ĐVT: triệu USD Khoản mục Năm 2005 Năm 2006 Tổng doanh số TTQT NK (triệu USD) 648 882 Doanh số phương thức nhờ thu (triệu USD) 150 205 Dư nợ trong phương thức nhờ thu (triệu đồng) 1.521 2.378 Doanh số phương thức thanh toán T/T (triệu USD) 181 236 Dư nợ trong phương thức T/T (triệu đồng) 1.455 2.169 (Nguồn : Báo cáo nội bộ TCB năm 2005-2006) Qua bảng 2.5 và 2.6 cho thấy rằng các DN nhập khẩu tại Việt Nam chưa được các khách nước ngòai đánh giá cao về uy tín cũng như vị thế thương mại quốc tế. Cho nên trong tổng doanh số TTQT thì L/C là phương thức chủ yếu. Về lý thuyết đây là phương thức kinh doanh khá an tòan, tuy nhiên xét góc độ hiệu quả của người nhập khẩu thì phương thức này lâu hơn và chi phí tốn kém hơn.
Trang 49 2.2.3 Tài trợ thương mại trong nước Đây là mảng kinh doanh khá quan trọng của ngân hàng TCB, vì thu tín dụng hiện nay tại TCB chiếm tỷ trọng khá cao, khoảng 80% tổng thu. Do đó tài trợ thương mại trong nước đang là thị trường đầy tiềm năng cho TCB khai thác, vì hiện nay Viêt nam đang có tốc độ tăng trưởng kinh tế cao (hàng năm trên 7,5%) và nguồn nội lực đang đóng vai trò ngày càng quan trọng trong sự phát triển kinh tế của Việt Nam. Đối với phương thức tài trợ trong nước, thời gian vay vốn tương đối ngắn, khách hàng đầu vào đầu ra là tại Việt Nam thuận lợi cho việc thẩm định và đánh giá đối tác. Trong dư nợ của TCB, dư nợ tài trợ thương mại trong nước chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tỷ trọng dư nợ tín dụng doanh nghiệp, cụ thể : Bảng 2.7: TỶ TRỌNG TÀI TRỢ THƯƠNG MẠI VÀ XUẤT NHẬP KHẨU CỦA TCB 2004-2006 ĐVT: tỷ đồng Khoản mục Năm 2004 Năm 2005 Năm 2006 Tổng dư nợ DN: 2,525 3,819 5,993 Trong đó dư nợ ngắn hạn 1,970 2,750 3,896 Dư nợ tài trợ TM trong nước 887 1,127 1,734 Tỷ trọng dư nợ tài trợ trong 45% 41% 44,5% nước so với dư nợ DN Dư nợ tài trợ hàng XNK 1,083.5 1,622.5 2,162 Tỷ trọng dư nợ tài trợ hàng 55% 59% 55,5% XNK (Nguồn : Báo cáo nội bộ của TCB) Qua bảng 2.7 cho thấy trong tổng dư nợ tài trợ doanh nghiệp, dư nợ tài trợ thương mại trong nước cuối năm 2006 chiếm 44,5% tăng 53,8% so với năm 2005. Qua số liệu cho thấy tiềm năng rất lớn cho TCB khai thác tiềm lực BTT trong nước trên cơ sở tài trợ thương mại trong nước.
Trang 50 2.3 THỰC TRẠNG VỀ HỌAT ĐỘNG BAO THANH TOÁN TẠI NHTM CP KỸ THƯƠNG VIỆT NAM. Trong phạm vi luận văn này chỉ phân loại nghiệp vụ BTT tại TCB là nghiệp vụ BTT quốc tế và BTT trong nước 2.3.1 Bao thanh toán trong nước Có thể nói đây là thế mạnh của TCB trong việc tài trợ các DN kinh doanh trong nước bằng hình thức bao thanh toán nội địa, thông qua việc mua lại và quản lý khoản phải thu. Hiện TCB đã triển khai dịch vụ bao thanh toán trong nước từ giữa năm 2006 thông qua việc mua lại các khoản phải thu phát sinh từ việc khách hàng của ngân hàng bán hàng nhưng chưa thu tiền về kịp thời, dựa trên quyền phải thu TCB sẽ ứng trước một tỷ lệ nhất định trên tổng giá trị phải thu nhằm giúp khách hàng gia tăng vòng quay vốn lưu động nhanh hơn. 2.3.1.1 Các điều kiện hình thành phương thức BTT trong nước tại TCB: Cơ sở pháp lý: quyết định 1096/2004/QĐ-NHNN ngày 06 tháng 09 năm 2004 của NHNN đã ban hành về việc hướng dẫn nghiệp vụ BTT cho các ngân hàng Thương mại tại Việt Nam. Với quyết định này đã tạo hành lang pháp lý đầu tiên điều chỉnh hoạt động BTT tại Việt Nam. Cuối năm 2006 TCB đã cho ra đời nghiệp vụ bao thanh toán trong nước theo quyết định số 493 ngày 25 tháng 12 năm 2006. Đối với ngân hàng TCB: Trong chiến lược kinh doanh của TCB xác định rằng TCB trở thành một trong những ngân hàng phục vụ DN vừa và nhỏ (Small and Medium Enterprise- SME) tại VN. Tuy nhiên, việc cho vay đối các DN SME hiện nay chủ yếu dựa trên tài sản đảm bảo như bất động sản, hoặc hàng hóa cầm cố. Trong khi đó các DN này hạn chế về tài sản đảm bảo. Điều này gây khó khăn cho các DN SME tiếp cận nguồn vốn của ngân hàng. Theo thông kê của TCB, hơn 70% các khoản tín dụng thương mại mà các DN có quan hệ với TCB có nhu cầu vay vốn tại TCB. Dựa trên thực trạng về nhu cầu vốn thực sự của các DN vừa và nhỏ, TCB quyết định ban hành sản phẩm BTT trong nước.
Trang 51 Đối với khách hàng: trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp ngày càng cạnh tranh gay gắt, việc phát sinh các khoản bán hàng trả chậm ngày càng nhiều, trong khi đó, các DN có quan hệ tại TCB phần lớn là DN SME, các DN này thường xuyên thiếu vốn. Để có thể hỗ trợ các DN kinh doanh có hiệu quả và phát triển hoạt động kinh doanh, TCB cho ra đời sản phẩm BTT trong nước đáp ứng nhu cầu ứng trước tiền từ các khỏan phải thu chưa đến hạn của của khách hàng nhằm làm gia tăng hiệu quả đồng vốn của các DN hạn chế về vốn. Từ những điều kiện trên, TCB đã ban hành quy chế BTT trong nước cuối năm 2006. 2.3.1.2 Quy trình thực hiện bao thanh toán trong nước tại TCB. Định hướng khách hàng: khách hàng là doanh nghiệp bán hàng trong nước theo phương thức thanh toán trả chậm cho những người mua hàng uy tín được ngân hàng chấp thuận. Đối với BTT trong nước, TCB chỉ thực hiện BTT có truy đòi : Điều kiện thực hiện BTT trong nước: - Trước hết, doanh nghiệp đó phải có 1 năm kinh nghiệm buôn bán với người mua; - Khách hàng có tối thiểu 2 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực kinh doanh mặt hàng đề nghị; - Có lãi trong hai năm tài chính gần nhất; - Thực hiện thành công các hợp đồng trước đây; - Ngòai ra còn có các chỉ tiêu của khách hàng là người mua phải như sau: + Báo cáo tài chính phải có cơ quan kiểm toán độc lập. + Doanh thu năm tài chính gần nhất >200 tỷ + ROE >10% + Tổng tài sản : >100 tỷ + VCSH/ Tổng tài sản>30% + Tài sản lưu động / nợ ngắn hạn > 1,2
Trang 52 Nhìn chung, TCB đã quy định những chỉ tiêu định lượng về người mua hàng được TCB chấp nhận. Đây là cơ sở thuận lợi để các chi nhánh của TCB thực hiện việc BTT cho các khách hàng một cách thống nhất. Quy trình thực hiện: (1) Bên bán hàng Bên mua hàng (KH của TCB) (3) (4) (5) (2) (6) Techcombank tại chi nhánh (2) (2) TCB hội sở Bước 1: khách hàng của TCB ký hợp đồng mua bán với điều khoản thanh toán là thanh toán trả chậm và giao hàng theo đúng nội dung của hợp đồng. Bước 2: Bên bán hàng sẽ đem khoản phải thu từ việc bán hàng đến ngân hàng đề nghị TCB tài trợ dựa trên khoản phải thu đó. Tại TCB sẽ tiến hành thẩm định những yêu cầu khách hàng, đặc biệt là quan tâm đến uy tín và năng lực thanh toán của bên mua hàng. Sau khi thẩm định, nếu mức phán quyết BTT vượt quá chi nhánh, thì hồ sơ được chuyển về hội sở. Khi được và đi đến quyết định đồng ý bao thanh toán và chuyển quyết định đó về chi nhánh Những nội dung cần làm rõ khi thực hiện BTT - Mặt hàng cung cấp: - Số năm giao dịch giữa 2 bên:
Trang 53 - Phương thức thanh toán: - Phương thức giao hàng: - Doanh số giao dịch 12 tháng gần nhất: - Doanh số giao dịch dự kiến trong 12 tháng tới: - Có thư giới thiệu của Người mua: º Có º Không - Tổng giá trị hàng giao bị Người mua trả lại trong 12 tháng giao dịch gần nhất (căn cứ vào báo cáo giao hàng/thanh toán): - Tổng giá trị các khoản phải thu được Người mua thanh toán đúng hạn trong Tỷ lệ: %/tổng giá trị giao dịch 12 tháng giao dịch gần nhất: - Tỷ lệ các khoản phải thu bị thanh toán º Dưới 30 ngày: % quá hạn: º Từ 31-60 ngày: % º Trên 60 ngày: % Thẩm định nhu cầu cấp hạn mức tín dụng/hạn mức bao thanh toán Chỉ tiêu Năm thực tế Năm kế hoạch Mức độ tăng trưởng Doanh thu (1) Giá vốn hàng bán (2) Lợi nhuận dự kiến (3) Chu kỳ kinh doanh (4) Nhu cầu vốn cho 1 vòng (5)=(2)/(4)
Trang 54 quay VCSH tham gia vào VLĐ (6) Phải trả người bán (7) Tài trợ từ các TCTD khác (8) Vốn vay khác (9) Nhu cầu cấp HMTD tại (10) =(5) – (6) – (7) – TCB (8) – (9) Bước 3: Sau khi được hội sở chấp thuận, chi nhánh TCB cùng khách hàng (bên bán hàng) tiến hành ký hợp đồng bao thanh toán Bước 4 : Chi nhánh TCB sẽ gửi thông báo về việc chuyển nhượng khoản phải thu cho bên mua. Nội dung thư thể hiện : • Đề nghị Công ty là người mua trực tiếp chuyển tiền thanh toán vào tài khoản của công ty tại TCB • Tên chủ tài khoản: [tài khoản của Techcombank gắn với tên khách hàng] • Số Tài khoản: • Tại Techcombank - chi nhánh cấp hạn mức BTT • Nội dung: thanh toán cho Hoá đơn/Đơn đặt hàng/Hợp đồng số ký ngày • Chỉ dẫn thanh toán trên áp dụng cho toàn bộ các khoản phải thu của [nhà cung cấp] từ Công ty và toàn bộ các khoản phải thu phát sinh trong tương lai (cho đến khi có văn bản thông báo khác) và không thể huỷ bỏ trừ khi có sự chấp thuận bằng văn bản của Techcombank Bước 5: Chi nhánh TCB sẽ ứng tiền cho khách hàng. Thông thường TCB sẽ ứng khoảng 80%-85% giá trị trên hóa đơn đòi tiền.
Trang 55 Bước 6: Người mua hàng sẽ chuyển về TCB, TCB sẽ thu phần ứng trước, lãi phát sinh và phần còn lại trả lại công ty bán hàng, khi người mua hàng không trả nợ thì TCB sẽ gửi thông báo đòi nợ. Về mức phí áp dụng tại TCB: hiện nay mức phí TCB đang áp dụng phí thu hộ các khoản phải thu từ 20,000 đồng- 50,000 đồng/ khoản phải thu. Nhìn chung phí của TCB tương đối thấp hơn so với các ngân hàng trên địa bàn. Chẳng hạn tại ACB phí này là 0,5% trên giá trị BTT và tối thiểu 500,000 đồng. 2.3.1.3 Doanh số BTT trong nước tại TCB Với quy trình BTT trong nước được ban hành, bước đầu đã tạo khung hành lang pháp lý chung cho các chi nhánh thực hiện một cách thống nhất trong hệ thống của TCB. Sau khi được triển khai sản phẩm BTT trong nước, doanh số BTT ngày càng tăng. Qua bảng 2.7 cho thấy tỷ trọng tài trợ thương mại cho các doanh nghiệp trong năm 2006 chiếm 44,5% trong tổng dư nợ tài trợ doanh nghiệp. Cùng với tốc độ tăng trưởng dư nợ trên 50% trong mỗi năm cho thấy triển vọng tăng trưởng doanh số và dư nợ BTT trong nước sẽ tăng trưởng trong những năm tới. Sau đây là bảng dư nợ BTT trong nước của TCB kể từ sau khi ban hành quy định cho đến cuối tháng 6 năm 2007. Bảng 2.8: DƯ NỢ BAO THANH TOÁN TRONG NƯỚC CỦA TCB Khoản mục Năm 2006 6 tháng 2007 Doanh số BTT trong nước 138 tỷ 430 tỷ Dư nợ BTT 50 tỷ 239 tỷ Nguồn nội bộ TCB Vì quy định BTT trong nước của TCB ban hành từ cuối năm 2006, nên doanh số bao thanh toán trong nước năm 2006 chỉ đạt 138 tỷ và dư nợ cuối năm 2006 đạt 50 tỷ, chủ yếu là khoản BTT cho các công ty cung cấp trong siêu thị Coopmart, Big C và Metro. Sang 6 tháng đầu năm 2007, doanh số BTT trong nước đạt 430 tỷ và dư nợ 239 tỷ đồng, điều này cho thấy nghiệp vụ BTT trong nước phát triển nhanh và thể hiện nhu cầu thực sự của khách hàng trong nước.
Trang 56 Tổng dư nợ BTT trong nước 6 tháng đầu năm 2007 vẫn là dư nợ của các DN cung cấp hàng cho các siêu thị Coopmart, Big C và Metro, ngoài ra các ngành nghề khác như xây dựng và cung cấp hàng nông sản cũng là các ngành chiếm dư nợ BTT nhiều nhất. Có thể nói việc ra đời sản phẩm BTT trong nước góp phần gia tăng dư nợ tài trợ cho các doanh nghiệp tại TCB, đồng thời giúp doanh nghiệp bị giới hạn về tài sản đảm bảo muốn vay vốn tại TCB có thể tiếp cận được nguồn vốn của ngân hàng nhằm gia tăng vòng quay vốn giúp nâng cao hiệu quả kinh doanh. Tuy dư nợ đến 30/6/2007 chỉ là 239 tỷ là con số khá khiêm tốn so với dư nợ của TCB. Dù vậy với dư nợ tài trợ trong nước đến cuối năm 2006 khoảng 1.736 tỷ đồng sẽ mở ra triển vọng mới cho BTT trong nước trong thời gian tới. 2.3.1.4 Các ngành nghề thông thường được TCB thực hiện BTT trong nước. Hiện nay TCB chưa khống chế các ngành nghề TCB chọn để BTT mà chủ yếu lựa chọn những khách hàng mua từ khách hàng có nhu cầu BTT, hiện TCB đã xây dựng được danh mục khách hàng mua được TCB chấp nhận BTT . TT TÊN NGƯỜI MUA 1 Big C 2 Intimex 3 Metro Cash & Carry Vietnam 4 Coopmart 5 Fivimart 6 G7 7 Hapro 8 Nestle Vietnam 9 Coca Cola Vietnam 10 PepsiCo Vietnam
Trang 57 11 Dutch Lady Vietnam 12 Công ty CP Sữa Việt Nam (Vinamilk) 13 Công ty CP Thực phẩm dinh dưỡng Đồng Tâm (Nutifood) 14 Công ty CP Kinh Đô 15 Vedan Vietnam 16 Công ty CP Kỹ nghệ thực phẩm Việt Nam (VIFON) 17 Unilever Vietnam 18 P & G 19 Colgate Palmolive 20 Công ty TNHH DASO 21 Honda Việt Nam 22 Canon Việt Nam 23 Ikea Việt Nam 24 Scavi Việt Nam Danh sách khách hàng này định kỳ sẽ được bổ sung thêm theo quyết định của TGĐ. Tuy nhiên trong quá trình thực hiện, các chi nhánh TCB có thể trình Tổng Giám Đốc cho những những danh sách khách hàng ngòai danh sách trên. Hiện TCB thường áp dụng BTT cho các DN cung cấp mặt hàng tiêu dùng cung cấp cho các siêu thị tại Việt Nam, trong lĩnh vực xây dựng và hàng nông sản. Bảng 2.9: BẢNG CƠ CẤU CÁC NGÀNH BTT TRONG NƯỚC Đvt: tỷ đồng Khoản mục 31/12/ 2006 6 tháng 2007 Doanh số BTT trong nước: 138 430 + Xây dựng 20 50 + Cung cấp hàng hòa các siêu thị 35 175 + Các mặt hàng nông sản khác 83 205
Trang 58 Dư nợ BTT trong nước 50 239 + Xây dựng 20 20 + Cung cấp hàng hóa các siêu thị 25 40 + Các mặt hàng nông sản khác 5 179 (Nguồn: Báo cáo nội bộ của TCB) 2.3.2 Bao thanh toán quốc tế: Có thể nói BTT quốc tế là lĩnh vực khá mới tại Việt Nam nói chung và tại TCB nói riêng. Tuy TCB đã ban hành quyết định BTT xuất khẩu từ đầu năm 2007 theo quyết định số: 00921/QĐ – TGĐ ngày 02 tháng 03 năm 2007. TCB đã trở thành thành viên của tổ chức BTT quốc tế (FCI) từ đầu năm 2006. Kể từ lúc ban hành quyết định BTT xuất khẩu, việc triển khai có những khó khăn nhất định. Để hiểu rõ hơn về quy trình BTT xuất khẩu, người viết trình bày về quy trình thực hiện tại TCB như sau: 2.3.2.1 Quy trình thực hiện bao thanh toán xuất khẩu của TCB: Sau khi NHNN ban hành quyết định hướng dẫn nghiệp vụ BTT, TCB cũng cho ra đời quy trình nghiệp vụ BTT quốc tế, mà chủ yếu là BTT xuất khẩu. Theo TCB quy định, Bao thanh toán xuất khẩu là dịch vụ tài chính trọn gói dành cho nhà xuất khẩu bán hàng theo phương thức Open account (ghi sổ trả chậm hay còn gọi là T/T trả sau) hoặc D/A (nhờ thu trả chậm), bao gồm: Bảo hiểm rủi ro nợ xấu Ứng trước Hạch toán và theo dõi các khoản phải thu Thu hộ
Trang 59 Quy trình như sau: (2) (3) (1) (4) Nhà (4) Nhà xuất nhập (5) (5) khẩu khẩu (7) (8) (8) TECHCOM BANK (8) Đơn vị BTT nhập khẩu (6) Factors Chain International (1) Nhà xuất khẩu gửi danh sách các nhà nhập khẩu cho Techcombank bao gồm tên, địa chỉ, hạn mức bao thanh toán yêu cầu cho mỗi nhà nhập khẩu. (2) Techcombank gửi danh sách các nhà nhập khẩu để đối tác bao thanh toán nhập khẩu thẩm định và cấp hạn mức bảo lãnh thanh toán. (3) Đơn vị bao thanh toán nhập khẩu thông báo cho Techcombank về hạn mức bảo lãnh thanh toán và các điều kiện cấp hạn mức. (Điều kiện quan trọng nhất: nhà xuất khẩu phải chuyển nhượng tất cả các khoản phải thu theo phương thức T/T trả sau từ nhà nhập khẩu được cấp hạn mức cho Techcombank và cho Đơn vị bao thanh toán nhập khẩu). Ví dụ: hạn mức khách hàng yêu cầu là 1.000.000 USD, Đơn vị BTT nhập khẩu cấp hạn mức bảo lãnh thanh toán 500.000 USD -> TCB cấp hạn mức BTT cho khách hàng 500.000 USD, tỷ lệ ứng trước 80% (~hạn mức ứng trước 400.000 USD), phí bao thanh toán 1,2%/trị giá hóa đơn. Các khoản phải thu trong hạn mức đều được ứng trước không cần TSĐB và được cung
Trang 60 cấp đủ 3 dịch vụ quản lý, thu hộ và bảo lãnh thanh toán. Ở một thời điểm nào đó cho dù số dư các khoản phải thu của khách hàng phát sinh vượt 500.000 USD thì khách hàng vẫn phải chuyển nhượng các khoản phải thu vượt hạn mức cho TCB, các khoản phải thu này chỉ được cung cấp dịch vụ quản lý và thu hộ với mức phí phải đóng cũng thấp hơn (0,6%/trị giá hóa đơn), nếu muốn được ứng trước thì phải có TSĐB. Các khoản phải thu này sẽ được chuyển vào hạn mức và hưởng đủ các dịch vụ nếu sau đó có khoản phải thu nào đó được tất toán, trường hợp này KH phải đóng bổ sung phí BTT. Nếu uy tín nhà nhập khẩu tốt thì Đơn vị BTTNK có thể cấp hạn mức lên đến 100% hạn mức yêu cầu, nhưng với những KH được BTT lần đầu tiên thì không được như vậy. Nhưng cũng có thể khắc phục bằng cách: sau một vài giao dịch mà nhà nhập khẩu thanh toán nghiêm túc có thể xin Đơn vị BTT nhập khẩu tăng hạn mức. (4) Nếu nhà xuất khẩu nhất trí với hạn mức và các điều kiện BTT, Techcombank và nhà xuất khẩu ký một hợp đồng bao thanh toán duy nhất cho tất cả các khách hàng của nhà xuất khẩu. Techcombank hướng dẫn nhà xuất khẩu gửi thư thông báo cho nhà nhập khẩu về việc ký kết hợp đồng bao thanh toán, trong đó nêu rõ việc nhà xuất khẩu chuyển giao quyền thu nợ cho đơn vị bao thanh toán và hướng dẫn nhà nhập khẩu thanh toán trực tiếp cho đơn vị bao thanh toán. Techcombank hướng dẫn khách hàng quy định lại một số điều khoản trong hợp đồng xuất nhập khẩu cho phù hợp với dịch vụ bao thanh toán. - Không cản trở việc chuyển nhượng khoản phải thu phát sinh từ HĐ XNK cho bên thứ ba - Cho phép bên thứ ba tiến hành thu hộ khoản phải thu - Cho phép và bảo vệ bên thứ ba tiến hành các thủ tục pháp lý khác để khởi kiện trong những trường hợp không thu hồi được khoản phải thu.
Trang 61 - Bộ chứng từ gửi cho Techcombank sau đó Techcombank gửi cho nhà nhập khẩu. (5) Nhà xuất khẩu tiến hành giao hàng, xuất trình bộ chứng từ cho Techcombank kiểm tra và đề nghị giải ngân tiền ứng trước nếu có nhu cầu. (6) Techcombank gửi bộ chứng từ cho nhà nhập khẩu đi nhận hàng. Techcombank thông báo cho đối tác bao thanh toán nhập khẩu về khoản phải thu mới phát sinh, đối tác bao thanh toán nhập khẩu sẽ chấp thuận bao thanh toán khoản phải thu này nếu không có gì trái với các điều kiện đã đặt ra khi xét duyệt cấp hạn mức. (7) Techcombank tiến hành giải ngân cho nhà xuất khẩu theo các điều kiện đã quy định trong hợp đồng bao thanh toán. (8) Đối tác bao thanh toán nhập khẩu của Techcombank tiến hành thu nợ khi khoản phải thu đến hạn thanh toán và chuyển tiền cho Techcombank để ghi Có cho nhà xuất khẩu. Techcombank sẽ thông báo ngay cho nhà xuất khẩu nếu có bất cứ việc khấu trừ thanh toán hoặc tranh chấp nào phát sinh từ phía nhà nhập khẩu. Trong trường hợp nhà nhập khẩu mất khả năng thanh toán và không gây tranh chấp nào đối với khoản phải thu, Đơn vị bao thanh toán nhập khẩu sẽ thực hiện thanh toán thay 100% số tiền của khoản phải thu thuộc hạn mức BTT cho nhà xuất khẩu qua Techcombank. Khi đó Techcombank sẽ tất toán với nhà xuất khẩu sau khi trừ đi số tiền đã ứng trước và các khoản lãi, phí chưa nộp khác. Với các khoản phải thu ngoài hạn mức BTT, Đơn vị BTT nhập khẩu vẫn thu nợ nhưng không thực hiện thanh toán thay nếu nhà nhập khẩu mất khả năng thanh toán. Sau một số ngày kể từ ngày đến hạn thanh toán mà nhà nhâp khẩu không thanh toán, TCB có quyền truy đòi số tiền đã ứng trước cho nhà xuất khẩu. Các doanh nghiệp mà Techcombank hướng đến khi cung cấp dịch vụ bao thanh toán xuất khẩu
Trang 62 Techcombank hướng đến các doanh nghiệp vừa và nhỏ có hoạt động kinh doanh lành mạnh, có tiềm năng xuất khẩu, chiến lược kinh doanh năng động và có năng lực thực hiện tốt các hợp đồng xuất khẩu. Ngành nghề kinh doanh phù hợp với dịch vụ bao thanh toán xuất khẩu của Techcombank Đó là các ngành hàng ít biến động về giá cả, hàng hoá dễ bảo quản, không bị biến đổi chất lượng trong quá trình vận chuyển. Techcombank đặc biệt chú trọng cung cấp dịch vụ BTT cho các ngành dệt may, da giày, đồ gỗ nội thất, đồ gia dụng, sản phẩm làm từ nhựa, linh kiện điện tử và hàng thủ công mỹ nghệ. 2.3.2.2 Doanh số BTT quốc tế tại NHTMCP Kỹ Thương Mặc dù TCB là một trong những NHTM CP đầu tiên tại Việt Nam đưa ra sản phẩm bao thanh toán trong nước và quốc tế, cho đến nay nghiệp vụ bao thanh toán quốc tế thật sự chưa phát triển tại TCB, Tuy nhiên phát triển nghiệp vụ bao thanh toán trong nước đang là tiền đề cho việc phát tiển mạnh trong thời gian tới. Những khó khăn trong việc áp dụng nghiệp vụ BTT quốc tế tại TCB, tôi sẽ phân tích tại những khó khăn và thuận lợi trong mục 2.2.3 của chương này. 2.3.3. Thuận lợi và khó khăn trong hoạt động và phát triển BTT của TCB Có thể nói rằng hoạt động BTT mang lại nhiều tiện ích cho nhà xuất khẩu, đồng thời thông qua đó ngân hàng phát triển thêm nhiều dịch vụ: chẳng hạn dịch vụ thu hộ, quản lý khoản phải thu, và quan trọng hơn là nguồn tiền sẽ lưu thông qua tài khoản của TCB Tuy nhiên trong quá trình thực hiện nghiệp vụ BTT có những thuận lợi nhưng cũng không ít khó khăn và bất cập trong việc thực hiện nghiệp vụ này tại ngân hàng TCB. 2.3.3.1. Thuận lợi: Về điều kiện kinh tế vĩ mô của nền kinh tế Năm 2006 nền kinh tế VN phát triển khả quan trong điều kiện nền kinh tế vĩ mô khá thuận lợi, tổng sản phẩm quốc nội tăng 8,2% với những lực đẩy là tiêu thụ nội địa, xuất khẩu và đầu tư. Việt nam chính thức trở thành thành viên WTO mở ra những vận hội mới.
Trang 63 Kim ngạch xuất khẩu của VN ước tính cả năm 2006 ước đạt 40 tỷ USD tăng 24% so với năm 2005, tính đến 8 tháng đầu năm 2007 kim ngạch XK của VN đạt gần 31 tỷ USD. Các mặt hàng có kim ngạch XK trên 1 tỷ USD như: Gạo, cao su, dầu thô, dệt may, thủy sản, máy tính điện tử kim ngạch nhập khẩu cả năm 2006 khoảng 44 tỷ USD tăng 20% so với năm trước. Hành lang pháp lý Cơ sở để nghiệp vụ BTT ra đời và hoạt động được quy định cụ thể trong quyết định 1096/2004/QĐ-NHNN ngày 06 tháng 09 năm 2004 đã tạo hành lang pháp lý đầu tiên điều chỉnh hoạt động BTT tại Việt Nam. Quy chế quy định về việc thực hiện nghiệp vụ BTT của các tổ chức tín dụng với NH nhằm đa dạng hoá hoạt động NH, bổ sung vốn lưu động cho DN, thúc đẩy quan hệ thương mại trong nước và quốc tế. Về năng lực của TCB Hiện nay TCB có lượng khách hàng liên quan đến lĩnh vực XNK khá lớn như nhập khẩu hàng tiêu dùng, sắt thép, xuất khẩu nông lâm thủy sản và các mặt hàng khác . với doanh số thanh toán quốc tế gia tăng qua mỗi năm. Trong năm 2006 doanh số TTQT của TCB đạt 1.342 triệu USD, 6 tháng đầu năm 2007 doanh số TTQT đạt 930 triệu USD, và tiếp tục gia tăng trong những tháng cuối năm. Sau khi NHNN VN ban hành quy chế về BTT, TCB là một trong những ngân hàng TMCP đầu tiên tại VN đưa nghiệp vụ BTT vào phục vụ khách hàng. Với lợi thế là ngân hàng đi đầu trong lĩnh vực BTT và là một trong những NHTM CP đầu tiên tại VN trở thành thành viên FCI nên TCB dễ dàng tiếp cận những khách hàng tiềm năng và phát triển nghiệp vụ BTT. Bên cạnh đó, TCB còn có đội ngũ cán bộ trình độ cao, có tâm huyết và đặc biệt là có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực kinh doanh quốc tế tạo nên thế mạnh cho việc phát triển nghiệp vụ BTT. 2.3.3.2. Khó khăn của ngân hàng TMCP Kỹ Thương khi phát triển nghiệp vụ bao thanh toán vào hoạt động:
Trang 64 Sản phẩm bao thanh toán tuy được manh nha tại VN từ những năm đầu của thế kỷ 21, nhưng hành lang pháp lý chưa có cho đến năm 2004 Ngân hàng nhà nước VN ban hành Quy chế về BTT số 1096/2004/QĐ-NHNN. Trong năm 2006 TCB đã ban hành sản phẩm bao thanh toán trong nước và đầu năm 2007 ban hành sản phẩm bao thanh toán xuất khẩu và là thành viên của Hiệp hội BTT quốc tế. Tuy nhiên cho đến nay, sản phẩm này vẫn chưa phát triển tại Việt Nam nói chung và tại TCB nói riêng. Thế thì lý do nào mả nghiệp vụ BTT chưa thể phát triển được tại TCB? Những khó khăn BTT tại một ngân hàng sẽ được xem xét trong tổng thể môi trường mà ngân hàng đó hoạt động. Vì vậy người viết muốn trình bày thực trạng hoạt động BTT tại Việt nam nói chung và sau đó mới đi tìm hiểu và phân tích những nguyên nhân từ chính TCB, từ đó đưa ra những giải pháp để phát triển nghiệp vụ BTT. 2.3.3.2.1 Tình hình hoạt động BTT tại VN Kể từ khi quy định về nghiệp vụ BTT ra đời đến nay đã nhiều ngân hàng cung cấp dịch vụ BTT. Mặc dù, tiềm năng phát triển của nghiệp vụ BTT rất lớn nhưng tính từ lúc bắt đầu hoạt động đến nay doanh số BTT phát sinh rất ít. Tại sao nhu cầu sử dụng rất lớn nhưng lại chưa thể phát triển? Nhu cầu của nghiệp vụ BTT xuất phát từ việc phát triển hoạt động XNK trong nền kinh tế và những hạn chế về các phương thức tài trợ của NH hiện nay. Thị trường XNK của nước ta ngày một phát triển, thể hiện qua kim ngạch XNK. Kim ngạch XNK gia tăng liên tục qua các năm. Từ đó, nhu cầu vốn của các DN cũng tăng theo. Khi cần vốn, DN sẽ tìm đến nguồn tài trợ từ phía NH. NH tài trợ vốn thông qua các hình thức cho vay là chủ yếu. Tuy nhiên, nguồn cung ứng vốn từ các nghiệp vụ tài trợ của NH không đáp ứng đủ nhu cầu phát triển. Một nghiệp vụ được nghiên cứu đưa vào sử dụng tạo thêm kênh cung ứng vốn là BTT. Đây là kênh cung ứng vốn hữu hiệu. Mặc dù nhận thức được tầm quan trọng của BTT, đến nay doanh số BTT còn rất hạn chế. Số lượng các NH tham gia rất ít. Nguyên nhân của vấn đề này là:
Trang 65 - Từ phía khách hàng: Người tiêu dùng chưa hiểu rõ được tính năng ưu việt của sản phẩm và chưa có thói quen sử dụng. - Hạn chế về trình độ quản lý nghiệp vụ: Nghiệp vụ BTT đòi hỏi phải am hiểu về nghiệp vụ, có khả năng phân tích, nhận định thị trường, nhận định khách hàng. Đây là một nghiệp vụ mới, cán bộ trong lĩnh vực NH hầu như chưa có kinh nghiệm về việc thực hiện nghiệp vụ. Điều này làm hạn chế khả năng cung cấp dịch vụ cho khách hàng. Đây là lý do chính của việc chỉ có các NH nước ngoài mạnh dạn cung ứng dịch vụ BTT. - Thông tin hạn chế: BTT chỉ hoạt động có hiệu quả thật sự khi thông tin mà các DN cung cấp là trung thực. Rủi ro phát sinh chủ yếu là về phía người mua, năng lực tài chính của người bán (nghiệp vụ BTT truy đòi). Trước khi quyết định BTT, tổ chức BTT phải tiến hành khâu thẩm định. Do đó, nhu cầu về thông tin là bắt buộc. Tuy nhiên, hiện nay các DN Việt Nam hoạt động không công khai thông tin và chứng từ kế toán chưa được kiểm toán hoàn chỉnh. Chính vì vậy, tổ chức BTT rất khó khăn cho việc thực hiện thẩm định. Từ đó, nghiệp vụ BTT thiếu điều kiện để phát triển. - Những quy định để nghiệp vụ hoạt động chưa được quy định chặt chẽ. Chính những lý do này, nghiệp vụ BTT dù khắc phục được những khiếm khuyết của các phương thức tài trợ khác nhưng đến nay vẫn chưa thật sự được thị trường công nhận. Để nghiệp vụ BTT phát huy được tính năng, BTT cần có những giải pháp cụ thể tạo điều kiện cho nghiệp vụ phát triển. 2.3.3.2.2 Những khó khăn thực hiện BTT tại TCB Về phía khách hàng: trên cương vị của người bán thường không ưu tiên đối với việc bán hàng theo phương thức trả chậm, đặc biệt là các nhà xuất khẩu Việt Nam chỉ quen dùng phương thức thanh toán tương đối an toàn như L/C, hoặc D/P. Trong khi đó phương thức TTR trả sau chỉ có những thương vụ mà bên VN bán hàng với vị thế thương mại thấp hơn. Do vậy, với những DN có phương thức thanh toán an toàn như L/C, D/P thường ít quan tâm đến sản