Luận văn Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại cổ phần Nam Á đến năm 2015

Nội dung text: Luận văn Giải pháp nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại cổ phần Nam Á đến năm 2015

1. BOÄ GIAÙO DUÏC VAØ ÑAØO TAÏO TRÖÔØNG ÑAÏI HOÏC KINH TEÁ Tp. HCM NGUYEÃN XUAÂN NHAÄT GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA NGAÂN HAØNG TMCP NAM AÙ ÑEÁN NAÊM 2015 Chuyeân ngaønh: Kinh teá taøi chính – Ngaân haøng Maõ soá: 60.31.12 LUAÄN VAÊN THAÏC SÓ KINH TEÁ NGÖÔØI HÖÔÙNG DAÃN KHOA HOÏC: TS. HAY SINH TP. Hoà Chí Minh – Naêm 2007
2. i MUÏC LUÏC Trang phuï bìa Lôøi cam ñoan Muïc luïc i Danh muïc caùc töø vieát taét iv Danh muïc caùc baûng v Danh muïc caùc phuï luïc vi LÔØI MÔÛ ÑAÀU 1 CHÖÔNG I: TOÅNG QUAN VEÀ NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VAØ HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1.1. Lyù luaän veà Ngaân haøng thöông maïi 3 1.1.1. Khaùi nieäm 3 1.1.2. Chöùc naêng cuûa Ngaân haøng thöông maïi 4 1.1.3. Vai troø cuûa Ngaân haøng thöông maïi trong neàn kinh teá 5 1.1.4. Caùc nghieäp vuï chuû yeáu cuûa Ngaân haøng thöông maïi 6 1.2. Hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi 9 1.2.1. Khaùi nieäm veà hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi 9 1.2.2. Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM 10 1.3. Nhaân toá aûnh höôûng ñeán hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM 15 1.3.1. Moâi tröôøng beân ngoaøi 15 1.3.2. Moâi tröôøng beân trong 17 1.4. YÙ nghóa cuûa vieäc naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM .18 1.5. Kinh nghieäm naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng ôû moät soá nöôùc treân theá giôùi 19 1.5.1 Kinh nghieäm cuûa caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi 19 1.5.2. Kinh nghieäm cuûa caùc chi nhaùnh Ngaân haøng nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam 20
3. ii 1.5.3. Baøi hoïc kinh nghieäm ruùt ra töø vieäc naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng ôû caùc nöôùc treân theá giôùi 20 Keát luaän chöông I 21 CHÖÔNG II: PHAÂN TÍCH HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI COÅ PHAÀN NAM AÙ 2.1. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Ngaân haøng TMCP Nam AÙ 22 2.1.1. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån 22 2.1.2. Cô caáu toå chöùc 23 2.1.3. Saûn phaåm, dòch vuï 23 2.2. Ñaùnh giaù naêng löïc taøi chính cuûa Ngaân Haøng TMCP Nam AÙ trong thôøi gian qua 24 2.2.1. Keát quaû hoaït ñoäng cuûa NHNA trong giai ñoaïn 2002-2006 24 2.2.2. Caùc chæ tieâu ñaûm baûo an toaøn trong hoaït ñoäng cuûa NHNA 25 2.2.3. Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng Nam AÙ 28 2.3. Ñaùnh giaù naêng löïc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng TMCP Nam AÙ 39 2.3.1. Phaân tích moâi tröôøng beân ngoaøi 39 2.3.2. Phaân tích moâi tröôøng beân trong 47 2.4. Nhöõng thaønh coâng vaø haïn cheá trong vieäc naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng TMCP Nam AÙ 53 2.4.1. Nhöõng thaønh coâng 53 2.4.2. Nhöõng haïn cheá 54 Keát luaän chöông II 56 CHÖÔNG III: GIAÛI PHAÙP NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA NGAÂN HAØNG TMCP NAM AÙ ÑEÁN NAÊM 2015. 3.1. Muïc tieâu phaùt trieån cuûa Ngaân haøng TMCP Nam AÙ ñeán naêm 2015 57 3.1.1. Muïc tieâu phaùt trieån cuûa heä thoáng NHTM Vieät Nam ñeán naêm 2015 57 3.1.2. Muïc tieâu phaùt trieån cuûa Ngaân haøng Nam AÙ giai ñoaïn 2007-2015 58
4. iii 3.2. Caùc giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng TMCP Nam AÙ 60 3.2.1. Nhoùm giaûi phaùp naâng cao naêng löïc taøi chính 61 3.2.2. Nhoùm giaûi phaùp naâng cao naêng löïc hoaït ñoäng kinh doanh 67 3.3. Caùc kieán nghò nhaèm naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng TMCP Nam AÙ 78 3.4.1. Ñoái vôùi chính phuû 78 3.4.2. Ñoái vôùi Ngaân haøng nhaø nöôùc 78 3.4.3. Ñoái vôùi Ngaân haøng Nam AÙ 79 Keát luaän chöông III 79 KEÁT LUAÄN 80 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC
5. iv DANH MUÏC CAÙC TÖØ VIEÁT TAÉT ATM Maùy ruùt tieàn töï ñoäng CBCNV Caùn boä coâng nhaân vieân CBTD Caùn boä tín duïng CAR Tyû leä voán an toaøn toái thieåu NDT Nhaân daân teä Ñvt Ñôn vò tính NH Ngaân haøng NHNA Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Nam AÙ NHNN Ngaân haøng Nhaø nöôùc NHTM Ngaân haøng thöông maïi NHTMCP Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn NHTMQD Ngaân haøng thöông maïi quoác doanh NHTW Ngaân haøng trung öông ROA Tyû leä sinh lôøi treân toång taøi saûn coù ROE Tyû leä sinh lôøi treân voán chuû sôõ höõu TCKT Toå chöùc kinh teá TCTD Toå chöùc tín duïng TP. HCM Thaønh phoá Hoà Chí Minh Tifa Phaàn meàm loõi ngaân haøng TSÑB Taøi saûn ñaûm baûo XN Xí nghieäp WTO Toå chöùc thöông maïi theá giôùi
6. v DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 2.1: Tình hình taøi chính cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 24 Baûng 2.2: Keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 25 Baûng 2.3: Baûng chæ tieâu an toaøn voán toái thieåu giai ñoaïn 2003-2006 25 Baûng 2.4: Tyû leä söû duïng voán ngaén haïn ñeå cho vay trung, daøi haïn cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 27 Baûng 2.5: Chæ tieâu ROA cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 29 Baûng 2.6: Toång hôïp chæ tieâu ROA cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 30 Baûng 2.7: Chæ tieâu ROE cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 33 Baûng 2.8: Toång hôïp chæ tieâu ROE cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 34 Baûng 2.9: Tyû leä sinh lôøi cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 34 Baûng 2.10: Tyû leä hieäu quaû söû duïng taøi saûn cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 35 Baûng 2.11: Tyû leä voán chuû sôõ höõu giai ñoaïn 2002-2006 35 Baûng 2.12: Moái quan heä giöõa ROA vaø ROE cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 36 Baûng 2.13: Chæ tieâu toång dö nôï/nguoàn voán huy ñoäng cuûa NHNA 2002-2006 37 Baûng 2.14: Baûng chæ tieâu toång dö nôï/toång taøi saûn coù cuûa NHNA 2002-2006 37 Baûng 2.15: Chæ tieâu nôï quaù haïn/toång dö nôï cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 38 Baûng 2.16: Caùc chæ tieâu kinh teá vó moâ cô baûn giai ñoaïn 2002-2006 40 Baûng 2.17: Tình hình kinh doanh cuûa caùc NHTM coå phaàn coù Hoäi sôû taïi TP.HCM tính ñeán naêm 2006 45 Baûng 3.1: Caùc chæ tieâu cuûa NHNA ñeán naêm 2015 59
7. vi DANH MUÏC PHUÏ LUÏC Phuï luïc 1: Sô ñoà cô caáu toå chöùc NHNA Phuï luïc 2: Baûng chi tieát chæ tieâu cuûa NHNA ñeán naêm 2015 Phuï luïc 3: Baùo caùo taøi chính cuûa NHNA. Phuï luïc 4: Baùo caùo taøi chính cuûa caùc NHTM.
8. 1 LỜI MÔÛ ÑAÀU 1. Tính caáp thieát cuûa luaän aùn Maët duø tình hình kinh teá vaø chính trò theá giôùi coù nhieàu bieán ñoäng phöùc taïp, theá nhöng hoaït ñoäng ngaân haøng vaãn ñaõ vaø ñang dieãn ra trong ñieàu kieän thò tröôøng vaø dòch vuï taøi chính phaùt trieån soâi noåi. Ñeán nay, ngaønh ngaân haøng ñaõ cô baûn hoaøn thieän caên baûn khuoân khoå phaùp lyù, caùc cô cheá chính saùch quaûn lyù nhaø nöôùc veà tieàn teä, tín duïng vaø caùc coâng cuï ñieàu haønh chính saùch tieàn teä cuûa NHTW, naâng cao kyõ naêng quaûn trò ñieàu haønh, quy moâ vaø naêng löïc hoaït ñoäng phuø hôïp vôùi yeâu caàu ñoåi môùi vaø phaùt trieån cuûa neàn kinh teá cuõng nhö hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Böôùc vaøo theá kyû 21, trong xu theá hoäi nhaäp theá giôùi vaø khu vöïc, ngaønh ngaân haøng noùi chung vaø NHTMCP noùi rieâng ñang phaûi ñoái maët vôùi nhöõng cô hoäi vaø thaùch thöùc cuûa xu theá hoäi nhaäp. Trong moät moâi tröôøng vôùi quaù nhieàu khoù khaên, thaùch thöùc nhö vaäy, ñeå ñöùng vöõng ñöôïc treân thò tröôøng ñaõ laø moät ñieàu khoù, coøn ñeå taêng tröôûng vaø phaùt trieån ñöôïc laïi laø vaán ñeà voâ cuøng khoù khaên hôn. Yeâu caàu cuûa caùc NHTMCP laø caàn phaûi caûi tieán vaø tieáp tuïc ñoåi môùi ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh ñeå xöùng ñaùng vôùi vai troø “huyeát maïnh chính” cuûa neàn kinh teá. Chính vì vaäy, hôn luùc naøo heát vieäc tìm hieåu caùc giaûi phaùp nhaèm naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng, gia taêng tính caïnh tranh, naâng cao vò theá, quy moâ cuûa ngaân haøng trong quaù trình hoäi nhaäp laø moät vaán ñeà caáp thieát ñaët ra ñoái vôùi Ngaân haøng TMCP Nam AÙ. Treân cô sôû ñoù, hoïc vieân ñaõ choïn ñeà taøi nghieân cöùu laø: “Giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Nam AÙ ñeán naêm 2015”. 2. Muïc tieâu nghieân cöùu - Laøm roõ lyù luaän toång quan veà ngaân haøng thöông maïi vaø caùc chæ tieâu ñeå phaân tích hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng thöông maïi. - Phaân tích thöïc traïng veà naêng löïc taøi chính cuûa Ngaân haøng TMCP Nam AÙ. - Ñaùnh giaù naêng löïc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng TMCP Nam AÙ thoâng qua vieäc phaân tích caùc yeáu toá moâi tröôøng aûnh höôûng. - Ñeà xuaát giaûi phaùp ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng TMCP Nam AÙ.
9. 2 3. Ñoái töôïng vaø phaïm vi nghieân cöùu. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa ñeà taøi laø hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng TMCP Nam AÙ. Trong khuoân khoå luaän vaên naøy, taùc giaû chæ nghieân cöùu caùc vaán ñeà lieân quan ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng TMCP Nam AÙ coù so saùnh, ñoái chieáu vôùi moät soá NHTM khaùc trong cuøng giai ñoaïn 2002-2006. 4. Phöông phaùp nghieân cöùu Taùc giaû söû duïng phöông phaùp thoáng keâ, toång hôïp, phaân tích, so saùnh treân cô sôû soá lieäu thöù caáp (2002-2006). Ngoaøi ra, taùc giaû coøn phaân tích nhöõng ñieåm maïnh, ñieåm yeáu, thaùch thöùc vaø cô hoäi cuûa Ngaân haøng TMCP Nam AÙ. 5. Boá cuïc cuûa ñeà taøi Ngoaøi lôøi môû ñaàu, keát luaän, danh muïc taøi lieäu tham khaûo vaø phuï luïc, ñeà taøi goàm 03 chöông: - Chöông 1: Toång quan veà ngaân haøng thöông maïi vaø hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng thöông maïi. - Chöông 2: Phaân tích hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng TMCP Nam AÙ - Chöông 3: Giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Ngaân haøng TMCP Nam AÙ ñeán naêm 2015. 6. Ñoùng goùp môùi cuûa ñeà taøi. - Nhöõng keát quaû nghieân cöùu cuûa luaän vaên goùp phaàn boå sung vaø heä thoáng hoùa nhöõng vaán ñeà mang tính lyù luaän veà hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHTM laøm taøi lieäu tham khaûo cho coâng taùc nghieân cöùu nhöõng ñeà taøi töông töï ñoái vôùi taát caû caùc NHTM khaùc. - Luaän vaên ñaõ neâu leân ñöôïc thöïc traïng veà naêng löïc taøi chính cuûa Ngaân haøng TMCP Nam AÙ, qua phaân tích ñöa ra nhöõng thaønh coâng vaø haïn cheá trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng. - Beân caïnh ñoù luaän vaên ñaõ neâu leân ñöôïc vai troø vaø taàm quan troïng cuûa vieäc naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng vôùi nhöõng giaûi phaùp vaø kieán nghò cuï theå phuø hôïp vôùi tình hình thöïc teá. Caùc giaûi phaùp trình baøy trong luaän vaên seõ ñöôïc aùp duïng roäng raõi trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM taïi Vieät Nam.
10. 3 CHÖÔNG I: TOÅNG QUAN VEÀ NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI VAØ HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1.1. LYÙ LUAÄN VEÀ NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI 1.1.1. Khaùi nieäm 1.1.1.1. Khaùi nieäm veà Ngaân haøng thöông maïi Coù raát nhieàu khaùi nieäm veà Ngaân haøng thöông maïi nhöng nhìn chung coù hai khaùi nieäm ñaëc tröng nhaát nhö sau: - Theo taøi lieäu “Quaûn trò ngaân haøng thöông maïi” cuûa Peter S. Rose: Ngaân haøng laø moät loaïi hình toå chöùc coù vai troø quan troïng ñoái vôùi neàn kinh teá noùi chung vaø ñoái vôùi coäng ñoàng noùi rieâng. Caùc ngaân haøng coù theå ñöôïc ñònh nghóa thoâng qua caùc chöùc naêng maø chuùng thöïc hieän trong neàn kinh teá. Theo ñoù ngaân haøng laø moät loaïi hình toå chöùc taøi chính cung caáp moät danh muïc caùc dòch vuï taøi chính ña daïng nhaát, ñaëc bieät laø tín duïng, tieát kieäm vaø dòch vuï thanh toaùn, thöïc hieän nhieàu chöùc naêng taøi chính nhaát so vôùi baát kyø moät toå chöùc kinh doanh naøo trong neàn kinh teá. - Theo ñieàu 20 Luaät caùc Toå chöùc tín duïng coù söûa ñoåi: Toå chöùc tín duïng laø doanh nghieäp ñöôïc thaønh laäp theo quy ñònh cuûa luaät caùc Toå chöùc tín duïng vaø caùc quy ñònh khaùc ñeå hoaït ñoäng ngaân haøng. Ngaân haøng laø loaïi hình Toå chöùc tín duïng ñöôïc thöïc hieän toaøn boä hoaït ñoäng ngaân haøng vaø caùc hoaït ñoäng kinh doanh khaùc coù lieân quan. Theo tính chaát vaø muïc tieâu hoaït ñoäng, caùc loaïi hình ngaân haøng goàm Ngaân haøng thöông maïi, Ngaân haøng phaùt trieån, Ngaân haøng ñaàu tö, Ngaân haøng chính saùch, Ngaân haøng hôïp taùc vaø caùc loaïi hình ngaân haøng khaùc. Hoaït ñoäng ngaân haøng laø hoaït ñoäng kinh doanh tieàn teä vaø dòch vuï ngaân haøng vôùi noäi dung thöôøng xuyeân laø nhaän tieàn göûi, söû duïng soá tieàn naøy ñeå caáp tín duïng vaø cung öùng caùc dòch vuï ngaân haøng. Nhö vaäy, coù theå noùi raèng NHTM laø ñònh cheá taøi chính trung gian quan troïng vaøo loaïi baäc nhaát trong neàn kinh teá thò tröôøng. Nhôø heä thoáng ñònh cheá naøy maø caùc nguoàn tieàn voán nhaøn roãi seõ ñöôïc huy ñoäng, taïo laäp nguoàn voán tín duïng to lôùn ñeå
11. 4 coù theå cho vay phaùt trieån kinh teá. Töø ñoù coù theå noùi baûn chaát cuûa NHTM theå hieän qua caùc ñieåm sau: - Ngaân haøng Thöông maïi laø moät toå chöùc kinh teá; - Ngaân haøng Thöông maïi hoaït ñoäng mang tính chaát kinh doanh; - Ngaân haøng Thöông maïi hoaït ñoäng kinh doanh trong lónh vöïc tieàn teä tín duïng vaø dòch vuï ngaân haøng. Caù nhaân Nhaän Cho vay - Coâng ty, XN Coâng ty, XN, tieàn gôûi - Hoä gia ñình, toå chöùc NHTM caù nhaân Cung caáp - Caùc toå chöùc Tieát kieäm dòch vuï NH 1.1.1.2. Khaùi nieäm Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn laø Ngaân haøng thöông maïi ñöôïc thaønh laäp döôùi hình thöùc coâng ty coå phaàn, coù soá voán thuoäc sôõ höõu chung cuûa nhieàu ngöôøi ñoùng goùp döôùi hình thöùc mua coå phaàn. Coå ñoâng cuûa ngaân haøng bao goàm caù nhaân vaø phaùp nhaân, tuy nhieân caùc coå ñoâng chæ ñöôïc sôû höõu moät soá coå phaàn nhaát ñònh theo quy ñònh cuûa Ngaân haøng nhaø nöôùc Vieät Nam. Voán coå phaàn laø voán daøi haïn, coå ñoâng khoâng coù quyeàn ñoøi ruùt voán coå phaàn maø chæ coù quyeàn chuyeån nhöôïng coå phaàn cho ngöôøi khaùc. Vieäc goùp voán coå phaàn treân nguyeân taéc lôøi cuøng aên, loã cuøng chòu theo tyû leä treân soá voán cuûa coå ñoâng. Trong tröôøng hôïp kinh doanh quaù khoù khaên khoâng theå toàn taïi ñöôïc thì coå ñoâng chæ chòu traùch nhieäm vôùi coâng nôï cuûa coâng ty coå phaàn trong giôùi haïn soá voán maø hoï ñaõ ñoùng goùp. Vì theá, Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn coù nhöõng öu ñieåm sau ñaây : - Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn ñöôïc quaûn lyù taäp theå thoâng qua ñaïi hoäi coå ñoâng vaø Hoäi ñoàng quaûn trò. - Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn coù theå gia taêng taøi saûn coù baèng caùch phaùt haønh coå phieáu roäng raõi ra coâng chuùng. - Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn coù theå phaùt haønh chöùng töø coù giaù ñeå huy ñoäng voán treân thò tröôøng moät caùch roäng raõi. - Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn hoaït ñoäng coù tính töï chuû vaø caïnh tranh cao. 1.1.2. Chöùc naêng cuûa Ngaân haøng thöông maïi Ngaân haøng thöông maïi noùi chung, Ngaân haøng thöông maïi coå phaàn noùi rieâng ñeàu coù nhöõng chöùc naêng sau ñaây:
12. 5 1.1.2.1. Trung gian tín duïng Ñaây laø chöùc naêng quan troïng vaø cô baûn cuûa ngaân haøng, noù coù yù nghóa trong vieäc thuùc ñaåy neàn kinh teá phaùt trieån. Thöïc hieän chöùc naêng naøy, ngaân haøng ñoùng vai troø laø ngöôøi trung gian ñöùng ra taäp trung, huy ñoäng toái ña caùc nguoàn voán taïm thôøi nhaøn roãi trong neàn kinh teá ñeå hình thaønh nguoàn voán tín duïng, ñaùp öùng caùc nhu caàu veà voán cho neàn kinh teá. Khi thöïc hieän chöùc naêng, NHTM ñaõ ñieàu hoøa voán töø nôi thöøa sang nôùi thieáu, töø ñoù kích thích quaù trình luaân chuyeån voán cuûa toaøn xaõ hoäi vaø thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa quaù trình taùi saûn xuaát. 1.1.2.2. Trung gian thanh toaùn Noäi dung cuûa chöùc naêng naøy laø NHTM ñöùng ra laøm trung gian ñeå thöïc hieän caùc khoaûn giao dòch thanh toaùn giöõa caùc khaùch haøng ñeå hoaøn taát caùc quan heä kinh teá thöông maïi giöõa hoï vôùi nhau. Ngaân haøng coù theå thöïc hieän caùc dòch vuï thanh toaùn theo yeâu caàu cuûa khaùch haøng thoâng qua taøi khoaûn cuûa hoï baèng caùc phöông tieän thanh toaùn nhö: uûy nhieäm chi, uûy nhieäm thu, seùc, theû thanh toaùn, Ngaøy nay, vôùi söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä vieãn thoâng ñaõ taïo ñieàu kieän cho vieäc hieän ñaïi hoùa caùc hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng, töø ñoù taïo cô hoäi cho ngaân haøng thöïc hieän chöùc naêng naøy vôùi chaát löôïng cao hôn vaø khoái löôïng nhieàu hôn. Thöïc hieän chöùc naêng naøy, NHTM ñaõ goùp phaàn thuùc ñaåy quaù trình trao ñoåi, mua baùn haøng hoùa, cung caáp dòch vuï giöõa caùc toå chöùc, caù nhaân trong neàn kinh teá ñöôïc thuaän tieän, nhanh choùng, an toaøn vaø tieát kieäm chi phí. 1.1.2.3. Cung öùng dòch vuï ngaân haøng Ngoaøi hoaït ñoäng trung gian tín duïng, trung gian thanh toaùn, caùc NHTM coøn cung öùng ngaøy caøng ña daïng caùc dòch vuï khaùc cho neàn kinh teá nhö: dòch vuï ngaân quyõ, dòch vuï kieàu hoái, nghieäp vuï uûy thaùc, dòch vuï baûo quaûn hieän vaät quyù, giaáy tôø coù giaù, cho thueâ tuû keùt saét, dòch vuï tö vaán ñaàu tö, Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä thoâng tin neân caùc dòch vuï hieän ñaïi cuõng ñöôïc caùc ngaân haøng khai thaùc nhö: Internet Banking, Phone Banking, Home Banking, Nhö vaäy, vieäc phaùt trieån caùc dòch vuï ngaân haøng ñaõ töøng böôùc naâng cao khaû naêng vaø chaát löôïng phuïc vuï khaùch haøng. Ñieàu naøy coù taùc duïng hoã trôï trôû laïi ñoái vôùi hoaït ñoäng kinh doanh ngaân haøng noùi chung. 1.1.3. Vai troø cuûa Ngaân haøng thöông maïi trong neàn kinh teá. Hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM chieám vai troø, vò trí quan troïng trong neàn kinh teá, noù goùp phaàn thuùc ñaåy söï phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. Maët khaùc kinh teá – xaõ hoäi coù
13. 6 taùc ñoäng ngöôïc trôû laïi ñoái vôùi hoaït ñoïâng ngaân haøng, noù thuùc ñaåy hoaëc kìm haõm hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. Thoâng qua chöùc naêng laøm trung gian tín duïng, NHTM ñaõ goùp phaàn khoâng nhoû vaøo vieäc ñieàu hoøa voán trong toaøn boä neàn kinh teá quoác daân, taïo ñieàu kieän phaùt trieån saûn xuaát laøm cho saûn phaåm xaõ hoäi taêng leân, voán ñaàu tö ñöôïc môû roäng vaø töø ñoù ñôøi soáng daân chuùng ñöôc caûi thieän, noù laø caàu noái tieát kieäm vaø ñaàu tö, taïo theá caân baèng vaø oån ñònh cho neàn kinh teá. Vôùi chöùc naêng laøm trung gian thanh toaùn NHTM ñaõ goùp phaàn laøm giaûm chi phí löu thoâng tieàn teä ñoái vôùi töøng khaùch haøng cuõng nhö ñoái vôùi toaøn boä xaõ hoäi. Noù goùp phaàn thuùc ñaåy quaù trình löu thoâng haøng hoùa ñöôïc tieán haønh moät caùch nhanh choùng. Ngoaøi ra NHTM coøn giuùp NHNN trong vieäc ñieàu tieát vaø kieåm soaùt thò tröôøng tieàn teä, thò tröôøng voán, goùp phaàn thu huùt, môû roäng ñaàu tö trong vaø ngoaøi nöôùc. Ñeå ñaûm baûo cho caùc NHTM thöïc hieän toát vai troø cuaû mình, NHNN caàn quaûn lyù toát caùc NHTM nhaèm muïc ñích thöïc thi chính saùch tieàn teä, baûo ñaûm cho söï hoaït ñoäng laønh maïnh, hieäu quaû cuûa heä thoáng ngaân haøng vaø baûo veä quyeàn lôïi cuaû moïi thaønh phaàn kinh teá, giöõ cho neàn kinh teá phaùt trieån ñöôïc thuaän lôïi. 1.1.4. Caùc nghieäp vuï chuû yeáu cuûa NHTM 1.1.4.1 Nghieäp vuï nôï Laø nghieäp vuï taïo laäp neân nguoàn voán hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng, laø nghieäp vuï cô baûn vì noù taïo ra nguoàn voán ñeå ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa neàn kinh teá. Moät trong nhöõng ñieàu quan troïng ñeå caùc NHTM ñöôïc pheùp hoaït ñoäng laø phaûi coù soá voán ñieàu leä toái thieåu baèng vôùi voán phaùp ñònh. Nhöng thoâng thöôøng, nguoàn voán naøy chieám tyû troïng khoâng lôùn trong toång nguoàn voán, nhöng noù ñoùng vai troø quan troïng vì ñoù laø cô sôû ñeå tieán haønh kinh doanh, tieán haønh thu huùt nhöõng nguoàn voán khaùc. Caùc quyõ döï tröõ cuûa ngaân haøng laø caùc quyõ baét buoäc phaûi trích laäp trong quaù trình toàn taïi vaø hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng, xuaát phaùt töø lôïi nhuaän roøng. Trong toång nguoàn voán hoaït ñoäng, caùc NHTM chuû yeáu döïïa vaøo nguoàn voán huy ñoäng, thu huùt ñöôïc töø caùc thaønh phaàn trong neàn kinh teá. Ñaây thöïc chaát laø voán thuoäc chuû sôû höõu cuûa khaùch haøng vaø ñöôïc chuyeån giao cho ngaân haøng quaûn lyù vaø söû duïng trong moät thôøi gian nhaát ñònh nhöng vôùi nghóa vuï hoaøn traû kòp thôøi, ñaày ñuû khi khaùch haøng yeâu caàu. Nguoàn voán naøy raát quan troïng vì quy moâ chaát löôïng cuûa nghieäp vuï naøy seõ quyeát ñònh quy moâ vaø moät phaàn hieäu quaû kinh doanh cuûa NHTM. Neáu khaû naêng huy ñoäng voán toát, nguoàn voán taêng tröôûng thì ngaân haøng môùi môû roäng cho vay, phaùt trieån kinh doanh. Theâm vaøo ñoù, neáu nguoàn huy ñoäng
14. 7 ñöôïc caøng reû thì hieäu quaû kinh doanh caøng cao, caøng giaûm thieåu ruûi ro trong cho vay do coù öu theá trong vieäc choïn loïc khaùch haøng. NHTM coù theå huy ñoäng voán khoâng kyø haïn hoaëc coù kyø haïn ñoái vôùi caùc toå chöùc kinh teá vaø daân cö. - Tieàn göûi khoâng kyø haïn: laø loaïi tieàn göûi maø ngöôøi sôû höõu noù coù theå ruùt ra söû duïng baát kyø luùc naøo, bao goàm tieàn göûi thanh toaùn cuûa caùc toå chöùc kinh teá, tieàn göûi tieát kieäm khoâng kyø haïn cuûa daân cö. Loaïi naøy tuy bieán ñoäng thöôøng xuyeân nhöng noù vaãn coù ñöôïc moät soá dö oån ñònh do soá tieàn göûi vaøo vaø ruùt ra trong moät thôøi kyø neân ngaân haøng söû duïng cho vay ngaén haïn. Muïc ñích ngöôøi göûi tieàn laø ñeå höôûng nhöõng dòch vuï thanh toaùn neân laõi suaát seõ raát thaáp. - Tieàn göûi coù kyø haïn: laø loaïi tieàn göûi maø khaùch haøng chæ ñöôïc quyeàn ruùt ra sau moät thôøi haïn nhaát ñònh hoaëc muoán ruùt ra phaûi baùo tröôùc, muïc ñích ngöôøi göûi tieàn laø höôûng laõi neân laõi suaát cao hôn tieàn göûi khoâng kyø haïn. Bao goàm tieàn göûi coù kyø haïn cuûa caùc toå chöùc kinh teá, tieàn göûi tieát kieäm coù kyø haïn cuûa daân cö, ñaây laø nguoàn voán töông ñoái oån ñònh neân ngaân haøng coù theå chuû ñoäng söû duïng chuùng ñeå cho vay trung vaø daøi haïn. Nguoàn voán ñi vay coù vò trí quan troïng trong toång nguoàn voán cuûa NHTM thoâng qua vieäc phaùt haønh caùc loaïi kyø phieáu, traùi phieáu, chöùng chæ tieàn göûi cuûa ngaân haøng nhaèm boå sung nguoàn voán hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng khi voán töï coù vaø voán tieàn göûi chöa ñaùp öùng ñuû yeâu caàu kinh doanh. Nguoàn voán naøy bao goàm voán vay cuûa NHNN thoâng qua nghieäp vuï taùi caáp voán (taùi chieát khaáu, taùi caàm coá, cho vay laïi thoâng qua hôïp ñoàng tín duïng), vay cuûa caùc NHTM khaùc thoâng qua thò tröôøng tieàn teä, thò tröôøng lieân ngaân haøng vaø voán vay cuûa caùc toå chöùc, tieàn teä quoác teá. Nhö vaäy, vieäc ñaåy maïnh huy ñoäng voán cuûa NHTM laø moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng cuûa chieán löôïc kinh doanh, taïo nguoàn voán ñeå cho vay nhaèm ñem laïi hieäu quaû cho NHTM. 1.1.4.2 Nghieäp vuï coù: Laø nghieäp vuï söû duïng caùc nguoàn voán cuûa ngaân haøng, laø nghieäp vuï quan troïng nhaát, quyeát ñònh ñeán khaû naêng toàn taïi vaø hoaït ñoäng cuûa NHTM. Ñaây laø nghieäp vuï söû duïng caùc nguoàn voán ñaõ hình thaønh cuûa NHTM, bao goàm nhöõng nghieäp vuï sau: - Thieát laäp döï tröõ: laø moät phaàn nguoàn voán khoâng söû duïng ñeán ñeå ñaûm baûo khaû naêng thanh toaùn thöôøng xuyeân cuûa khaùch haøng vaø baûn thaân ngaân haøng. Ñaây laø caùc khoaûn maø NHTM phaûi duy trì nhaèm ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu thanh toaùn moät caùch kòp thôøi vaø ñaûm baûo quyeàn lôïi cho khaùch haøng khi NHTM gaëp ruûi ro
15. 8 ¨ Tieàn maët taïi quyõ: NHTM phaûi döï tröõ moät soá tieàn taïi quyõ theo moät tyû leä nhaát ñònh ñeå ñaùp öùng nhu caàu thanh toaùn hoaëc ruùt tieàn maët cuûa khaùch haøng. ¨ Tieàn göûi taïi NHNN: Theo quy ñònh, NHTM duy trì möùc döï tröõ baét buoäc theo quy ñònh vaø phaàn coøn laïi duøng ñeå giao hoaùn seùc vaø thanh toaùn nôï ñoái vôùi caùc toå chöùc tín duïng vaø NHTM khaùc. ¨ Tieàn göûi taïi caùc NHTM vaø TCTD khaùc ñeå ñaùp öùng nhu caàu thanh toaùn, chuyeån tieàn khaùc ñòa phöông cuûa khaùch haøng. Soá naøy cao hay thaáp tuyø theo möùc ñoä quan heä vôùi ñaïi lyù vaø soá löôïng ñaïi lyù. - Caáp tín duïng: Phaàn lôùn nguoàn voán coøn laïi NHTM duøng ñeå caáp tín duïng cho caùc ñôn vò toå chöùc kinh teá ñaùp öùng nhu caàu veà voán saûn xuaát kinh doanh trong neàn kinh teá. Nghieäp vuï naøy khoâng nhöõng coù yù nghóa ñoái vôùi toaøn boä neàn kinh teá xaõ hoäi maø coøn ñoái baûn thaân NHTM vì nhôø cho vay maø taïo ra nguoàn thu nhaäp chuû yeáu ñeå töø ñoù maø boài hoaøn laõi tieàn göûi cho khaùch haøng, buø ñaép chi phí kinh doanh vaø taïo ra lôïi nhuaän cho ngaân haøng. Tuy nhieân, hoaït ñoäng cho vay laø moät hoaït ñoäng ñaày ruûi ro. Vì vaäy caàn phaûi quaûn lyù caùc khoaûn cho vay moät caùch chaët cheõ ñeâå ngaên ngöøa hoaëc giaûm thieåu ruûi ro. Caùc loaïi cho vay cuûa NHTM khaù phong phuù, caên cöù vaøo phöông phaùp cho vay, thôøi haïn cho vay, muïc ñích söû duïng voán vay vaø tính chaát luaân chuyeån voán seõ coù nhöõng loaïi cho vay phuø hôïp, nhöng duø laø loaïi cho vay naøo cuõng phaûi ñaûm baûo nguyeân taéc, ñieàu kieän vaø ñaûm baûo tieàn vay. - Nghieäp vuï ñaàu tö : Khoaûn muïc ñaàu tö coù vò trí quan troïng thöù hai sau khoaûn muïc cho vay, noù mang laïi khoaûn thu nhaäp lôùn ñaùng keå cho NHTM. Trong nghieäp vuï naøy, NHTM duøng nguoàn voán cuûa mình vaø nguoàn voán oån ñònh khaùc ñeå tieán haønh ñaàu tö tröïc tieáp hoaëc giaùn tieáp nhaèm mang laïi theâm thu nhaäp vaø phaân taùn ruûi ro. Ngaân haøng ñaàu tö tröïc tieáp baèng caùch duøng voán töï coù ñeå huøn voán lieân doanh, lieân keát hoaëc thaønh laäp nhöõng coâng ty môùi. Ngaân haøng ñaàu tö giaùn tieáp vaøo caùc loaïi chöùng khoaùn nôï nhö mua traùi phieáu chính phuû, traùi phieáu chính quyeàn ñòa phöông, traùi phieáu coâng ty ñeå söû duïng nguoàn voán thöøa nhaèm muïc ñích thu lôïi nhuaän.
16. 9 1.1.4.3 Nghieäp vuï kinh doanh dòch vuï ngaân haøng Ñaây laø nghieäp vuï kinh doanh dòch vuï maø NHTM thöïc hieän theo söï uûy nhieäm cuûa khaùch haøng ñeå ñöôïc höôûng caùc khoaûn phí vaø hoa hoàng. Bao goàm caùc dòch vuï ngaân haøng nhö thanh toaùn trong nöôùc vaø quoác teá, baûo laõnh, uûy thaùc, cho thueâ keùt saét, moâi giôùi, tö vaán, theû tín duïng Ngoaøi ra coù theâm hoaït ñoäng kinh doanh mua baùn ngoaïi teä, vaøng, baïc, ñaù quyù. Vieäc taän duïng caùc nguoàn thu töø nghieäp vuï kinh doanh dòch vuï laøm taêng lôïi nhuaän, ít ruûi ro hôn nghieäp vuï cho vay, ña daïng hoùa hoaït ñoäng, goùp phaàn naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng ñaõ ñöôïc nhieàu NHTM ngaøy caøng quan taâm vaø môû roäng. 1.2. HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI. 1.2.1. Khaùi nieäm veà hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi Hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM laø moät phaïm truø kinh teá, phaûn aùnh trình ñoä söû duïng caùc nguoàn löïc ñaõ coù ñeå ñaït ñöôïc keát quaû cao nhaát vôùi toång chi phí thaáp nhaát. Hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHTM ñöôïc ño löôøng moät caùch toång quaùt thoâng qua tyû leä giöõa lôïi nhuaän ñoái vôùi toång taøi saûn vaø voán chuû sôû höõu. Lôïi nhuaän phaûn aùnh khaû naêng sinh lôøi cuûa NHTM, noù ñöôïc quyeát ñònh bôûi möùc laõi thu ñöôïc töø caùc khoaûn cho vay vaø ñaàu tö, bôûi nguoàn thu töø hoaït ñoäng dòch vuï, bôûi quy moâ, chaát löôïng vaø thaønh phaàn cuûa caùc taøi saûn coù. Hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM quyeát ñònh tröïc tieáp tôùi vaán ñeà toàn taïi vaø phaùt trieån cuûa moãi ngaân haøng. Neáu NHTM hoaït ñoäng coù hieäu quaû kinh doanh thì uy tín cuûa ngaân haøng ñoù seõ ñöôïc taêng leân, ngöôøi göûi tieàn seõ yeân taâm vaø tin töôûng vaø do ñoù coâng taùc huy ñoäng voán cuûa ngaân haøng seõ ñöôïc thuaän lôïi vaø phaùt trieån. Treân cô sôû nguoàn voán huy ñoäng taêng ñoù NHTM môùi coù khaû naêng môû roäng quy moâ hoaït ñoäng kinh doanh cuûa mình vaø taïo ra ñöôïc lôïi nhuaän ngaøy caøng cao, tích luõy ñöôïc nhieàu vaø coù ñieàu kieän naâng cao chaát löôïng phuïc vuï ñeå thu huùt khaùch haøng vaø taïo ra hieäu quaû ngaøy caøng taêng. Chính vì vaäy maø caùc NHTM coi hieäu quaû laø muïc tieâu quan troïng haøng ñaàu cuûa hoaït ñoäng kinh doanh. Vieäc phaân tích hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh NHTM thoâng qua caùc tyû soá phaûi ñöôïc xem xeùt qua nhieàu thôøi kyø khaùc nhau ñeå thaáy ñöôïc xu höôùng phaùt trieån vaø quy luaät vaän ñoäng cuûa chuùng, ngoaøi ra vieäc nghieân cöùu coøn phaûi döïa vaøo thöïc
17. 10 tieãn hoaït ñoäng cuûa chính ngaân haøng ñang phaân tích, ñi saâu vaøo töøng boä phaän caáu thaønh chæ tieâu phaân tích, töø ñoù seõ deã daøng xaùc ñònh nguyeân nhaân taêng giaûm cuûa caùc chæ tieâu, vaø deã daøng tìm ra ñöôïc caùc bieän phaùp giaûi quyeát thích hôïp. 1.2.2. Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM Hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM ñöôïc ñaùnh giaù thoâng qua naêng löïc taøi chính cuûa ngaân haøng ñöôïc theå hieän ôû caùc chæ tieâu giôùi thieäu trong phaàn naøy vaø naêng löïc veà hoaït ñoäng kinh doanh ñöôïc theå hieän thoâng qua vieäc phaân tích caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng trong phaàn tieáp theo. Ñeå ñaûm baûo cho hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM ñöôïc oån ñònh vaø ngaøy caøng phaùt trieån thì vieäc phaûi ñaûm baûo veà caùc chæ tieâu an toaøn trong hoaït ñoäng ngaân haøng laø ñieàu caàn thieát. 1.2.2.1. Caùc chæ tieâu ñaûm baûo an toaøn trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHTM ™ Chæ tieâu an toaøn voán toái thieåu Ñaây laø moät chæ tieâu raát quan troïng nhaèm ñaùnh giaù möùc ñoä an toaøn veà voán cuûa caùc NHTM. Tyû soá naøy giuùp xaùc ñònh khaû naêng buø ñaép caùc ruûi ro baèng nguoàn voán töï coù cuûa ngaân haøng. Voán töï coù Tyû leä voán an toaøn toái thieåu = Toång taøi saûn coù ruûi ro Voán töï coù cuûa ngaân haøng bao goàm voán töï coù caáp 1 vaø voán töï coù caáp 2. Troïng taâm cuûa voán töï coù caáp 1 laø voán ñieàu leä (hay goïi laø voán goùp) vaø caùc quyõ döï tröõ. Ñaây laø nguoàn voán cô baûn quyeát ñònh söï toàn taïi cuûa moïi heä thoáng ngaân haøng. Noù coù vai troø quan troïng trong vieäc taïo ra lôïi nhuaän vaø khaû naêng caïnh tranh cho NHTM. Voán töï coù caáp 2 laø nguoàn voán boå sung, bao goàm voán do ñaùnh giaù laïi taøi saûn coá ñònh vaø caùc khoaûn khaùc nhö khoaûn nôï ñöôïc xem nhö voán. Taøi saûn coù ruûi ro laø nhöõng khoaûn muïc taøi saûn coù ñöôïc phaûn aùnh trong vaø ngoaøi baûng toång keát taøi saûn coù theå bò toån thaát trong quaù trình kinh doanh nhö cho vay khoâng thu ñöôïc nôï, ngaân haøng phaûi traû tieàn thay khaùch haøng ñöôïc baûo laõnh, Döïa vaøo hình thöùc quaûn lyù taøi saûn, taøi saûn coù ruûi ro bao goàm taøi saûn coù ruûi ro noäi baûng vaø taøi saûn coù ruûi ro ngoaïi baûng. Ngoaïi tröø caùc taøi saûn ñöôïc xem nhö khoâng coù ruûi ro nhö tieàn maët, tieàn göûi taïi NHNN, moãi taøi saûn coù coøn laïi ñeàu coù möùc ñoä ruûi ro nhaát ñònh. Thoâng thöôøng ruûi ro ñöôïc chia thaønh möùc 0%, 20%, 50%, 100% töông öùng vôùi caùc xeáp loaïi taøi saûn coù bình thöôøng, taøi saûn coù keùm tieâu chuaån, taøi saûn coù nghi ngôø vaø taøi saûn coù bò maát traéng.
18. 11 Caùc hoaït ñoäng ngoaïi baûng ngaøy caøng nhieàu vaø coù ruûi ro laøm höôûng ñeán söï phaùt trieån beàn vöõng cuûa ngaân haøng khoâng thua keùm gì caùc taøi saûn noäi baûng, do ñoù phaûi ñaùnh giaù caùc ruûi ro cuûa taøi saûn ngoaïi baûng ñeå ñaûm baûo an toaøn veà voán. Taát caû caùc cam keát ngoaïi baûng phaûi ñöôïc chuyeån ñoåi thaønh löôïng tín duïng töông ñöông baèng caùch nhaân löôïng taøi saûn ngoaïi baûng vôùi heä soá chuyeån ñoåi töông öùng. Heä soá chuyeån ñoåi ñöôïc tính cho töøng giao dòch ngoaïi baûng khaùc nhau. Sau ñoù nhaân vôùi heä soá ruûi ro tuøy theo vieäc öôùc tính ruûi ro tín duïng ñoái vôùi töøng giao dòch ngoaïi baûng ñeå coù ñöôïc toång taøi saûn coù ruûi ro ngoaïi baûng. ™ Giôùi haïn tín duïng ñoái vôùi khaùch haøng Ñeå kieåm soaùt vaø haïn cheá ruûi ro veà tín duïng, NHNN ñaõ quy ñònh giôùi haïn tín duïng ñoái vôi khaùch haøng. Caên cöù vaøo tyû leä dö nôï cuûa töøng khaùch haøng hay nhoùm khaùch haøng maø caùc NHTM coù caùch toå chöùc theo doõi rieâng. Quy ñònh cuï theå giôùi haïn tín duïng ñoái vôùi khaùch haøng ñöôïc theå hieän ôû Quyeát ñònh soá 457/2005/QÑ- NHNN ngaøy 19/04/2005. ™ Tyû leä toái ña cuûa nguoàn voán ngaén haïn ñeå söû duïng cho vay trung daøi haïn. Ñeå hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng ñöôïc dieãn ra thoâng suoát, caàn phaûi caân ñoái ñöôïc nguoàn voán huy ñoäng vaø cho vay. Moïi ngaân haøng ñeàu nhaän thaáy raèng duøng tieàn göûi ngaén haïn ñeå cho vay trung daøi haïn ñeàu ñem laïi khoaûn lôïi nhuaän toái ña. Khi thöïc hieän nghieäp vuï naøy ngaân haøng coù moät nieàm tin laø khaùch haøng seõ göûi laïi soá tieàn ñoù khi ñaùo haïn nhöng chaúng may ngaân haøng khoâng giöõ ñöôïc söï tín nhieäm, khaùch haøng seõ keùo nhau ñeán ruùt tieàn trong khi ñoù caùc khoaûn cho vay trung daøi haïn khoâng theå naøo thu hoài ngay ñöôïc vaø keát quaû laø söï vôõ nôï chaén chaén khoâng theå traùnh khoûi. Do ñoù ngaân haøng moät maët toái ña hoùa lôïi nhuaän, maët khaùc phaûi ñaûm baûo an toaøn theo Quyeát ñònh soá 457/2005/QÑ-NHNN ngaøy 19/04/2005 thì tyû leä toái ña cuûa nguoàn voán ngaén haïn TCTD ñeå söû duïng cho vay trung daøi haïn ñoái vôùi NHTM laø 40%, ñoái vôùi TCTD khaùc laø 30%. ™ Phaân loaïi cho vay vaø möùc trích laäp döï phoøng ruûi ro. Ñeå ñaûm baûo chaát löôïng tín duïng cuõng nhö theo doõi kieåm soaùt ñöôïc nôï vay thì caùc NHTM tieán haønh phaân chia nhoùm nôï theo Quyeát ñònh soá 493/2005/QÑ- NHNN ngaøy 22/04/2005. Hieän nay, nôï vay cuûa caùc NHTM ñöôïc chia laøm 5 nhoùm töông öùng vôùi khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng, möùc ñoä ruûi ro cuûa caùc khoaûn nôï ñoù. Ñeå ñaûm baûo hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng ñieãn ra thoâng suoát khi xaûy ra söï coá cuûa caùc khoaûn nôï vay xaáu, caùc NHTM tieán haønh trích laäp döï phoøng ruûi ro ñeå xöû lyù. Töông öùng vôùi möùc ñoäâ ruûi ro cuûa töøng nhoùm maø tyû leä trích döï phoøng
19. 12 ruûi ro khaùc nhau, cuï theå nhoùm 5 tyû leä trích 100%, nhoùm 4 laø 50%, nhoùm 3 laø 20%, nhoùm 2 laø 5%, nhoùm 1 laø 0%. 1.2.2.2. Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc Ngaân haøng thöông maïi 1.2.2.2.1. Chæ tieâu veà khaû naêng sinh lôïi ™ Tyû leä ROA (Return on Assets) Lôïi nhuaän roøng (lôïi nhuaän sau thueá) ROA = *100% Toång taøi saûn coù Tyû leä naøy phaûn aùnh hieäu quaû kinh doanh treân moät ñôn vò taøi saûn coù cuûa ngaân haøng, laø thöôùc ño hieäu quaû ñaàu tö cuûa ngaân haøng bôûi vì moïi taøi saûn coù ñeàu laø nhöõng khoaûn ñaàu tö sinh laõi moãi ngaøy ngoaïi tröø hai loaïi taøi saûn tieàn maët vaø taøi saûn coá ñònh. Chæ tieâu ROA giuùp nhaø quaûn trò thaáy ñöôïc khaû naêng bao quaùt cuûa ngaân haøng trong vieäc taïo ra thu nhaäp töø taøi saûn coù. ROA cao khaúng ñònh hieäu quaû kinh doanh toát, ngaân haøng coù cô caáu taøi saûn coù hôïp lyù, coù söï ñieàu ñoäng ñoåi linh hoaït giöõa caùc khoaûn muïc treân taøi saûn coù tröôùc nhöõng bieán ñoäng cuûa neàn kinh teá. Do vaäy ROA coøn phaûn aùnh khaû naêng thích öùng cuûa ban laõnh ñaïo ngaân haøng tröôùc nhöõng thay ñoåi chung cuûa neàn kinh teá. Ñeå taêng ROA, caùc ngaân haøng phaûi tìm caùch gia taêng caùc khoaûn muïc taøi saûn coù sinh lôøi. Trong caùc khoaûn muïc cuûa toång taøi saûn thì cho vay laø khoaûn ñem laïi lôïi nhuaän chuû yeáu cho ngaân haøng. Vì muïc ñích toái ña hoùa lôïi nhuaän maø ngaân haøng gia taêng khoaûn ñaàu tö tín duïng, maø ñaây laø khoaûn chöùa ñöïng nhieàu ruûi ro nhaát. Nhö vaäy tyû leä ROA caøng cao theå hieän möùc ñoä ruûi ro caøng cao mang laïi töø toång taøi saûn coù. ™ Tyû leä ROE ( Return on Equity) Lôïi nhuaän roøng (lôïi nhuaän sau thueá) ROE = *100% Voán chuû sôû höõu Chæ tieâu naøy ño löôøng hieäu quaû söû duïng moät ñoàng voán chuû sôû höõu, ño löôøng khaû naêng laønh maïnh trong hoaït ñoäng cuûa moät ngaân haøng. Do tyû leä ROE phaûn aùnh lôïi nhuaän kieám ñöôïc töø moät ñôn vò voán chuû sôû höõu. Voán chuû sôû höõu bao goàm voán cuûa ngaân haøng vaø caùc quyõ döï tröõ, qua ñoù tyû leä naøy cho bieát khaû naêng söû duïng voán coå phaàn cuûa ngaân haøng neân ROE coù yù nghóa quan troïng ñoái vôùi coå ñoâng. ROE caøng lôùn cho thaáy keát quaû hoaït ñoäng treân voán coå phaàn cuûa ngaân haøng toát.
20. 13 ™ Moái quan heä giöõa ROA vaø ROE Trong phaân tích hieäu quaû hoaït ñoäng, caùc nhaø quaûn trò ngaân haøng luoân quan taâm ñeán hai chæ tieâu ROA vaø ROE, vaø hai chæ tieâu naøy coù moái quan heä chaët cheõ vôùi nhau thoâng qua coâng thöùc sau ñaây : Lôïi nhuaän roøng Lôïi nhuaän roøng Toång taøi saûn ROE = = x Voán chuû sôû höõu Toång taøi saûn Voán chuû sôû höõu Toång taøi saûn ROE = ROA x Voán chuû sôû höõu Moái quan heä naøy cho thaáy ROE raát deã bieán ñoäng do tyû soá toång taøi saûn treân voán chuû sôû höõu luoân lôùn hôn 1 nhieàu laàn, vì vaäy ROE coù ñoä nhaïy cao hôn ROA gaáp nhieàu laàn. Coâng thöùc naøy coøn tính toaùn ñöôïc khaû naêng söû duïng voán chuû sôû höõu cuûa ngaân haøng thoâng qua tyû soá toång taøi saûn treân voán chuû sôû höõu, coù nghóa laø ngaân haøng coù ROA thaáp nhöng vaãn coù theå ñaït ROE cao vôùi ñieàu kieän naâng cao tyû troïng voán huy ñoäng. Tuy nhieân, neáu ROE quaù lôn so vôùi ROA cho thaáy voán chuû sôû höõu cuûa ngaân haøng chieám tyû troïng nhoû hôn so vôùi toång nguoàn voán. Nhö vaäy lôïi nhuaän cuûa ngaân haøng chuû yeáu phuï thuoäc vaøo voán huy ñoäng, vì vaäy coù theå aûnh höôûng ñeán möùc ñoä an toaøn trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng. ™ Môû roäng chæ tieâu ROA Lôïi nhuaän roøng Toång thu nhaäp - Toång chi phí - Thueá ROA = = Toång taøi saûn coù Toång taøi saûn coù Thu töø laõi - Chi töø laõi Thu ngoaøi laõi - Chi ngoaøi laõi Thueá ROA = - - Toång taøi saûn coù Toång taøi saûn coù Toång taøi saûn coù Vieäc phaân ra caùc tyû leä nhö vaäy raát coù ích cho vieäc giaûi thích söï thay ñoåi trong traïng thaùi taøi chính cuûa ngaân haøng. Töø ñoù, nhaø quaûn trò coù theå choïn caùc phöông aùn khaùc nhau ñeå giaûm thieåu ñaàu tö vaøo caùc danh muïc ít hieäu quaû, ñoàng thôøi quaûn lyù chaët cheõ caùc danh muïc taøi saûn coù ñeå coù theå vöøa ñaùp öùng nhu caàu thanh khoaûn vöøa coù theå ñaït ñöôïc lôïi nhuaän cao. ™ Môû roäng chæ tieâu ROE Lôïi nhuaän roøng Lôïi nhuaän roøng Toång thu nhaäp Toång taøi saûn ROE = = x x Voán chuû sôû höõu Toång thu nhaäp Toång taøi saûn Voán chuû sôû höõu (1) (2) (3) Lôïi nhuaän roøng (1) Tyû leä sinh lôøi = Toång thu nhaäp
21. 14 Tyû leä naøy phaûn aùnh hieäu quaû quaûn lyù chi phí cuûa ngaân haøng. Toång thu nhaäp (2) Tyû leä hieäu quaû söû duïng taøi saûn = Toång taøi saûn Tyû leä naøy phaûn aùnh caùc chính saùch quaûn lyù caùc danh muïc ñaàu tö cuûa ngaân haøng (ñaëc bieät laø caáu truùc vaø thu nhaäp cuûa taøi saûn) Toång taøi saûn (3) Tyû leä voán chuû sôû höõu = Voán chuû sôû höõu Tyû leä naøy phaûn aùnh chính saùch ñoøn baåy veà taøi chính töùc laø vieäc löïa choïn nguoàn voán ñeå taøi trôï cho hoaït ñoäng ngaân haøng (nôï hay voán chuû sôû höõu). Toång thu nhaäp cuûa ngaân haøng bao goàm taát caû caùc nguoàn thu töø caùc saûn phaåm, dòch vuï. Cuï theå bao goàm caùc khoaûn thu töø laõi cho vay, töø hoaït ñoäng ñaàu tö, töø hoaït ñoäng kinh doanh ngoaïi hoái, hoaït ñoäng treân thò tröôøng lieân ngaân haøng, caùc khoaûn thu dòch vuï vaø thu khaùc. 1.2.2.2.2. Chæ tieâu veà quy moâ vaø chaát löôïng tín duïng Hoaït ñoäng tín duïng laø moät hoaït ñoäng kinh doanh truyeàn thoáng nhöng laïi laø hoaït ñoäng kinh doanh chuû yeáu cuûa caùc NHTM hieän nay. Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa caùc NHTM thì taøi saûn sinh lôøi veà caùc khoaûn cho vay thöôøng chieám tyû troïng lôùn khoaûng 60% ñeán 70% toång taøi saûn coù. Ñaây laø nghieäp vuï mang laïi lôïi nhuaän chuû yeáu cho ngaân haøng. Do ñoù vieäc xem xeùt quy moâ cuõng nhö chaát löôïng tín duïng laø vieäc laøm raát caàn thieát trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng. Caùc chæ tieâu lieân quan ñeán tín duïng nhö sau: Toång dö nôï Tyû leä söû duïng voán = Toång voán huy ñoäng Tyû leä naøy cho bieát hieäu quaû ñaàu tö tín duïng cuûa voán huy ñoäng vaø giuùp so saùnh khaû naêng cho vay vôùi khaû naêng huy ñoäng voán cuûa ngaân haøng. Thöôøng tyû soá naøy ñaït töø 0,6 ñeán 0,7 laø toát vì theå hieän ngaân haøng ñaõ söû duïng hieäu quaû ñoàng voán huy ñoäng vaøo caùc hoaït ñoäng mang laïi thu nhaäp vaø ñaûm baûo an toaøn. Toång dö nôï Tyû leä toång dö nôï /Toång taøi saûn coù = Toång taøi saûn coù Tyû leä naøy cho bieát quy moâ cuûa hoaït ñoäng tín duïng cuûa NHTM. Thoâng thöôøng tyû troïng hoaït ñoäng tín duïng chieám töø 60% ñeán 70% toång taøi saûn cuûa ngaân haøng. Nôï quaù haïn Tyû leä nôï quaù haïn = Toång dö nôï
22. 15 Tyû leä naøy xaùc ñònh chaát löôïng tín duïng cuûa NHTM, ñaây laø maáu choát ñeå cho NHTM tröôùc heát laø toàn taïi vaø sau ñoù laø nuoâi soáng naêng löïc caïnh tranh. Do ñoù chaát löôïng tín duïng ngaân haøng trôû thaønh yeáu toá quan troïng theå hieän hieäu quaû hoaït ñoäng. Vieäc caùc NHTM xaây döïng quy trình caáp phaùt tín duïng laø ñeå ñaûm baûo chaát löôïng tín duïng. Tyû leä nôï quaù haïn caøng cao thì chaát löôïng tín duïng cuûa ngaân haøng caøng keùm. 1.3. NHAÂN TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI Beân caïnh nhöõng chæ tieâu theå hieän naêng löïc taøi chính cuûa ngaân haøng, ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh thì moãi ngaân haøng caàn chuù yù theâm khaû naêng caïnh tranh cuûa mình thoâng qua vieäc phaân tích moâi tröôøng beân ngoaøi vaø beân trong aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng. 1.3.1. Moâi tröôøng beân ngoaøi 1.3.1.1. Moâi tröôøng vó mo⠙ Caùc yeáu toá kinh teá. Caùc yeáu toá kinh teá coù aûnh höôûng ñeán khaû naêng taïo lôïi nhuaän, khaû naêng oån ñònh vaø phaùt trieån vöõng maïnh cuûa caùc NHTM. Baát cöù söï bieán ñoäng naøo cuûa laïm phaùt, taêng tröôûng kinh teá xaõ hoäi, chính saùch tieàn teä, cuõng laø nhaân toá aûnh höôûng ñeán hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM, thaäm chí coøn taïo ra khuûng hoaûng do taùc ñoäng laây lan cuûa kinh teá thò tröôøng. Taêng tröôûng kinh teá cao hay thaáp ñeàu aûnh höôûng ñeán hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caû heä thoáng NHTM. Aûnh höôûng roõ reät nhaát cuûa taêng tröôûng kinh teá ñoái vôùi hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa NHTM laø aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng huy ñoäng voán vaø hoaït ñoäng tín duïng cuûa caùc NHTM. Gaén vôùi quaù trình taêng tröôûng cao laø nhu caàu voán cuõng taêng cao. Taêng tröôûng kinh teá moät caùch oån ñònh, an toaøn vaø hieäu quaû chính laø neàn taûng ñeå hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng coù hieäu quaû. ™ Caùc yeáu toá xaõ hoäi, vaên hoùa. Caùc yeáu toá xaõ hoäi aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng nhö trình ñoä daân trí, taäp quaùn söû duïng tieàn maët vaø söï hieåu bieát cuûa ngöôøi daân veà heä thoáng ngaân haøng. Baát kyø doanh nghieäp naøo muoán hoaït ñoäng kinh doanh ñeàu tìm hieåu phong tuïc taäp quaùn, caùc yeáu toá vaên hoùa ñaëc tröng cuûa daân toäc ñoù. Yùeáu toá naøy aûnh höôûng lôùn hieäu quaû kinh doanh cuûa ngaân haøng. Trong xu theá caïnh tranh hieän nay, caùc ngaân haøng Vieät Nam seõ phaùt huy ñöôïc öu theá naøy vì khoâng ai hieåu roõ Vieät Nam baèng ngöôøi Vieät.
23. 16 ™ Caùc yeáu toá chính trò, chính saùch vaø phaùp luaät. Neáu heä thoáng phaùp luaät (Luaät, phaùp leänh, nghò ñònh, thoâng tö, quy ñònh, ) minh baïch, roõ raøng, kòp thôøi, ñoàng boä vaø hieäu löïc seõ coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM. Töø ñoù caùc NHTM môùi huy ñöôïc quyeàn chuû ñoäng, linh hoaït trong hoaït ñoäng kinh doanh vaø yeân taâm raèng mình ñaõ thöïc hieän ñuùng phaùp luaät. Maët khaùc, cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM cuõng ña daïng, bieán ñoåi vaø phaùt trieån khoâng ngöøng, vì vaäy heä thoáng phaùp lyù ñònh kyø phaûi boå sung, ñieàu chænh moät caùch kòp thôøi cho phuø hôïp vôùi thöïc tieãn. ™ Yùeáu toá khoa hoïc, coâng ngheä. Vôùi söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä thoâng tin vaø vieãn thoâng ñaõ taïo ñieàu kieän cho vieäc naâng cao naêng suaát lao ñoäng, giaûm chi phí ñaàu vaøo, ñaåy nhanh quaù trình cung caáp caùc saûn phaåm vaø dòch vuï vôùi chi phí thaáp nhaát, tieän lôïi nhaát, nhanh choùng vaø kòp thôøi seõ thuaän lôïi hôn trong vieäc thu huùt khaùch haøng, töø ñoù laøm cho hieäu quaû hoaït ñoäng ñöôïc naâng cao. Söï phaùt trieån cuûa coâng ngheä thoâng tin vaø vieãn thoâng cuõng goùp phaàn vaøo vieäc hoäi nhaäp vaø quoác teá hoùa caùc hoaït ñoäng giao dòch cuûa NHTM, töø ñoù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng ngaøy caøng ñöôïc môû roäng vaø naâng cao. 1.3.1.2. Moâi tröôøng vi mo⠙ Ñoái thuû caïnh tranh hieän taïi Trong neàn kinh teá thò tröôøng, vì lôïi ích cuûa baûn thaân mình neân caùc NHTM phaûi caïnh tranh vôùi nhau. Caùc ngaân haøng caïnh tranh gay gaét vôùi nhau ñeå chieám thò phaàn, khaùch haøng thoâng qua vieäc gia taêng voán, coâng ngheä, chính saùch saûn phaåm dòhc vuï, quan taâm chaêm soùc khaùch haøng. Söï caïnh tranh giöõa caùc NHTM seõ khuyeán khích caùc ngaân haøng söû duïng vaø phaân boå caùc nguoàn löïc taøi chính coù hieäu quaû hôn. Keát quaû cuûa quaù trình caïnh tranh ngaân haøng naøo coù hoaït ñoäng coù hieäu quaû seõ toàn taïi vaø phaùt trieån, ngaân haøng naøo hoaït ñoäng keùm hieäu quaû seõ thu heïp phaïm vi hoaït ñoäng vaø bò thò tröôøng ñaøo thaûi. ™ Ñoái thuû caïnh tranh tieàm aån Khi hoäi nhaäp dieãn ra nhöõng raøo caûn veà phaùp lyù nhaèm haïn cheá caùc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc Ngaân haøng nöôùc ngoaøi vaø lieân doanh ñöôïc gôõ boû. Khi ñoù söùc eùp caïnh tranh ñoái vôùi caùc NHTM Vieät Nam seõ taêng leân. Söï coï saùt vôùi caùc Ngaân
24. 17 haøng nöôùc ngoaøi cuõng seõ laø ñoäng löïc thuùc ñaåy coâng cuoäc ñoåi môùi vaø caûi caùch ngaân haøng ñem laïi hieäu quaû hoaït ñoäng cao hôn. ™ Khaùch haøng Khaùch haøng laø moät boä phaän raát quan troïng goùp phaàn vaøo söï thaønh coâng cuûa ngaân haøng. Chuùng ta caàn ñieàu tra tình hình daân cö, sôû thích cuûa töøng boä phaän daân cö ñeå kòp thôøi ñaùp öùng caùc nhu caàu cuûa hoï baèng caùc saûn phaåm, dòch vuï töông öùng. 1.3.2. Moâi tröôøng beân trong. ™ Naêng löïc taøi chính Ñaây laø yeáu toá theå hieän quy moâ hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng, baát kyø ngaân haøng naøo coù voán töï coù lôùn seõ coù khaû naêng huy ñoäng voán vaø cung öùng tín duïng cao. Trong xu theá hoäi nhaäp vaø phaùt trieån, tình hình caïnh tranh gay gaét trong lónh vöïc taøi chính, ngaân haøng giöõa caùc TCTD, vieäc taêng voán töï coù cuûa baûn thaân moãi ngaân haøng heát söùc caàn thieát. Caùc ngaân haøng coù voán ñieàu leä töông ñoái lôùn ñaõ khoâng ngöøng môû roäng quy moâ hoaït ñoäng, ña daïng hoùa saûn phaåm ñeå chieám thò phaàn, naâng cao naêng löïc cung caáp dòch vuï vaø taïo ra nhieàu tieän ích cho khaùch haøng. ™ Cô caáu toá chöùc vaø ñieàu haønh Söï yeáu keùm trong vieäc quaûn trò, ñieàu haønh vaø kieåm soaùt laø nhaân toá quan troïng goùp phaàn laøm cho hoaït ñoäng cuûa NHTM keùm hieäu quaû. Naêng löïc quaûn trò phaûn aùnh khaû naêng ñeà ra vaø löïa choïn nhöõng chieán löôïc kinh doanh phuø hôïp, mang laïi hieäu quaû cao nhaát nhö caùc chieán löôïc veà hoaït ñoäng huy ñoäng voán, caáp tín duïng, hoaït ñoäng thanh toaùn, dòch vuï, toå chöùc boä maùy Caùc quy trình veà quaûn lyù nhö: quaûn lyù taøi saûn coù, quaûn lyù ruûi ro tín duïng, quaûn trò ruûi ro thanh khoaûn, ruûi ro laõi suaát Töø ñoù taïo neân moät chuaån möïc cho hoaït ñoäng ngaân haøng thích nghi daàn vôùi phöông thöùc quaûn trò hieän ñaïi. ™ Chính saùch phaùt trieån nguoàn nhaân löïc Chaát löôïng cuûa ñoäi nguõ nhaân söï laø yeáu toá coù tính quyeát ñònh ñeán söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa moät toå chöùc, chaát löôïng cuûa ñoäi nguõ nhaân söï theå hieän ôû trình ñoä chuyeân moân, kyõ caøng nghieäp vuï, phaåm chaát ñaïo ñöùc, phong caùch öùng xöû phuø hôïp vôùi coâng vieäc vaø vôùi moïi tình huoáng. NHTM laø moät doanh nghieäp ñaëc bieät vôùi nhieàu hoaït ñoäng ña daïng vaø moái quan heä kinh teá vôùi nhieàu chuû theå kinh teá, xaõ hoäi hoaït ñoäng trong nhöõng lónh vöïc khaùc nhau; nhaát laø hieän nay hoaït ñoäng cuûa NHTM luoân gaén vôùi hoaït ñoäng cuûa neàn kinh teá thò tröôøng vaø saép tôùi seõ tieán tôùi hoäi nhaäp quoác teá thì caøng ñoøi hoûi veà chaát löôïng cuûa ñoäi nguõ nhaân söï hôn nöõa.
25. 18 ™ Chuû tröông veà ñaàu tö ñeå phaùt trieån coâng ngheä ngaân haøng Hieän nay vieäc öùng duïng coâng ngheä thoâng tin vaøo hoaït ñoäng ngaân haøng, ñaëc bieät laø trong dòch vuï thanh toaùn vaø moät soá dòch vuï khaùc laø moät taát yeáu. Bôûi vì vieäc hoaøn thieän vaø phaùt trieån caùc saûn phaåm dòch vuï ngaân haøng noù chæ ñem laïi hieäu quaû khi vaø chæ khi döïa treân neàn taûng coâng ngheä ngaân haøng hieän ñaïi, tieân tieán. Do ñoù, vieäc löïa choïn ñuùng coâng ngheä vaø söû duïng coù hieäu quaû coâng ngheä ñoù laø moät khaâu quan troïng caàn phaûi quan taâm, xem xeùt ñeå taêng cöôøng naêng löïc caïnh tranh vaø gia taêng hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa moãi NHTM. ™ Marketing Marketing trong hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM ñöôïc moâ taû laø moät quaù trình xaùc ñònh, döï baùo, thieát laäp vaø ñaùp öùng thoûa maõn nhu caàu cuûa khaùch haøng ñoái vôùi saûn phaåm, dòch vuï. Nhöõng noäi dung cô baûn cuûa marketing laø nghieân cöùu vaø phaân tích khaû naêng cuûa thò tröôøng, löïa choïn thò tröôøng muïc tieâu, ñònh vò thöông hieäu, xaây döïng thöông hieäu vaø caùc hoaït ñoäng chaêm soùc khaùch haøng. Quaù trình naøy thöïc hieän toát seõ goùp phaàn naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. 1.4. YÙ NGHÓA CUÛA VIEÄC NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI. Trong neàn kinh teá thò tröôøng khoâng ngöøng naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc NHTM coù yù nghóa raát to lôùn theå hieän qua caùc maët sau : - Caùc NHTM hoaït ñoäng coù hieäu quaû seõ taêng cöôøng khaû naêng trung gian taøi chính nhö naâng cao möùc huy ñoäng caùc nguoàn voán trong nöôùc vaø phaân boå nguoàn voán ñoù vaøo nôi söû duïng coù hieäu quaû, goùp phaàn ñaùp öùng nhu caàu voán ngaøy caøng taêng cho söï nghieäp coâng nghieäp hoùa hieän ñaïi hoùa ñaát nöôùc. - Hoaït ñoäng caøng coù hieäu quaû thì vieäc cung öùng voán tín duïng vaø caùc dòch vuï khaùc seõ coù chi phí caøng thaáp, töø ñoù goùp phaàn naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc toå chöùc kinh teá, goùp phaàn thöùc ñaåy neàn kinh teá taêng tröôûng. Khi ñoù seõ coù taùc ñoäng ngöôïc trôû laïi laøm cho NHTM phaùt trieån vaø hoaït ñoäng coù hieäu quaû hôn. - Khi hoaït ñoäng coù hieäu quaû thì NHTM caøng coù ñieàu kieän ñeå taêng tích luõy, hieän ñaïi hoùa coâng ngheä, naâng cao naêng löïc caïnh tranh khoâng nhöõng ñoái vôùi thò tröôøng trong nöôùc maø coøn töøng böôùc vöôn ra thò tröôøng nöôùc ngoaøi, tieáp caän vaø hoäi nhaäp vôùi thò tröôøng taøi chính quoác teá
26. 19 1.5. KINH NGHIEÄM NAÂNG CAO HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA CAÙC NGAÂN HAØNG ÔÛ MOÄT SOÁ NÖÔÙC TREÂN THEÁ GIÔÙI Ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh thì caùc ngaân haøng treân theá giôùi ñaõ vaän duïng thaønh coâng moät soá bieän phaùp, ñaây coù theå ñöôïc coi laø nhöõng kinh nghieäm maø caùc ngaân haøng Vieät Nam caàn chuù yù. 1.5.1. Kinh nghieäm cuûa caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi 1.5.1.1. Trung Quoác Ñeå naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh, caùc Ngaân haøng ôû Trung Quoác ñaõ tieán haønh aùp duïng caùc bieän phaùp sau: - Tieán haønh caét giaûm nhaân löïc vaø chi phí, cuï theå trong giai ñoaïn 1998-2002, boán ngaân haøng lôùn nhaát cuûa Trung Quoác ñaõ tieán haønh caét giaûm 250 ngaøn lao ñoäng vaø giaûi theå khoaûng 45 ngaøn chi nhaùnh hoaït ñoäng keùm hieäu quaû, ñieàu naøy ñaõ giuùp cho nhöõng ngaân haøng naøy hoaït ñoäng coù hieäu quaû hôn. - Ñeå thöïc hieän chieán löôïc baùn coå phaàn cho nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi, caùc NHTMQD cuûa Trung Quoác cuõng taêng cöôøng tìm kieám caùc ñoái taùc chieán löôïc nöôùc ngoaøi danh tieáng vaø keát quaû laø Ngaân haøng Phaùt trieån Quaûng Ñoâng ñaõ baùn 20% coå phaàn cho Citigroup, moät toå chöùc taøi chính lôùn nhaát cuûa Myõ. Beân caïnh ñoù caùc ngaân haøng ôû Trung Quoác ñaõ phaùt haønh coå phieáu laàn ñaàu ra coâng chuùng thoâng qua caùc Trung taâm giao dòch chöùng khoaùn coù uy tín vaø sau ñoù laø phaùt haønh traùi phieáu ra nöôùc ngoaøi ñeå taêng voán. - Veà xöû lyù nôï xaáu, laønh maïnh hoùa taøi chính, caùc ngaân haøng ôû Trung Quoác ñaõ khaù thaønh coâng trong vaán ñeà giaûi quyeát nôï khoù ñoøi thoâng qua caùc coâng ty quaûn lyù taøi saûn (AMC). Trong 6 thaùng ñaàu naêm 2004, Ngaân haøng Trung Quoác, moät trong boán ngaân haøng lôùn cuûa Trung Quoác, ñaõ xöû lyù ñöôïc 108,4 tyû NDT nôï khoù ñoøi, ñoàng thôøi baùn 149,8 tyû NDT nôï khoù ñoøi cho coâng ty quaûn lyù taøi saûn. Ñieàu naøy ñaõ laøm giaûm nôï khoù ñoøi cuûa Ngaân haøng Trung Quoác töø 16,29% ñaàu naêm 2004 xuoáng coøn 5,46% vaøo cuoái naêm 2004. 1.5.1.2. Myõ Töông töï nhö ôû Trung Quoác, Ngaân haøng Bank of New York Mellon Corporation ôû Myõ döï ñònh caét giaûm 3.900 nhaân vieân vaø seõ caét giaûm chi phí 700 trieäu USD/naêm trong giai ñoaïn 2002-2010 ñeå tieát giaûm bôùt chi phí. Phaùt trieån maïng löôùi coù yù nghóa quan troïng trong vieäc chieám lónh thò phaàn, naâng cao söùc caïnh tranh nhaèm cung caáp toái ña caùc hoaït ñoäng kinh doanh ñeán vôùi ñoâng
27. 20 ñaûo khaùch haøng. Ngaân haøng Bank of America hieän coù khoaûng 5.722 chi nhaùnh treân toaøn nöôùc Myõ. 1.5.1.3. Haøn Quoác Cuõng nhö caùc Ngaân haøng Trung Quoác, caùc Ngaân haøng ôû Haøn Quoác cuõng nhanh choùng baùn baùn coå phaàn cho nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi. Ñeán cuoái naêm 2001, caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi naém giöõ 51% coå phaàn ôû Ngaân haøng Korea First vaø 40% Ngaân haøng KorAm taïi Haøn Quoác. 1.5.2. Kinh nghieäm cuûa caùc chi nhaùnh Ngaân haøng nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam Ngoaøi ra caùc chi nhaùnh cuûa caùc Ngaân haøng nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam hoaït ñoäng khaù hieäu quaû. Hoï ñaõ ñaàu tö vaø öùng duïng thaønh coâng coâng ngheä ngaân haøng hieän ñaïi nhö heä thoáng chuyeån tieàn ñieän töû lieân ngaân haøng, heä thoáng maùy ATM, Internet Banking, E- Banking, Home Banking, vaøo phuïc vuï nhu caàu khaùch haøng. Beân caïnh ñoù, vieäc ñaøo taïo nhöõng ngöôøi quaûn lyù gioûi vaø ñoäi nguõ nhaân vieân chuyeân nghieäp luoân ñöôïc quan taâm. Ñònh höôùng cuûa caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi taïi Vieät Nam laø ngaân haøng baùn leû neân ñoái töôïng khaùch haøng muoán höôùng ñeán laø khaùch haøng nhoû leû, hoï luoân nghieân cöùu ñöa ra nhieàu saûn phaåm, dòch vuï môùi phuïc vuï nhu caàu ña daïng cuûa khaùch haøng. 1.5.3. Baøi hoïc kinh nghieäm ñöôïc ruùt ra töø vieäc naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc ngaân haøng ôû caùc nöôùc treân theá giôùi Hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh laø vaán ñeà maø moãi ngaân haøng ñeàu quan taâm, noù quyeát ñònh söï thaønh coâng hay thaát baïi cuûa töøng ngaân haøng. Do moâi tröôøng kinh teá, chính trò, xaõ hoäi giöõa Trung Quoác vaø Vieät Nam coù nhöõng ñieåm khaù töông ñoàng neân nhöõng vaán ñeà lôùn maø caùc ngaân haøng Trung Quoác ñaõ vaø ñang gaëp phaûi cuõng laø nhöõng vaán ñeà maø caùc ngaân haøng Vieät Nam ñang phaûi traõi nghieäm. Do vaäy vieäc ruùt ra nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm töø nöôùc naøy nhaèm nghieân cöùu vaän duïng ñeå phaùt trieån heä thoáng ngaân haøng Vieät Nam trong boái caûnh hoäi nhaäp kinh teá quoác teá laø caàn thieát, nhöõng baøi hoïc kinh nghieäm chung nhaát coù theå ruùt ra nhö sau: - Bieän phaùp tieát giaûm nhaân löïc vaø chi phí cuøng vôùi vieäc laønh maïnh hoùa tình hình taøi chính laø vieäc laøm khoâng taùch rôøi vôùi muïc tieâu naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng nhö 02 nuôùc laø Myõ vaø Trung Quoác aùp duïng. - Trong xu theá hoäi nhaäp hieän nay thì chieán löôïc baùn coå phaàn cho caùc ñoái taùc nöôùc ngoaøi ñöôïc söû duïng phoå bieán nhaèm naâng cao vò theá caïnh tranh, tranh thuû söï hoã trôï kyõ thuaät coâng ngheä hieän ñaïi vaøo vieäc phaùt trieån caùc saûn phaåm dòch
28. 21 vuï môùi vaø naâng cao kyõ naêng quaûn lyù ñieàu haønh. Kinh nghieäm naøy ñöôïc tích luõy töø 02 nöôùc laø Trung Quoác vaø Haøn Quoác. - Caùc chi nhaùnh ngaân haøng nöôùc ngoaøi khi xaâm nhaäp vaøo thò tröôøng Vieät Nam ñeàu ñònh höôùng trong quaù trình hoaït ñoäng kinh doanh cho mình laø ngaân haøng baùn leõ, nhanh choùng phaùt trieån caùc dòch vuï ngaân haøng hieän ñaïi treân cô sôû öùng duïng coâng ngheä thoâng tin tieân tieán nhaát. - Moät kinh nghieäm môû roäng maïng löôùi laø caàn thieát nhöng cuõng caàn ñaàu tö chieàu saâu cho coâng ngheä môùi coù theå ñem laïi hieäu quaû cho hoaït ñoäng môû roäng maïng löôùi kinh doanh cuûa ngaân haøng nhö nuôùc Myõ ñaõ aùp duïng. * * * Keát luaän chöông I Chöông I ñaõ cung caáp nhöõng lyù luaän cô baûn veà NHTM noùi chung vaø NHTM coå phaàn noùi rieâng. Thoâng qua caùc hoaït ñoäng cuûa caùc NHTM luaän vaên cuõng ñeà caäp ñeán nhöõng chæ ñaùnh giaù naêng löïc taøi chính cuûa ngaân haøng thoâng qua caùc chæ tieâu nhö ROA, ROE, chaát löôïng tín duïng, Beân caïnh ñoù ñeå caùc NHTM hoaït ñoäng an toaøn thì caùc chæ tieâu ñaûm baûo an toaøn cuõng ñöôïc giôùi thieäu trong chöông naøy. Nhöng khi noùi ñeán naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh thì phaûi xaùc ñònh ñöôïc caùc yeáu toá moâi tröôøng taùc ñoäng laøm aûnh höôûng ñeán hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng. Ñaây laø nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán naêng löïc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng. Caùc lyù thuyeát cô baûn naøy laøm sô sôû ñeå phaân tích trong chöông sau, töø ñoù ñaùnh giaù, xaùc ñònh ñuùng thöïc traïng cuûa ngaân haøng ñeå coù giaûi phaùp naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh. Ñoàng thôøi, luaän vaên cuõng giôùi thieäu kinh nghieäm cuûa caùc nöôùc treân theá giôùi veà vaán ñeà naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh laøm baøi hoïc kinh nghieäm cho caùc NHTM taïi Vieät Nam.
29. 22 CHÖÔNG II: PHAÂN TÍCH HIEÄU QUAÛ HOAÏT ÑOÄNG KINH DOANH CUÛA NGAÂN HAØNG THÖÔNG MAÏI COÅ PHAÀN NAM AÙ 2.1. QUAÙ TRÌNH HÌNH THAØNH VAØ PHAÙT TRIEÅN CUÛA NGAÂN HAØNG TMCP NAM AÙ 2.1.1. Quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån Ngaân haøng TMCP Nam AÙ (NHNA) chính thöùc hoaït ñoäng töø ngaøy 21/10/1992, laø moät trong nhöõng Ngaân haøng TMCP ñaàu tieân ñöôïc thaønh laäp sau Phaùp leänh veà ngaân haøng ñöôïc Nhaø nöôùc ban haønh naêm 1990. Qua 14 naêm hoaït ñoäng, cô sôû vaät chaát vaø maïng löôùi hoaït ñoäng cuûa NHNA ngaøy caøng môû roäng, ñôøi soáng caùn boä coâng nhaân vieân ngaøy caøng ñöôïc caûi thieän, uy tín cuûa ngaân haøng ngaøy caøng ñöôïc naâng cao. Ngaân haøng Nam AÙ ñöôïc hình thaønh töø söï chuyeån theå cuûa 3 Hôïp taùc xaõ tín duïng laø An Ñoâng, Thò Ngheø vaø Taân Ñònh vôùi nguoàn voán khieâm toán 5 tyû ñoàng cuøng vôùi 50 caùn boä coâng nhaân vieân. Sau khi vöôït qua nhöõng khoù khaên ban ñaàu trong thôøi kyø khuûng hoaûng cuûa caùc hôïp taùc xaõ tín duïng, ñeán nay NHNA ñaõ coù söï phaùt trieån vöôït baät, voán ñieàu leä taêng 110 laàn so vôùi luùc thaønh laäp, caùn boä coâng nhaân vieân taêng hôn 10 laàn, coù maïng löôùi hoaït ñoäng traûi daøi töø Baéc ñeán Nam. Hieän nay truï sôû chính toïa laïc taïi nhaø soá 97 Bis Haøm Nghi, Phöôøng Nguyeãn Thaùi Bình, Quaän 1, TP.HCM. Ngoaøi ra, heä thoáng maïng löôùi giao dòch ñaõ trieån khai ñöôïc 30 ñôn vò (Chi nhaùnh vaø Phoøng giao dòch) taïi caùc tænh thaønh, vuøng kinh teá troïng ñieåm vaø 1 Coâng ty quaûn lyù nôï vaø khai thaùc taøi saûn. Vôùi muïc tieâu ña daïng hoùa chieán löôïc kinh doanh, nhanh choùng thích öùng vôùi xu theá hoäi nhaäp quoác teá, NHNA ñang tích cöïc môû roäng phaïm vi hôïp taùc, lieân keát kinh doanh trong nhieàu lónh vöïc khaùc nhau. Ñoàng thôøi, thoâng qua vieäc ñaàu tö trieån khai heä thoáng phaàn meàm Tifa ñeå phaùt huy cao nhaát hieäu quaû quaûn lyù, thöïc hieän muïc tieâu phuïc vuï lôïi ích cuûa khaùch haøng. Trong boái caûnh neàn kinh teá ñaát nöôùc ñang trong giai ñoaïn phaùt trieån nhanh vôùi nhieàu thôøi cô vaø thaùch thöùc môùi, NHNA cuõng ñaõ xaùc ñònh muïc tieâu chính trong hoaït ñoäng cuûa mình laø luoân tìm toøi, saùng taïo, chaáp nhaän thaùch thöùc, khoâng ngöøng ñoåi môùi ñeå NHNA ñaït ñeán söï hoaøn thieän vaø phaùt trieån beàn vöõng. NHNA tieáp tuïc
30. 23 phaùt trieån theo phöông chaâm: an toaøn, phaùt trieån, hieäu quaû, beàn vöõng vaø taïo tieàn ñeà vöõng chaéc ñeå phaùt trieån nhanh tieán vaøo hoäi nhaäp. 2.1.2. Cô caáu toå chöùc (keøm phuï luïc 1 ) 2.1.3. Saûn phaåm, dòch vuï Veà huy ñoäng voán - Tieàn göûi thanh toaùn baèng VND, ngoaïi teä. - Tieàn göûi coù kyø haïn baèng VND, ngoaïi teä - Tieàn göûi tieát kieäm khoâng kyø haïn baèng VND, ngoaïi teä - Tieàn göûi tieát kieäm coù kyø haïn baèng VND, ngoaïi teä, vaøng Veà tín duïng - Cho vay ngaén haïn phuïc vuï nhu caàu voán cho saûn xuaát kinh doanh, hoaït ñoäng dòch vuï. - Cho vay trung daøi haïn phuïc vuï nhu caàu ñaàu tö xaây döïng, mua saém thieát bò, ñoåi môùi coâng ngheä. - Cho vay daân cö phuïc vuï nhu caàu xaây döïng, söõa chöõa nhaø, mua baùn nhaø. - Cho vay ñaàu tö phaùt trieån noâng nghieäp vaø noâng thoân - Cho vay tieâu duøng. - Chieát khaáu thöông phieáu, traùi phieáu vaø giaáy tôø coù giaù. - Taøi trôï xuaát nhaäp khaåu Veà dòch vuï thanh toaùn - Thöïc hieän caùc nghieäp vuï baûo laõnh thanh toaùn trong nöôùc vaø quoác teá. - Thöïc hieän caùc nghieäp vuï thanh toaùn xuaát nhaäp khaåu. - Dòch vuï thanh toaùn trong nöôùc - Dòch vuï chuyeån tieàn trong nöôùc vaø quoác teá - Dòch vuï nhaän chuyeån tieàn trong nöôùc vaø quoác teá - Dòch vuï Western Union - Dòch vuï thu ñoåi ngoaïi teä, vaøng Qua phaàn giôùi thieäu veà quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa NHNA nhö treân, ñeå ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng luaän vaên seõ tieán haønh
31. 24 ñaùnh giaù thöïc traïng veà naêng löïc taøi chính vaø naêng löïc hoaït ñoäng kinh doanh cuûa ngaân haøng. 2.2. ÑAÙNH GIAÙ NAÊNG LÖÏC TAØI CHÍNH CUÛA NGAÂN HAØNG TMCP NAM AÙ TRONG THÔØI GIAN QUA. 2.2.1. Keát quaû hoaït ñoäng cuûa NHNA trong giai ñoaïn 2002-2006 Sau 14 naêm hoaït ñoäng kinh doanh, NHNA ñaõ ñaït ñöôïc nhöõng böôùc phaùt trieån vöôït baät. Voán ñieàu leä töø 5 tyû ñoàng naêm 1992 ñaõ lieân tuïc taêng ñeán naêm 2006 ñaït 550 tyû ñoàng. Vieäc gia taêng voán ñieàu leä coù yù nghóa quan troïng bôûi noù quyeát ñònh naêng löïc taøi chính, khaû naêng huy ñoäng, quy moâ tín duïng, quy moâ ñaàu tö, phaùt trieån coâng ngheä, môû roäng maïng löôùi cuûa ngaân haøng. Vôùi söï gia taêng voán naøy ñaõ taïo ñieàu kieän cho caùc ñôn vò trong heä thoáng NHNA taêng khaû naêng cung öùng tín duïng, huy ñoäng voán ñoái vôùi nhöõng khaùch haøng lôùn vaø hoaït ñoäng nghieäp vuï treân thò tröôøng lieân ngaân haøng. Vaø ñaây cuõng laø cô sôû ñeå toång taøi saûn cuûa ngaân haøng lieân tuïc taêng, cuoái naêm 2006 ñaït 3.884,44 tyû ñoàng, taêng 141,98% so vôùi naêm 2005. Baûng 2.1: Tình hình taøi chính cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 Ñvt: Tyû ñoàng Söû duïng voán 2002 2003 2004 2005 2006 1. Tieàn maët taïi quyõ 36,36 35,89 45,81 50,05 226,58 2. Tieàn göûi taïi NHNN vaø caùc TCTD khaùc 193,03 129,42 203,77 142,17 1.188,22 3. Cho vay TCKT vaø caù nhaân 403,63 603,95 789,18 1.247,09 2.041,00 4. Ñaàu tö 14,33 9,43 61,67 78,92 125,66 5. Taøi saûn 4,63 10,41 22,57 58,50 61,51 6. Taøi saûn coù khaùc 14,75 35,13 50,67 28,51 241,46 Toång söû duïng voán 666,73 824,241.173,67 1.605,24 3.884,44 Nguoàn voán 1. Tieàn göûi, tieàn vay cuûa NHNN vaø TCTD 36,39 53,00 48,41 187,72 1.238,24 2. Tieàn göûi cuûa TCKT vaø caù nhaân 537,25 657,85 956,10 1.185,20 1.894,75 3. Voán taøi trôï uûy thaùc 9,11 12,51 18,81 24,64 4. Taøi saûn nôï khaùc 3,78 15,67 19,38 27,60 127,80 5. Voán cuûa TCTD 70,04 70,04 112,22 150,04 550,04 6. Quyõ cuûa TCTD 1,43 3,83 4,62 6,76 9,84 7. Lôïi nhuaän tröôùc thueá 17,85 14,75 20,43 29,12 8. Lôïi nhuaän sau thueá 39,14 Toång nguoàn voán 666,73 824,241.173,67 1.605,24 3.884,44 (Nguoàn: Baùo caùo kieåm toaùn cuûa NHNA)
32. 25 Baûng 2.2: Keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 Ñvt: Tyû ñoàng Chæ tieâu 2002 2003 2004 2005 2006 Thu töø laõi 45,06 84,01 101,79 175,67 319,75 Chi töø laõi 24,23 61,45 70,03 124,61 193,55 Thu nhaäp töø laõi 20,83 22,56 31,76 51,06 126,20 Thu ngoaøi laõi 5,33 4,59 5,83 15,04 13,42 Chi ngoaøi laõi 8,31 12,40 17,16 36,98 85,33 Thu nhaäp ngoaøi laõi (2,98) (7,81) (11,33) (21,94) (71,91) Lôïi nhuaän tröôùc thueá 17,85 14,75 20,43 29,12 54,29 Thueá TNDN 5,71 4,72 5,67 8,15 15,15 Lôïi nhuaän sau thueá 12,14 10,03 14,76 20,97 39,14 (Nguoàn: Baùo caùo kieåm toaùn cuûa NHNA) Lôïi nhuaän ñaït ñöôïc cuûa NHNA coù xu höôùng taêng tröôûng qua caùc naêm vôùi toác ñoä taêng tröôûng khaù cao. Naêm 2006 ñöôïc ghi nhaän laø naêm thaønh coâng nhaát ñoái vôùi NHNA vôùi möùc lôïi nhuaän sau thueá ñaït ñöôïc 39,14 tyû ñoàng. Taêng 86,65% so vôùi keát quaû kinh doanh naêm tröôùc, vöôït treân caû toång lôïi nhuaän cuûa hai naêm lieàn tröôùc ñoù. Moät ñieåm ñaùng chuù yù laø thu nhaäp ngoaøi laõi laø soá aâm, ñieàu naøy ñöôïc giaûi thích laø caùc khoaûn thu nhaäp ngoaøi laõi cho vay khoâng buø ñaép ñöôïc caùc khoaûn chi phí ngoaøi laõi. Caùc khoaûn chi phí ngoaøi laõi nhö chi phí cho nhaân vieân, chi phí quaûn lyù, chi veà taøi saûn, 2.2.2. Caùc chæ tieâu ñaûm baûo an toaøn trong hoaït ñoäng cuûa NHNA 2.2.2.1. Chæ tieâu an toaøn voán toái thieåu (CAR) Baûng 2.3: Baûng chæ tieâu an toaøn voán toái thieåu giai ñoaïn 2003-2006 Chæ tieâu 2003 2004 2005 2006 Voán töï coù (Tyû ñoàng) 67,76 110,45 147,76 551,60 Toång taøi saûn coù ruûi ro (Tyû ñoàng) 660,81 871,74 860,50 1.690,57 Tyû leä an toaøn voán toái thieåu (%) 10,25% 12,67% 17,17% 32,63% (Nguoàn: Baùo caùo cuûa NHNA) Vôùi muïc tieâu phaùt trieån an toaøn, beàn vöõng, NHNA ñaõ taäp trung noã löïc naâng cao vaø hoaøn thieän heä thoáng kieåm tra kieåm soaùt noäi boä. Chæ tieâu an toaøn voán toái thieåu luoân luoân ñöôïc ñaûm baûo, naêm sau luoân cao hôn naêm tröôùc cho thaáy ngaân haøng hoaït ñoäng raát an toaøn. Vôùi söï hoã trôï cuûa vieäc taêng voán ñieàu leä trong naêm 2006 neân tyû leä an toaøn voán toái thieåu cuûa NHNA laø 32,63%, vöôït xa möùc an toaøn theo
33. 26 quy ñònh cuûa NHNN (8%). So vôùi tyû leä an toaøn voán toái thieåu ñöôïc söû duïng bôûi caùc nöôùc khaùc vaø toå chöùc quoác teá nhö UÛy ban Basel, Lieân minh Chaâu Aâu, Myõ, IMF ñeàu quy ñònh möùc toái thieåu laø 8% thì tyû leä naøy ôû NHNA vaãn ñaûm baûo. Maët khaùc, tyû leä an toaøn voán toái thieåu cuûa NHNA cao cho thaáy toång taøi coù ruûi ro ngaân haøng thaáp laø do toång taøi saûn thaáp hay noùi caùch khaùc laø ngaân haøng khoâng huy ñoäng voán toát cuõng nhö söû duïng voán chöa coù hieäu quaû laøm aûnh höôûng ñeán hieäu quaû kinh doanh của ngaân haøng. Khoâng phaûi chuùng ta khoâng uûng hoä toång taøi saûn coù ruûi ro thaáp maø phaûi phaân boå hôïp lyù danh muïc taøi saûn coù, khuyeán khích ñaàu tö taäp trung vaøo caùc khoaûn taøi saûn coù möùc doä ruûi ro thaáp nhöng coù tyû suaát sinh lôùi cao, khi ñoù toång taøi saûn taêng thì toång taøi saûn coù ruûi ro seõ taêng thaáp hôn, heä soá CAR vaø hieäu quaû ñeàu ñaûm baûo. Do voán töï coù cuûa ngaân haøng taêng nhanh trong khi ñoù toång taøi saûn coù ruûi ro coù möùc ñoä phaùt trieån khoâng töông öùng neân tyû leä an toaøn voán toái thieåu ngaøy caøng taêng, nhö theá khoâng toái ña ñöôïc lôïi nhuaän thu ñöôïc töø danh muïc toång taøi saûn. Toång giaù trò taøi saûn coù ruûi ro bao goàm giaù trò taøi saûn coù ruûi ro noäi baûng vaø giaù trò coù ruûi ro cuûa caùc cam keát ngoaïi baûng, moãi khoaûn muïc coù heä soá ruûi ro khaùc nhau. Trong danh muïc toång taøi saûn coù ruûi ro chuû yeáu laø caùc khoaûn ñaàu tö tín duïng hay cam keát baûo laõnh, taøi trôï cho khaùch haøng ñeå thöïc hieän hôïp ñoàng, maø ñaây laø khoaûn ñem laïi nguoàn thu nhaäp chính trong ngaân haøng cuõng laø nhoùm taøi saûn coù möùc ñoä ruûi ro cao neân ngaân haøng phaân tích kyõ tröôùc khi quyeát ñònh caáp phaùt tín duïng. Nhö vaäy moät maët ngaân haøng caàn duy trì tyû leä an toaøn voán toái thieåu theo quy ñònh, maët khaùc ña daïng hoùa caùc hình thöùc söû duïng voán, ñaëc bieät laø gia taêng caùc khoaûn ñaàu tö coù heä soá ruûi ro thaáp nhaèm ñem laïi toái ña nguoàn thu nhaäp. Beân caïnh ñoù ngaân haøng cuõng caàn môû roäng quy moâ hoaït ñoäng nhaèm thu huùt theâm nguoàn voán töø beân ngoaøi cuõng phaùt trieån khaû naêng cung öùng saûn phaåm dòch vuï ñeán vôùi khaùch haøng ngaøy caøng nhieàu nhaèm naâng cao toång taøi saûn cuûa ngaân haøng treân cô sôû voán töï coù taêng leân. 2.2.2.2. Giôùi haïn tín duïng ñoái vôùi khaùch haøng Hieän nay toång dö nôï cho vay cuûa NHNA ñoái vôùi moät khaùch haøng khoâng vöôït quaù 15% voán töï coù cuûa ngaân haøng, cuï theå khaùch haøng coù soá dö nôï lôùn nhaát cuûa ngaân haøng tính ñeán 31/12/2006 laø 32 tyû, vôùi tyû leä 5,8% treân voán töï coù. Maët duø dö nôï cho vay ñoái vôùi moät khaùch haøng khoâng vöôït quaù quy ñònh nhöng ngaân haøng phaûi toå chöùc caùch thöùc theo doõi rieâng ñoái vôùi nhöõng khoaûn vay, baûo laõnh vöôït 5% voán töï coù nhaèm haïn cheá ruûi ro tín duïng coù theå xaûy ra .
34. 27 Hieän nay, taïi NHNA chöa xaûy ra tröôøng hôïp naøo vöôït quaù giôùi haïn tín duïng ñoái vôùi khaùch haøng nhöng ngaân haøng caàn phaûi coù coâng cuï theo doõi baèng phaàn meàm quaûn lyù caùc tröôøng hôïp cuøng moät khaùch haøng maø coù quan heä vôùi caùc ñôn vò trong cuøng ngaân haøng, hay laø ñoái vôùi nhoùm khaùch haøng coù lieân quan nhaèm traùnh tröôøng hôïp caáp phaùt tín duïng quaù giôùi haïn cho pheùp trong giai ñoaïn taêng toác phaùt trieån tín duïng. Ñoàng thôøi caùc hoà sô vöôït haïn möùc ñeàu phaûi trình qua Hoäi ñoàng tín duïng xeùt duyeät. 2.2.2.3. Tyû leä nguoàn voán ngaén haïn ñöôïc söû duïng ñeå cho vay trung haïn vaø daøi haïn Baûng 2.4: Tyû leä söû duïng voán ngaén haïn ñeå cho vay trung, daøi haïn cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 Ñvt: Tyû ñoàng Chæ tieâu 2.002 2.003 2.004 2.005 2.006 Nguoàn voán trung, daøi haïn 181,33 254,55 347,68 420,44 965,75 Toång dö nôï trung, daøi haïn 222,86 316,6 317,67 394,3 548,1 Cheânh leäch giöõa nguoàn voán vaø cho vay -41,53 -62,05 30,01 26,14 417,65 Tyû leä söû duïng voán ngaén haïn (%) 18,64% 19,60% 0% 0% 0% (Nguoàn: Baùo caùo kieåm toaùn cuûa NHNA) Nhìn vaøo baûng soá lieäu 2.4 cho thaáy trong naêm 2002 vaø naêm 2003 nguoàn voán trung, daøi haïn khoâng ñaùp öùng ñuû nhu caàu caáp tín duïng trung, daøi haïn neân ñaõ söû duïng moät phaàn nguoàn voán ngaén haïn ñeå buø ñaép töông öùng vôùi tyû leä 18,64% vaø 19,6%. Tyû leä naøy vaãn naèm trong giôùi haïn cuûa NHNN nhöng ngaân haøng caàn chuù yù vaán ñeà naøy. Döïa treân cô sôû tin töôûng khi khaùch haøng göûi voán ngaén haïn ñeán ngaøy ñaùo haïn laïi tieáp tuïc göûi tieáp neân ngaân haøng maïnh daïn duøng nguoán voán huy ñoäng ngaén haïn vôùi laõi suaát thaáp ñeå cho vay trung, daøi haïn nhaèm taêng theâm thu nhaäp nhöng ñoái vôùi ngaân haøng ñang trong quaù trình phaùt trieån thì vieäc söû duïng voán ngaén haïn ñeå cho vay trung daøi haïn laø moät ñieàu ñem laïi ruûi ro raát lôùn, NHNA khoâng naèm ngoaøi tröôøng hôïp naøy. Bôûi vì caùc ngaân haøng naøy chöa theå hieän ñöôïc uy tín treân thò tröôøng, khaû naêng hoaït ñoäng chöa oån ñònh cuõng nhö moïi yeáu toá kinh teá luoân bieán ñoäng töøng ngaøy, töøng giôø, khi coù moät baát lôïi xaûy ra coù theå keùo ngaân haøng ñeán bôø vöïc phaù saûn. Töø naêm 2004 trôû laïi ñaây vôùi söï phaùt trieån cuûa nguoàn voán huy ñoäng cuøng vôùi söï gia taêng voán ñieàu leä neân nguoàn voán trung, daøi haïn chöa ñöôïc söû duïng heát ñeå cho vay trung, daøi haïn. Cuï theå naêm 2006 nguoàn voán trung, daøi haïn cuûa NHNA coøn thöøa 417,65 tyû ñoàng neân chöa söû duïng ñeán nguoàn voán ngaén haïn ñeå cho vay trung daøi haïn. Nhöng nguoàn voán trung, daøi haïn coøn thöøa lôùn cuõng aûnh höôûng ñeán lôïi
35. 28 nhuaän, bôûi vì ngaân haøng phaûi traû moät möùc laõi suaát cao hôn ñeå huy ñoäng nguoàn voán naøy maø laïi khoâng ñöôïc söû duïng hieäu quaû. Nhö vaäy NHNA caàn phaùt trieån tín duïng ñi keøm vôùi söï gia taêng cuûa voán huy ñoäng, traùnh tröôøng hôïp söû duïng voán ngaén haïn ñeå cho vay trung daøi haïn ñeå ñaûm baûo hoaït ñoäng an toaøn. Beân caïnh ñoù cuõng khoâng ñeå löôïng voán trung, daøi haïn dö thöøa, nhö theá hieäu quaû seõ khoâng ñaït. 2.2.2.4. Phaân loaïi nôï vaø trích laäp döï phoøngruûi ro Caên cöù vaøo quyeát ñònh 493, NHNA ñaõ tieán haønh phaân loaïi nôï vay theo ñuùng nhoùm coù möùc ñoä ruûi ro töông öùng vaø trích laäp ñaày ñuû theo quy ñònh. Tính ñeán cuoái naêm 2006, toång döï phoøng ruûi ro luõy keá laø 6,54 tyû ñoàng, trong naêm ñaõ thöïc hieän trích 4,81 tyû ñoàng. Haøng naêm soá tieàn trích laäp döï phoøng ñeàu taêng, moät maët cho thaáy dö nôï quaù haïn cho vay cuûa ngaân haøng taêng, maët khaùc cho thaáy ngaân haøng ñaõ quan taâm ñeán vieäc ñaûm baûo an toaøn trong hoaït ñoäng tín duïng, duøng quyõ döï phoøng ñeå xöû lyù khi ruûi ro xaûy ra ñeå khoâng aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng kinh doanh chung cuûa ngaân haøng. Beân caïnh ñoù ngaân haøng caàn nhìn nhaän laïi moät ñieàu laø caùc moùn nôï quaù haïn nhieàu thì möùc ñoä trích döï phoøng ruûi ro vôùi tyû leä cao. Caùc khoaûn trích döï phoøng ruûi ro ñöôïc haïch toaùn vaøo chi phí hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng. Do ñoù vieäc quaûn lyù naâng cao chaát löôïng tín duïng laø vieäc laøm caàn thieát ñeå giaûm chi phí do trích döï phoøng, khi ñoù lôïi nhuaän cuûa ngaân haøng ñöôïc taêng hôn. 2.2.2.5. Giôùi haïn goùp voán, mua coå phaàn Tính ñeán cuoái naêm 2006, toång soá dö caùc khoaûn ñaàu tö vaø goùp voán lieân doanh cuûa NHNA laø 126 tyû ñoàng vôùi tyû leä 22,9 % treân voán ñieàu leä, tyû leä naøy naèm trong giôùi haïn cho pheùp cuûa luaät ñònh (toái ña khoâng vöôït quaù 40% treân voán ñieàu leä). Trong danh muïc ñaàu tö cuûa ngaân haøng bao goàm nhieàu loaïi chöùng khoaùn nhö traùi phieáu chính phuû, traùi phieáu ñoâ thò vôùi toång giaù trò laø 110 tyû ñoàng. Coøn laïi phaàn goùp voán lieân doanh mua coå phaàn cuûa Ngaân haøng TMCP Gia Ñònh, Coâng ty coå phaàn chöùng khoaùn Vinasecurities, Coâng ty Ñaïi AÙ vôùi toång giaù trò laø 16 tyû ñoàng. Nhìn chung tình hình an toaøn hoaït ñoäng kinh doanh cuûa NHNA ñaûm baûo ñuùng nhö quy ñònh cuûa NHNN. 2.2.3. Caùc chæ tieâu ñaùnh giaù hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng Nam AÙ. 2.2.3.4. Heä soá ROA (Return on Asset) %
36. 29 Baûng 2.5: Chæ tieâu ROA cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 Chæ tieâu 2002 2003 2004 2005 2006 Laõi roøng (Tyû ñoàng) 12,14 10,03 14,76 20,97 39,14 Toång taøi saûn coù (Tyû ñoàng) 518,5 745,5 934,2 1.426,29 2.386,59 ROA (%) 2,34% 1,35% 1,58% 1,47% 1,64% (Nguoàn: Baùo caùo cuûa NHNA) Do laõi roøng ñöôïc tính chung cho caû naêm nhöng toång taøi saûn coù trong naêm luoân thay ñoåi neân ROA ñöôïc tính treân toång taøi saûn coù bình quaân cuûa naêm nhaèm xaùc ñònh hieäu quaû hoaït ñoäng moät caùch chính xaùc hôn. Qua baûng soá lieäu 2.5 cho thaáy naêm 2003 lôïi nhuaän cuûa ngaân haøng coù giaûm laø do toång chi phí gia taêng vôùi toác ñoä cao hôn so vôùi toác ñoä taêng cuûa toång thu nhaäp. Töø naêm 2004 trôû laïi ñaây lôïi nhuaän ñaït ñöôïc cuûa NHNA coù xu höôùng taêng. Naêm 2006 ñöôïc ghi nhaän laø naêm thaønh coâng nhaát ñoái vôùi NHNA vôùi laõi roøng ñaït ñöôïc 39,14 tyû ñoàng, taêng 85,3% so vôùi keát quaû kinh doanh naêm tröôùc, vöôït treân caû toång laõi roøng cuûa hai naêm lieàn tröôùc ñoù. Lôïi nhuaän theå hieän keát quaû kinh doanh cuûa ngaân haøng neân lôïi nhuaän taêng laø daáu hieäu toát nhöng phaûi xeùt ngaân haøng coù hoaït ñoäng hieäu quaû treân hay khoâng thoâng qua chæ tieâu tyû leä lôïi nhuaän treân 1 ñoàng toång taøi saûn coù. Noùi caùch khaùc laø phaûi xem xeùt toác ñoä taêng cuûa lôïi nhuaän coù töông öùng voái toác ñoä taêng cuûa toång taøi saûn coù hay khoâng. Ñeå xaùc ñònh ñöôïc vaán ñeà naøy, toång taøi saûn coù cuûa NHNA cuõng seõ ñöôïc phaân tích. Trong giai ñoaïn 2002-2006, vôùi söï hoã trôï cuûa voán ñieàu leä thì toång taøi saûn coù cuûa ngaân haøng lieân tuïc taêng. Nhöng toác ñoä taêng cuûa toång taøi saûn vaø lôïi nhuaän khoâng töông ñoàng neân tyû leä ROA cuõng thay ñoåi qua töøng naêm. Maët duø naêm 2002 coù lôïi nhuaän thaáp hôn nhöng laïi coù tyû leä ROA cao nhaát trong giai ñoaïn qua, ñieàu naøy cho thaáy hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng naêm 2002 laø cao nhaát 2,34%. Caùc naêm coøn laïi ROA dao ñoäng töø 1,35% ñeán 1,64%. Hieän nay ROA cuûa caùc ngaân haøng haøng ñaàu Vieät Nam ôû möùc 2% neân vôùi keát quaû naøy thì ROA cuûa NHNA ôû möùc trung bình. Trong toång taøi saûn coù cuûa ngaân haøng bao goàm danh muïc caùc khoaûn ñaàu tö vôùi tyû troïng khaùc nhau. Cuøng coù toång taøi saûn coù nhö nhau nhöng ngaân haøng naøo coù danh muïc ñaàu tö hôïp lyù seõ thu ñöôïc lôïi nhuaän toái ña, hay noùi caùch khaùc laø ROA taêng cao. Thöïc teá hieän nay toång taøi saûn cuûa ngaân haøng coøn khaù khieâm toán, cho thaáy saûn phaåm dòch vuï cuûa ngaân haøng chöa ñöôïc coâng chuùng chaáp nhaän nhieàu, maët khaùc ngaân haøng cuõng chöa quan taâm ñeán caùc hoaït ñoäng ñaàu tö beân ngoaøi nhaèm gia taêng lôïi nhuaän ngoaøi laõi cho vay.
37. 30 Phaàn treân ñaây ñaõ phaân tích chæ tieâu ROA thoâng qua vieäc phaân tích toång theå veà lôïi nhuaän vaø toång taøi saûn coù cuûa NHNA. Ñeå ñaùnh giaù ROA cuûa ngaân haøng moät caùch chính xaùc, ñoàng thôøi phaùt hieän ra nhöõng maët yeáu cuï theå coøn toàn ñoäng ñeå khaéc phuïc, luaän vaên seõ tieán haønh phaân tích caùc chæ tieâu môû roäng ROA. Baûng 2.6: Toång hôïp chæ tieâu ROA cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 Thu nhaäp töø laõi / Thu nhaäp ngoaøi laõi Thueá TNDN/ Chæ tieâu ROA Toång taøi saûn coù / Toång taøi saûn coù Toång taøi saûn coù Naêm 2002 2,34% 4,02% -0,58% 1,10% Naêm 2003 1,35% 3,03% -1,05% 0,63% Naêm 2004 1,58% 3,40% -1,21% 0,61% Naêm 2005 1,47% 3,58% -1,54% 0,57% Naêm 2006 1,64% 5,29% -3,01% 0,64% ™ Thu nhaäp töø laõi/ toång taøi saûn coù Döïa vaøo baûng 2.2 cho thaáy caùc khoaûn thu töø laõi cuûa NHNA lieân tuïc taêng vôùi möùc taêng trung bình laø 66%. Trong khi ñoù chi töø laõi taêng vôùi toác ñoä trung bình laø 75%, cho thaáy ngaân haøng hoaït ñoäng chöa coù hieäu quaû, chöa quan taâm ñuùng möùc ñeán caùc khoaûn chi phí. Chính vì vaäy toác ñoä taêng trung bình cuûa thu nhaäp töø laõi trong giai ñoaïn naøy chæ coù 64%. Neáu giaûm ñöôïc caùc khoaûn chi töø laõi thì thu nhaäp naøy seõ taêng leân. Luaän vaên seõ phaân tích cuï theå caùc khoaûn thu vaø chi töø laõi ñeå thaáy ñöïôc nhöõng toàn taïi cuûa NHNA ñang maéc phaûi. Ñoái vôùi NHNA khoaûn ñoùng goùp lôùn vaøo thu nhaäp töø laõi laø thu laõi cho vay (treân 70%). Vôùi söï phaùt trieån tín duïng trong thôøi gian qua laøm cho khoaûn thu töø laõi gia taêng nhöng hoaït ñoäng tín duïng chöùa ñöïng raát nhieàu ruûi ro tieàm aån neáu khoâng ñöôïc kieåm soaùt chaëc cheõ. Gia taêng tín duïng laø ñieàu kieän caàn thieát ñeå gia taêng lôïi nhuaän, nhöng khoâng phaûi vì theá maø ngaân haøng cho vay moät caùch deã daøng, khoâng quan taâm ñeán caùc möùc ñoä ruûi ro. Do vaäy ngaân haøng caàn phaân chia nguoàn voán ñaàu tö vaøo nhieàu lónh vöïc nhaèm ñem laïi toái ña hoùa lôïi nhuaän vaø cuõng neân ña daïng hoùa caùc saûn phaåm hoaït ñoäng tín duïng nhaèm haïn cheá ruûi ro. Ngoaøi khoaûn thu töø laõi cho vay coøn coù söï ñoùng goùp cuûa caùc khoaûn thu töø hoaït ñoäng tieàn göûi treân thò tröôøng lieân ngaân haøng. Xeùt veà phía hieäu quaû thì khoaûn thu laõi naøy gia taêng khoâng ñem hieäu quaû cao vì nguoàn voán naøy neáu phaân boå vaøo danh muïc ñaàu tö khaùc seõ coù möùc sinh lôïi cao hôn laõi suaát tieàn göûi treân thò tröôøng lieân ngaân haøng. Nhöng taát caû caùc ngaân haøng ñeàu caàn thieát duy trì tieàn göûi taïi caùc ngaân haøng khaùc taïo caùc moái quan heä toát vôùi caùc toå chöùc tín duïng nhaèm thöïc hieän
38. 31 caùc nghieäp vuï thanh toaùn, ñaïi lyù vaø caùc nghieäp vuï hoã trôï khaùc, NHNA cuõng khoâng loaïi khoûi tröôøng hôïp ñoù. Hieän nay thì ngaân haøng chöa chuù troïng ñeán vieäc ñaàu tö chöùng khoaùn, ñeán naêm 2006 môùi coù khoaûn thu töø vieäc ñaàu tö naøy laø 6,39 tyû ñoàng. Moät con soá raát khieâm toát chieám tyû leä quaù nhoû trong toång thu töø laõi nhöng qua ñaây cuõng cho thaáy ngaân haøng baét ñaàu quan taâm ñeán vieäc ñaàu tö beân ngoaøi. Ñaây laø nghieäp vuï ñem laïi lôïi nhuaän khoâng nhoû cho ngaân haøng, nhöng moãi loaïi chöùng cuõng coù möùc ñoä ruûi ro khaùc nhau. Ñeå haïn cheá ruûi ro vaø gia taêng lôïi nhuaän ngaân haøng caàn phaân tích kyõ töøng chöùng khoaùn tröôùc khi ñaàu tö cuõng nhö xaây döïng danh muïcđñaàu tö hieäu quaû. Xeùt veà phaàn chi traû laõi bao goàm traû laõi huy ñoäng vaø traû laõi tieàn vay treân thò tröôøng 2, trong ñoù laõi suaát phaûi traû cho vieäc huy ñoäng voán töø caùc toå chöùc kinh teá vaø caù nhaân luoân luoân luoân thaáp hôn tieàn vay treân thò tröôøng lieân ngaân haøng. Nhöng ñeå duy trì vaø môû roäng moái quan heä giöõa caùc ngaân haøng baïn cuõng nhö ñaùp öùng nhu caàu thieáu voán taïm thôøi, NHNA vaãn söû duïng voán vay treân thò tröôøng 2. Chi traû laõi tieàn göûi huy ñoäng töø caùc toå chöùc vaø daân cö chieám treân 95% cuûa toång chi töø laõi, trong khi ñoù thu laõi vay chieám 70% treân toång thu laõi, coøn laïi laø thu laõi töø tieàn göûi, cho thaáy ngaân haøng chöa söû duïng toát hieäu quaû voán huy ñoäng. Vôùi muïc ñích gia taêng thu nhaäp töø laõi khoâng phaûi laø giaûm chi phí traû laõi cho vieäc huy ñoäng maø caàn phaùt trieån vaø duøng nguoàn voán ñeå ñaàu tö vaøo caùc hoaït ñoäng coù möùc sinh lôøi cao. Ôû ñaây caàn chuù yù ñeán giaù voán bình quaân cho vieäc huy ñoäng laø thaáp nhaát, do ngaân haøng khoâng coù nhieàu loaïi saûn phaåm huy ñoäng neân duøng coâng cuï laõi suaát ñeå caïnh tranh seõ daãn ñeán chi phí traõ laõi cao. Do vaäy ngaân haøng hieän caàn ña daïng hoùa caùc saûn phaåm huy ñoäng nhaèm thu huùt toái ña nguoàn voán nhaøn roãi vôùi chi phí thaáp. Do toác ñoä taêng cuûa thu nhaäp töø laõi vaø toác ñoä taêng cuûa toång taøi saûn coù khoâng töông öùng neân tyû leä thu nhaäp töø laõi/toång taøi saûn trong giai ñoaïn qua cuõng thay ñoåi. Töø naêm 2003-2006 tyû leä naøy theå hieän ñöôïc quy luaät taêng, ñaëc bieät naêm 2006 taêng 71% (ñaït ôû möùc cao nhaát 5,29%), ñaây laø möùc taêng cao nhaát trong giai ñoaïn qua. Töø soá lieäu naøy cho thaáy tyû leä thu töø laõi hieäu quaû hoaït ñoäng treân toång taøi saûn coù coù daáu hieäu toát nhöng caàn ñaåy nhanh toác ñoä söû duïng voán coù hieäu quaû hôn nhaèm naâng cao hieäu quaû cuûa chæ tieâu naøy. ™ Thu nhaäp ngoaøi laõi/ toång taøi saûn coù Nhìn vaøo baûng 2.2 cho thaáy khoâng xaùc ñònh ñöôïc xu höôùng taêng hay giaûm cuûa thu nhaäp ngoaøi laõi, hay noùi caùch khaùc laø khoaûn thu naøy khoâng oån ñònh. Thu ngoaøi laõi cuûa ngaân haøng chæ chieám tyû leä döôùi 10% treân toång thu cuûa ngaân haøng, cho
39. 32 thaáy ngaân haøng chöa ñaàu tö cho vieäc phaùt trieån caùc saûn phaåm dòch vuï. Trong giai ñoaïn 2002-2006 thì naêm 2005 coù thu ngoaøi laõi cao nhaát vôùi söï ñoùng goùp raát lôùn laõi töø vieäc tham gia thò tröôøng tieàn teä vaø caùc khoaûn thu nhaäp baát thöôøng. Hieän nay thu dòch vuï cuûa ngaân haøng raát thaáp, chieám khoaûng 10% trong thu nhaäp ngoaøi laõi vaø coù xu höôùng gia taêng nhöng toác ñoä taêng khoâng nhieàu. Nhö vaäy ngaân haøng caàn ñaåy nhanh toác ñoä öùng duïng caùc saûn phaåm dòch vuï öùng duïng coâng ngheä cao nhaèm ñaùp öùng nhu caàu ngaøy caøng cao cuûa khaùch haøng cuõng nhö phaùt trtieån nguoàn thu dòch vu, taêng tyû leä ñoùng goùp vaøo toång nguoàn thu. Veà caùc khoaûn chi ngoaøi laõi coù söï gia taêng vôùi toác ñoä raát maïnh, naêm 2006 taêng hôn 130% so vôùi naêm tröôùc, naêm 2005 taêng hôn 115% so vôùi naêm 2004. Töø nhöõng con soá naøy cho thaáy ngaân haøng chöa kieåm soaùt ñöôïc caùc khoaûn chi phí phi laõi. Ñeå ñaùp öùng toát cho söï môû roäng maïng löôùi chi nhaùnh trong naêm 2005 vaø 2006, soá löôïng caùn boä coâng nhaân vieân gia taêng, cuøng vôùi söï caïnh tranh nhaân löïc giöõa caùc ngaân haøng neân maët baèng löông taêng leân, ñieàu naøy laøm cho toång quyõ löông taêng raát nhieàu. Nhöng moät thöïc teá ñaùng nhìn nhaän laïi laø coâng ngheä chöa hoã trôï nhieàu cho caùc khaâu trong quaù trình hoaït ñoäng neân nguoàn nhaân löïc caàn nhieàu, chöa chuyeân moân hoùa daãn ñeán hieäu quaû laøm vieäc cuûa nhaân vieân chöa cao. Khi môû roäng maïng löôùi chaéc chaén chi phí veà mua saém coâng cuï lao ñoäng, trích khaáu hao taøi saûn coá ñònh gia taêng, ñieàu naøy ñaõ goùp phaàn raát lôùn trong caùc khoaûn chi ngoaøi laõi. Taát nhieân laø phaûi chaáp nhaän söï gia taêng naøy, nhöng ôû ñaây muoán noùi ñeán söï quaûn lyù loûng leûo giöõa caùc ñôn vò gaây ra laõng phí. Khoâng chæ quaûn lyù nhöõng chi phí to lôùn maø ngay nhöõng chi phí vaên phoøng phaåm nhoû cuõng caàn ñöôïc quaûn lyù chaëc cheõ. Hieän nay ngaân haøng cuõng chöa aùp heä thoáng ISO neân chöa chuaån hoùa heä thoáng quaûn lyù theo tieâu chuaån thoáng nhaát. Maët khaùc vôùi söï phaùt trieån nhanh choùng cuûa nghieäp vuï tín duïng, maø nghieäp vuï naøy chöùa ñöïng raát nhieàu ruûi ro ñoøi hoûi ngaân haøng phaûi tieán haønh trích laäp döï phoøng ruûi ro. Chaát löôïng tín duïng caøng xaáu thì chi phí trích laäp caøng taêng laøm gia taêng chi phí ngoaøi laõi, ñaây cuõng ñöôïc xem laø chi phí baát hôïp lyù aûnh höôûng raát lôùn ñeán lôïi nhuaän. Do ñoù ngaân haøng caàn haïn cheá vieäc trích laäp döï phoøng baèng vieäc kieåm soaùt haïn cheá thaáp nhaát möùc ñoä ruûi ro cuûa caùc khoaûn cho vay. Nhö vaäy nguoàn thu ngoaõi laõi khoâng oån ñònh, toác ñoä taêng raát chaäm, naêm 2006 laïi giaûm trong khi ñoù chi phí ngoaøi laõi coù xu höôùng taêng raát cao, vöôït xa toác ñoä taêng cuûa nguoàn thu laøm cho thu nhaäp ngoaøi laõi ngaøy caøng giaûm (cuï theå naêm 2006 tyû leä naøy raát cao -3,01%). Vaø moät ñieàu deã thaáy laø nguoàn thu ngoaøi laõi khoâng buø ñaép chi phí ngoaøi laõi neân thu nhaäp ngoaøi laõi mang soá aâm. Chính ñieàu naøy laøm chæ tieâu thu nhaäp/toång taøi saûn coù mang soá aâm seõ laøm ROA giaûm.
40. 33 ™ Thueá TNDN/Toång taøi saûn coù Thueá TNDN phuø thuoäc vaøo keát quaû kinh doanh vaø möùc thueá suaát quy ñònh cuûa nhaø nöôùc. Keå töø naêm 2004 trôû laïi ñaây möùc thueá suaát aùp duïng cho caùc TCTD laø 28%, thôøi gian tröôùc laø 32%. Möùc thueá suaát caøng thaáp seõ taêng ñöôïc caùc khoaûn thu nhaäp sau thueá hay noùi caùch khaùc laø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng ñöôïc gia taêng. Caên cöù vaøo thu nhaäp chòu thueá thì ngaân haøng phaûi thöïc hieän ñuùng nghóa vuï vôùi nhaø nöôùc. Tyû leä thueá TNDN/toång taøi saûn coù caøng cao thì ROA caøng giaûm nhöng taát caû caùc ngaân haøng vaãn mong muoán ñieàu naøy vì tyû leä naøy phuø thuoäc vaøo lôïi nhuaän tröôùc thueá trong ñieàu kieän giöõ nguyeân möùc thueá suaát. Nhö vaäy tyû leä thueá TNDN/toång taøi saûn coù ngaân haøng khoâng can thieäp vì thöïc hieän theo quy ñònh nhöng ngaân haøng cuõng caàn chuù yù xem xeùt vieäc haïch toaùn keá toaùn theo ñuùng quy ñònh, ñöa caùc khoaûn chi phí hôïp lyù vaøo ñeå xaùc ñònh keát quaû kinh doanh. 2.2.3.5. Tyû leä ROE (Return on Equity) % Baûng 2.7: Chæ tieâu ROE cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 Chæ tieâu 2002 2003 2004 2005 2006 Laõi roøng (Tyû ñoàng) 12,14 10,03 14,76 20,97 39,14 Voán chuû sôû höõu (Tyû ñoàng) 60,77 72,23 79,78 126,99 270,12 ROE (%) 19,97% 13,89% 18,50% 16,51% 14,49% (Nguoàn: Baùo caùo cuûa NHNA) Cuõng nhö chæ tieâu ROA, chæ tieâu ROE phaân tích döï treân lôïi nhuaän sau thueá vaø voán chuû sôõ höõu bình quaân. Lôïi nhuaän ñöôïc phaân tích nhö ôû chi tieâu ROA, phaàn naøy chuû yeáu laø phaân tích voán chuû sôû höõu. Trong nguoàn voán chuû sôõ höõu cuûa ngaân haøng coù söï ñoùng goùp lôùn nhaát cuûa voán ñieàu leä. Cuõng nhö caùc ngaân haøng khaùc vaø theo tieán trình phaùt trieån cuûa ngaønh ngaân haøng thì NHNA cuõng lieân tuïc taêng voán ñieàu leä, ñaëc bieät trong naêm 2006 ñaõ lieân tieáp taêng 3 ñôït. Muïc ñích cuûa vieäc taêng voán laø phaùt trieån, môû roäng thöïc hieän caùc nghieäp vuï kinh doanh caïnh tranh vôùi caùc ngaân haøng khaùc vôùi mong muoán ñem laïi lôïi nhuaän toái ña. Nhöng tröôùc khi taêng voán ngaân haøng phaûi coù keá hoaïch chieán löôïc kinh doanh hay noùi caùch khaùc laø taêng voán theo ñuùng loä trình hoaït ñoäng vaø phaùt trieån cuûa ngaân haøng. Ñoái vôùi NHNA chöa coù ñònh höôùng ñöôïc chieán löôïc kinh doanh cuõng nhö chöa coù keá hoaïch söû duïng voán hieäu quaû cho vieäc gia taêng voán ñieàu leä. Coù theå nhìn nhaän raèng vieäc taêng voán cuûa NHNA theo quy ñònh cuûa NHNN cuõng nhö phuïc vuï cho vieäc môû roäng maïng löôùi theo quy ñònh. Do ñoù hieäu quaû hoaït ñoäng töø voán chuû sôû höõu chöa cao theå hieän qua chæ tieâu ROE naêm 2006 laø 14,49% maët duø naêm naøy coù voán chuû sôû höõu cao nhaát. Chæ
41. 34 tieâu ROE cuûa NHNA coù xu höôùng giaûm daàn cho thaáy hieäu quaû hoaït ñoäng treân voán chuû sôû höõu cuûa ngaân haøng ngaøy caøng giaûm. Vaø NHNA cöù tieáp tuïc hoaït ñoäng nhö hieän nay vieäc gia taêng voán oà aït maø chöa coù keá hoaïch söû duïng voán moät caùch hieäu quaû seõ laøm ROE coù khuynh höôùng giaûm hôn nöõa, aûnh höôûng raát lôùn ñeán quyeàn lôïi cuûa coå ñoâng. Ñeå hieåu roõ hôn chæ tieâu ROE, phaàn tieáp theo seõ tieán haønh phaân tích caùc chæ tieâu caáu thaønh neân chæ tieâu ROE. Baûng 2.8: Toång hôïp chæ tieâu ROE cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 Laõi roøng/ toång Toång thu nhaäp/ Toång taøi saûn coù / Chæ tieâu ROE thu nhaäp toång taøi saûn coù voán chuû sôõ höõu Naêm 2002 19,97% 24,09% 9,72% 8,53 Naêm 2003 13,89% 11,32% 11,89% 10,32 Naêm 2004 18,50% 13,71% 11,52% 11,71 Naêm 2005 16,51% 11,00%. 13,37% 11,23 Naêm 2006 14,49% 11,74% 13,96% 8,84 ™ Tyû leä sinh lôøi Baûng 2.9: Tyû leä sinh lôøi cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 Chæ tieâu 2002 2003 2004 2005 2006 Laõi roøng (Tyû ñoàng) 12,14 10,03 14,76 20,97 39,14 Toång thu nhaäp (Tyû ñoàng) 50,39 88,6 107,62 190,71 333,17 Laõi roøng / toång thu nhaäp (%) 24,09% 11,32% 13,71% 11,00% 11,74% (Nguoàn: Baùo caùo cuûa NHNA) Cuøng vôùi söï phaùt trieån cuûa ngaân haøng thì toång thu nhaäp cuõng gia taêng. Thu nhaäp taïo ra söï taêng tröôûng noäi taïi cuõng nhö taùc ñoäng raát lôùn khaû naêng huy ñoäng voán hay noùi caùch khaùc laø taïo hình aûnh toát ñeïp treân thò tröôøng tieàn teä. Nhöng keát quaû cuoái cuøng cuûa quaù trình hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng laø lôïi nhuaän chöù khoâng phaûi thu nhaäp, do ñoù phaûi xem xeùt ñeán chi phí, haïn cheá kieåm soaùt chi phí ôû möùc thaáp nhaát coù theå, coù nhö theá thì tyû suaát sinh lôøi môùi cao. Hieän nay NHNA chöa coù caùc chính saùch ñònh giaù caùc saûn phaåm dòch vuï hôïp lyù, cuõng nhö vieäc ñònh giaù voán huy ñoäng chöa coù cô sôû maø chuû yeáu döïa vaøo thò tröôøng neân chi phí khoù kieåm soaùt ñöôïc. Nhìn chung toång chi phí cuûa ngaân haøng coøn quaù lôùn, töø naêm 2003 ñeán naêm 2006 chi phí chieám hôn 86% treân toång thu nhaäp. Tyû suaát sinh lôøi khoâng theå hieän söï gia taêng khaùc bieät cuõng nhö chöa taïo ñöôïc ñoäng löïc ñeå böôùc vaøo giai ñoaïn phaùt trieån taêng toác. Vôùi keát quaû hoaït ñoäng naøy cho thaáy ngaân haøng coøn nhieàu ñieàu caàn xem xeùt, ñieàu chænh laïi tröôùc khi böôùc vaøo cuoäc chôi caïnh tranh gay gaét.
42. 35 ™ Tyû leä hieäu quaû söû duïng taøi saûn Baûng 2.10: Tyû leä hieäu quaû söû duïng taøi saûn cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 Chæ tieâu 2002 2003 2004 2005 2006 Toång thu nhaäp (Tyû ñoàng) 50,39 88,6 107,62 190,71 333,17 Toång taøi saûn coù (Tyû ñoàng) 518,5 745,49 934,18 1.426,292.386,59 Toång thu nhaäp /Toång taøi saûn coù (%) 9,72% 11,89%11,52% 13,37% 13,96% (Nguoàn: Baùo caùo cuûa NHNA) Taøi saûn coù laø moät danh muïc söû duïng voán cuûa ngaân haøng trong hoaït ñoäng kinh doanh, chaát löôïng taøi saûn coù noùi leân khaû naêng beàn vöõng veà maët taøi chính, khaû naêng sinh lôøi vaø naêng löïc quaûn lyù cuûa ngaân haøng. Vôùi soá lieäu treân cho thaáy hieäu quaû söû duïng taøi saûn cuûa NHNA coù xu höôùng taêng, ngaân haøng phaân boå danh muïc ñaàu tö ngaøy caøng hieäu quaû hôn. Beân caïnh taøi saûn coù ñem laïi thu nhaäp cho ngaân haøng nhöng ruûi ro trong hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng cuõng ñeàu taäp trung ôû taøi saûn coù. Khoaûn döï tröõ tieàn maët vaø tieàn göûi taïi NHNN khoâng coù khaû naêng sinh lôøi nhöng noù coù lieân quan ñeán vieäc duy trì khaû naêng thanh toaùn cuûa ngaân haøng. Thöïc teá hieän nay NHNA ñaàu tö cho hoaït ñoäng tín duïng khoaûng 52% treân toång taøi saûn coù, ñaây laø boä phaän ñem laïi nguoàn thu chuû yeáu cho ngaân haøng vaø cuõng laø nôi phaùt sinh nhieàu ruûi ro. Ñeå naâng cao thu nhaäp ngaân haøng phaûi ñaåy maïnh vieäc cho vay nhöng ñoøi hoûi phaûi kieåm soaùt ñöôïc ruûi ro. Trong tröôøng hôïp chöa tìm ñöôïc khaùch haøng tin caäy ñeå cho vay, thì ñaàu tö chöùng khoaùn laø nôi giaûi quyeát vieäc söû duïng voán höõu hieäu cho ngaân haøng. Ñoái vôùi NHNA hoaït ñoäng kinh doanh chöùng khoaùn chöa ñöôïc quan taâm maët duø ñaây laø nghieäp vuï mang laïi cho ngaân haøng moät khoaûn lôïi nhuaän töông ñoái lôùn. Song ñaàu tö chöùng khoaùn cuõng mang laïi nhieàu ruûi ro khoâng keùm hoaït ñoäng tín duïng. Do ñoù ngaân haøng caàn phaûi phaân tích kyõ tröôùc khi löïa choïn chöùng khoaùn ñaàu tö. Lôïi nhuaän luoân ñi keøm vôùi ruûi ro, ngaân haøng caàn coù chính saùch quaûn lyù caùc danh muïc ñaàu tö ngaøy moät hôïp lyù hôn nhaèm toái ña hoùa lôïi nhuaän vaø ñaûm baûo an toaøn veà taøi saûn coù cuûa ngaân haøng. ™ Tyû leä voán chuû sôû höõu Baûng 2.11: Tyû leä voán chuû sôõ höõu giai ñoaïn 2002-2006 Chæ tieâu 2002 2003 2004 2005 2006 Toång taøi saûn coù (Tyû ñoàng) 519 745 934,2 1.426,29 2.386,59 Voán chuû sôû höõu (Tyû ñoàng) 60,8 72,2 79,78 126,99 270,12 Toång taøi saûn /Voán chuû sôû höõu (laàn) 8,53 10,3 11,71 11,23 8,84 (Nguoàn: Baùo caùo cuûa NHNA)
43. 36 Döïa treân voán chuû sôû höõu maø toång taøi saûn cuûa ngaân haøng ñöôïc taïo ra, ngoaøi ra tuøy theo phöông aùn kinh doanh cuõng nhö uy tín thöông hieäu maø moãi ngaân haøng coù khaû naêng phaùt trieån toång taøi saûn khaùc nhau. Cuøng ôû möùc voán nhö nhau ngaân haøng naøo taïo ra ñöôïc toång taøi saûn cao cho thaáy ngaân haøng ñoù coù khaû naêng huy ñoäng voán cao phuïc vuï cho vieäc thöïc hieän caùc nghieäp vuï taïo ra lôïi nhuaän cho ngaân haøng. Naêm 2006, voán chuû sôû höõu cuûa NHNA lieân tuïc taêng nhöng toång taøi saûn coù ñöôïc taïo ra khoâng taêng töông öùng neân chæ tieâu toång taøi saûn so vôùi voán chuû sôû höõu giaûm so vôùi caùc naêm tröôùc. Ñieàu naøy cho thaáy khaû naêng phaùt trieån cuûa ngaân haøng chöa töông xöùng vôùi söï gia taêng voán ñieàu leä. Nhö vaäy khaû naêng huy ñoäng cuõng nhö vieäc vieäc söû duïng voán cuûa ngaân haøng coøn haïn cheá. ROE laø tích soá cuûa caû ba chæ tieâu tyû leä sinh lôøi, tyû leä hieäu quaû söû duïng taøi saûn, tyû leä voán chuû sôû höõu, neân keát quaû phaân tích töøng chæ tieâu ñeàu aûnh höôûng tröïc tieáp ñeán chæ tieâu ROE. Qua vieäc phaân tích ôû phaàn treân, ñeå naâng cao tyû leä ROE thì phaûi kieåm soaùt vaø naâng cao hieäu quaû cuûa töøng chæ tieâu. 2.2.3.3. Moái quan heä giöõa ROA vaø ROE Baûng 2.12: Moái quan heä giöõa ROA vaø ROE cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 Toång taøi saûn / voán Chæ tieâu ROE (%) ROA (%) chuû sôû höõu (laàn) Naêm 2002 19,97% 2,34% 8,53 Naêm 2003 13,89% 1,35% 10,32 Naêm 2004 18,50% 1,58% 11,71 Naêm 2005 16,51% 1,47% 11,23 Naêm 2006 14,49% 1,64% 8,84 Tyû leä toång taøi saûn treân voán chuû sôû höõu luoân lôùn hôn 1 nhieàu laàn neân ROE luoân lôùn hôn ROA. Vôùi keát quaû cuûa ROA ñaït ôû möùc vöøa phaûi, chöa phaùt huy ñöôïc khaû naêng söû duïng linh hoaït caùc khoaûn muïc taøi saûn coù. ÔÛ ñaây khoâng coù tröôøng hôïp ROE quaù cao so vôùi ROA cho thaáy toång taøi saûn khoâng lôn hôn nhieàu so vôùi voán töï coù, trong tröôøng hôïp naøy thì khaû naêng huy ñoäng voán cuûa ngaân haøng coøn thaáp, maët duø ñaûm baûo tyû leä naèm trong khuoân khoå cho pheùp cuûa NHNN nhöng xeùt veà tính hieäu quaû treân voán coå phaàn thì khoâng cao. Nhìn vaøo keát quaû ROA vaø ROE cho thaáy NHNA choïn phöông aùn kinh doanh an toaøn, hieäu quaû ñaït ñöôïc ôû möùc töông ñoái chöa coù phöông aùn ñeå khai thaùc heát hieäu quaû coøn tieàm taøng. Vôùi keát quaû naøy neáu nhö ngaân haøng khoâng chuù taâm vaøo vieäc phaùt trieån khaû naêng kinh doanh nhaèm naâng cao hieäu quaû hoaït ñoäng thì khoù maø coù choå ñöùng vöõng chaéc treân thò tröôøng caïnh tranh gay gaét nhö hieän nay.
44. 37 2.2.3.4. Chæ tieâu veà quy moâ vaø chaát löôïng tín duïng Ñeå ñaùnh giaù tình hình tín duïng cuûa ngaân haøng, taùc giaû phaân tích döïa treân caùc chæ tieâu sau ™ Chæ tieâu toång dö nôï/nguoàn voán huy ñoäng Baûng 2.13: Chæ tieâu toång dö nôï/nguoàn voán huy ñoäng cuûa NHNA 2002-2006 Chæ tieâu 2002 2003 2004 2005 2006 Toång dö nôï (Tyû ñoàng) 408,98 608,16 793,741.248,832.047,54 Nguoàn voán huy ñoäng (Tyû ñoàng) 537,25 657,85 956,101.185,191.894,75 Toång dö nôï/nguoàn voán huy ñoäng (%) 76,12% 92,45% 83,02%105,37%108,06% (Nguoàn: Baùo caùo cuûa NHNA) Tyû leä toång dö nôï treân toång voán huy ñoäng cuûa NHNA dao ñoäng töø 76,12% ñeán 108,06%. Soá lieäu naøy minh chöùng raèng tín duïng laø lónh vöïc ñaàu tö chuû yeáu cuûa ngaân haøng. Noùi caùch khaùc hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng hieän nay raát ñôn ñieäu, chuû yeáu huy ñoäng voán ñeå cho vay. Ngaân haøng ñaõ hoaït ñoäng hieäu quaû treân voán huy ñoäng nhöng tín duïng laø nghieäp vuï coù möùc ñoä ruûi ro raát cao, do ñoù ñeå phaân taùn ruûi ro cuõng nhö naâng cao khaû naêng sinh lôøi cuûa ngaân haøng thì hoaït ñoäng ñaàu tö vaøo lónh vöïc kinh doanh khaùc nhö ñaàu tö chöùng khoaùn, huøn voán lieân doanh, kinh doanh vaøng, ngoaïi teä, laø caàn thieát. Tyû leä toång dö nôï treân toång voán huy ñoäng cuûa ngaân haøng coù xu höôùng gia taêng qua caùc naêm, ñaëc bieät laø naêm 2005 vaø naêm 2006 tyû leä söû duïng voán treân 100%. Ñieàu naøy ñem laïi hieäu quaû toái ña treân moät ñoàng voán huy ñoäng nhöng chính söû duïng voán vöôït quaù voán huy ñoäng seõ gaây neân nhöõng ruûi ro cho ngaân haøng. Treân thöïc teá khoâng moät ngaân haøng naøo coù theå cam ñoan chaéc chaén raèng trong quaù trình hoaït ñoäng cuûa mình seõ khoâng gaëp ruûi tín duïng naøo, nhö vaäy khi xaûy ra ruûi ro hoaït ñoäng ngaân haøng caøng deã bò suïp ñoå. ™ Chæ tieâu toång dö nôï/toång taøi saûn coù Baûng 2.14: Baûng chæ tieâu toång dö nôï/toång taøi saûn coù cuûa NHNA 2002-2006 Chæ tieâu 2002 2003 2004 2005 2006 Toång dö nôï (Tyû ñoàng) 408,98 608,16 793,74 1.248,83 2.047,54 Toång taøi saûn coù (Tyû ñoàng) 666,73 824,24 1.173,67 1.605,24 3.884,44 Toång dö nôï/toång taøi saûn coù (%) 61,34% 73,78% 67,63% 77,80% 52,71% (Nguoàn: Baùo caùo cuûa NHNA)
45. 38 Töø baûng soá lieäu treân cho thaáy toång dö nôï chieám tyû leä chuû yeáu trong toång taøi saûn. Nhöng naêm 2006, tyû leä naøy chæ chieám 52,17%, trong khi ñoù nghieäp vuï ñaàu tö chöùng khoaùn cuûa ngaân haøng chæ chieám moät tyû leä khieâm toán, do ñoù ngaân haøng coù moät löôïng voán dö thöøa ñöôïc göûi taïi caùc TCTD khaùc, nhö vaäy chöa toái ña hoùa ñöôïc hieäu quaû hoaït ñoäng. So vôùi tyû leä toång dö nôï treân toång voán huy ñoäng thì tyû leä toång voán huy ñoäng treân toång taøi saûn nhoû hôn raát nhieàu, ñaëc bieät laø ôû naêm 2006 cho thaáy khaû naêng huy ñoäng voán so vôùi voán töï coù coøn raát thaáp. Nhö vaäy ngaân haøng caàn gia taêng khaû naêng huy ñoäng voán cuõng nhö gia taêng caùc khoaûn söû duïng voán nhaèm ñem laïi hieäu quaû toái öu. ™ Chæ tieâu tyû leä nôï quaù haïn Baûng 2.15: Chæ tieâu nôï quaù haïn/toång dö nôï cuûa NHNA giai ñoaïn 2002-2006 Chæ tieâu 2002 2003 2004 2005 2006 Dö nôï quaù haïn (tyû ñoàng) 5,13 5,68 8,43 25,98 45,88 Toång dö nôï (Tyû ñoàng) 408,98 608,16 793,74 1.248,83 2.047,54 Tyû leä nôï quaù haïn (%) 1,25% 0,93% 1,06% 2,08% 2,24% (Nguoàn: Baùo caùo cuûa NHNA) Chaát löôïng tín duïng cuûa ngaân haøng thoâng qua tyû leä nôï quaù haïn treân toång dö nôï, tyû leä naøy caøng lôùn thì chaát löôïng tín duïng caøng suy giaûm, coù nghóa hoaït ñoäng tín duïng chöùa ñöïng nhieàu ruûi ro. Naêm 2003, toång dö nôï taêng 51% so vôùi naêm 2002, nhöng do ñaây laø nhöõng moùn cho vay môùi, chöa xaûy ra nôï quaù haïn neân ñaõ haïn cheá ñöôïc tyû leä nôï quaù haïn xuoáng coøn 0,93%. Cuøng vôùi dö nôï cho vay taêng thì nôï quaù haïn cuõng gia taêng trong giai ñoaïn qua. Naêm 2005 vôùi vieäc kieåm soaùt chaát löôïng tín duïng chaët cheõ (aùp duïng phaân chia nhoùm nôï vaø chuyeån nôï quaù haïn theo ñuùng quy ñònh) neân nôï quaù haïn taêng 208% so vôùi naêm 2004, keùo theo tyû leä nôï quaù haïn treân toång dö nôï cuõng taêng leân ñaït ôû möùc 2,08% maët duø dö nôï tín duïng cuõng taêng raát maïnh so vôùi naêm tröôùc (90%). Tyû leä naøy tieáp tuïc taêng trong naêm 2006 laø do söï phaùt trieån tín duïng taêng toác vaøo naêm 2005 maø khoâng ñaùnh giaù möùc ñoä ruûi ro ngay luùc cho vay, hay noùi khaùc ngaân haøng giaûi quyeát ”linh hoaït” nhöõng hoà sô chöùa ñöïng raát nhieàu ruûi ro. Tyû leä nôï quaù haïn khoâng ñoàng ñeàu ôû töøng ñôn vò, coù ñôn vò tyû leä naøy leân ñeán 5%, caùc ñôn vò khaùc môùi khai tröông hoaït ñoäng neân chöùa coù nôï quaù haïn, döï kieán theâm moät thôøi gian ngaén thì tyû leä nôï quaù haïn cuûa toaøn ngaân haøng laø raát lôùn neáu khoâng chuù troïng ñeán chaát löôïng tín duïng khi giaûi ngaân cho khaùch haøng. Moät thöïc teá phaûi nhìn nhaän laø chaát löôïng tín duïng cuûa ngaân haøng quaù thaáp neáu nhö khoâng kieåm soaùt ngay baây giôø caùc khoaûn tín duïng coøn toàn ñoäng thì tyû leä naøy caøng gia taêng hôn nöõa. Gia taêng dö nôï tín duïng vôùi