Luận văn Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam

Nội dung text: Luận văn Nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam

1. BOÄ GIAÙO DUÏC ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ TP HOÀ CHÍ MINH ^ ] CHUYEÂN NGAØNH : KINH TEÁ TAØI CHÍNH - NGAÂN HAØNG MAÕ SOÁ : 60.31.12 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ Ngöôøi höôùng daãn khoa hoïc : TS TRAÀM XUAÂN HÖÔNG TP.HOÀ CHÍ MINH - NAÊM 2007
2. NAÂNG CAO NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA NGAÂN HAØNG NGOAÏI THÖÔNG VIEÄT NAM GIÔÙI THIEÄU 1. Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi nghieân cöùu Trong hôn hai thaäp kyû trôû laïi ñaây, hoäi nhaäp kinh teá khu vöïc vaø quoác teá ñaõ trôû thaønh moät xu theá taát yeáu cuûa thôøi ñaïi. Vieäc môû cöûa, hoäi nhaäp vaøo neàn kinh teá quoác teá ñoái vôùi moät quoác gia ñang phaùt trieån nhö Vieät Nam seõ taêng cöôøng khaû naêng thu huùt veà voán, coâng ngheä hieän ñaïi, kinh nghieäm quaûn lyù Ñoàng thôøi hoäi nhaäp kinh teá quoác teá cuõng taïo ñieàu kieän ñeå caùc doanh nghieäp vöôn ra thò thöôøng quoác teá. Tuy nhieân, môû cöûa, hoäi nhaäp cuõng ñaët ra nhöõng thaùch thöùc lôùn ñoái vôùi caùc doanh nghieäp trong nöôùc. Söï coù maët cuûa caùc doanh nghieäp nöôùc ngoaøi seõ laøm cho moâi tröôøng canh tranh gay gaét hôn. Hoäi nhaäp trong lónh vöïc taøi chính ngaân haøng cuõng naèm trong xu theá chung ñoù. Hôn theá nöõa, ñaây laø ngaønh nhaïy caûm, coù aûnh höôûng lôùn ñeán kinh teá xaõ hoäi, do ñoù khi hoäi nhaäp kinh teá quoác teá thì ngaønh ngaân haøng cuõng coù nhieàu cô hoäi ñể phaùt trieån. Maët khaùc, ngaân haøng cuõng seõ phaûi ñoái maët vôùi nhieàu thaùnh thöùc trong quaù trình môû cöûa vaø hoäi nhaäp. Trong heä thoáng NHTM Vieät Nam, NHNT laø NHTM ñöôïc thaønh laäp sôùm nhaát, moät trong nhöõng NHTM Vieät Nam lôùn nhaát, coù öu theá veà thanh toaùn quoác teá, coâng ngheä, Vôùi voán ñieàu leä 4.462 tyû ñoàng, toång nguoàn voán ñeán 31/12/2006 ñaït 166.952 tyû ñoàng, toång dö nôï tín duïng ñaït 67.743 tyû ñoàng, chieám treân 30% thò phaàn thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu, chieám khoaûng 50% thò phaàn theû thanh toaùn caùc loaïi, lôïi Trang 1
3. nhuaän 2006 ñaït treân 2.877 tyû ñoàng, söï phaùt trieån cuûa NHNTVN coù aûnh höôûng lôùn ñeán heä thoáng NHTM Vieät Nam vaø ñoùng goùp tích cöïc cho quaù trình phaùt trieån kinh teá Vieät Nam. Treân cô sôû ñoù, hoïc vieân xin nghieân cöùu ñeà taøi : “Naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam”. Qua ñoù phaân tích, ñaùnh giaù ñuùng naêng löïc caïnh tranh cuûa cuûa NHNTVN trong quaù trình hoäi nhaäp, ñöa ra nhöõng haïn cheá ñeå ñeà xuaát giaûi phaùp khaéc phuïc, xaùc ñònh nhöõng öu theá ñeå phaùt huy, töø ñoù naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa NHNTVN. 2. Muïc tieâu vaø phöông phaùp nghieân cöùu Nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà veà lyù luaän cuûa caïnh tranh trong hoäi nhaäp kinh teá cuûa heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam. Nghieân cöùu thöïc traïng nhaèm nhaän ñònh ñuùng vai troø cuûa NHNTVN ñoái vôùi heä thoáng NHTM Vieät nam noùi rieâng vaø tieán trình phaùt trieån kinh teá cuûa Vieät Nam, ñaùnh giaù ñuùng cô hoäi, thaùch thöùc ñoái vôùi hoaït ñoäng ngaân haøng, phaân tích moät caùch toaøn dieän thöïc traïng ñeå töø ñoù thaáy ñöôïc thaønh coâng vaø haïn cheá cuûa NHNTVN. Trong khuoân khoå Luaän vaên, cô sôû ñeå phaân tích naêng löïc caïnh tranh cuûa NHNTVN chuû yeáu ñöôïc tham khaûo heä thoáng ñaùnh giaù ngaân haøng CAMELS, moät soá vaên baûn cuûa NHNN vaø lyù thuyeát veà naêng löïc caïnh tranh cuûa Giaùo sö Michael Porter trong ñieàu kieän thöïc tieãn cuûa Vieät Nam. Phöông phaùp nghieân cöùu döïa treân kieán thöùc caùc moân hoïc nhö : quaûn trò kinh doanh quoác teá, lyù thuyeát taøi chính tieàn teä, quaûn trò nhaân söï, quaûn trò taøi chính vaø vaän duïng nhöõng hieåu bieát thöïc teá trong quaù trình coâng taùc taïi NHNT Chi nhaùnh Tp.HCM. Phaân tích döïa treân cô sôû baùo caùo thoáng keâ cuûa NHNN, NHNTVN vaø caùc NHTM khaùc. Treân cô sôû nhöõng phaân tích ñaùnh giaù ñoù, ñöa ra nhöõng giaûi phaùp coù tích khaû thi nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa NHNTVN. Trang 2
4. 3. Noäi dung vaø yù nghóa cuûa ñeà taøi nghieân cöùu Vôùi vaán ñeà vaø muïc tieâu nghieân cöùu ñaõ ñeà ra nhö treân, ngoaøi phaàn giôùi trieäu, phaàn keát luaän, phuï luïc, danh muïc taøi lieäu tham khaûo, luaän vaên bao goàm ba chöông nhö sau : Chöông 1 : Toång quan veà NHTM vaø naêng löïc caïnh tranh cuûa NHTM Chöông 2 : Thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa NHNTVN Chöông 3: Giaûi phaùp naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa NHNTVN Ñeà taøi nghieân cöùu seõ giuùp ñaùnh giaù ñuùng thöïc traïng naêng löïc caïnh tranh cuûa NHNTVN vaø ñöa ra nhöõng giaûi phaùp mang tính thieát thöïc nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa NHNTVN trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Trang 3
5. CHÖÔNG 1 TOÅNG QUAN VEÀ NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VAØ NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1.1 Toång quan veà ngaân haøng thöông maïi 1.1.1 Khaùi nieäm ngaân haøng thöông maïi Theo phaùp leänh Ngaân haøng ngaøy 23/05/1990 cuûa Hoäi ñoàng Nhaø nöôùc: “NHTM laø toå chöùc kinh doanh tieàn teä maø hoaït ñoäng chuû yeáu vaø thöôøng xuyeân laø nhaän tieàn göûi töø khaùch haøng vôùi traùch nhieäm hoaøn traû vaø söû duïng soá tieàn ñoù ñeå cho vay, thöïc hieän nghieäp vuï chieát khaáu vaø laøm phöông tieän thanh toaùn”. Theo Luaät caùc toå chöùc tín duïng do Quoác hoäi nöôùc Coäng hoøa xaõ hoäi Chuû nghóa Vieät Nam thoâng qua ngaøy 12/12/1997 thì “Toå chöùc tín duïng laø doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp theo quy ñònh cuûa luaät naøy vaø caùc quy ñònh khaùc cuûa phaùp luaät ñeå hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä, laøm dòch vuï ngaân haøng vôùi noäi dung chuû yeáu laø nhaän tieàn göûi ñeå cung caáp tín duïng, cung caáp caùc dòch vuï thanh toaùn”. Khoaûn 2 ñieàu 20 luaät caùc toå chöùc tín duïng söûa ñoåi, boå sung naêm 2004 qui ñònh: “Ngaân haøng laø loaïi hình toå chöùc tín duïng ñöôïc thöïc hieän toaøn boä hoaït ñoäng ngaân haøng vaø caùc hoaït ñoäng kinh doanh khaùc coù lieân quan. Theo tính chaát vaø muïc tieâu hoaït ñoäng, caùc loaïi hình ngaân haøng goàm NHTM, ngaân haøng phaùt trieån, ngaân haøng ñaàu tö, ngaân haøng hôïp taùc vaø caùc loaïi hình ngaân haøng khaùc”. Khaùi nieäm NHTM ñöôïc hieåu theo nhieàu caùch khaùc nhau giöõa caùc thôøi kyø, caùc quoác gia nhöng coù theå ñöa ra khaùi nieäm chung nhaát veà NHTM nhö sau : NHTM laø loaïi hình doanh nghieäp ñaëc bieät kinh doanh veà tieàn teä, thöïc hieän giao dòch tröïc tieáp vôùi caù nhaân, toå chöùc kinh teá, vôùi hoaït ñoäng chuû yeáu laø nhaän tieàn göûi ñeå cho vay, thöïc hieän chieát khaáu, cung caáp caùc phöông tieän thanh toaùn vaø cung öùng caùc dòch vuï ngaân haøng khaùc cho caùc ñoái töôïng noùi treân. Trang 4
6. 1.1.2 Chöùc naêng cuûa ngaân haøng thöông maïi 1.1.2.1 Chöùc naêng trung gian taøi chính Chöùc naêng trung gian taøi chính laø chöùc naêng cô baûn vaø quan troïng nhaát cuûa NHTM. Theo ñoù NHTM seõ ñoùng vai troø trung gian, huy ñoäng vaø taäp trung caùc nguoàn voán taïm thôøi nhaøn roãi trong xaõ hoäi, bieán noù thaønh nguoàn taøi chính taäp trung ñeå caáp tín duïng cho nhöõng ñoái töôïng coù nhu caàu söû duïng voán, phuïc vuï cho caùc muïc ñích saûn xuaát kinh doanh, tieâu duøng caù nhaân, thöïc hieän caùc hoaït ñoäng ñaàu tö ngaén vaø daøi haïn, ñaûm baûo taïo ra söï phaùt trieån beàn vöõng vôùi hieäu quaû mang laïi cao nhaát. 1.1.2.2 Chöùc naêng trung gian thanh toaùn Daân cö, caùc Ngöôøi thuï Chuyeån Baùo höôûng, ngöôøi toå chöùc kinh Ngaân haøng teá, caùc ñôn ù baùn haøng, ngöôøi thöông maïi vò söï nghieäp cung caáp dòch tieàn Baùo vu, nhaän tieàn Chöùc naêng trung gian thanh toaùn cuûa ngaân haøng giuùp cho caùc toå chöùc, caù nhaân söû duïng dòch vuï naøy tieát kieäm ñöôïc chi phí di chuyeån, haïn cheá thanh toaùn tieàn maët, tieát kieäm ñöôïc chi phí löu thoâng cho baûn thaân vaø cho caû neàn kinh teá, giaûm ñöôïc ruûi ro so vôùi vieäc söû duïng phöông thöùc thanh toaùn truyeàn thoáng, giuùp caùc caù nhaân, toå chöùc ñaåy nhanh toác ñoä luaân chuyeån voán, naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh. 1.1.2.3 Chöùc naêng cung caáp dòch vuï ngaân haøng Beân caïnh chöùc naêng trung gian taøi chính vaø trung gian thanh toaùn, NHTM coøn coù chöùc naêng cung caáp caùc dòch vuï ngaân haøng. Vôùi moät ngaân haøng hieän ñaïi thì vieäc cung caáp caùc dòch vuï tieän ích vôùi chaát löôïng cao laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå naâng cao naêng löïc caïnh tranh vaø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. Caùc dòch vuï ngaân haøng coù theå chia laøm hai nhoùm : - Thöù nhaát, nhoùm caùc dòch vuï truyeàn thoáng, coù quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån laâu daøi nhö hoaït ñoäng trao ñoåi tieàn, chieát khaáu thöông phieáu, cho vay thöông Trang 5
7. maïi, baûo quaûn vaät coù giaù, taøi trôï caùc hoaït ñoäng cuûa chính phuû, cung caáp taøi khoaûn giao dòch, cung caáp caùc dòch vuï uûy thaùc - Thöù hai, caùc dòch vuï môùi phaùt trieån gaàn ñaây nhö tö vaán taøi chính, tö vaán ñaàu tö, quaûn lyù tieàn maët, internet-banking, auto bank, quyeàn choïn, hôïp ñoàng kyø haïn 1.1.3 Caùc nghieäp vuï cuûa ngaân haøng thöông maïi Töông öùng vôùi caùc chöùc naêng treân, NHTM hoaït ñoäng vôùi ba maûng nghieäp vuï chính : nghieäp vuï nguoàn voán, nghieäp vuï söû duïng voán vaø caùc nghieäp vuï khaùc cuûa NHTM. 1.1.3.1 Nghieäp vuï nguoàn voán (i) Voán chuû sôû höõu : laø voán rieâng coù cuûa NHTM khi ñöôïc thaønh laäp vaø boå sung trong quaù trình hoaït ñoäng, goàm coù voán ñieàu leä vaø caùc quyõ. Voán chuû sôû höõu thöôøng chieám tyû leä nhoû treân toång nguoàn voán nhöng coù yù nghóa quan troïng veà naêng löïc taøi chính vaø thanh toaùn trong hoaït ñoäng ngaân haøng. (ii) Voán huy ñoäng : laø taøi saûn baèng tieàn cuûa khaùch haøng maø NHTM ñang taïm thôøi quaûn lyù vaø söû duïng (ôû Vieät Nam coù moät soá NHTM ñöôïc NHNN caáp pheùp huy ñoäng caû baèng vaøng). Ñaây laø nguoàn voán chuû yeáu vaø chieám tyû troïng lôùn nhaát trong toång nguoàn voán cuûa caùc NHTM. Voán huy ñoäng bao goàm : - Tieàn göûi khoâng kyø haïn; - Tieàn göûi coù kyø haïn vaø tieát kieäm; - Nguoàn voán huy ñoäng qua phaùt haønh kyø phieáu, traùi phieáu (iii) Voán tieáp nhaän : Voán tieáp nhaän laø nguoàn voán tieáp nhaän töø caùc nhaø taøi trôï cuûa Chính phuû, toå chöùc taøi chính hoaëc tö nhaân ñeå taøi trôï theo caùc chöông trình döï aùn veà phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi (iv) Nguoàn voán khaùc : Nguoàn voán phaùt sinh trong quaù trình hoaït ñoäng khoâng thuoäc caùc nguoàn noùi treân nhö nguoàn voán phaùt sinh khi laøm ñaïi lyù chuyeån tieàn, caùc dòch vuï ngaân haøng Trang 6
8. 1.1.3.2 Nghieäp vuï söû duïng voán (i) Döï tröõ : Caùc NHTM luoân phaûi daønh moät phaàn voán döï tröõ thích hôïp nhaèm ñaùp öùng caùc nhu caàu sau : - Thöïc hieän döï tröõ baét buoäc theo quy ñònh cuûa NHNN. - Thöïc hieän caùc leänh ruùt tieàn vaø thanh toaùn chuyeån tieàn cuûa khaùch haøng. - Chi traû caùc khoaûn tieàn göûi ñeán haïn, chi traû laõi. - Ñaùp öùng nhu caàu giaûi ngaân cuûa khaùch haøng. - Thöïc hieän caùc khoaûn chi traû khaùc Döï tröõ cuûa ngaân haøng coù theå toàn taïi döôùi hình thöùc tieàn maët, tieàn göûi taïi NHNN, tieàn göûi taïi caùc TCTD khaùc, vaø caùc chöùng khoaùn coù tính thanh khoaûn cao. (ii) Caáp tín duïng : bao goàm cho vay ngaén haïn, trung daøi haïn, chieát khaáu thöông phieáu vaø chöùng töø coù giaù, baûo laõnh (iii) Ñaàu tö : ñaây laø nghieäp vuï giuùp NHTM phaân taùn ruûi ro ñoàng thôøi taïo ra thu nhaäp. Caùc hình thöùc ñaàu tö bao goàm : - Goùp voán lieân doanh, mua coå phaàn cuûa doanh nghieäp vaø caùc toå chöùc tín duïng khaùc. - Mua chöùng khoaùng vaø caùc giaáy tôø coù giaù. (iv) Taøi saûn coù khaùc : söû duïng voán ñeå mua saém taøi saûn, xaây döïng cô sôû vaät chaát ñeå hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHTM 1.1.3.3 Caùc nghieäp vuï khaùc cuûa NHTM Kinh doanh dòch vuï ngaân haøng laø maûng hoaït ñoäng hieäu quaû vaø ít ruûi ro so vôùi hoaït ñoäng caáp tín duïng truyeàn thoáng cuûa ngaân haøng do trong quaù trình kinh doanh dòch vuï thì khaû naêng toån thaát taøi saûn cuûa NH thaáp hôn so vôùi kinh doanh truyeàn thoáng. Ví duï: trong cho vay thì NH coù theå bò maát khoaûn tieàn cho vay neáu khi thaåm ñònh khoaûn vay chöa löôøng heát ruûi ro daãn ñeán khoâng thu hoài ñöôïc voán, hoaëc trong nghieäp vuï baûo laõnh thì NH coù khaû naêng phaûi thöïc hieän nghóa vuï thay cho khaùch haøng khi khaùch haøng khoâng hoaøn thaønh nghóa vuï cam keát ñoái vôùi thuï höôûng Trang 7
9. baûo laõnh. Chính vì vaäy, thoâng thöôøng NHTM coù ñònh höôùng chung laø taêng tyû troïng ñoùng goùp cuûa kinh doanh dòch vuï trong thu nhaäp. Dòch vuï ngaân haøng bao goàm : - Dòch vuï ngaân quyõ ; - Dòch vuï uûy thaùc; - Dòch vuï thanh toaùn khoâng duøng tieàn maët; - Nhaän quaûn lyù taøi saûn quyù giaù theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng; - Dòch vuï kinh doanh vaøng baïc, ñaù quyù, ngoaïi teä; - Baûo laõnh phaùt haønh coå phieáu, traùi phieáu - Tö vaán taøi chính, ñaàu tö Caùc nghieäp vuï ngaân haøng thöôøng khoâng taùch rôøi nhau maø coù moái quan heä hoã trôï laãn nhau. 1.2. Naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng thöông maïi 1.2.1 Naêng löïc caïnh tranh Maëc duø coù raát nhieàu coâng trình nghieân cöùu veà naêng löïc hay lôïi theá caïnh tranh song cho ñeán nay, haàu heát caùc nhaø nghieân cöùu ñeàu thöøa nhaän raèng chöa coù ñònh nghóa chuaån veà naêng löïc caïnh tranh ñuùng cho moïi tröôøng hôïp. Khaùi nieäm naêng löïc caïnh tranh coù nhieàu caùch tieáp caän khaùc sau : - Caùc taùc giaû Micheal Dunford, Helen Louri vaø Manfred Rosenstock cuûa taùc phaåm “Caïnh tranh vaø chieán löôïc cuûa doanh nghieäp” cho raèng: “nhöõng doanh nghieäp coù khaû naêng caïnh tranh laø nhöõng doanh nghieäp ñaït ñöôïc möùc tieán boä cao hôn möùc trung bình veà chaát löôïng haøng hoùa vaø dòch vuï vaø/hoaëc coù khaû naêng caét giaûm caùc chi phí cho pheùp hoï taêng lôïi nhuaän vaø thò phaàn ” - Theo baùo caùo veà söùc caïnh tranh quoác teá cuûa Hoa Kyø : “Naêng löïc caïnh tranh laø naêng löïc caïnh tranh cuûa moät coâng ty, moät nöôùc trong vieäc saûn xuaát ra cuûa caûi treân thò tröôøng theá giôùi nhieàu hôn ñoái thuû caïnh tranh cuûa noù”. - Theo Giaùo sö Michael Porter “Ñeå coù theå caïnh tranh thaønh coâng, caùc doanh nghieäp phaûi coù ñöôïc lôïi theá caïnh tranh döôùi hình thöùc hoaëc laø coù ñöôïc chi phí saûn xuaát thaáp hôn vaø chaát löôïng saûn phaåm cao hôn hoaëc laø coù khaû naêng khaùc bieät hoùa Trang 8
10. saûn phaåm ñeå ñaït ñöôïc nhöõng lôïi theá caïnh tranh tinh vi hôn, qua ñoù coù theå cung caáp nhöõng haøng hoùa hay dòch vuï coù chaát löôïng cao hôn hoaëc saûn xuaát coù hieäu suaát cao hôn”. Theo quan ñieåm cuûa taùc giaû naêng löïc caïnh tranh cuûa moät NHTM laø khaû naêng ngaân haøng ñoù taïo ra, duy trì vaø phaùt trieån nhöõng lôïi theá caïnh tranh nhaèm môû roäng thò phaàn, ñaït ñöôïc möùc lôïi nhuaän cao hôn möùc trung bình cuûa ngaønh vaø lieân tuïc taêng ñoàng thôøi ñaûm baûo söï hoaït ñoäng an toaøn vaø laønh maïnh, coù khaû naêng choáng ñôõ vaø vöôït qua nhöõng bieán ñoäng baát lôïi cuûa moâi tröôøng kinh doanh. Khaùi nieäm naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng bao haøm caû vieäc ngaân haøng phaûi lieân tuïc duy trì lôïi theá caïnh tranh cuûa mình. Noùi caùch khaùc, ngaân haøng phaûi lieân tuïc duy trì lôïi nhuaän treân cô sôû baùm saùt vôùi nhòp ñoä phaùt trieån cuûa thò tröôøng. Vieäc haï thaáp giaù thaønh dòch vuï ñeå naâng cao naêng löïc caïnh tranh theo quan nieäm mang tính daøi haïn khoâng bao goàm vieäc haï giaù thaønh baèng nhöõng bieän phaùp tieâu cöïc nhö caét giaûm löông nhaân vieân, caét giaûm caùc chi phí phuùc lôïi, giaûm chi phí moâi tröôøng naêng löïc caïnh tranh ôû ñaây phaûi gaén lieàn vôùi khaùi nieäm phaùt trieån beàn vöõng, söû duïng hieäu quaû caùc nguoàn löïc xaõ hoäi. 1.2.2 Söï khaùc nhau giöõa caïnh tranh trong hoaït ñoäng ngaân haøng vôùi caïnh tranh trong lónh vöïc khaùc Ñoái töôïng kinh doanh cuûa ngaân haøng chuû yeáu laø caùc dòch vuï taøi chính, lieân quan ñeán tieàn vaø hoaït ñoäng mang tính heä thoáng vaø lieân keát khaù chaët cheõ neân caïnh tranh trong hoaït ñoäng ngaân haøng coù moät soá ñieåm khaùc bieät so vôùi caïnh tranh trong lónh vöïc khaùc. Söï khaùc bieät ñoù laø : - Caïnh tranh trong ñieàu kieän chòu söï chi phoái maïnh meõ cuûa chính saùch taøi chính, tieàn teä cuûa Nhaø nöôùc. Caïnh tranh döôùi taùc ñoäng cuûa caùc bieán ñoäng kinh teá vó moâ nhö laïm phaùt, laõi suaát, taêng tröôûng kinh teá trong vaø ngoaøi nöôùc. - Caïnh tranh trong lónh vöïc taøi chính ngaân haøng khoâng baét buoäc phaûi trieät haï ñoái thuû, khoâng phaûi laø moät cuoäc chieán moät maát moät coøn maø ngöôïc laïi ngaân haøng chæ coù theå phaùt trieån trong ñieàu kieän heä thoáng ngaân haøng vaø caùc toå chöùc taøi chính Trang 9
11. cuøng phaùt trieån laønh maïnh vaø oån ñònh. Moät toå chöùc ngaân haøng bò phaù saûn coù theå aûnh höôûng raát xaáu mang tính lan truyeàn sang caùc ngaân haøng khaùc, gaây tai hoïa cho neàn kinh teá cuûa moät nöôùc, thaäm chí cho caû moät khu vöïc. Daãn chöùng sinh ñoäng nhaát laø cuoäc khuûng hoaûng taøi chính ôû ASEAN naêm 1997, Mehico, Brazil. - Ngaân haøng vöøa caïnh tranh vöøa mang tính hôïp taùc vì saûn phaåm ngaân haøng maø bieåu hieän roõ nhaát ôû saûn phaåm dòch vuï thanh toaùn, ATM, thì moät ngaân haøng chæ thöïc hieän toát khi lieân keát, hôïp taùc vôùi ngaân haøng khaùc. Nhö vaäy, cho duø caïnh tranh laãn nhau ñeå ñaït ñöôïc toác ñoä taêng tröôûng cao hôn, thò phaàn lôùn hôn, nhöng caùc ngaân haøng vaãn phaûi hôïp taùc vôùi nhau. - Caïnh tranh trong lónh vöïc ngaân haøng khoâng chæ laø ñoäng löïc ñeå baûn thaân caùc ngaân haøng phaùt trieån maø coøn taïo ñieàu kieän ñeå caùc doanh nghieäp trong neàn kinh teá phaùt trieån, nhö laø khi caïnh tranh ngaân haøng seõ naâng cao chaát löôïng saûn phaåm, ñaùp öùng nhu caàu cuûa khaùch haøng nhanh choùng, caïnh tranh trong laõi suaát giuùp doanh nghieäp tieáp caän ñöôïc nguoàn voán vôùi chi phí laõi vay thaáp hôn 1.2.3 Caùc chæ tieâu phaûn aùnh naêng löïc caïnh tranh cuûa NHTM 1.2.3.1 Möùc ñoä an toaøn voán vaø khaû naêng huy ñoäng voán a) Möùc ñoä an toaøn voán: phaûn aùnh söùc maïnh taøi chính cuûa moät ngaân haøng vaø khaû naêng choáng ñôõ ruûi ro cuûa ngaân haøng ñoù. Möùc ñoä an toaøn voán theå hieän qua caùc chæ tieâu cuï theå nhö : - Quy moâ voán chuû sôû höõu: bao goàm voán ñieàu leä cuûa ngaân haøng vaø caùc nguoàn voán xem nhö voán chuû sôû höõu nhö: quyõ döï tröõ taêng voán ñieàu leä, quyõ döï phoøng taøi chính, quyõ ñaàu tö phaùt trieån nghieäp vuï, lôïi nhuaän khoâng chia, Quy moâ voán chuû sôû höõu cuûa ngaân haøng lôùn theå hieän tieàm löïc taøi chính vaø khaû naêng choáng ñôõ ruûi ro cuûa ngaân haøng cao. - Heä soá an toaøn voán toái thieåu (Capital Adequacy Ratio-CAR): theo thoâng leä quoác teá Heä soá an toaøn voán toái thieåu ñöôïc tính theo Hieäp öôùc Basel veà voán (coù Basel I ban haønh naêm 1988 coù hieäu löïc chính thöùc ôû caùc nöôùc thuoäc G-10 vaøo 1992 Trang 10
12. vaø Basel II ban haønh vaøo thaùng 6/2004 döï tính aùp duïng chính thöùc vaøo khoaûng 2007). ÔÛ Vieät Nam NHNN coù ban haønh quyeát ñònh 457/2005/QÑ-NHNN ngaøy 19/4/2005 (vaø Quyeát ñònh 03/2007/QÑ-NHNN ngaøy 19/01/2007 söûa ñoåi, boå sung Quyeát ñònh 457/2005/QÑ-NHNN) ban haønh “Quy ñònh veà baûo ñaûm an toaøn trong hoaït ñoäng cuûa TCTD”. Theo yù kieán cuûa caùc quan chöùc NHNN thì “Quy ñònh naøy tuy chöa phaûi laø nhöõng chuaån möïc hay thoâng leä quoác teá toát nhaát, cao nhaát ñöôïc aùp duïng ôû caùc ngaân haøng tieân tieán, haøng ñaàu treân theá giôùi nhöng quy ñònh naøy ñöôïc xaây döïng treân nhöõng chuaån möïc vaø thoâng leä quoác teá chung nhaát, ñöôïc löïa choïn kyõ löôõng vaø vaän duïng phuø hôïp vôùi tình hình thöïc teá taïi Vieät Nam”. Trong phaïm vi luaän vaên naøy, ñeå phuø hôïp vôùi ñieàu kieän Vieät Nam, cô sôû tính toaùn heä soá an toaøn voán toái thieåu seõ caên cöù treân quy ñònh neâu treân cuûa NHNN. Coâng thöùc tính heä soá an toaøn toái thieåu (CAR) : A CAR = x 100% , trong ñoù : B + C A : Voán töï coù ñeå tính heä soá an toaùn voán cuûa NH B : Giaù trò taøi saûn “coù” ruûi ro noäi baûng. C : Giaù trò taøi saûn “coù” ruûi ro cuûa caùc cam keát ngoaïi baûng. Caùc chæ soá treân ñöôïc höôûng daãn tính toaùn chi tieát taïi quyeát ñònh 457/2005/QÑ-NHNN vaø Quyeát ñònh 03/2007/QÑ-NHNN cuûa NHNN ñính keøm ôû phaàn phuï luïc. Theo quy ñònh cuûa Hieäp öôùc Basel thì heä soá an toaøn toái thieåu phaûi ñaït töø 8% trôû leân. b) Khaû naêng huy ñoäng voán : Caùch thöùc maø moät ngaân haøng coù khaû naêng huy ñoäng theâm voán, cô caáu huy ñoäng cuõng laø khía caïnh phaûn aùnh tieàm löïc veà voán cuûa moät ngaân haøng. Ñaây laø moät trong nhöõng nguoàn löïc quan troïng nhaát quyeát ñònh khaû naêng caïnh tranh cuûa moät ngaân haøng vì nguoàn voán doài daøo laø tieàn ñeà ñeå ngaân haøng coù theå môû roäng kinh doanh cho vay, ñaàu tö, 1.2.3.2 Chaát löôïng taøi saûn coù Trang 11
13. Chaát löôïng taøi saûn coù phaûn aùnh söùc khoûe cuûa moät ngaân haøng. Cô caáu taøi saûn coù cuûa ngaân haøng bao goàm : tieàn maët, tieàn göûi, ñaàu tö tröïc tieáp, cho vay khaùch haøng, taøi saûn coá ñònh, taøi saûn khaùc. Tuy nhieân, do ñaëc thuø cuûa ngaønh ngaân haøng ôû Vieät Nam thì chaát löôïng dö nôï cho vay laø ñaùng quan taâm nhaát. Chaát löôïng dö nôï cho vay ñöôïc theå hieän caùc chæ tieâu cô baûn sau : - Tyû leä nôï xaáu treân toång dö nôï, möùc ñoä laäp döï phoøng vaø khaû naêng thu hoài caùc khoaûn nôï xaáu; Nôï xaáu bao goàm nôï quaù haïn, nôï khoanh, nôï chôø xöû lyù, nôï nghi ngôø, nôï döôùi tieâu chuaån, nôï khoù thu hoài tuøy theo quy ñònh cuûa NHNN veà phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng taïi töøng thôøi kyø. - Cô caáu dö nôï cho vay : möùc ñoä taäp trung vaø ña daïng hoùa cuûa danh muïc tín duïng, ruûi ro tín duïng tieàm aån - Naêng löïc quaûn trò ruûi ro cuõng laø yeáu toá quan troïng phaûn aùnh chaát löôïng taøi saûn coù vì quaûn trò ruûi ro toát giuùp ngaân haøng haïn cheá toái ña ñöôïc phaùt sinh nôï xaáu vôùi phöông chaâm “phoøng beänh hôn chöõa beänh”. Chaát löôïng taøi saûn coù toát giuùp ngaân haøng laø ñaït hieäu quaû cao trong kinh doanh, goùp phaàn naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng. 1.2.3.3 Möùc sinh lôïi Laø chæ tieâu phaûn aùnh keát quaû hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng, ñoàng thôøi cuõng phaûn aùnh moät phaàn keát quaû caïnh tranh cuûa ngaân haøng. Chæ tieâu möùc sinh lôøi coù theå ñöôïc phaân tích thoâng qua nhöõng chæ tieâu cuï theå nhö giaù trò tuyeät ñoái cuûa lôïi nhuaän; toác ñoä taêng tröôûng lôïi nhuaän, cô caáu cuûa lôïi nhuaän (cho bieát lôïi nhuaän ñöôïc hình thaønh töø nguoàn naøo, töø hoaït ñoäng kinh doanh thoâng thöôøng hay töø caùc khoaûn thu nhaäp baát thöôøng); tyû suaát sinh lôïi treân voán chuû sôû höõu (ROE); tyû suaát lôïi nhuaän treân toång taøi saûn coù (ROA); caùc chæ tieâu veà möùc sinh lôïi trong moái töông quan vôùi chi phí Thu nhaäp sau thueá ROE = Voán chuû sôû höõu x 100% Thu nhaäp sau thueá ROA = x 100% Toång taøi saûn coù Trang 12
14. Caùc ngaân haøng lôùn trong khu vöïc coù chæ tieâu ROE ñaït töø 13%-16%, ROA ñaït töø 1,3%-1,5%. Tuy nhieân, caùc ngaân haøng Vieät Nam coù ñaëc thuø rieâng gaén lieàn vôùi neàn kinh teá ñang phaùt trieån, ngaân haøng coù quy moâ nhoû vaø ñang trong giai ñoaïn taêng tröôûng nhanh cuûa chu kyø hoaït ñoäng ngaân haøng neân thoâng thöôøng caùc chæ tieâu naøy phaûi ñaït cao hôn, khi phaân tích caàn so saùnh caû vôùi vôùi möùc bình quaân cuûa ngaønh ngaân haøng taïi Vieät Nam. 1.2.3.4 Khả năng thanh khoản Khaû naêng thanh khoaûn theå hieän thoâng qua caùc chæ tieâu ñònh löôïng vaø chæ tieâu ñònh tính nhö sau : Moät laø, chæ tieâu ñònh löôïng theå hieän qua heä soá thanh toaùn hieän thôøi cuûa ngaân haøng. Taøi saûn coù “coù” theå thanh toaùn Heä soá thanh toaùn hieän thôøi = ngay Caùch thöùc tính taøi saûn “coù” coù theå thanh toaùn ngay, taøi saûn “nôï” phaûi thanh toaùn ngay ñöôïc höôùng daãn chi tieát taïi quyeát ñònh 457/2005/QÑ-NHNN ngaøy 19/4/2005 vaø Quyeát ñònh 03/2007/QÑ-NHNN ngaøy 19/01/2007 cuûa NHNN ñính keøm ôû phaàn phuï luïc. Hai laø, chæ tieâu ñònh tính theå hieän qua naêng löïc quaûn lyù thanh khoaûn cuûa NHTM, ñaëc bieät laø khaû naêng quaûn lyù ruûi ro thanh khoaûn cuûa NHTM. 1.2.4 Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa NHTM 1.2.4.1 Naêng löïc veà coâng ngheä - Trong lónh vöïc ngaân haøng, coâng ngheä ñang ngaøy caøng ñoùng vai troø nhö laø moät trong nhöõng nguoàn löïc taïo ra lôïi theá caïnh tranh quan troïng nhaát cuûa moãi ngaân haøng. Coâng ngheä ngaân haøng khoâng chæ bao goàm nhöõng coâng ngheä mang tính taùc nghieäp nhö heä thoáng thanh toaùn ñieän töû, heä thoáng ngaân haøng baùn leû, maùy ruùt tieàn Trang 13
15. töï ñoäng ATM coâng ngheä trong lónh vöïc ngaân haøng coøn bao goàm heä thoáng thoâng tin quaûn lyù, heä thoáng baùo caùo ruûi ro trong noäi boä ngaân haøng. Naêng löïc veà coâng ngheä - Khaû naêng naâng caáp vaø ñoåi môùi coâng ngheä cuûa caùc NHTM cuõng laø chæ tieâu phaûn aùnh naêng löïc coâng ngheä cuûa moät ngaân haøng. Vì vôùi toác ñoä phaùt trieån raát nhanh cuûa ngaønh coâng ngheä thoâng tin noùi chung vaø coâng ngheä lónh vöïc ngaân haøng noùi rieâng, neáu chæ taäp trung phaân tích vaøo khaû naêng coâng ngheä hieän taïi maø khoâng chuù yù tôùi khaû naêng naâng caáp vaø thay ñoåi trong töông lai thì seõ raát deã coù nhöõng nhaän thöùc sai laàm veà naêng löïc coâng ngheä cuûa ngaân haøng. Vì theá, naêng löïc coâng ngheä khoâng chæ theå hieän ôû soá löôïng, chaát löôïng coâng ngheä hieän taïi maø coøn caû khaû naêng môû (nghóa laø khaû naêng naâng caáp, ñoåi môùi) cuûa coâng ngheä hieän taïi veà maët kyõ thuaät cuõng nhö kinh teá. - Khaû naêng khai thaùc coâng ngheä : Naêng löïc coâng ngheä khoâng chæ theå hieän ôû trình ñoä hieän ñaïi cuûa trang thieát bò, maùy moùc vaø coâng ngheä. Khaû naêng khai thaùc caùc trang thieát bò, coâng ngheä ñoù cuõng raát quan troïng. Do söï hao moøn trong lónh vöïc coâng ngheä laø raát lôùn neân vieäc nhanh choùng khai thaùc toái ña hieäu quaû cuûa coâng ngheä hieän ñaïi laø moät yeâu caàu caàn thieát, laø nhaân toá quyeát ñònh khaû naêng duy trì vaø naâng cao lôïi theá coâng ngheä cuûa ngaân haøng. 1.2.4.2 Nguoàn nhaân löïc Nguoàn nhaân löïc laø nguoàn löïc khoâng theå thieáu cuûa baát kyø doanh nghieäp cuõng nhö ngaân haøng naøo. Naêng löïc caïnh tranh cuûa nguoàn nhaân löïc cuûa ngaân haøng noùi chung theå hieän ôû nhöõng yeáu toá nhö : trình ñoä ñaøo taïo, trình ñoä thaønh thaïo nghieäp vuï, ñoäng cô phaán ñaáu, möùc ñoä cam keát gaén boù vôùi ngaân haøng. Nhaân söï cuûa moät ngaân haøng laø yeáu toá mang tính keát noái caùc nguoàn löïc cuûa ngaân haøng, ñoàng thôøi cuõng laø caùi goác cuûa moïi caûi tieán hay ñoåi môùi. Trình ñoä hay kyõ naêng cuûa ngöôøi lao ñoäng laø nhöõng chæ tieâu quan troïng theå hieän chaát löôïng cuûa nguoàn nhaân löïc. Trang 14
16. Ñoäng cô phaán ñaáu vaø möùc ñoä cam keát gaén boù cuõng laø nhöõng chæ tieâu quan troïng phaûn aùnh moät ngaân haøng laø moät ngaân haøng coù lôïi theá caïnh tranh töø nguoàn nhaân löïc cuûa mình hay khoâng. Ngaân haøng laø moät ngaønh ñoøi hoûi ngöôøi lao ñoäng phaûi coù kinh nghieäm vaø trình ñoä cao ñöôïc tích luõy theo thôøi gian. Roõ raøng, neáu moät ngaân haøng coù toác ñoä löu chuyeån nhaân vieân cao seõ khoâng phaûi laø moät ngaân haøng coù lôïi theá veà nguoàn nhaân löïc. Quaù trình tuyeån duïng vaø ñaøo taïo moät chuyeân vieân ngaân haøng thöôøng raát toán keùm caû veà thôøi gian vaø coâng söùc. Hieäu quaû cuûa caùc chính saùch nhaân söï, ñaëc bieät laø chính saùch tuyeån duïng, cô cheá thuø lao laø moät chæ tieâu quan troïng ñeå ñaùnh giaù khaû naêng duy trì moät ñoäi nguõ nhaân söï chaát löôïng cao cuûa moät ngaân haøng. 1.2.4.3 Naêng löïc quaûn lyù vaø cô caáu toå chöùc Naêng löïc quaûn lyù phaûn aùnh naêng löïc ñieàu haønh cuûa hoäi ñoàng quaûn trò cuõng nhö ban giaùm ñoác cuûa moät ngaân haøng. Naêng löïc quaûn lyù theå hieän ôû möùc ñoä chi phoái vaø khaû naêng giaùm saùt cuûa hoäi ñoàng quaûn trò ñoái vôùi ban giaùm ñoác; muïc tieâu, ñoäng cô, möùc ñoä cam keát cuûa ban giaùm ñoác cuõng nhö hoäi ñoàng quaûn trò ñoái vôùi vieäc duy trì vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng; chính saùch tieàn löông vaø thu nhaäp ñoái vôùi ban giam ñoác; soá löôïng, chaát löôïng vaø hieäu löïc thöïc hieän cuûa caùc chieán löôïc, chính saùch vaø quy trình kinh doanh cuõng nhö quy trình quaûn lyù ruûi ro, kieåm toaùn, kieåm soaùt noäi boä. Naêng löïc quaûn lyù quyeát ñònh hieäu quaû söû duïng caùc nguoàn löïc cuûa ngaân haøng. Moät ban giaùm ñoác hay hoäi ñoàng quaûn trò yeáu keùm, khoâng coù khaû naêng ñöa ra nhöõng chính saùch, chieán löôïc hôïp lyù, thích öùng vôùi nhöõng thay ñoåi cuûa thò tröôøng seõ laøm laõng phí caùc nguoàn löïc vaø laøm yeáu ñi naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng ñoù. Cô caáu toå chöùc : Naêng löïc quaûn lyù cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò cuõng nhö ban giaùm ñoác cuõng bò chi phoái bôûi cô caáu toå chöùc cuûa NHTM. Cô caáu toå chöùc laø moät chæ tieâu quan troïng phaûn aùnh cô cheá phaân boå caùc nguoàn löïc cuûa moät ngaân haøng coù phuø hôïp vôùi quy moâ trình ñoä ñoä quaûn lyù cuûa ngaân haøng, phuø hôïp vôùi ñaëc tröng caïnh tranh cuûa ngaønh vaø yeâu caàu cuûa thò tröôøng hay khoâng. Cô caáu toå chöùc cuûa moät Trang 15
17. ngaân haøng theå hieän ôû söï phaân chia caùc phoøng ban chöùc naêng, caùc boä phaän taùc nghieäp, caùc ñôn vò tröïc thuoäc, Hieäu quaû cuûa cô cheá quaûn lyù khoâng chæ phaûn aùnh ôû soá löôïng caùc phoøng ban, söï phaân coâng, phaân caáp giöõa caùc phoøng ban maø coøn phuï thuoäc vaøo möùc ñoä phoái hôïp giöõa caùc phoøng ban, caùc ñôn vò trong vieäc trieån khai chieán löôïc kinh doanh, caùc hoaït ñoäng nghieäp vuï haèng ngaøy, khaû naêng thích nghi vaø thay ñoåi cuûa cô caáu tröôùc nhöõng bieán ñoäng cuûa ngaønh hay nhöõng bieán ñoäng trong moâi tröôøng vó moâ 1.2.4.4 Heä thoáng keânh phaân phoái vaø möùc ñoä ña daïng hoùa caùc dòch vuï cung caáp Heä thoáng keânh phaân phoái luoân laø moät yeáu toá quan troïng trong hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM. Heä thoáng keânh phaân phoái cuûa caùc NHTM theå hieän ôû soá löôïng caùc chi nhaùnh vaø caùc ñôn vò tröïc thuoäc khaùc (nhö sôû giao dòch, phoøng giao dòch) vaø söï phaân boá caùc chi nhaùnh theo ñòa lyù laõnh thoå. Hieäu quaû cuûa maïng löôùi chi nhaùnh roäng cuõng laø moät chæ tieâu quan troïng, theå hieän thoâng qua tính hôïp lyù trong phaân boá chi nhaùnh ôû caùc vuøng, mieàn cuõng nhö vaán ñeà quaûn lyù, giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa caùc chi nhaùnh. NHTM phaûi ñaùp öùng moät soá yeâu caàu nhaát ñònh khi xaây döïng maïng löôïng chi nhaùnh nhöng ñoåi laïi seõ coù taùc ñoäng tích cöïc ñeå naâng cao naêng löïc canh tranh nhö sau : - Yeâu caàu ñoái vôùi NHTM khi thieát laäp chi nhaùnh : theo quy ñònh hieän haønh cuûa NHNN, moãi chi nhaùnh ngaân haøng tröïc thuoäc töông öùng vôùi soá voán ñieàu leä laø NHTM phaûi coù laø 20 tyû ñoàng. Nhö vaäy ñeå thieát laäp moät heä thoáng 50 chi nhaùnh, NHTM phaûi coù voán toái thieåu 1.000 tyû ñoàng. Beân caïnh yeâu caàu veà voán, thì vaán ñeà nguoàn nhaân löïc, naêng löïc quaûn lyù vaø cô caáu toå chöùc laø nhaân toá raát quan troïng maø NHTM phaûi caân nhaéc khi thieát laäp heä thoáng chi nhaùnh ñeå ñaûm baûo hoaït ñoäng an toaøn, oån ñònh vaø hieäu quaû. - Taùc ñoäng naâng cao naêng löïc caïnh tranh :Vieäc trieån khai caùc coâng ngheä ngaân haøng hieän ñaïi ñang laøm ruùt ngaén khoaûng caùch veà khoâng gian vaø laøm giaûm taùc ñoäng cuûa moät maïng löôùi chi nhaùnh roäng khaép ñoái vôùi naêng löïc caïnh tranh cuûa moät ngaân haøng. Tuy nhieân, vai troø cuûa moät maïng löôùi chi nhaùnh roäng lôùn vaãn raát coù yù nghóa Trang 16
18. quan troïng laø caùnh tay noái daøi cuûa NHTM ñeán khaùch haøng, ñaëc bieät laø trong ñieàu kieän caùc dòch vuï truyeàn thoáng cuûa ngaân haøng vaãn coøn phaùt trieån vaø nhaát laø ñoái vôùi nhöõng ngaân haøng môû roäng baùn leû, choïn caù nhaân laø khaùch haøng muïc tieâu. Möùc ñoä ña daïng hoùa caùc dòch vuï cung caáp cuõng laø moät chæ tieâu phaûn aùnh naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng. Moät ngaân haøng coù nhieàu loaïi hình dòch vuï cung caáp phuø hôïp vôùi nhu caàu thò tröôøng vaø naêng löïc quaûn lyù cuûa ngaân haøng seõ laø moät ngaân haøng coù lôïi theá caïnh tranh. Söï ña daïng hoùa caùc dòch vuï moät maët giuùp ngaân haøng môû roäng thò phaàn, phaân taùn ruûi ro, taêng thu nhaäp nhôø ñoù seõ coù taùc ñoäng naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa NHTM. Söï ña daïng hoùa caùc dòch vuï caàn phaûi ñöôïc thöïc hieän trong töông quan so vôùi caùc nguoàn löïc hieän coù cuûa ngaân haøng. Neáu khoâng, vieäc trieån khai quaù nhieàu dòch vuï coù theå khieán ngaân haøng kinh doanh khoâng hieäu quaû do daøn traûi quaù möùc caùc nguoàn löïc. 1.2.4.5 Thöông hieäu ngaân haøng vaø coâng taùc phaùt trieån thöông hieäu, marketing Trong neàn kinh teá thò tröôøng, thöông hieäu ñoùng vai troø raát quan troïng trong vieäc naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng. Ngaân haøng coù thöông hieäu lôùn, noåi tieáng seõ coù lôïi theá caïnh tranh trong moïi hoaït ñoäng cuûa mình nhö : deã daøng huy ñoäng voán, coù nhieàu cô hoäi tieáp caän vôùi khaùch haøng vay voán nhaát laø ñoái vôùi nhöõng döï aùn lôùn, thöông hieäu cuõng laø neàn taûng cho vieäc ña daïng hoùa saûn phaåm dòch vuï, phaùt trieån saûn phaåm môùi, Haàu heát moïi ngaân haøng ôû Vieät Nam ñeàu nhaän thöùc ñöôïc vieäc phaùt trieån thöông hieäu laø quan troïng. Tuy nhieân töø nhaän thöùc ñeán haønh ñoäng coøn khoaûng caùch xa, ñieàu ñaùng quan taâm laø caùc NHTM Vieät Nam maø nhaát laø NHTMNN chöa chuù troïng ñuùng möùc ñeán vieäc phaùt trieån thöông hieäu, coâng taùc marketing ñeå taêng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng. 1.3. Cô hoäi vaø thaùch thöùc cuûa ngaân haøng trong xu theá hoäi nhaäp 1.3.1 Cam keát quoác teá trong lónh vöïc ngaân haøng vaø loä trình hoäi nhaäp Trang 17
19. Trong quaù trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá Vieät Nam ñaõ kyù keát moät soá hieäp ñònh, cam keát veà hoäi nhaäp trong ñoù coù ñeà caäp ñeán lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng nhö : Hieäp ñònh khung veà hôïp taùc thöông maïi dòch vuï cuûa caùc nöôùc ASEAN, hieäp ñònh thöông maïi Vieät Nam – Hoa Kyø, cam keát khi gia nhaäp WTO. Trong ñoù, cam keát khi gia nhaäp WTO ñöôïc kyù keát sau nhöng coù noäi dung bao truøm hôn heát. Luaän vaên trình baøy toùm taét moät soá noäi dung chuû yeáu lieân quan ñeán lónh vöïc taøi chính – ngaân haøng trong cam keát gia nhaäp WTO: (1) Caùc toå chöùc tín duïng nöôùc ngoaøi ñöôïc thieát laäp hieän dieän thöông maïi taïi Vieät Nam döôùi caùc hình thöùc nhö vaên phoøng ñaïi dieän, chi nhaùnh NHNNg, ngaân haøng lieân doanh, ngaân haøng 100% voán nöôùc ngoaøi; coâng ty taøi chính lieân doanh vaø 100% voán nöôùc ngoaøi, coâng ty cho thueâ taøi chính lieân doanh vaø 100% voán nöôùc ngoaøi. Keå töø ngaøy 01/04/2007, ngaân haøng 100% voán nöôùc ngoaøi ñöôïc pheùp thaønh laäp taïi Vieät Nam. (2) Caùc toå chöùc tín duïng nöôùc ngoaøi hoaït ñoäng taïi Vieät Nam ñöôïc pheùp cung öùng haàu heát caùc loaïi hình dòch vuï ngaân haøng theo moâ taû trong Phuï luïc veà dòch vuï taøi chính ngaân haøng keøm theo Hieäp ñònh GATS nhö cho vay, nhaän tieàn göûi, cho thueâ taøi chính, kinh doanh ngoaïi teä, caùc coâng cuï thò tröôøng tieàn teä, caùc coâng cuï phaùi sinh, moâi giôùi tieàn teä, quaûn lyù taøi saûn, cung caáp dòch vuï thanh toaùn, tö vaán vaø thoâng tin taøi chính; (3) Caùc chi nhaùnh NHNNg ñöôïc nhaän tieàn göûi VNÑ khoâng giôùi haïn töø caùc phaùp nhaân. Vieäc huy ñoäng huy ñoäng tieàn göûi VNÑ töø caùc theå nhaân Vieät Nam seõ ñöôïc nôùi loûng trong voøng 5 naêm theo loä trình sau: Ngaøy 1 thaùng 1 naêm 2007: 650% voán phaùp ñònh ñöôïc caáp Ngaøy 1 thaùng 1 naêm 2008: 800% voán phaùp ñònh ñöôïc caáp Ngaøy 1 thaùng 1 naêm 2009: 900% voán phaùp ñònh ñöôïc caáp Ngaøy 1 thaùng 1 naêm 2010: 1000% voán phaùp ñònh ñöôïc caáp Ngaøy 1 thaùng 1 naêm 2011: Ñoái xöû quoác gia ñaày ñuû Trang 18
20. (4) Chi nhaùnh NHNNg khoâng ñöôïc pheùp môû caùc ñieåm giao dòch ngoaøi truï sôû chi nhaùnh, nhöng ñöôïc giaønh ñoái xöû quoác gia vaø ñoái xöû toái hueä quoác ñaày ñuû trong vieäc thieát laäp vaø vaän haønh hoaït ñoäng caùc maùy ruùt tieàn töï ñoäng; (5) Caùc toå chöùc tín duïng nöôùc ngoaøi seõ ñöôïc pheùp phaùt haønh theû tín duïng treân cô sôû ñoái xöû quoác gia keå töø khi Vieät Nam gia nhaäp WTO; (6) Moät NHTM nöôùc ngoaøi coù theå ñoàng thôøi môû moät ngaân haøng con vaø caùc chi nhaùnh hoaït ñoäng taïi Vieät Nam; Caùc ñieàu kieän caáp pheùp ñoái vôùi ngaân haøng 100% voán nöôùc ngoaøi seõ döïa treân caùc qui ñònh an toaøn vaø giaûi quyeát caùc vaán ñeà nhö tyû leä an toaøn voán, khaû naêng thanh toaùn vaø quaûn trò doanh nghieäp. Ngoaøi ra, caùc tieâu chí ñoái vôùi chi nhaùnh vaø ngaân haøng 100% voán nöôùc ngoaøi seõ ñöôïc aùp duïng treân cô cheá quaûn lyù ñoái vôùi chi nhaùnh NHNNg, bao goàm yeâu caàu veà voán toái thieåu, theo thoâng leä quoác teá ñaõ ñöôïc chaáp nhaän chung; (7) Caùc NHNNg coù theå tham gia goùp voán lieân doanh vôùi ñoái taùc Vieät Nam vôùi tyû leä goùp voán khoâng vöôït quaù 50% voán ñieàu leä cuûa ngaân haøng lieân doanh; Toång möùc goùp voán mua coå phaàn cuûa caùc toå chöùc, caù nhaân nöôùc ngoaøi taïi töøng NHTM coå phaàn cuûa Vieät Nam khoâng ñöôïc vöôït quaù 30% voán ñieàu leä cuûa ngaân haøng ñoù, tröø khi phaùp luaät Vieät Nam coù qui ñònh khaùc hoaëc ñöôïc söï chaáp thuaän cuûa cô quan coù thaåm quyeàn cuûa Vieät Nam; (8) Ñeå thu huùt ñöôïc caùc ngaân haøng lôùn, coù uy tín vaøo hoaït ñoäng taïi thò tröôøng Vieät Nam, trong cam keát cuõng ñaõ ñöa ra yeâu caàu veà toång taøi saûn coù ñoái vôùi toå chöùc tín duïng nöôùc ngoaøi muoán thaønh laäp hieän dieän thöông maïi taïi Vieät Nam (cam keát naøy cuõng ñaõ ñöôïc theå cheá hoaù trong Nghò ñònh soá 22/2006/NÑ-CP ban haønh ngaøy 28/02/2006), cuï theå ñeå môû moät chi nhaùnh NHNNg taïi Vieät Nam ngaân haøng meï phaûi coù toång taøi saûn coù treân 20 tyû ñoâ la Myõ vaøo cuoái naêm tröôùc thôøi ñieåm xin môû chi nhaùnh; möùc yeâu caàu toång taøi saûn coù ñoái vôùi vieäc thaønh laäp ngaân haøng lieân doanh hoaëc ngaân haøng con 100% voán nöôùc ngoaøi cuûa NHNNg laø treân 10 tyû ñoâ la Myõ; ñoái vôùi vieäc xin pheùp môû coâng ty taøi chính 100% voán nöôùc ngoaøi, coâng ty taøi chính lieân doanh, coâng ty cho thueâ taøi chính 100% voán nöôùc ngoaøi hoaëc coâng ty Trang 19
21. cho thueâ taøi chính lieân doanh, caùc toå chöùc tín duïng nöôùc ngoaøi phaûi coù toång taøi saûn treân 10 tyû ñoâ la vaøo cuoái naêm tröôùc thôøi ñieåm xin pheùp. 1.3.2 Cô hoäi vaø thaùch thöùc ñoái vôùi NHTM trong xu theá hoäi nhaäp 1.3.2.1 Nhöõng cô hoäi - Hoäi nhaäp quoác teá seõ laøm taêng uy tín vaø vò theá cuûa heä thoáng ngaân haøng VN, nhaát laø treân thò tröôøng taøi chính khu vöïc. - Coù cô hoäi tieáp nhaän, khai thaùc vaø söû duïng hieäu quaû lôïi theá cuûa caùc hoaït ñoäng ngaân haøng hieän ñaïi ña chöùc naêng, coù theå söû duïng voán, coâng ngheä, kinh nghieäm quaûn lyù töø ngaân haøng caùc nöôùc phaùt trieån. - Nhôø hoäi nhaäp quoác teá, caùc ngaân haøng trong nöôùc seõ tieáp caän thò tröôøng taøi chính quoác teá deã daøng hôn, hieäu quaû taêng leân trong huy ñoäng vaø söû duïng voán. Caùc ngaân haøng trong nöôùc seõ phaûn öùng nhanh nhaïy, ñieàu chænh linh hoaït hôn theo tín hieäu thò tröôøng trong nöôùc vaø quoác teá nhaèm toái ña hoùa lôïi nhuaän vaø giaûm thieåu ruûi ro. - Hoäi nhaäp coøn taïo ra ñoäng löïc thuùc ñaåy trong vieäc naâng cao tính minh baïch cuûa heä thoáng ngaân haøng VN. 1.3.2.2. Nhöõng thaùch thöùc Theo keát quaû khaûo saùt do Chöông trình phaùt trieån Lieân Hieäp Quoác (UNDP) phoái hôïp cuøng Boä keá hoaïch vaø ñaàu tö thöïc hieän thì coù 42% doanh nghieäp vaø 50% ngöôøi daân ñöôïc hoûi ñeàu traû lôøi raèng: Khi môû cöûa thò tröôøng taøi chính, hoï seõ löïa choïn vay tieàn töø caùc NHNNg chöù khoâng phaûi laø ngaân haøng trong nöôùc; vaø coù 50% doanh nghieäp vaø 62% ngöôøi daân cho raèng seõ löïa choïn NHNNg ñeå göûi tieàn vaøo. Vôùi naêng löïc caïnh tranh döôùi trung bình, caùc NHTM trong nöôùc seõ phaûi ñoái maët vôùi nhöõng thaùch thöùc sau : - Caùc ngaân haøng trong nöôùc seõ maát daàn lôïi theá caïnh tranh veà khaùch haøng vaø heä thoáng keânh phaân phoái. Ruûi ro ñeán vôùi heä thoáng ngaân haøng trong nöôùc taêng leân do caùc NHNNg naém quyeàn kieåm soaùt moät soá toå chöùc trong nöôùc qua hình thöùc goùp Trang 20
22. voán, mua coå phaàn. Thöïc tieãn ôû caùc nöôùc Ñoâng AÂu, Haøn Quoác cho ta baøi hoïc nhaát ñònh veà vaán ñeà naøy. - Hoäi nhaäp laøm taêng caùc giao dòch voán cuõng seõ laøm taêng ruûi ro cuûa heä thoáng ngaân haøng trong khi cô cheá quaûn lyù vaø heä thoáng thoâng tin giaùm saùt cuûa ngaân haøng VN chöa thaät toát, chöa phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá vaø hieäu quaû. Thöïc teá, trong hai naêm gaàn ñaây, INCOMBANK, AGRIBANK ñaõ vaáp phaûi toån thaát ñaùng keå trong giao dòch voán laø minh chöùng sinh ñoäng cho thaùch thöùc naøy. - Vieäc môû cöûa thò tröôøng taøi chính cho caùc NHNNg gia nhaäp thò tröôøng taøi chính trong nöôùc laøm taêng theâm caùc ñoái thuû caïnh tranh coù öu theá hôn veà naêng löïc taøi chính, khaû naêng caïnh tranh, trình ñoä coâng ngheä vaø quaûn trò kinh doanh hôn haún caùc ngaân haøng VN. - Vôùi nhöõng cam keát veà caét giaûm thueá quan vaø xoùa boû chính saùch baûo hoä cuûa Nhaø nöôùc seõ laøm taêng cöôøng ñoä caïnh tranh ñoái vôùi caùc doanh nghieäp VN. Moät soá doanh nhgieäp seõ gaëp khoù khaên veà taøi chính vaø nguy cô gia taêng nôï quaù haïn laø khoù traùnh khoûi cho caùc ngaân haøng VN. Coù theå noùi raèng heä thoáng NHTM VN ñang ñöùng tröôùc nhöõng vaän hoäi to lôùn cho söï phaùt trieån cuûa mình, song nhöõng thaùch thöùc vaø yeáu keùm keå treân chaéc chaén seõ gaây khoù khaên cho heä thoáng NHTM VN. Neáu khoâng coù nhöõng caûi caùch thích hôïp vaø ñoàng boä vôùi tieán trình hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. 1.4 Nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm veà caûi caùch heä thoáng NHTM nhaèm naâng cao naêng löïc caïnh tranh ôû moät soá nöôùc treân thôùi giôùi Trong nhöõng naêm cuoái theá kyû XX vaø nhöõng naêm ñaàu theá kyû XXI ñaõ chöùng kieán cuoäc caûi caùch vaø ñoåi môùi heä thoáng ngaân haøng ôû nhieàu quoác gia treân theá giôùi. Kinh nghieäm phong phuù cuûa nhöõng nöôùc naøy, bao goàm caû thaønh coâng vaø thaát baïi, ñeàu laø nhöõng baøi hoïc quyù baùu cho Vieät Nam. Trong luaän vaên naøy, kinh nghieäm cuûa 2 nöôùc Trung Quoác vaø Haøn Quoác seõ ñöôïc taäp trung nghieân cöùu. Ñaây laø nhöõng quoác gia naèm ôû khu vöïc Ñoâng AÙ, coù nhieàu ñaëc ñieåm töông ñoàng vôùi Vieät Nam, song quan troïng hôn, kinh nghieäm caûi caùch heä thoáng ngaân haøng ôû hai quoác gia naøy coù Trang 21
23. tính chaát raát ñieån hình laø nhöõng baøi hoïc toát cho quaù trình ñoåi môùi, phaùt trieån vaø hoäi nhaäp cuûa heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam. 1.4.1 Kinh nghieäm cuûa Trung quoác 1.4.1.1 Quaù trình ñoåi môùi vaø hoäi nhaäp cuûa heä thoáng ngaân haøng Trung quoác Sau khi gia nhaäp WTO, Trung Quoác coù 5 naêm ñeå chuyeån ñoåi vaø Chính phuû Trung Quoác cam keát nhö sau: (1) Caùc NHNNg ñöôïc pheùp thöïc hieän taát caû caùc hình thöùc giao dòch ngoaïi hoái vôùi khaùch haøng nöôùc ngoaøi ngay khi gia nhaäp; (2) Trong voøng 1 naêm sau khi gia nhaäp WTO, caùc NHNNg seõ ñöôïc pheùp thöïc hieän taát caû caùc hình thöùc giao dòch ngoaïi hoái vôùi khaùch haøng Trung Quoác taïi caùc thaønh phoá ñöôïc chæ ñònh. Danh saùch nhöõng thaønh phoá naøy ñöôïc Chính phuû Trung Quoác môû roäng theâm 4 thaønh phoá moãi naêm; (3) Trong voøng 2 naêm sau khi gia nhaäp WTO, caùc NHNNg ñöôïc pheùp cho doanh nghieäp vay baèng baûn teä; (4) 5 naêm sau khi gia nhaäp WTO, caùc NHNNg ñöôïc pheùp quan heä vôùi khaùch haøng caù nhaân Trung Quoác; (5) NH nöôùc ngoaøi ñöôïc pheùp thaønh laäp lieân doanh ngay khi gia nhaäp; (6) Trong voøng 5 naêm sau khi gia nhaäp WTO, phía nöôùc ngoaøi ñöôïc pheùp sôû höõu toaøn phaàn ñoái vôùi caùc ngaân haøng Trung Quoác. Chuaån bò cho quaù trình hoäi nhaäp vaø ñeå taêng khaû naêng caïnh tranh, Trung quoác taäp trung vaøo caûi caùch heä thoáng ngaân haøng nhö sau : - Chính Phuû hoã trôï veà voán, xöû lyù trieät ñeå nôï xaáu thoâng qua coâng ty quaûn lyù taøi saûn: Nhaän thöùc ñöôïc cuoäc khuûng hoaûng taøi chính ôû Ñoâng Aù, Trung Quoác ñöa ra moät soá caûi caùch khu vöïc ngaân haøng. Naêm 1998, Boä Taøi chính ñaõ phaùt haønh 270 tæ NDT traùi phieáu ñaëc bieät ñeå taêng cöôøng voán cho nhöõng ngaân haøng lôùn ñeå naâng tæ leä an toaøn voán toái thieåu trung bình töø 4,4% leân 8% ñuùng theo Luaät NHTM. Ñeán 2003, Trung Quoác ñaõ söû duïng khoaûng 45 tyû USD töø döï tröõ ngoaïi hoái ñeå hoã trôï Ngaân haøng Xaây döïng Trung Quoác vaø Ngaân haøng Trung Quoác. Ñeán thaùng 12/2003, Boä Taøi chính khaúng ñònh roùt voán vaøo ngaân haøng ICBC vaø Ngaân haøng Kieán thieát 50 tyû USD baèng voán töø Quyõ döï tröõ ngoaïi hoái hoaëc traùi phieáu ñaëc bieät. Moät bieän phaùp nöõa veà maët chính saùch laø thaønh laäp caùc coâng ty quaûn lyù taøi saûn (AMCs) ñeå xöû lyù nôï Trang 22
24. xaáu cuûa 4 NHTM lôùn. Toång soá 1,4 nghìn tæ NDT nôï khoù ñoøi (NPLs) hay 9% treân toång dö nôï ñaõ ñöôïc chuyeån sang cho AMCs. Caùc coâng ty naøy xöû lyù nôï xaáu baèng nhieàu caùch baùn taøi saûn vaø chuyeån nôï thaønh coå phaàn. Khi maø caùc thò tröôøng voán ôû Trung Quoác vaãn coøn sô khai vaø xu höôùng caûi caùch sôû höõu ôû 4 NHTM lôùn vaãn chöa roõ raøng, tæ leä thu hoài nôï xaáu raát thaáp vaø vieäc baùn nôï gaëp nhieàu khoù khaên. Thaùng 5/2000 Chính phuû Trung Quoác ñaõ coù quyeát ñònh cho pheùp caùc AMCs naøy baùn taøi saûn khoâng sinh lôøi vaø coå phaàn ñaõ ñöôïc hoaùn ñoåi töø caùc khoaûn nôï cuûa coâng ty cho caùc coâng ty nöôùc ngoaøi. Maëc duø ñaây laø moät söï thay ñoåi lôùn veà maët chính saùch nhöng caùc giao dòch lôùn vaãn chöa xaûy ra ñeán thôøi ñieåm ñoù. Hai bieän phaùp taêng cöôøng voán ñieàu leä vaø thaønh laäp caùc AMCs ñeàu quan troïng trong vieäc taêng cöôøng söùc maïnh cho khu vöïc ngaân haøng, ñeán thaùng 6/2004 Ngaân haøng trung Quoác vaø Ngaân haøng Xaây döïng Trung Quoác ñaõ xöû lyù khoaûng 300 tyû NDT nôï khoù ñoøi, giaûm tyû leä nôï xaáu töø 5,16% xuoáng coøn 3,74%. - Ñoåi môùi doanh nghieäp nhaø nöôùc: muoán xöû lyù nôï khoù ñoøi cuûa heä thoáng ngaân haøng thì nhieäm vuï cô baûn laø phaûi chaám döùt haún söï hình thaønh nôï xaáu, nguyeân nhaân gaây ra suy thoaùi chaát löôïng taøi saûn treân baûng caân ñoái keá toaùn cuûa caùc ngaân haøng. Nhaän bieát ñöôïc nguyeân nhaân lôùn gaây neân nôï khoù ñoøi cho heä thoáng NHTM laø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc yeáu keùm laïi ñöôïc vay voán ngaân haøng deã daøng vaø khoâng coù khaû naêng hoaøn traû. Giöõa naêm 2000, Chính phuû ñaõ chæ ñaïo caùc ngaân haøng khoâng ñöôïc cho caùc doanh nghieäp Nhaø nöôùc laøm aên thua loã vay nöõa. Tuy nhieân, vieäc caûi caùch nhöõng doanh nghieäp Nhaø nöôùc naøy vaø chöông trình phaùt trieån tín duïng cuûa nhaø nöôùc laø nhöõng ñieàu kieän tieân quyeát ñeå ñem laïi thaønh coâng cho vieäc cô caáu laïi ngaønh ngaân haøng. - Töï do hoùa laõi suaát: Moät phaàn trong chöông trình caûi caùch heä thoáng ngaân haøng laø caûi caùch laõi suaát nhaèm ñöa caùc möùc laõi suaát veà saùt vôùi cung caàu thò tröôøng ñeå taêng khaû naêng caïnh tranh vaø naâng cao chaát löôïng taøi saûn cuûa caùc ngaân haøng. Ngaân haøng Trung öông Trung Quoác ñaõ töï do hoaù laõi suaát thò tröôøng lieân ngaân haøng. Caùc NHTM ñaõ ñöôïc pheùp ñieàu chænh laõi suaát cho vay treân döôùi 10% vaø treân 30% Trang 23
25. ñoái vôùi caùc khoaûn vay cho caùc coâng ty nhoû. Thaùng 9/2000, Ngaân haøng Trung öông Trung Quoác leân keá hoaïch 3 naêm ñeå töï do hoaù laõi suaát. Caùc haïn cheá ñoái vôùi vieäc cho vay baèng ngoaïi teä ñaõ ñöôïc loaïi boû ngay laäp töùc vaø tæ leä tieàn göûi ngoaïi teä ñaõ taêng leân. Theo keá hoaïch böôùc tieáp theo laø töï do hoaù laõi suaát cho vay baèng NDT. Söï nôùi loûng caùc haïn cheá veà laõi suaát tieàn göûi baèng NDT laø böôùc cuoái cuøng. - Töøng böôùc coå phaàn hoùa caùc NHTMNN: Chính phuû Trung quoác ñaõ leân keá hoïach töøng böôùc coå phaàn hoùa caùc NHTMNN vaø khuyeán khích caùc NHTM lôùn baùn coå phieáu treân thò tröôøng trong vaø ngoaøi nöôùc, coi ñaây nhö moät caùch ñeå taêng voán vaø naâng cao naêng löïc quaûn lyù. Khôûi ñaàu laø phaùt haønh coå phieáu laàn ñaàu ra coâng chuùng cuûa Ngaân haøng Xaây döïng vaø Ngaân haøng Trung Quoác. Tieáp sau ñoù, thaùng 5/2006, Ngaân haøng ICBC baùn coå phieáu ra coâng chuùng. Giaù coå phieáu cuûa caùc ngaân haøng naøy lieân tuïc taêng leân. ICBC trôû thaønh ngaân haøng coå phaàn trong thaùng 10/2006 vôùi söï tham gia ñaàu tö cuûa Boä Taøi chính vaø Coâng ty ñaàu tö Central Huijin Co. Ltd., moãi beân chieám 50% coå phieáu. Vaøi thaùng sau, Goldman Sachs, American Express vaø Allianz Group keát hôïp mua 3,78 tæ USD, khoaûng 8,89% coå phieáu cuûa ICBC, tæ leä ñaàu tö nöôùc ngoaøi cao nhaát trong ngaønh ngaân haøng Trung Quoác. ICBC hieän coù 18.000 chi nhaùnh ôû Trung Quoác, hôn 4 trieäu khaùch haøng coâng ty vaø hôn 100 trieäu khaùch haøng caù nhaân. Tæ leä an toaøn voán toái thieåu leân tôùi 10,26%, treân möùc 8% theo tieâu chuaån quoác teá vaøo cuoái naêm 2005, tæ leä nôï xaáu xuoáng coøn 4,43% naêm 2005, gaàn tôùi möùc 1-2% cuûa caùc NHNNg. 1.4.1.2 Nhöõng thaønh coâng vaø haïn cheá trong quaù trình ñoåi môùi vaø hoäi nhaäp cuûa heä thoáng ngaân haøng Trung quoác a) Nhöõng thaønh coâng - Xöû lyù ñöôïc veà cô baûn nôï khoù ñoøi cuûa heä thoáng ngaân haøng giuùp caûi thieän naêng löïc taøi chính cuûa heä thoáng NHTM. Trang 24
26. - Xaùc ñònh loä trình töï do hoùa khaù hôïp lyù vôùi khaû naêng hoäi nhaäp cuûa ngaân haøng trong nöôùc, nhaát laø loä trình töï do hoùa laõi suaát ñaõ taïo moâi tröôøng caïnh tranh ñeå laøm ñoäng löïc cho caùc ngaân haøng trong nöôùc naâng cao naêng löïc caïnh tranh. - Thaønh coâng trong coå phaàn hoùa NHTMNN, laø ñieàu kieän ñeå ngaân haøng taêng voán vaø naâng cao naêng löïc quaûn lyù thoâng qua vieäc tieáp caän kinh nghieäm cuûa caùc toå chöùc taøi chính lôùn treân theá giôùi mua ñaõ coå phaàn cuûa ngaân haøng. b) Nhöõng haïn cheá - Söï hoã trôï cuûa Chính Phuû trong quaù trình ñoåi môùi heä thoáng ngaân haøng laø caàn thieát nhaát laø trong quaù trình xöû lyù nôï khoù ñoøi. Tuy nhieân, vieäc roùt moät löôïng tieàn quaù lôùn leân ñeán haøng traêm tyû USD vaøo 4 NHTMNN lôùn nhaát Trung Quoác laøm suy giaûm ñaùng keå ngaân saùch cuûa Chính Phuû vaø taïo taâm lyù yû laïi cuûa caùc NHTMNN. - Trung Quoác ñaõ töông ñoái chaäm chaân trong vieäc thay ñoåi nhöõng NNTM Nhaø Nöôùc haøng ñaàu cuûa mình, vì vaäy keùo theo söï thay ñoåi chaäm chaïp cuûa toaøn boä heä thoáng ngaân haøng. - Khi Trung Quoác thöïc hieän ñoåi môùi heä thoáng ngaân haøng, hoï ñaõ boû qua vieäc ñoåi môùi toaøn boä heä thoáng taøi chính noùi chung, vì vaäy moät heä thoáng ngaân haøng môùi khoâng theå hoaït ñoäng toát trong moät neàn kinh teá cuõ. 1.4.2 Kinh nghieäm cuûa Haøn Quoác 1.4.2.1 Quaù trình ñoåi môùi vaø hoäi nhaäp cuûa heä thoáng ngaân haøng Haøn Quoác - Taùi cô caáu vaø xöû lyù nôï khoù ñoøi cuûa heä thoáng ngaân haøng: Theo baùo caùo ñieàu tra cuûa UÛy ban giaùm saùt taøi chính (FSC), tính ñeán cuoái naêm 1997, 12 trong toång soá 24 ngaân haøng ôû Haøn Quoác khoâng ñuû khaû naêng toàn taïi vì caùc ngaân haøng naøy khoâng ñaùp öùng nhöõng yeâu caàu toái thieåu veà tieâu chuaån voán. Vì vaäy, caùc ngaân haøng naøy ñöôïc yeâu caàu ñeä trình phöông aùn taùi cô caáu cuûa chính mình, trong ñoù, neâu cuï theå nhöõng bieän phaùp caét giaûm chi phí, taùi cô caáu nguoàn voán vaø nhöõng thay ñoåi veà quaûn lyù tröôùc thaùng 8/1998. Sau khi xem xeùt caån thaän, FSC keát luaän raèng taát caû caùc ñeà aùn cuûa 12 ngaân haøng treân ñeàu khoâng khaû thi vaø khoâng chaáp nhaän nhöõng phöông Trang 25
27. aùn naøy. Do ñoù, 5 ngaân haøng bò ñình chæ giaáy pheùp ngay laäp töùc vaø 7 ngaân coøn laïi chæ ñöôïc chaáp nhaän hoaït ñoäng treân cô sôû coù ñieàu kieän. Naêm ngaân haøng bò ngöøng hoaït ñoäng sau ñoù ñöôïc caùc ngaân haøng coù khaû naêng hoaït ñoäng mua laïi. Chính phuû Haøn Quoác cuõng yeâu caàu 7 ngaân haøng ñöôïc pheùp hoaït ñoäng coù ñieàu kieän phaûi hôïp nhaát vôùi nhau hoaëc tìm nhöõng ñoái taùc nöôùc ngoaøi coù khaû naêng veà voán vaø coù kinh nghieäm trong quaûn lyù ngaønh ngaân haøng. Trong nhöõng tröôøng hôïp ñaëc bieät, FSC coù theå mua laïi nhöõng khoaûn nôï khoâng sinh lôøi vaø taùi caáp voán cho nhöõng ngaân haøng naøy neáu nhöõng ngaân haøng naøy ñaùp öùng ñöôïc caùc ñieàu kieän do FSC ñaët ra. Ñeå nhaän ñöôïc söï trôï giuùp töø Chính phuû, 7 ngaân haøng naøy phaûi giaûm 45-50% nhaân vieân, saép xeáp laïi hoaït ñoäng cuûa boä maùy laõnh ñaïo, cuûng coá heä thoáng maïng löôùi chi nhaùnh, ñaûm baûo tìm kieám ñöôïc ñoái taùc ñeå hôïp nhaát hay ñoái taùc hôïp taùc nöôùc ngoaøi vaø phaûi thay theá boä maùy ñieàu haønh cuõ baèng ñoäi nguõ caùc chuyeân gia ngaân haøng trong nöôùc vaø quoác teá theo moâ hình cuûa Hoa Kyø hoaëc Anh. Theo quan ñieåm cuûa FSC, nhöõng quyeát ñònh lieân quan tôùi chieán löôïc kinh doanh, quaûn lyù ruûi ro, boå nhieäm vaø ñaùnh giaù hieäu quaû coâng vieäc cuûa ñoäi nguõ laõnh ñaïo phaûi do moät ban giaùm ñoác ñoäc laäp tieán haønh. Beân caïnh ñoù, FSC cuõng theo doõi chaët cheõ nhöõng ngaân haøng khaùc coù tyû leä voán töï coù thaáp hôn tyû leä tieâu chuaån Basel laø 8%. Neáu baûng caân ñoái taøi saûn cuûa nhöõng ngaân haøng naøy khoâng ñaùp öùng caùc tieâu chuaån quoác teá thì FSC seõ yeâu caàu caùc ngaân haøng naøy phaûi coù nhöõng bieän phaùp söûa chöõa kòp thôøi. Cho ñeán 2003, haàu heát caùc ngaân haøng buoäc phaûi cô caáu laïi cuûa Haøn Quoác ñaõ thaønh coâng trong vieäc tieán haønh caùc bieän phaùp caûi caùch do FSC yeâu caàu. Ñeå thuùc ñaåy quaù trình taùi cô caáu NHTM, cô quan quaûn lyù taøi saûn Haøn Quoác ñaõ mua laïi moät löôïng lôùn nhöõng khoaûn nôï khoâng sinh lôøi. Vaøo cuoái thaùng 9/1998, Chính phuû Haøn quoác ñaõ chi 16 nghìn tyû Won ñeå mua caùc khoaûn nôï khoù ñoøi trò giaù khoaûng 36 nghìn tyû Won. Do ñoù, maëc duø Chính phuû Haøn Quoác quy ñònh laïi tieâu chuaån nôï khoù ñoøi laø nhöõng khoaûn nôï chaäm traû 3 thaùng (so vôùi 6 thaùng tröôùc ñaây) nhöng tyû leä nôï khoù ñoøi cuûa Haøn Quoác vaãn giaûm. Trong naêm 1998, Côn quan Quaûn lyù taøi saûn Haøn Quoác ñaõ mua tôùi 60% toång nôï khoù ñoøi cuûa toaøn heä thoáng ngaân haøng Trang 26
28. Haøn Quoác. Vì vaäy toång soá nôï khoâng sinh lôøi cuûa 22 NHTM Haøn Quoác chæ coøn chieám 7,1% toång caùc khoaûn nôï cuûa caùc ngaân haøng naøy vaøo naêm 1998. Tính ñeán thaùng 6/2003, nôï khoâng sinh lôøi chæ coøn chieám 3,2%. - Taùi cô caáu caùc cheabol vôùi söï tham gia cuûa ngaân haøng. Do caùc cheabol chieám moät tyû leä raát lôùn nôï khoù ñoøi cuûa heä thoáng NHTM Haøn Quoác neân vieäc taùi cô caáu laïi caùc cheabol ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc laønh maïnh hoùa heä thoáng ngaân haøng. Vieäc chính phuû dôõ boû caùc haïn cheá veà laõi suaát laøm cho laõi suaát treân thò tröôøng Haøn Quoác taêng leân vaø do ñoù gaùnh naëng nôï naàn cuûa caùc doanh nghieäp Haøn Quoác ngaøy caøng lôùn. Do caùc khoaûn nôï khoù ñoøi thöôøng taäp trung vaøo caùc cheabol lôùn cuûa Haøn Quoác, neân caùc NHTM khoâng theå töï giaûi quyeát ñöôïc vaán ñeà naøy. Ñeå giaûi quyeát tình traïng treân, Haøn Quoác ñaõ tieán haønh taùi cô caáu heä thoáng ngaân haøng tröôùc khi taùi cô caáu caùc khoaûn nôï doanh nghieäp. Chính phuû Haøn Quoác cho raèng, khi heä thoáng ngaân haøng ñöôïc laønh maïnh hoùa thì caùc ngaân haøng seõ ñi ñaàu trong vieäc taùi cô caáu caùc doanh nghieäp, maø ôû ñaây chuû yeáu laø caùc cheabol taùi cô caáu caùc khoaûn nôï. Tuy nhieân treân thöïc teá, moïi vieäc dieãn ra khoâng suoân seõ nhö döï kieán bôûi vì 5 trong soá caùc ngaân haøng lôùn nhaát cuûa Haøn Quoác ñaõ bò quoác höõu hoùa sau khi hoaøn thaønh vieäc taùi cô caáu. Hôn theá nöõa, 5 ngaân haøng naøy laïi naém giöõ phaàn lôùn nhöõng khoaûn vay cuûa 30 cheabol chính. Moät lyù do khaùc nöõa laø, taïi Haøn Quoác, Chính phuû sôû höõu haàu heát caùc NHTM neân vieäc taùi cô caáu doanh nghieäp cuûa ngaân haøng thöïc chaát laø do Chính phuû thöïc hieän. Ñoàng thôøi, nhieàu ngaân haøng cuõng khoâng muoán tham gia vaøo quaù trình taùi cô caáu nôï cuûa caùc doanh nghieäp vì khaû naêng ruûi ro cao, trong khi ñoù, vai troø, söùc maïnh cuûa cheabol quaù lôùn trong neàn kinh teá Haøn Quoác. Nhaän thaáy nhöõng khoù khaên treân, cuoái naêm 1998, Chính phuû Haøn Quoác phaûi baét tay phoái hôïp vôùi caùc ngaân haøng ñeå thöïc hieän taùi cô caáu nôï cho 5 cheabol lôùn nhaát. Tuy nhieân vieäc NHTM tham gia cô caáu laïi doanh nghieäp beà ngoaøi coù theå giaûm bôùi söï can thieäp cuûa Nhaø nöôùc nhöng treân thöïc teá Chính phuû Haøn Quoác vaãn laø nôi chòu gaùnh naëng cuoái cuøng. Trang 27
29. - Ña daïng hoùa khaùch haøng : Ñeå haïn cheá bôùt ruûi ro cho nhöõng khoaûn vay vaø ñeå giaûm nôï xaáu, caùc ngaân haøng coù xu höôùng thay ñoåi ñoái töôïng cho vay. Tröôùc ñaây, caùc taäp ñoaøn kinh teá laø nhöõng khaùch haøng ñöôïc vay nhieàu nhaát thì nay böùc tranh ñaõ coù söï thay ñoåi lôùn. Caùc NHTM Haøn Quoác cho raèng vieäc môû roäng caùc khoaûn cho vay môùi coù theå laøm giaûm gaùnh naëng nôï xaáu. Vì theá daãn ñeán söï buøng noå caùc khoaûn cho vay ñeå tieâu duøng. Keát quaû laø caùc khoaûn cho vay taäp ñoaøn kinh teá vay chæ coøn chieám 12% toång caùc khoaûn vay cuûa 6 ngaân haøng lôùn nhaát Haøn Quoác naêm 2003, so vôùi 23% naêm 2000. Trong khi ñoù, cho vay tieâu duøng ñaõ taêng maïnh, chieám ñeán 42% toång caùc khoaûn cho vay cuûa heä thoáng ngaân haøng haøn Quoác naêm 2002. So vôùi naêm 1997, cho vay hoä gia ñình chæ chieám 47% GDP thì naêm 2003 con soá naøy leân tôùi 70%. Tieâu duøng taêng maïnh laïi laø ñoäng löïc thuùc ñaåy neàn kinh teá Haøn Quoác phaùt trieån nhanh nhaát laø giai ñoaïn sau khuûng hoaûng. Tuy nhieân, do vay tieâu duøng thöôøng laø vay ngaén haïn vaø ñaày ruûi ro, ñaëc bieät trong tröôøng hôïp coù nhöõng dieãn bieán kinh teá baát thöôøng neân töø naêm 2003, caùc ngaân haøng Haøn Quoác baét ñaàu giaûm vay ñeán caùc hoä gia ñình vaø tìm caùch môû roäng khoaûn vay cho caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû. - Töï do hoùa laõi suaát : Naêm 1988 Chính phuû Haøn Quoác baét ñaàu töï do hoùa laõi suaát, laõi suaát cho vay töø caùc khoaûn cho vay cuûa ngaân haøng vaø caùc toå chöùc taøi chính (TCTC) trung gian ñöôïc töï do hoùa, tröø caùc khoaûn cho vay ñöôïc baûo trôï cuûa Chính Phuû. Chính phuû cuõng töï do hoùa laõi suaát ñoái vôùi caùc khoaûn tieàn göûi coù thôøi gian töø 2 naêm trôû leân döôùi hình thöùc göûi ngaân haøng, göûi tieát kieäm böu ñieän vaø caùc hieäp hoäi tín duïng; ñoàng thôøi töï do hoùa laõi suaát ñoái vôùi caùc khoaûn tieàn göûi töø 1 naêm trôû leân döôùi hình thöùc göûi vaøo quyõ tieát kieäm töông hoã (mutual savings) vaø caùc coâng ty taøi chính. Laõi suaát cuûa caùc khoaûn tieàn göûi ngaén haïn vaãn naèm döôùi söï kieåm soaùt cuûa Chính phuû. Bôûi vì nhu caàu voán trung daøi haïn ñeå ñaàu tö phaùt trieån cuûa caùc cheabol luùc naøy laø voâ cuøng lôùn neân vieäc töï do hoùa laõi suaát tieàn göûi töø 1 naêm trôû leân nhaèm trao quyeàn töï chuû cho caùc NHTM. Coøn laõi suaát tieàn göûi döôùi 1 naêm vaø laõi suaát cho vay chöa ñöôïc töï do hoùa. Trang 28
30. Thaùng 11/1991, laõi suaát cho vay ngaén haïn (bao goàm thaáu chi, chieát khaáu giaáy tôø coù giaù) ñöôïc töï do hoùa. naêm 1995, taát caû caùc loaïi laõi suaát tieàn göûi ñöôïc töï do hoùa, ngoaïi tröø caùc khoaûn cho vay ñöôïc baûo trôï cuûa Chính phuû vaø caùc khoaûn tieàn göûi khoâng kyø haïn. Naêm 1997, taát caû caùc laõi suaát cho vay ñöôïc töï do. Thaùng 7/1997, caùc haïn cheá coøn laïi ñoái vôùi laõi suaát tieàn göûi cuõng ñöôïc baõi boû. Töï do hoùa laõi suaát taïo moâi tröôøng caïnh tranh cho caùc NHTM, tính töï chuû cuûa caùc NHTM Haøn Quoác taêng leân, töø ñoù kinh doanh coù hieäu quaû hôn. - Töï do hoùa hoïat ñoäng cuûa caùc ngaân haøng vaø söï thaâm nhaäp cuûa NH nöôùc ngoaøi vaøo vaøo lónh vöïc ngaân haøng ôû Haøn Quoác: xuaát phaùt töø söï thaäm huït lieân tuïc cuûa taøi khoaûn vaõng lai vaøo nhöõng naêm 80, Haøn Quoác khuyeán khích caùc NHNNg môû chi nhaùnh ñeå taêng nguoàn ngoaïi hoái. naêm 1994, caùc NHNNg ôû Haøn Quoác ñöôïc höôûng cheá ñoä ñaõi ngoä quoác gia vaø ñöôïc pheùp trôû thaønh thaønh vieân cuûa hieäp hoäi ngaân haøng Haøn Quoác vaø Trung taâm thanh toaùn buø tröø. Tuy nhieân, khi döï tröõ ngoaïi hoái cuûa Haøn Quoác taêng leân thì söï cö xöû ñoái vôùi NHNNg cuõng thay ñoåi theo. Sau khi Haøn Quoác gia nhaäp Toå chöùc hôïp taùc vaø phaùt trieån kinh teá (OECD) vaø sau cuoäc ñaøm phaùn vôùi Myõ, caùc NHNNg ñöôïc pheùp hoaït ñoäng ñaày ñuû trong lónh vöïc kinh doanh, môû nhieàu chi nhaùnh ôû Haøn Quoác. Caùc NHNNg ñaõ chieám lónh thò tröôøng baùn leû cuûa Haøn Quoác khi chæ vôùi 2 NHNNg maø tyû leä cho vay tieâu duøng ñaõ lôùn hôn nhieàu so vôùi vôùi NHTM trong nöôùc. - Tö nhaân hoùa caùc NHTM : Sau khuûng hoaûng taøi chính 1997, trong quaù trình taùi cô caáu heä thoáng taøi chính, Chính phuû Haøn Quoác ñaõ tröïc tieáp naém quyeàn sôû höõu moät löôïng lôùn NHTM. Vì vaäy, sau khi tieán haønh ñoåi môùi boä maùy laõnh ñaïo vaø thöïc hieän caùc bieän phaùp caàn thieát ñeå naâng cao hieäu quaû kinh doanh vaø tính oån ñònh cuûa caùc ngaân haøng, Chính phuû Haøn Quoác ñaõ phaûi khaån tröông xaây döïng keá hoaïch tö nhaân hoùa caùc ngaân haøng naøy. Bôûi vì, neáu Chính phuû naém giöõ quaù laâu caùc ngaân haøng coù theå laøm caùc ngaân haøng chaäm ñoåi môùi vaø yû laïi vaøo vieäc baûo laõnh cuûa Chính phuû trong caùc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng. Hôn theá nöõa, vieäc Chính phuû naém giöõ ngaân haøng cuõng khoâng coøn phuø hôïp vôùi xu theá môû cöûa, hoäi nhaäp quoác teá Trang 29
31. vì caùc nöôùc phaùt trieån ñeàu yeâu caàu caùc quoác gia phaûi haïn cheá söï daàn can thieäp tröïc tieáp vaøo hoaït ñoäng kinh doanh cuûa doanh nghieäp. Tuy nhieân, do caùc taäp ñoaøn kinh teá trong nöôùc cuõng ñang phaûi cô caáu laïi, khaû naêng taøi chính khoâng ñuû lôùn ñeå mua laïi caùc ngaân haøng neân Chính phuû Haøn Quoác phaûi höôùng vieäc môû cöûa thò tröôøng taøi chính cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Ñieàu naøy moät maët mang laïi kinh nghieäm vaø taêng voán töø beân ngoaøi cho heä thoáng ngaân haøng Haøn Quoác nhöng gaây nhieàu baát lôïi cho caùc ngaân haøng cuûa Haøn Quoác. Bôûi vì, sau khi bò khuûng hoaûng, khaû naêng caïnh tranh cuûa caùc ngaân haøng Haøn Quoác raát yeáu, vì vaäy vieäc môû cöûa cho caùc NHNNg tham gia coù theå daãn tôùi söï chieám lónh thò tröôøng Haøn Quoác cuûa caùc toå chöùc taøi chính nöôùc ngoaøi. 1.4.2.2 Nhöõng thaønh coâng vaø haïn cheá trong quaù trình hoäi nhaäp cuûa heä thoáng ngaân haøng cuûa Haøn Quoác a) Nhöõng thaønh coâng - Caùc NHTM Haøn Quoác ñaõ giaûi quyeát ñöôïc moät soá löôïng lôùn nôï khoù ñoøi, nguoàn voán ñöôïc taêng cöôøng ñaùng keå, lôïi nhuaän thu ñöôïc cuõng taêng leân. - Khi töï do hoùa laõi suaát, taïo moâi tröôøng caïnh tranh cho caùc NHTM, tính töï chuû cuûa caùc NHTM Haøn Quoác taêng leân, töø ñoù kinh doanh coù hieäu quaû hôn. - Ña daïng hoùa ñoái töôïng khaùch haøng vay voán phaàn naøo giuùp caùc NHTM cô caáu laïi danh muïc tín duïng, phaân taùn ruûi ro vaø taêng thu nhaäp. - Vieäc môû cöûa cho caùc chi nhaùnh NHNNg vaøo Haøn Quoác ñaõ taïo ñoäng löïc taêng naêng löïc taøi chính cho NHTM ôû Haøn Quoác thoâng qua vieäc hôïp nhaát caùc ngaân haøng nhoû, hoaëc tìm nguoàn voán töø caùc NHNNg. Chính söï môû cöûa ngaønh ngaân haøng ñaõ laøm taêng khaû naêng caïnh tranh, laønh maïnh hoùa tình hình taøi chính, buoäc caùc ngaân haøng trong nöôùc phaûi cô caáu laïi. b) Nhöõng haïn cheá - Tieán haønh cô caáu laïi NHTM tröôùc khi cô caáu laïi khoái doanh nghieäp daãn ñeán quaù trình cô caáu maát nhieàu thôøi gian vaø tieàn baïc nhöng chöa thaät söï giaûi quyeát ñöôïc nguyeân nhaân taïo neân nôï khoù ñoøi laø caùc cheabol laøm aên keùm hieäu quaû. Trang 30
32. - Loä trình töï do hoùa chöa hôïp lyù, khôûi ñaàu töï do hoùa chaäm chaïm vaø veà sau khi laâm vaøo tình traïng baát khaû khaùng (theo yeâu caàu cuûa IMF) ñaõ môû cöûa quaù nhanh khieán cho heä thoáng NHTM chöa kòp naâng cao naêng löïc caïnh tranh, boäc loä söï yeáu keùm khi hoäi nhaäp. Caùc NHTM trong nöôùc duø ñaõ coá gaéng nhöng vaãn chöa daønh ñöôïc lôïi theá tröôùc caùc chi nhaùnh NHNNg. - Dö nôï cuûa caùc NHTM khi cho vay ñoái vôùi caùc cheabol vaãn coøn cao, maët duø coù cheabol laøm aên chöa hieäu quaû. Töø ñoù daãn ñeán khaû naêng phaùt sinh nôï khoù ñoøi laø ñieàu taát yeáu. 1.4.3 Baøi hoïc kinh nghieäm cho Vieät Nam - Trung Quoác ñaõ töông ñoái chaäm chaân trong vieäc thay ñoåi nhöõng NNTMNN haøng ñaàu cuûa mình, vì vaäy keùo theo söï thay ñoåi chaäm chaïp cuûa toaøn boä heä thoáng ngaân haøng. Vieät Nam cuõng coù moät heä thoáng ngaân haøng vôùi ñaàu keùo laø caùc NHTMNN neân caàn quan taâm ñeán vaán ñeà naøy. - Trung Quoác vaø Haøn Quoác ñaõ khaù thaønh coâng trong vaán ñeà giaûi quyeát nôï khoù ñoøi. Nhaát laø Trung Quoác ñaõ thaønh coâng khi xöû lyù thoâng qua Coâng ty quaûn lyù taøi saûn. Hieän nay, Vieät Nam cuõng coù nhöõng coâng ty quaûn lyù taøi saûn thuoäc caùc NHTM nhöng tính hieäu quaû chöa cao. Giaûi quyeát vaán ñeà nôï khoù ñoøi cuûa Vieät Nam cuõng caàn ñöôïc tieán haønh song song vôùi chöông trình caûi caùch caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc, nhaát laø caùc toång coâng ty nhaø nöôùc. Cuõng nhö caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc ôû Trung Quoác vaø caùc cheabol ôû Haøn Quoác, caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc Vieät Nam cuõng laø nhöõng doanh nghieäp coù tyû leä nôï khoù ñoøi raát cao, kinh doanh hay yû laïi vaøo söï baûo hoä cuûa Nhaø nöôùc. Caàn khuyeán khích caùc NHTM Vieät Nam tham gia vaøo quaù trình ñoåi môùi doanh nghieäp nhaø nöôùc, nhaát laø quaù trình coå phaàn hoùa vì caùc NHTM coù tieàm naêng veà voán vaø coù kinh nghieäm quaûn lyù taøi chính hôn caùc doanh nghieäp. - Nhaø nöôùc neân thaønh laäp cô quan quaûn lyù taøi saûn quoác gia ñeå trôï giuùp caùc NHTM xöû lyù caùc khoaûn nôï khoù ñoøi cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc. Vì neáu chæ ñeå caùc NHTM khoâng thoâi thì raát khoù tieán haønh coù hieäu quaû vì khoái löôïng nôï xaáu cuûa Trang 31
33. caùc doanh nghieäp Vieät Nam quaù lôùn. Hôn theá nöõa neáu ñeå caùc ngaân haøng töï giaûi quyeát coù theå laøm giaûm hieäu quaû kinh doanh cuûa caùc ngaân haøng Vieät Nam. - Coå phaàn hoùa caùc NHTM Nhaø nöôùc laø xu theá taát yeáu, moät maët taïo ñieàu kieän ñeå ngaân haøng taêng voán naâng cao naêng löïc taøi chính, taïo söï chuû ñoäng, saùng taïo cho caùc ngaân haøng trong hoaït ñoäng kinh doanh. - Ña daïng hoùa saûn phaåm, ña daïng hoùa khaùch haøng, giaûm tyû troïng cho vay khoái doanh nghieäp nhaø nöôùc voán laøm aên keùm hieäu quaû, nhaát laø phaûi khaéc phuïc tình traïng taäp trung cho vay caùc toång coâng ty nhaø nöôùc ñeå phaân taùn ruûi ro, taêng thu nhaäp. Trang 32
34. CHÖÔNG 2 THÖÏC TRAÏNG NAÊNG LÖÏC CAÏNH TRANH CUÛA NGAÂN HAØNG NGOAÏI THÖÔNG VIEÄT NAM 2.1 Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa NHNTVN Töø thaäp kyû 60 trôû ñi, tình hình môùi ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng thay ñoåi vaø chuyeân moân hoaù hôn nöõa veà maët toå chöùc. Cho ñeán naêm 1960, Vieät Nam ñaõ coù quan heä vôùi hôn 141 ngaân haøng ôû 34 quoác gia. Trong quan heä ñoù neáu nhaäp caû hai chöùc naêng quaûn lyù vaø kinh doanh ngoaïi teä vaøo moät ñaàu moái thì khoâng thuaän tieän cho vieäc giaûi quyeát nhöõng moái quan heä ngaøy caøng ña daïng vaø phöùc taïp. Trong heä thoáng NHNN Vieät Nam cuõng thaáy roõ yeâu caàu phaûi taùch baïch giöõa chöùc naêng quaûn lyù tieàn teä vôùi hoaït ñoäng kinh doanh nghieäp vuï ngaân haøng cô sôû. Taïi boä maùy NHNN trung öông cuõng ñaõ ñeán luùc ñaët ra yeâu caàu thaønh laäp moät ngaân haøng chuyeân ngoaïi hoái, coù vò trí phaùp lyù vaø chöùc danh giao dòch treân thöông tröôøng trong nöôùc vaø quoác teá, thay theá NHNN Vieät Nam laø cô quan quaûn lyù vó moâ cuûa nhaø nöôùc. Ñeå ñaùp öùng yeâu caàu ñoù ngaøy 30/10/1962, Hoäi ñoàng chính phuû nöôùc Vieät Nam Daân chuû Coäng hoaø ban haønh nghò ñònh soá 115/CP veà vieäc thaønh laäp NHNTVN. Sau moät thôøi gian chuaån bò caùc ñieàu kieän caàn thieát ñeå trieån khai nghò ñònh 115/CP, vaøo ngaøy 1/4/1963, NHNTVN chính thöùc vaø ñi vaøo hoaït ñoäng, vôùi tö caùch moät phaùp nhaân NHTM giao dòch treân thöông tröôøng trong nöôùc vaø quoác teá. Keå töø ngaøy ñoù, thöông hieäu NHNTVN chính thöùc ra ñôøi, vôùi teân goïi tieáng Anh laø : Bank For Foreign Trade of Viet Nam, teân taét laø : Vietcombank. Keå töø ngaøy ra ñôøi vaø hoaït ñoäng ñeán nay, NHNTVN ñaõ coù hôn 44 naêm hoaït ñoäng vaø phaùt trieån. Boán möôi naêm qua NHNTVN ñaõ coù nhöõng ñoùng goùp xuaát saéc Trang 33
35. treân nhieàu lónh vöïc: ñaûm ñöông nhieäm vuï cuûa tieàn tuyeán lôùn chi vieän cho caùch maïng mieàn Nam, goùp phaàn vaøo söï nghieäp giaûi phoùng daân toäc, ñaûm ñöông söï nghieäp thanh toaùn quoác teá trong söï nghieäp xaây döïng Chuû Nghóa Xaõ Hoäi ôû mieàn Baéc, tham gia khaéc phuïc khoù khaên vaø thaùo gôõ nhöõng aùch taét cuûa ñaát nöôùc trong thôøi kì chuyeån sang kinh teá thò tröôøng ñònh höôùng Xaõ Hoäi Chuû Nghóa, laø moät trong nhöõng muõi nhoïn cuûa coâng cuoäc ñoåi môùi, 9 Voán ñieàu leä ñeán 31/12/2006: 4.462 tyû ñoàng. 9 Voán töï coù vaø coi nhö töï coù ñeán 31/12/2006: treân 11.227 tyû ñoàng. 9 Laø doanh nghieäp nhaø nöôùc haïng ñaëc bieät, ñöôïc toå chöùc theo moâ hình toång coâng ty 90,91. 9 Laø NHTM phuïc vuï ñoái ngoaïi laâu ñôøi nhaát taïi Vieät Nam. 9 Laø NHTM ñaàu tieân taïi Vieät Nam quaûn lyù voán taäp trung. 9 Laø trung taâm thanh toaùn ngoaïi teä lieân ngaân haøng cuûa treân 100 ngaân haøng trong nöôùc vaø caùc chi nhaùnh NHNNg taïi Vieät Nam. 9 Laø ngaân haøng ñaàu tieân taïi Vieät Nam hoaït ñoäng kinh doanh ngoaïi teä luoân chieám tæ troïng lôùn nhaát treân thò tröôøng ngoaïi teä lieân ngaân haøng. 9 Laø thaønh vieân cuûa: Hieäp hoäi Ngaân haøng Vieät Nam Hieäp Hoäi Ngaân Haøng Chaâu Aù Toå chöùc thanh toaùn toaøn caàu swift Toå chöùc theû quoác teá Visa, Mastercard 9 Laø NHTM ñaàu tieân phaùt haønh vaø thanh toaùn theû quoác teá Visa, Mastercard vaø laø ñaïi lyù thanh toaùn theû lôùn nhaát taïi Vieät nam: Visa, American Express, Mastercard, hieän laø ngaân haøng ñoäc quyeàn phaùt haønh theû American Expess taïi Vieät Nam. Trang 34
36. 9 Laø ñaïi lyù thanh toaùn chuyeån tieàn nhanh toaøn caàu MoneyGram lôùn nhaát taïi Vieät Nam 9 Laø ngaân haøng chieám tyû troïng thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu vaø baûo laõnh lôùn nhaát Vieät Nam. 9 Laø ngaân haøng duy nhaát taïi Vieät Nam ñaït tæ leä treân 95% ñieän swift ñöôïc xöû lyù hoaøn toaøn töï ñoäng theo tieâu chuaån cuûa Myõ. 9 Trong maáy naêm lieàn ñöôïc coâng nhaän laø ngaân haøng coù chaát löôïng dòch vuï toát nhaát veà thanh toaùn swift theo tieâu chuaån quoác teá. 9 Ñöôïc löïa choïn laøm ngaân haøng chính trong vieäc quaûn lyù vaø phuïc vuï cho caùc khoaûn vay nôï, vieän trôï cuûa chính phuû vaø nhieàu döï aùn ODA taïi VN . 9 Laø NHTM haøng ñaàu VN trong lónh vöïc thöông maïi, thanh toaùn quoác teá, kinh doanh ngoaïi hoái, öùng duïng coâng ngheä vaøo hoaït ñoäng ngaân haøng. 9 Laø ngaân haøng duy nhaát taïi VN ñöôïc taïp chí “the Banker” moät taïp chí ngaân haøng coù tieáng trong giôùi taøi chính quoác teá cuûa Anh quoác bình choïn laø “ Ngaân haøng toát nhaát VN” lieân tuïc trong 5 naêm 2000, 2001, 2002, 2003, 2004. 9 Maïng löôùi hoaït ñoäng : * Caùc chi nhaùnh ôû nöôùc ngoaøi : ƒ Taïi Hoàng Koâng ¾ Coâng ty Taøi chính (Vinafico) ¾ Ñòa chæ : 16th floor, Golden Star Building, 20 Lockhard - HongKong ƒ Taïi Phaùp : ¾ Vietcombank Rep. office Paris ¾ Ñòa chæ : 76 Rue de Richeliew, 75002 Paris - France ƒ Taïi Singapore: ¾ Singapore Representative Office ¾ Ñòa chæ : 1 Raffles Place #26-03 OUB Centre, Singapore 048616 Trang 35
37. 9 Chi nhaùnh trong nöôùc (chöa tính caùc chi nhaùnh caáp 2 môùi chuyeån ñoåi). Trang 36
38. 9 Cô caáu toå chöùc: TRUÏ SÔÛ CHÍNH P. Kieåm tra noäi boä P. Toång hôïp thanh toaùn P. Quaûn lyù tín duïng P.Toång hôïp & phân tích P. Ñaàu tö chöùng khoaùn P. Voán Hoäi Ñoàng P. Coâng nô P. Quan Heä Quoác Teá QT P. Khaùch haøng P.QL LD VP Ñaïi Dieän Ban Kieåm P. Keá toaùn taøi chính Soaùt P. Tín Duïng Quoác Teá P. Keá toaùn quoác teá P. Toå Chöùc CB & Ñaøo Taïo Ban Giaùm P.Quaûn lyù theû Ñoác Vaên Phoøng Trung taâm thanh toaùn P. QuaûnTrò Hoäi Ñoàng Trung taâm tin hoïc Tín du ïng P. Thoâng tin Tuyeân truyeàn P. Quaûn lyù caùc ñeà aùn coâng ngheä P. Phaùp Cheá P.Kinh doanh ngoaïi teä P. Thoâng Tin ÖÙng Duïng Vaên phoøng ñaûng ñoaøn Vaên Phoøng Coâng Ñoaøn Ban thi ñua P. Quaûn Lyù& Xaây Döïng CB Maïng löôùi Trong Nöôùc Sôû giao dòch Caùc chi nhaùnh Caùc coâng ty con Maïng Löôùi Nöôùc Ngoaøi Vaên Phoøng Ñaïi Dieän Coâng TyTaøi Chính (Pari, moscow, singapore) (Hongkong) Trang 37
39. 9 Caùc dòch vuï cuûa Vietcombank ¾ Nhaän tieàn gôûi vaøo taøi khoaûn, tieát kieäm ñoàng Vieät Nam vaø ngoaïi teä. ¾ Phaùt haønh kyø phieáu vaø traùi phieáu Ñoàng Vieät Nam vaø ngoaïi teä. ¾ Cho vay ngaén haïn, trung haïn, daøi haïn ñoàng Vieät Nam vaø Ngoaïi teä. ¾ Chuyeån tieàn trong vaø ngoaøi nöôùc. ¾ Thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu. ¾ Nhaän mua baùn giao ngay, coù kyø haïn vaø hoaùn ñoåi caùc loaïi ngoaïi teä maïnh. ¾ Baûo laõnh vaø taùi baûo laõnh. ¾ Thöïc hieän nghieäp vuï hoái ñoaùi, ñoåi seùc du lòch, nhôø thu trôn. ¾ Phaùt haønh theû tín duïng Vietcombank - Visa Card, Vietcombank- Mastercard, Vietcombank – American Express vaø theû ATM Connect 24. ¾ Laøm ñaïi lyù thanh toaùn caùc loaïi theû tín duïng quoác teá nhö Visa, master Card, American Express, JCB vaø Diners Club. ¾ Thöïc hieän thanh toaùn quoác teá thoâng qua heä thoáng SWIFT, Money Gram. ¾ Thöïc hieän nghieäp vuï thueâ mua taøi chính. ¾ Dòch vuï E-banking, Home Banking 9 Caùc toå chöùc maø Vietcombank goùp voán. ¾ NHTM coå phaàn Xuaát nhaäp khaåu. ¾ NHTM coå phaàn Saøi goøn Coâng thöông. ¾ NHTM coå phaàn Gia Ñònh. ¾ NHTM coå phaàn Quaân ñoäi. ¾ NHTM coå phaàn Quoác teá. ¾ NHTM coå phaàn Phöông Ñoâng. ¾ Quyõ tín duïng nhaân daân Trung Öông. ¾ Coâng ty coå phaàn baûo hieåm Xaêng daàu. ¾ Coâng ty coå phaàn baûo hieåm Nhaø roàng. ¾ Coâng ty coå phaàn Ñoàng xuaân (kinh doanh vaên phoøng) ¾ Ngaân haøng lieân doanh ShinhanVina bank. Trang 38
40. ¾ Coâng ty TNHH cao oác Vietcombank-Bonbay-Ben Thanh (kinh doanh vaên phoøng) 2.2 Thöïc traïng caùc chæ soá phaûn aùnh naêng löïc caïnh tranh cuûa NHNTVN 2.2.1 Möùc ñoä an toaøn voán vaø khaû naêng huy ñoäng voán a) Möùc ñoä an toaøn voán: - Quy moâ voán chuû sôû höõu : Naêng löïc taøi chính cuûa moät NHTM theå hieän tröôùc heát ôû quy moâ voán chuû sôû höõu cuûa ngaân haøng ñoù. Voán ñieàu leä cuûa NHNTVN tính 31/12/2006 ñaït 4.462 tyû ñoàng. So với vôùi caùc NHTM Vieät Nam thì NHNTVN coù voán ñieàu leä nhoû hôn caùc NHTM Nhaø nöôùc khaùc (chæ lôùn hôn Ngaân haøng Phaùt trieån Nhaø ñoàng baèng soâng Cöûu Long), Tuy nhieân, voán chuû sôû höõu (tính caû caùc quyõ vaø lôïi nhuaän chöa phaân phoái) cuûa NHNTVN ñeán 31/12/2006 ñaït 11.227 tyû ñoàng vaø ñöùng ñaàu taát caû caùc NHTM taïi Vieät Nam hieän nay. Theá nhöng, voán chuû sôû höõu cuûa NHNTVN vaãn coøn khieâm toán hôn nhieàu so vôùi caùc ngaân haøng trong khu vöïc. Chi tieát voán chuû sôû höõu cuûa NHNTVN ñeán 31/12/2006 nhö sau : Baûng 2.1: Chi tieát nguoàn voán chuû sôû höõu cuûa NHNTVN Ñvt: ñoàng Voán chuû sôû höõu 11.277.441.501.962 -Voán cuûa ngaân haøng 5.509.330.466.768 + Voán ñieàu leä 4.461.973.303.099 + Voán ñaàu tö XDCB 859.669.333.776 + Voán khaùc 187.687.829.893 - Quyõ cuûa ngaân haøng 1.497.688.795.325 + Laõi/loã kyø naøy 1.798.405.861.241 + Laõi/loã kyø tröôùc 2.472.016.378.628 Nguoàn : baùo caùo taøi chính cuûa NHNTVN Quy moâ voán chuû sôû höõu cuûa moät ngaân haøng raát quan troïng vì noù theå hieän khaû naêng choáng ñôõ cuûa ngaân haøng ñoù tröôùc ruûi ro trong kinh doanh. Voán chuû sôû höõu cuûa ngaân haøng caøng lôùn thì khaû naêng choáng ñôõ caøng cao tröôùc nhöõng bieán Trang 39
41. ñoäng cuûa moâi tröôøng kinh doanh. Ñieàu naøy caøng coù yù nghóa khi Vieät Nam ñaõ vaø ñang hoäi nhaäp kinh teá quoác teá thì moâi tröôøng kinh doanh chòu taùc ñoäng raát lôùn cuûa caùc bieán coá treân theá giôùi. Voán chuû sôû höõu ñuû lôùn taïo ñieàu kieän ñeå ngaân haøng coù theå ñaàu tö coâng ngheä môùi, phaùt trieån maïng löôùi chi nhaùnh vaø vaên phoøng ñaïi dieän, nhaát laø vieäc môû vaên phoøng ñaïi dieän vaø chi nhaùnh ôû caùc nöôùc phaùt trieån thì yeâu caàu naøy caøng cao. Baûng 2.2: Voán ñieàu leä cuûa moät soá NHTM ñeán 31/12/2006 : Voán ñieàu leä Teân Ngaân haøng Quy USD Tyû VND (trieäu USD) Caùc NHTM Nhaø nöôùc Vietcombank 4.462 278 BIDV 7.477 466 Incombank 7.646 476 Agribank 6.429 401 Ngaân haøng Chính saùch xaõ hoäi 5.000 312 MHB 768 48 Caùc NHTM coå phaàn lôùn ACB 2.530 158 NHTMCP Ñoâng AÙ 1.400 87 NHTMCP Ñoâng Nam AÙ 1.500 93 NHTMCP An Bình 1.131 70 NHTMCP Kỹ Thương 1.500 93 NHTMCP phaùt tieån nhaø Haø Noäi 1.260 78 NHTMCP Phương Nam 1.290 80 NHTMCP Quaân Ñoäi 1.045 65 NHTMCP Quốc tế 1.000 62 NHTMCP Saøi Goøn 1.200 75 Sacombank 2.089 130 Eximbank 1.870 117 chi nhaùnh NHNNg taïi Vieät Nam 37 chi nhaùnh NHNNg taïi Vieät Nam vôùi voán ñieàu leä moãi chi nhaùnh 2,5 – 45 Trang 40
42. Ngaân haøng lieân doanh taïi Vieät Nam 5 Ngaân haøng lieân doanh voán ñieàu leä vôùi voán ñieàu leä moãi chi nhaùnh 10 – 20 Caùc ngaân haøng trong khu vöïc Ñoâng Nam AÙ (31/12/2004) DBS (Singapore) 4.833 Oversea – Chinese Banking Corp (Singapore) 3.970 Maybank (Malaisia) 3.059 Puclic Bank (Malaisia) 2.021 Krung Thai Bank (Thaùi Lan) 1.337 Bankok Bank (Thaùi Lan) 1.335 Bank Mandiri (Indonesia) 1.232 RHB Bank Berhad (Malaisia) 1.211 Bumiputra – Commerce Bank (Malaisia) 1.117 AMMB Holdings (Malaisia) 1.005 KasikornBank (Thaùi lan) 996 Bank of the Philippine Islands (Philippines) 973 Bank Central Asia (Indonesia) 849 Siam City Bank (Thaùi Lan) 735 Hong Leong Bank (Malaisia) 714 Bank BNI (Indonesia) 638 Bank of Ayuhya (Thaùi Lan) 550 Thai Military Bank (Thaùi Lan) 527 Bank Dnamon Indonesia (Indonesia) 499 Southern bank Berhad (Malaisia) 459 Nguoàn : Website www.sbv.gov.vn; www.banker.com Baûng so saùnh cho thaáy NHNTVN thuoäc nhoùm coù möùc voán ñieàu leä cao ôû Vieät Nam. Tuy nhieân, so vôùi caùc ngaân haøng trong khu vöïc thì voán ñieàu leä cuûa NHNT coøn raát khieâm toán. - Heä soá an toaøn voán toái thieåu: Trong hoaït ñoäng ngaân haøng phaûi ñaûm baûo moät heä soá an toaøn nhaát ñònh. Theo uûy ban Basel, ñeå ñaûm baûo an toaøn trong hoaït ñoäng thì ngaân haøng phaûi ñaït heä soá CAR toái thieåu laø 8%. Lieân quan ñeán vaán ñeà naøy, NHNNVN cuõng ñaõ ban haønh quyeát ñònh soá 457/2005/QÑ-NHNN ngaøy 19/04/2005 (vaø Quyeát ñònh 03/2007/QÑ-NHNN söûa ñoåi, boå sung Quyeát ñònh 457/2005/QÑ- NHNN) quy ñònh veà caùc tyû leä baûo ñaûm an toaøn trong hoaït ñoäng cuûa Toå chöùc tín Trang 41
43. duïng. Quy ñònh naøy cho thaáy voán töï coù cuûa ngaân haøng caøng nhoû thì caøng haïn cheá trong hoaït ñoäng. Ñaây laø vaán ñeà maø caùc ngaân haøng Vieät Nam phaûi ñoái maët trong nhieàu naêm qua vaø trong thôøi gian gaàn ñaây haàu heát caùc ngaân haøng ñeàu oà aït taêng voán. Xeùt ñeán cuoái naêm 2006, thì Heä soá CAR cuûa NHNTVN laø 10,8%, ñaây laø con soá khaù cao so vôùi caùc NHTM Vieät Nam vaø phuø hôïp vôùi tieâu chuaån Basel. Ñoà thò 2.1: Tyû leä CAR cuûa Vietcombank qua caùc naêm CAR 12,00% 10,55% 10,80% 10,00% 8,65% 8,00% 7,29% 6,00% CAR 4,00% 2,00% 0,00% 2003 2004 2005 2006 Nguoàn : Phoøng Nghieân cöùu toång hôïp Vietcombank HCM Heä soá CAR cuûa NHNTVN lieân tuïc taêng qua caùc naêm vaø ñöôïc duy trì lieân tuïc 3 naêm gaàn ñaây ôû möùc phuø hôïp vôùi quy ñònh cuûa Basel coù taùc ñoäng tích cöïc ñeán vieäc taêng uy tín cuûa NHNTVN, taêng naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng nhaát laø trong giao thöông quoác teá caùc cam keát baûo laõnh baèng L/C cuûa NHNTVN deã daøng ñöôïc chaáp nhaän bôûi caùc nhaø cung caáp ôû caùc thò tröôøng voán ñöôïc xem laø khoù tính trong thanh toaùn quoác teá nhö Myõ, Chaâu AÂu, Nhaät Baûn Ñaây cuõng laø moät trong nhöõng yeáu toá quan troïng giuùp NHNTVN chieám ñöôïc thò phaàn thanh toaùn quoác teá cao nhaát, treân 30% ôû Vieät Nam. b) Huy ñoäng voán laø moät hoaït ñoäng quan troïng ñoái vôùi moïi ngaân haøng, noù laø tieàn ñeà ñeå taêng tröôûng hoaït ñoäng tín duïng voán dó luoân chieám tyû troïng lôùn (treân 70%doanh thu) trong caùc ngaân haøng Vieät Nam. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây hoaït ñoäng huy ñoäng voán coù theå ñöôïc xem laø maûng hoaït ñoäng caïnh tranh khoác lieät nhaát giöõa caùc ngaân haøng. Cuoäc caïnh tranh ñoù caøng dieãn ra maïnh meõ hôn khi loä trình môû cöûa hoäi nhaäp ñang ñöôïc thöïc hieän daàn. Trong ñoù coù hai haïn cheá ñöôïc thaùo boû hoaëc Trang 42
44. giaûm daàn coù taùc ñoäng ñaùng keå ñeán coâng taùc huy ñoäng voán cuûa NHNTVN noùi rieâng vaø caùc NHTM Vieät Nam noùi chung, ñoù laø : - Moät laø, theo cam keát gia nhaäp WTO chi nhaùnh NHNNg ñöôïc nhaän tieàn göûi VNÑ khoâng giôùi haïn töø caùc phaùp nhaân. Vieäc huy ñoäng huy ñoäng tieàn göûi VNÑ töø caùc theå nhaân Vieät Nam seõ ñöôïc nôùi loûng trong voøng 5 naêm, töø 01/01/2007 möùc huy ñoäng VNÑ ñoái vôùi theå nhaân laø 650% voán phaùp ñònh ñöôïc caáp vaø sau ñoù seõ taêng daàn töøng naêm; - Hai laø, neáu nhö theo Quyeát ñònh soá 1247/2005/QÑ-NHNN ngaøy 26/08/2005 cuûa NHNN quy ñònh möùc laõi suaát tieàn göûi baèng USD cuûa phaùp nhaân taïi caùc toå chöùc tín duïng laø : tieàn göûi khoâng kyø haïn toái ña laø 0,5%/naêm, tieàn göûi coù kyø haïn ñeán 6 thaùng toái ña laø 1,2%/naêm, tieàn göûi coù kyø haïn treân 6 thaùng toái ña laø 1,5%/naêm. Thì ñeán ngaøy 06/02/2007, NHNN ban haønh quyeát ñònh soá 07/2007/QÑ- NHNN quy ñònh TCTD aùp duïng laõi suaát tieàn göûi baèng USDõ cuûa phaùp nhaân theo cô cheá thoõa thuaän. Ñieàu naøy aûnh höôûng raát lôùn ñeán caùc NHTM Nhaø nöôùc, vì tröôùc ñoù coù möùc laõi suaát huy ñoäng baèng nhau (möùc traàn cuûa NHNN) thì phaàn lôùn doanh nghieäp seõ göûi USD taïi caùc NHTM Nhaø nöôùc maø NHNTVN chieám öu theá trong lónh vöïc ngoaïi teä neân tröôùc ñaây nhôø vaøo söï khoáng cheá laõi suaát traàn cuûa NHNN, NHNT ñaõ huy ñoäng ñöôïc moät löôïng raát lôùn haøng tyû USD vôùi laõi suaát thaáp. Khi chuyeån sang cô cheá thoõa thuaän, ngay laäp töùc caùc Chi nhaùnh NHNNg, Ngaân haøng thöông coå phaàn taêng laõi suaát tieàn göûi USD ñoái vôùi phaùp nhaân taïo neân söùc eùp caïnh tranh lôùn ñoái vôùi NHNTVN laø phaûi ñoái dieän vôùi quyeát ñònh hoaëc taêng laõi suaát theo ñeå giöõ nguoàn voán tieàn göûi hoaëc phaûi chòu maát daàn thò phaàn voán USD. Caùc ngaân haøng cuõng ñaõ söû duïng raát nhieàu phöông thöùc linh hoaït ñeå taêng cöôøng huy ñoäng voán nhö göûi tieát kieäm truùng thöôûng, ña daïng hoùa saûn phaåm huy ñoäng voán nhö tieát kieäm baäc thang, tieát kieäm laõnh laõi ñònh kyø, baùn cheùo saûn phaåm nhö göûi tieát kieäm ñöôïc vay voán Trong boái caûnh ñoù, NHNTVN cuõng ñaõ linh hoaït ñöa ra nhieàu phöông thöùc huy ñoäng nhö tieát kieäm laõi suaát baäc thang, tieát kieäm döï thöôûng, tieát kieäm laõnh laõi ñònh ñeå thu huùt nhieàu ñoái töôïng khaùch haøng khaùc nhau Trang 43
45. Nhôø vaäy, nguoàn voán huy ñoäng cuûa NHNTVN ñaõ khoâng ngöøng taêng leân qua caùc naêm. Ñoà thò 2.2 : Cô caáu voán huy ñoäng cuûa NHNTVN töø daân cö vaø toå chöùc kinh teá Nguoàn : baùo caùo toång keát hoaït ñoäng kinh doanh 2005, 2006 cuûa Vietcombank Trong cô caáu voán huy ñoäng cuûa NHNTVN, tieàn göûi khoâng kyø haïn chieám 40% toång voán huy ñoäng. Ñaây laø tyû leä khaù lôùn, taïo öu theá cho NHNTVN laø chi phí voán thaáp do laõi suaát tieàn göûi khoâng kyø haïn raát thaáp thöôøng hieän nay laø 0,25%. Tuy nhieân, tieàn göûi khoâng kyø haïn thöôøng khoâng oån ñònh baèng caùc loaïi tieàn göûi khaùc, ñieàu naøy seõ gaây khoù khaên cho ngaân haøng trong vieäc laäp keá hoaïch söû duïng voán. Baûng 2.3 : Voán huy ñoäng cuûa Vietcombank qua caùc naêm Ñvt : tyû ñoàng Chæ tieâu Naêm 2003 Naêm 2004 Naêm 2005 Naêm 2006 Toång nguoàn 86.100 108.003 125.817 152.582 voán huy ñoäng Toác ñoä taêng so - 25,4% 16,5% 21,3% vôùi naêm tröôùc Nguoàn : baùo caùo thöôøng nieân, baùo caùo taøi chínnh cuûa Vietcombank Bảng 2.4: Toác ñoä taêng tröôûng nguoàn voán huy ñoäng cuûa caùc NHTM Chæ tieâu Naêm 2004 Naêm 2005 Naêm 2006 Toác ñoä taêng tröôûng nguoàn voán 25,4% 16,5% 21,3% huy ñoäng cuûa Vietcombank Trang 44
46. Toác ñoä taêng tröôûng nguoàn voán 12,3% 27,5% 32,6% huy ñoäng cuûa BIDV Toác ñoä taêng tröôûng nguoàn voán 41,8% 60,8% 77,9% huy ñoäng cuûa ACB Toác ñoä taêng tröôûng nguoàn voán 42,6% 33,6% 74,0% huy ñoäng cuûa Sacombank Toác ñoä taêng tröôûng nguoàn voán huy ñoäng bình quaân cuûa NHTM 32,2% 34,96% 51,2% taïi ñòa baøn Tp.HCM Nguoàn : toång hôïp töø baùo caùo thöôøng nieân caùc NHTM, baùo caùo naêm 2006 cuûa NHNN Tp.HCM . Qua caùc baûng treân cho thaáy voán huy ñoäng cuûa NHNTVN lieân tuïc taêng qua caùc naêm, tuy nhieân toác ñoä taêng tröôûng nguoàn voán huy ñoäng cuûa NHNTVN trong caùc naêm qua thaáp hôn caùc NHTM coù toác ñoä taêng tröôûng cao vaø thaáp hôn möùc bình quaân cuûa ngaønh, ñieàu naøy daãn ñeán thò phaàn voán huy ñoäng cuûa NHNTVN ñang bò chia seõ daàn vaø cho thaáy khaû naêng caïnh tranh trong huy ñoäng voán cuûa ngaân haøng keùm hôn caùc ngaân haøng lôùn khaùc. 2.2.2 Chaát löôïng taøi saûn coù a) Toång giaù trò taøi saûn coù cuûa NHNTVN ñeán 31/12/2006 ñaït 166.952 ngaøn tyû ñoàng. Cô caáu taøi saûn coù cuûa NHNTVN goàm : - Tieàn maët, tieàn göûi : tieàn maët taïi quyõ, tieàn göûi taïi NHNN, tieàn göûi thanh toaùn vaø voán chuyeân duøng taïi TCTD, tieàn göûi coù kyø haïn vaø cho vay TCTD khaùc. - Ñaàu tö tröïc tieáp : ñaàu tö vaøo chöùng khoaùng, goùp voán lieân doanh lieân keát, mua coå phaàn. - Cho vay khaùch haøng : cho vay ngaén haïn, cho vay trung daøi haïn, cho thueâ taøi chính. - Taøi saûn coá ñònh : taøi saûn coá ñònh höõu hình, taøi saûn coá ñònh voâ hình. Trang 45
47. - Taøi saûn khaùc : laõi döï thu, caùc taøi saûn khaùc. Ñoà thò 2.3 : Cô caáu taøi saûn coù cuûa NHNTVN Nguoàn: toång hôïp töø baùo caùo taøi chính naêm 2005, 2006 Ñoà thò bieãu dieãn cô caáu taøi saûn coù cuûa NHNTVN cho thaáy : Tieàn maët vaø tieàn göûi chieám tyû troïng lôùn vaø coù xu höôùng taêng töø 36,8% naêm 2005 leân 39,5% naêm 2006, ñaây laø loaïi taøi saûn ít ruûi ro so vôùi caùc taøi saûn khaùc nhöng laïi taïo ra thu nhaäp thaáp. Ñaàu tö tröïc tieáp naêm 2005 chieám tyû troïng 17,4% vaø taêng leân 19% vaøo cuoái naêm 2006. Ñaàu tö tröïc tieáp cuûa NHNTVN chuû yeáu laø khoaûn ñaàu tö chöùng khoaùng vaø goùp voán lieân doanh, mua coå phaàn. Do NHNTVN ñaõ löïa choïn ñöôïc nhöõng doanh nghieäp, döï aùn toát ñeå ñaàu tö neân caùc khoaûn ñaàu tö naøy ñaït hieäu quaû toát, ít ruûi ro. Cho vay khaùch haøng chieám tyû troïng lôùn nhaát vôùi möùc 44,3% vaøo naêm 2005 vaø 40,2% vaøo naêm 2006. Tuy cho vay khaùch haøng cuûa NHNTVN chieám tyû troïng lôùn trong cô caáu taøi saûn coù, nhöng neáu so vôùi nhöõng ngaân haøng khaùc cuûa Vieät Nam thì tyû troïng cho vay khaùch haøng trong toång taøi saûn coù cuûa NHNTVN coøn thaáp hôn raát nhieàu. Cho vay laø hoaït ñoäng coù tính ruûi ro cao so vôùi caùc hoaït ñoäng khaùc cuûa ngaân haøng nhöng hoaït ñoäng cho vay cuõng mang laïi cho ngaân haøng thu nhaäp cao hôn caùc hoaït ñoäng khaùc. Do ñaëc thuø cuûa ngaønh ngaân haøng Vieät Nam laø ruûi ro lôùn nhaát thöôøng phaùt sinh töø hoaït ñoäng cho vay khaùch haøng, luaän vaên seõ phaân tích roõ hôn chaát löôïng dö nôï cho vay cuûa NHNTVN. Chaát löôïng dö nôï cho vay coù theå hieän qua caùc chæ tieâu ñöôïc phaân tích nhö sau : Trang 46
48. - Nôï xaáu/ toång dö nôï : Chaát löôïng taøi saûn coù ñöôïc theå hieän tröôùc heát qua chæ tieâu nôï xaáu treân toång dö nôï. Ñoái vôùi NHNTVN, tröôùc naêm 2001 thì nôï xaáu do caùc khoaûn cho vay töø thôøi kyø bao caáp coøn ñoïng laïi vaø nôï sau caùc vuï aùn lôùn laø khaù naëng neà. Neáu tính toaùn theo quyeát ñònh 488/QÑ-NHNN5 ngaøy 27/11/2000 cuûa NHNN veà vieäc phaân loaïi taøi saûn coù, trích laäp vaø söû duïng döï phoøng ñeå xöû lyù ruûi ro trong hoaït ñoäng ngaân haøng cuûa toå chöùc tín duïng thì ñeán 31/12/2001 nôï xaáu cuûa NHNTVN laø 2.157 tyû ñoàng (goàm 509 tyû ñoàng nôï quaù haïn, 267 tyû ñoàng nôï khoanh vaø 1.381 tyû ñoàng nôï chôø xöû lyù), chieám 13,1% toång dö nôï. Neáu tính toaùn theo chuaån möïc keá toaùn quoác teá (IAS) thì tyû leä naøy coù theå coøn cao hôn, khoaûng 15% toång dö nôï. Ngoaøi nguyeân nhaân nôï xaáu cao do thôøi kyø cuõ ñeå laïi thì nguyeân nhaân cô baûn daãn ñeán nôï xaáu taïi NHNTVN noùi rieâng vaø caùc NHTM Nhaø nöôùc noùi chung raát cao vaøo thôøi kyø naøy laø do: (i) Moät laø, söï yeáu keùm trong coâng taùc quaûn trò ruûi ro, vaø (ii) Hai laø, cô caáu dö nôï taäp trung quaù lôùn vaøo khoái doanh nghieäp nhaø nöôùc. Dö nôï cuûa khoái doanh nghieäp Nhaø nöôùc vaøo 31/12/2001 chieám khoaûng 70% toång dö nôï. Baûng 2.5: Tình hình nôï xaáu qua caùc naêm cuûa NHNTVN Chæ tieâu 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Nôï xaáu 2.157 1.800 1.240 1.451 2.093 - Toång dö nôï 16.476 29.295 39.630 50.831 61.044 67.743 Tyû leä nôï xaáu 13,1% 6,1% 3,1% 2,9% 3,4% - Döï phoøng ruûi ro 804 650 796 829 1.343 1.490 Nguoàn : Toång hôïp töø baùo caùo thöôøng nieân vaø baùo caùo tín duïng cuûa NHNTVN. Nôï xaáu bao goàm nôï quaù haïn, nôï khoanh, nôï chôø xöû lyù, nôï nghi ngôø, nôï döôùi tieâu chuaån, nôï khoù thu hoài tuøy theo quy ñònh cuûa NHNN veà phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøng taïi töøng thôøi kyø. Tuy gaëp phaûi vaán ñeà nôï xaáu khaù naëng neà do thôøi kyø cuõ ñeå laïi nhöng NHNTVN ñaõ coù nhieàu coá gaéng trong vieäc töï xöû lyù nôï quaù haïn töø quyõ döï phoøng, ñaåy nhanh toác ñoä xöû lyù taøi saûn baûo ñaûm nôï toàn ñoäng, taän thu töø khaùch haøng, nôï xaáu Trang 47
49. cuûa NHNTVN ñaõ giaûm daàn vaø tình hình taøi chính cuûa NHNTVN ñöôïc laønh maïnh hoùa. Baûng thoáng keâ treân cho thaáy nôï xaáu cuûa NHNTVN giaûm ñaùng keå rieâng nhöõng naêm 2005, 2006 coù taêng trôû laïi khoâng phaûi do chaát löôïng taøi saûn giaûm maø thöïc chaát laø trong nhöõng naêm gaàn ñaây NHNN ñaõ ban haønh quyeát ñònh 493/2005/QÑ-NHNN ngaøy 22/04/2005 vaø Quyeát ñònh 18/2007/QÑ-NHNN ngaøy 25/4/2007 quy ñònh phaân loaïi nôï, trích laäp vaø söû duïng döï phoøng ruûi ro tín duïng phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá hôn (yeâu caàu cao hôn) coù söï khaùc bieät cô baûn so vôùi tröôùc ñaây, ñoù laø : Moät laø, chæ moät khoaûn nôï cuûa khaùch haøng quaù haïn thì toaøn boä döï nôï cuûa khaùch haøng ñoù bò chuyeån sang quaù haïn; khoaûn nôï ñöôïc gia haïn ñaõ bò xem laø thuoäc nhoùm nôï caàn chuù yù. Hai laø, trong tröôøng hôïp khoaûn vay chöa quaù haïn nhöng TCTD xeùt thaáy khoaûn nôï coù vaán ñeà, khoù thu hoài, thì vaãn phaûi chuyeån sang nôï quaù haïn. Do ñoù thöïc chaát laø nôï xaáu ñaõ giaûm ñi ñaùng keå vaø nôï xaáu ñaõ ñöôïc NHNTVN laäp döï phoøng ruû ro ñaày ñuû theo quy ñònh cuûa NHNN. Ñieàu quan troïng laø thöïc hieän phaân loaïi nôï theo quy ñònh môùi cuûa NHNN phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá ñaõ giuùp baùo caùo taøi chính phaûn aùnh ñuùng thöïc traïng cuûa chaát löôïng taøi saûn coù, töø ñoù coù cô sôû ñaùnh giaù naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng. Thaønh coâng trong vieäc hoaøn thaønh cô baûn vieäc xöû lyù nôï xaáu giuùp NHNTVN taêng ñaùng keå naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng thoâng qua vieäc taêng hieäu quaû hoaït ñoäng do taøi saûn khoâng sinh lôøi ñaõ ñöôïc xöû lyù, taêng uy tín cuûa ngaân haøng, taïo tieàn ñeà ñeå laø ngaân haøng ñöôïc choïn coå phaàn hoùa ñaàu tieân. - Cô caáu dö nôï cho vay : Cô caáu dö nôï cho vay cuûa ngaân haøng phaûn aùnh khaû naêng daïng hoùa danh muïc tín duïng, phaân taùn ruûi ro cuûa ngaân haøng. Vieäc taäp trung caáp tín duïng quaù nhieàu vaøo moät ñoái töôïng khaùch haøng hoaëc moät ngaønh ngheà seõ gaây neân toån thaát raát lôùn khi ruûi ro xaõy ra. Vôùi ñònh höôùng taêng tröôûng tín duïng coù choïn loïc vaø chuù troïng ña daïng hoùa danh muïc cho vay , cô caáu danh muïc cho vay cuûa NHNTVN ngaøy caøng ña ñaïng hoùa. Trang 48
50. Ñoà thò 2.4 : Cô caáu dö nôï cho vay cuûa NHNTVN theo ngaønh kinh teá Nguoàn : toång hôïp töø baùo caùo toång keát hoaït ñoäng kinh doanh NHNTVN naêm 2005, 2006 Ñoà thò 2.5 : Cô caáu dö nôï cho vay cuûa NHNTVN theo loaïi hình kinh teá Nguoàn : toång hôïp töø baùo caùo toång keát hoaït ñoäng kinh doanh NHNTVN naêm 2005, 2006 Ñoà thò 2.4 bieåu hieän danh muïc dö nôï tín duïng NHNTVN khaù ña daïng theo ngaønh ngheà, tuy nhieân dö nôï moät vaøi ngaønh chieám tyû troïng coøn thaáp nhö ñieän, khí ñoát, nöôùc chæ chieám 4% toång dö nôï cho vay cuûa NHNTVN laø moät tyû leä coøn raát thaáp vì ñaây laø nhöõng ngaønh coù nhu caàu voán cao. Hôn nöõa, quaûn lyù danh muïc tín duïng theo ngaønh cuûa NHNTVN coøn mang tính cô baûn, chöa ñi saâu vaøo caùc ngaønh cuï theå nhö trong muïc saûn xuaát, cheá bieán thì coù raát nhieàu ngaønh cuï theå (saûn xuaát theùp, xi maêng, deät may, nhöïa, ñöôøng, ). Vieäc quaûn lyù danh muïc tín duïng theo ngaønh cuï theå hôn seõ giuùp NHNTVN ñònh höôùng ñuùng cho hoaït ñoäng tín duïng, haïn cheá cho vay taäp trung, phaân taùn ruûi ro. Trang 49
51. Ñoà thò 2.5 bieåu hieän hoaït ñoäng tín duïng cuûa NHNTVN ñaõ höôùng ñeán nhieàu loaïi hình kinh teá khaùc nhau. Ngaân haøng cuõng ñaõ coù ñònh höôùng ñuùng ñaén khi môû roäng tín duïng ñoái vôùi doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi, caù nhaân vaø noå löïc giaûm tyû troïng dö nôï cho vay doanh nghieäp nhaø nöôùc. Neáu nhö vaøo naêm 2005, dö nôï cho vay doanh nghieäp nhaø nöôùc chieám 42% thì ñeán 2006 dö nôï cho vay doanh nghieäp nhaø nöôùc chæ coøn 38% toång dö nôï. Ñieàu naøy ñaõ giuùp cho NHNTVN haïn cheá ruûi ro (do khoái doanh nghieäp nhaø nöôùc voán dó hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû laïi vay nôï nhieàu, khaû naêng traû nôï thaáp), taêng hieäu quaû kinh doanh cuûa ngaân haøng töø ñoù naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa mình. b) Naêng löïc quaûn trò ruûi ro : NHNTVN ñaëc bieät chuù troïng ñeán coâng taùc quaïn trò ruûi ro tín duïng theo nguyeân taéc giao traùch nhieäm cuï theå cho töøng phoøng nghieäp vuï quaûn lyù, giaùm saùt. Caùc coâng cuï nhö thieát bò vaø phaàn meàm phuïc vuï phaân tích, quaûn lyù taøi saûn coù cuõng ñöôïc NHNTVN quan taâm ñaàu tö ñuùng möùc. Ñeå quaûn lyù caùc khoaûn ñaàu tö tröïc tieáp, NHNTVN coøn bieät phaùi nhaân söï coù naêng löïc vaø ñaïo ñöùc tham gia tröïc tieáp vaøo Hoäi ñoàng quaûn trò, Ban giaùm ñoác cuûa caùc doanh nghieäp maø NHNTVN coù ñaàu tö. Trong noã löïc nhaèm naâng cao chaát löôïng taøi saûn coù, ñaùng ñaùnh giaù cao nhaát laø vieäc NHNTVN ñaõ maïnh daïn thueâ coâng ty kieåm toaùn Price Waterhouse tö vaán thieát laäp moät loaït coâng cuï quaûn trò ruûi ro nhö : caåm nang tín duïng, heä thoáng chaám ñieåm vaø xeáp haïng doanh nghieäp; xaây döïng vaø trieån khai moâ hình tín duïng môùi höôùng ñeán khaùch haøng vaø chuù troïng quaûn lyù ruûi ro theo Döï aùn hoã trôï kyõ thuaät cuûa Ngaân haøng theá giôùi trong toaøn heä thoáng töø thaùng 08/2006. Chaát löôïng quaûn lyù ruûi ro tín duïng ñöôïc caûi thieän thoâng qua vieäc taùch bieät caùc nghieäp vuï quan heä khaùch haøng, quaûn lyù ruûi ro tín duïng vaø quaûn lyù nôï. Trong ñoù boä phaän quan heä khaùch haøng vaø boä phaän quaûn lyù ruûi ro xeùt duyeät caáp tín duïng ñoäc laäp nhaát ñònh töø caáp ñeà xuaát ñeán caáp quyeát ñònh. Chính nhôø thieát laäp vaø tuaân thuû moâ hình quaûn trò ruûi ro khaù phuø hôïp vôùi thoâng leä quoác teá vaø ñieàu kieän thöïc teá cuûa Vieät Nam maø nôï xaáu cuûa NHNT giaûm raát nhieàu vaø ôû möùc thaáp veà caû soá tuyeät ñoái laàn soá töông ñoái so vôùi soá bình quaân cuûa ngaønh ngaân haøng. Trang 50
52. Beân caïnh ñoù, NHNTVN cuõng ñaõ chuù troïng naâng cao coâng taùc ñieàu haønh taäp trung vaø naâng cao vai troø quaûn trò cuûa Hoäi ñoàng quaûn trò. Töø ñoù, Ngaân haøng cuõng ñaõ xaùc laäp ñöôïc chieán löôïc trong coâng taùc ñaàu tö ñuùng höôùng vaøo caùc ngaân haøng thöông maïi coå phaàn, caùc doanh nghieäp lôùn trong lónh vöïc haï taàng cô sôû, naêng löôïng, baát ñoäng saûn Ñònh höôùng phuø hôïp cho hoaït ñoäng tín duïng laø môû roäng cho vay doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, khoái kinh teá tö nhaân, caù nhaân; giaûm daàn tyû troïng dö nôï cuûa khoái doanh nghieäp nhaø nöôùc; taêng dö nôï coù taøi saûn ñaûm baûo. 2.2.3 Möùc sinh lôøi Möùc sinh lôøi tröôùc heát theå hieän qua lôïi nhuaän roøng cuûa ngaân haøng. Lôïi nhuaän roøng phaûn aùnh tính hieäu quaû trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng. Lôïi nhuaän roøng cuûa NHNTVN qua caùc naêm nhö sau : Ñoà thò 2.6: Lôïi nhuaän roøng (tyû ñoàng) cuûa caùc ngaân haøng (2003-2006): 3.500 3.000 2.877 2.500 VIETCOMBANK 2.000 BIDV 1.500 1.293 ACB 1.104 1.076 SACOMBANK 1.000 610 617 560 505 361 470 500 299 132 212 238 90 151 - 2003 2004 2005 2006 Lôïi nhuaän roøng cuûa NHNTVN qua caùc naêm luoân ñaït soá tuyeät ñoái cao hôn raát nhieàu so vôùi caùc ngaân haøng khaùc ôû Vieät Nam. Ñieàu naøy ñaõ taïo ñieàu kieän ñeå NHNTVN maïnh daïn trích laäp döï phoøng vaø xöû lyù thaønh coâng nôï toàn ñoäng do thôøi bao caáp ñeå laïi. Ñoàng thôøi khoaûn lôïi nhuaän roøng coøn laø nguoàn ñeå NHNTVN taêng voán ñieàu leä, taêng naêng löïc taøi chính vaø töø ñoù naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa mình. Tuy nhieân, so saùnh vôùi möùc lôïi nhuaän cuûa caùc ngaân haøng trong khu vöïc thì möùc lôïi nhuaän naøy coøn khaù khieâm toán. Trang 51
53. Tyû leä sinh lôøi treân toång taøi saûn (ROA) vaø tyû leä sinh lôøi treân voán chuû sôû höõu (ROE) cuûa NHNTVN cuøng vôùi caùc NHTM haøng ñaàu taïi Vieät Nam trong caùc naêm qua ñöôïc theå hieän nhö sau : Baûng 2.6: chæ soá ROA cuûa caùc NHTM Vieät Nam giai ñoaïn 2003-2006 Ñvt: tyû ñoàng Ngaân haøng 2003 2004 2005 2006 Lôïi nhuaän 617 1.104 1.293 2.877 Vietcombank Toång taøi saûn 97.653 121.431 136.456 166.952 ROA 0,6% 0,9% 0,9% 1,7% Lôïi nhuaän 361 610 560 1.076 BIDV Toång taøi saûn 85.851 99.660 117.976 158.219 ROA 0,4% 0,6% 0,5% 0,7% Lôïi nhuaän 132 212 299 505 ACB Toång taøi saûn 10.855 15.417 24.273 44.645 ROA 1,2% 1,4% 1,2% 1,1% Lôïi nhuaän 90 151 238 470 Sacombank Toång taøi saûn 7.304 10.395 14.456 24.764 ROA 1,2% 1,5% 1,6% 1,9% Nguoàn : toång hôïp töø caùc baùo caùo thöôøng nieân cuûa caùc NHTM Baûng 2.7: chæ soá ROE cuûa caùc NHTM Vieät Nam giai ñoaïn 2003-2006 Ngaân haøng 2003 2004 2005 2006 Lôïi nhuaän sau thueá 617 1.104 1.293 2.877 Vietcombank Voán chuû sôû höõu 5.924 7.181 8.416 11.127 ROE 10,4% 15,4% 15,4% 25,9% Lôïi nhuaän sau thueá 361 610 560 1.076 BIDV Voán chuû sôû höõu 5.504 6.182 6.531 7.626 ROE 6,6% 9,9% 8,6% 14,1% Lôïi nhuaän sau thueá 132 212 299 505 ACB Voán chuû sôû höõu 562 706 1283 1.654 ROE 23,5% 30,0% 23,3% 30,5% Lôïi nhuaän sau thueá 90 151 238 470 Sacombank Voán chuû sôû höõu 590 965 1.888 2.870 ROE 15,3% 15,6% 12,6% 16,4% Nguoàn : toång hôïp töø caùc baùo caùo thöôøng nieân cuûa caùc NHTM Baûng thoáng keâ cho thaáy chæ soá ROA cuûa NHNTVN ñaït möùc cao hôn haün so vôùi caùc ngaân haøng lôùn coøn laïi trong khoái quoác doanh cuõng nhö khoái ngaân haøng coå phaàn. Ñoàng thôøi neáu so vôùi ROA cuûa caùc ngaân haøng lôùn trong khu vöïc (ROA ñaït töø Trang 52
54. 1,3-1,6%) thì NHNTVN cuõng ñaït möùc ROA khaù cao vaøo naêm 2006. Tyû leä sinh lôøi treân voán chuû sôû höõu cuûa NHNTVN khaù cao, chæ thaáp hôn NHTM coå phaàn AÙ Chaâu. Möùc sinh lôïi ñaït ñöôïc keát quaû tích cöïc trong nhöõng naêm gaàn ñaây cuûa NHNTVN laø moät daáu hieäu toát veà naêng löïc caïnh tranh cuûa ngaân haøng. Ñaây laø keát quaû cuûa nhöõng noã löïc ñaùng ghi nhaän cuûa ngaân haøng, song möùc ñoä beàn vöõng cuûa chæ tieâu naøy ñeán ñaâu phuï thuoäc raát nhieàu vaøo vieäc NHNTVN seõ tieáp tuïc ñoåi môùi vaø naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa mình nhö theá naøo. Thöïc teá, keát quaû naøy moät phaàn coù ñöôïc cuõng do vieäc caùc ngaân haøng Vieät Nam ñang ñöôïc baûo hoä nhaát ñònh cuûa Nhaø nöôùc neân chöa phaûn aùnh ñaày ñuû naêng löïc caïnh tranh thaät söï cuûa mình trong töông quan so vôùi caùc NHNNg taïi Vieät Nam. Maët khaùc, ñaây cuõng laø giai ñoaïn thò tröôøng trong nöôùc ñang coù toác ñoä phaùt trieån cao neân haàu nhö moïi noã löïc ñaàu tö vaø ñoåi môùi ñeàu mang laïi keát quaû khaû quan. Moät thöïc teá nöõa laø NHNTVN cuõng nhö caùc NHTM Nhaø nöôùc khaùc ñang ñöôïc höôûng nhöõng “ñaõi ngoä” cuûa Nhaø nöôùc nhö cô sôû vaät chaát, truï sôû ñöôïc söû duïng vôùi chi phí raát thaáp, nhieàu taøi saûn coøn giaù trò söû duïng cao nhöng giaù trò soå saùch raát thaáp. Sau khi ñaõ coå phaàn hoùa chaéc chaén ngaân haøng phaûi chòu nhieàu aùp löïc caïnh tranh hôn. Vì vaäy ñeå tieáp tuïc taêng tröôûng vaø ñaït hieäu quaû trong kinh doanh ñoøi hoûi NHNTVN phaûi phaùt huy toát hôn nhöõng tieàm naêng hieän coù, nhaát laø vieäc khai thaùc toát caùc nguoàn löïc cuûa ngaân haøng. NHNTVN caàn phaûi chuù troïng ñeán nhöõng lôïi theá caïnh tranh (veà uy tín vôùi nöôùc ngoaøi trong thanh toaùn quoác teá, nguoàn ngoaïi teä maïnh nhaát trong caùc ngaân haøng Vieät Nam, cô sôû haï taàng coâng ngheä hieän ñaïi, öu theá laø ngaân haøng daãn ñaàu trong khai thaùc thò tröôøng theû trong nöôùc, ) ñeå coù theå duy trì toác ñoä taêng tröôûng cao ngay caû trong ñieàu kieän caïnh tranh khoác lieät vaø thò tröôøng baûo hoøa hay suy thoaùi. Xeùt treân bình dieän quoác teá, nhöõng keát quaû maø NHNTVN ñaõ ñaït ñöôïc vaãn coøn raát nhoû beù. Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu vöôn ra thò tröôøng quoác teá thì NHNTVN vaãn coøn raát nhieàu vieäc phaûi laøm. 2.2.4 Khaû naêng thanh toaùn Trang 53