Lập kế hoạch phát triển thôn/bản và kế hoạch phát triển xã (VDP &CDP) - Ths. Nguyễn Công Thành

104 trang phuongnguyen 1560

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Lập kế hoạch phát triển thôn/bản và kế hoạch phát triển xã (VDP &CDP) - Ths. Nguyễn Công Thành", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

lap_ke_hoach_phat_trien_thonban_va_ke_hoach_phat_trien_xa_vd.doc

Nội dung text: Lập kế hoạch phát triển thôn/bản và kế hoạch phát triển xã (VDP &CDP) - Ths. Nguyễn Công Thành

LẬP KẾ HOẠCH PHÁT TRIỂN THÔN/BẢN VÀ KẾ HOẠCH PHÁT TRIỂN XÃ (VDP &CDP) Người biên soạn: Ths. Nguyễn Công Thành
MỤC LỤC LỜI GIỚI THIỆU 4 CÁC CHỮ VIẾT TẮT 5 CHƯƠNG I - PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ NÔNG THÔN 6 1. Phương pháp truyền thống 6 2. Các phương pháp khác 6 3. Phương pháp “Đánh giá nhanh nông thôn” (RRA – Rapid Rural Appraisal) 7 4. Phương pháp “Đánh giá nông thôn có sự tham gia của người dân”(PRA) 7 5. Các nguyên tắc và ứng dụng PRA 8 6. Các công cụ chính và nguyên tắc của PRA 9 CHƯƠNG II - MỘT SỐ KỸ NĂNG SỬ DỤNG PRA 11 1. Công cụ 1: Lược sử thôn bản 11 2. Công cụ 2: Vẽ sơ đồ thôn 12 3. Công cụ 3 : Điều tra theo tuyến và xây dựng sơ đồ mặt cắt 14 4. Công cụ 4: Lịch thời vụ 16 5. Công cụ 5: Biểu đồ biến động theo thời gian 17 6. Công cụ 6 : Công cụ phân loại, xếp hạng .HTS Development .L.td /Ag r isy s.tems .L.td/ 19 Phụ lục 4 Trang 2 VICA Consultants Ltd
7. Công cụ 7: Phân tích tổ chức thể chế và xây dựng sơ đồ quan hệ (sơ đồ Venn) 21 8. Công cụ 8: Phân loại kinh tế hộ 22 9. Công cụ 9 : Phỏng vấn kinh tế hộ 26 CHƯƠNG III : LẬP KẾ HOẠCH PHÁT TRIỂN THÔN BẢN 27 1. Đánh giá, lập kế hoạch lĩnh vực nông nghiệp 27 2. Đánh giá, lập kế hoạch lĩnh vực nông nghiệp, cây ăn quả 28 3. Đánh giá, lập kế hoạch cơ sở hạ tầng nông thôn 29 4. Đánh giá, lập kế hoạch các hoạt động phi nông nghiệp 32 5. Đánh giá, lập kể hoạch cấp nước, vệ sinh và môi trường 33 6. Đánh giá, lập kế hoạch lĩnh vực tín dụng 34 7. Các vấn đề về giới 36 8. Đánh giá, lập kế hoạch lĩnh vực hoạt động thông tin 37 9. Đánh giá, lập kế hoạch về y tế, giáo dục 39 10. Đánh giá, tổng hợp kết quả PRA, kế quả đánh giá lập kế hoạch từng lĩnh vực 40 CHƯƠNG IV - TỔNG HỢP KẾ HOẠCH PHÁT TRIỂN XÃ (CDP) 43 1. Kế hoach phát triển xã theo nhu cầu là gì? 43 2. Mục tiêu xây dựng kế hoạch phát triển xã 43 HTS Development Ltd/Agrisystems Ltd/ Phụ lục 4 Trang 3 VICA Consultants Ltd
3. Tiến trình lập kế hoạch phát triển xã 43 4. Các bước tổng hợp Kế hoạch Phát triển xã 44 Mẫu Tổng hợp Kế hoạch Phát triển Xã 45 CHƯƠNG V: MỘT SỐ KỸ NĂNG CẦN CÓ TRONG THỰC HIỆN PRA VÀ LẬP KẾ HOẠCH PHÁT TRIỂN THÔN/BẢN VÀ XÃ 47 1. Một số kỹ năng trong quá trình tiến hành PRA 47 2. Một số kỹ năng trong lập kế hoạch 49 HTS Development Ltd/Agrisystems Ltd/ Phụ lục 4 Trang 4 VICA Consultants Ltd
CÁC CHỮ VIẾT TẮT ADB Ngân hàng Phát triển châu Á CACERP Dự án HTKT Tăng cường Năng lực Giảm nghèo miền Trung CDP Kế hoạch Phát triển xã CRLIP Dự án Cải thiện Sinh kế miền Trung DFID Bộ Phát triển quốc tế Anh FSR Nghiên cứu hệ thống nông trại RRA Đánh giá nhanh nông thôn PRA Đánh giá nông thôn có sự tham gia VDP Kế hoạch phát triển thôn MPI Bộ Kế hoạch và Đầu tư HTS Development Ltd/Agrisystems Ltd/ Phụ lục 4 Trang 5 VICA Consultants Ltd
CHƯƠNG I - PHƯƠNG PHÁP PHÂN TÍCH, ĐÁNH GIÁ NÔNG THÔN 1. Phương pháp truyền thống Thời gian gần đây, hầu hết các phân tích nông thôn ở các nước đang phát triển đều có chung những đặc điểm sau :  Thời gian tương đối dài.  Trình tự các công việc được tiến hành ổn định và thường xuyên.  Phạm vi đề cập thường bị hạn chế. Thường chỉ tập trung được một vấn đề đơn lẻ và trong thực tế không có mối liên quan rộng rãi.  Mức độ đa dạng kém, thậm chí ngay cả khi có các cán bộ thuộc nhiều chuyên ngành khác nhau tham gia công việc đánh giá.  Các nội dung đánh giá thường cố gắng đạt đến mức hoàn hảo.  Sự chỉ đạo chủ yếu là từ trên xuống dưới tức là làm việc trực tiếp với các cơ quan Nhà nước và một số tổ chức, và gián tiếp với nông dân.  Mức độ tham gia của nông dân trong khu vực dự án thường ít thậm chí trong vài trường hợp không có.  Chi phí khá cao, tốn nhiều thời gian và nhân lực.  Phương pháp được sử dụng thường bao gồm: phân tích thống kê về kinh tế, điều tra chi tiết về cây trồng và đất, thử nghiệm chi tiết trên đồng ruộng, khảo sát xã hội và kinh tế dựa trên bảng hỏi đã được chuẩn bị sẵn. HTS Development Ltd/Agrisystems Ltd/ Phụ lục 4 Trang 6 VICA Consultants Ltd
Do những kỹ thuật này có đặc tính không thay đổi nên không nhạy cảm với điều kiện địa phương, thiếu linh hoạt và thiếu thống nhất, vì vậy khuyến cáo không nên sử dụng phương pháp này. 2. Các phương pháp khác Từ những năm thập kỷ 70, phương pháp truyền thống bắt đầu bộc lộ những yếu điểm. Từ đó, người ta dần tập trung tìm cách tăng năng suất cây trồng bằng cách tạo lập môi trường đồng bộ, làm giàu tài nguyên và đảm bảo khả năng giám sát, kiểm nghiệm. Nhờ vậy, các vấn đề của nông dân nghèo với những điều kiện kinh tế khó khăn được quan tâm chú ý. Từ đó, nảy sinh nhu cầu tìm hiểu cách thức làm việc của nông dân và tìm kiếm những công nghệ phù hợp cho các hệ thống sản xuất nông nghiệp khác nhau. HTS Development Ltd/Agrisystems Ltd/ Phụ lục 4 Trang 7 VICA Consultants Ltd
Phương pháp “nghiên cứu các hệ thống nông trại” (FSR) được thiết lập từ bối cảnh đó. Mục tiêu chung của phương pháp này là miêu tả cách thức trồng trọt, chăn nuôi, nhận thức của nông dân và các hoạt động khuyến nông. Phương pháp này thể hiện dưới nhiều hình thức khác nhau, thường thông qua các kế hoạch nghiên cứu và hoạt động khuyến nông. Ban đầu, phương pháp “nghiên cứu các hệ thống nông trại” chỉ sử dụng những cách thức truyền thống để nghiên cứu, khảo sát và thí nghiệm trên ruộng đồng. Sau này, có thêm những kĩ thuật mới nhanh hơn và cho kết quả chính xác hơn. 3. Phương pháp “Đánh giá nhanh nông thôn” (RRA – Rapid Rural Appraisal) Thuật ngữ “Đánh giá nhanh nông thôn” trong khuôn khổ phát triển nông nghiệp được dùng để miêu tả các phương pháp mới do nhóm nghiên cứu nhiều chuyên ngành sử dụng trong quá trình cùng làm việc với nông dân và lãnh đạo của cộng đồng, để thúc đẩy phát triển một cách mau lẹ và có hệ thống và tìm hiểu nhu cầu của người dân. Một loạt các hoạt động dưới đây có thể sử dụng phương pháp RRA:  Đánh giá nhu cầu phát triển nông nghiệp và các lĩnh vực khác của cộng đồng.  Xác định các vấn đề cần tiếp tục nghiên cứu phát triển.  Đánh giá khả năng thực hiện (theo cả tiêu chuẩn xã hội lẫn kỹ thuật)  Xác định các điểm cần ưu tiên trong hoạt động phát triển  Thực hiện các hoạt động phát triển  Giám sát thực hiện và hậu thực hiện các hoạt động phát triển Phương pháp đánh giá nhanh nông thôn (RRA) được sử dụng trở lại trong thập kỷ 70, khi phương pháp nghiên cứu hệ thống nông trại (FSR) được sử dụng ít đi. Trong số những người góp phần cho sự hình thành ban đầu của RRA có Robert Chambers, Peter HTS Development Ltd/Agrisystems Ltd/ Phụ lục 4 Trang 8 VICA Consultants Ltd
Hildebrand, Robert Rhoades và Michael Collinson và họ cùng với những người áp dụng RRA ngay từ đầu đã có mặt trong các hội nghị họp tại viện nghiên cứu phát triển trường đại học Sussex, Anh ( năm 1978 và 1979). Lúc đó tài liệu và báo chí bắt đầu phổ biến khái niệm của RRA và giới thiệu với độc giả rộng rãi hơn, và giữa những năm tám mươi người ta rút ra được nhiều kinh nghiệm qua việc áp dụng ở nhiều nơi trên thế giới. Một hội nghị quốc tế họp vào tháng 9 năm 1985 ở trường Đại học Khon Kaen ở Thái Lan đã thử nghiệm áp dụng PRA và hoàn thiện hơn nữa khái niệm của PRA. 4. Phương pháp “Đánh giá nông thôn có sự tham gia của người dân” (PRA - Participatory Rural Appraisal) Ưu điểm của PRA so với các phương pháp truyền thống là có sự tham gia ở mức độ cao của cộng đồng, thời gian tiến hành ngắn và chi phí thấp. Số liệu thu thập qua khao Số liệu được thu thập qua các khảo sát điểm, một số trường hợp phải điều tra ít hơn nhưng việc phân tích số liệu đòi hỏi nhiều thời gian. Số liệu được mã hóa vào máy tính và phân tích theo từng công đoạn riêng biệt với từng xã nghiên cứu. Khi hoàn thành quá trình thu thập HTS Development Ltd/Agrisystems Ltd/ Phụ lục 4 Trang 9 VICA Consultants Ltd
số liệu, thường đòi hỏi chi phí cao để quay lại hiện trường bổ sung các số liệu còn thiếu. Do vậy, chi phí thu thâpk thông tin thường cao. 5. Các nguyên tắc và ứng dụng PRA 5.1.PRA là gì? PRA là một quá trình học hỏi lẫn nhau một cách linh hoạt giữa người dân địa phương và những người từ nơi khác đến (Người ngoài cộng đồng). Là một “tập hợp” các phương thức và phương pháp giúp cho người dân địa phương trao đổi và phân tích kiến thức đã có về điều kiện cuộc sống của chính họ để lập kế hoạch và hành động. Quá trình họchỏi này nhằm giúp người dân có khả năng:  Xác định đúng các nhu cầu của chính họ  Xếp thứ tự các ưu tiên về các nhu cầu trên  Giúp họ xác định được các hoạt động cần thiết trên cơ sở tận dụng tối đa các nguồn lực sẵn có. 5.2.Mục tiêu của PRA  Hiểu và sử dụng phương pháp PRA để lập kế hoạch và thực hiện các hoạt động phát triển của địa phương.  Hiểu kỹ hơn tiềm năng của cộng đồng  Sử dụng các phương pháp cùng tham gia vào các hoạt động thực tế (Theo nhóm độc lập)  Giúp người dân lập được kế hoạch phát triển thôn /bản trên cơ sở sử dụng tối đa các nguồn lực sẵn có tại địa phương. 5.3. Nguyên tắc:  Quan sát được  Phỏng vấn bán cấu trúc  Thảo luận nhóm theo chủ đề  “Trao gậy” (Giao công việc cho nông dân làm chứ không HTS Development Ltd/Agrisystems Ltd/ Phụ lục 4 Trang 10 VICA Consultants Ltd
làm thay)  Kiểm tra chéo  Thông tin chính xác và phù hợp  Sống cùng cộng đồng PRA là một tiến trình liên tục sử dụng các công cụ, kết quả của nó hoàn toàn phụ thuộc vào cách ứng xử/thái độ của người thực hiện HTS Development Ltd/Agrisystems Ltd/ Phụ lục 4 Trang 11 VICA Consultants Ltd
6. Các công cụ chính và nguyên tắc của PRA 6.1. Kiểm tra chéo: Đây là phương pháp nhằm kiểm tra độ chính xác của các thông tin thu được từ các nguồn khác nhau. Điều này được thể hiện ở:  Thành phần của nhóm  Các nguồn thông tin  Việc sử dụng các công cụ thu thập thông tin a. Thành phần của nhóm :  Bao gồm những người có trình độ chuyên môn từ các lĩnh vực khác nhau để có cách nhìn nhận khác nhau, bổ sung cho nhau.  Các thành viên sẽ tiếp cận với các đề tài khác nhau với cách nhìn mới và sâu sắc hơn.  Luôn có phụ nữ trong nhóm  Có các thành viên từ cộng đồng để học tập, trao đổi kinh nghiệm và hiểu biết lẫn nhau. b. Các nguồn thông tin khác nhau  Các thành viên của nhóm từ các chuyên ngành khác nhau nên những thông tin mà họ thu được cũng sẽ đa dạng hơn. c. Phối hợp các công cụ  Các công cụ PRA phải được lựa chọn và phối hợp một cách hài hoà Trong các bối cảnh ứng dụng cụ thể. Có một số công cụ thích hợp cho việc đánh giá cộng đồng này nhưng không nhất thiết phải được áp dụng ở một cộng đồng khác. HTS Development Ltd/Agrisystems Ltd/ Phụ lục 4 Trang 12 VICA Consultants Ltd
6.2. Tính linh hoạt. Các kế hoạch và phương pháp nghiên cứu không phải là bất biến và có thể sửa đổi cho phù hợp kể cả trong lý thuyết và thực hành. 6.3. Tính cộng đồng:  Thuận lợi cho quá trình phân tích thông tin thu thập được HTS Development Ltd/Agrisystems Ltd/ Phụ lục 4 Trang 13 VICA Consultants Ltd
 Đánh giá đúng mức và chính xác các khó khăn của cộng đồng tạo nên những yếu tố đưa được những vấn đề căn bản trong quá trình lập kế hoạch phát triển cộng đồng.  Các thành viên của cộng đồng tham gia vào nhóm PRA cần thiết bao gồm: Khá giả, trung bình, nghèo; nam, nữ; hoặc ít nhất các thông tin thu thập được cũng phải từ các đối tượng trên. 6.4. Kiểm tra độ chính xác của thông tin và mức độ sai số Luôn luôn tự hỏi  Chúng ta cần những thông tin gì?  Thông tin gì nhất thiết phải có?  Ai sẽ phân tích và sử dụng các thông tin đó? Sử dụng thông tin vào mục đích gì ?  Độ chính xác của các thông tin đó đến mức nào ? 6.5. Phân tích tại chỗ  Tiến hành phân tích ngay những thông tin đã thu được  Việc thu thập thông tin và phân tích thông tin diễn ra nối tiếp và xen kẽ nhau. (Thu thập thông tin – Phân tích tại chỗ – thu thập thông tin – phân tích tại chỗ - )  Trong quá trình thực hiện nếu thấy cần thiết có thể mở rộng trọng tâm phân tích GIỎ CÔNG CỤ PRA Thôn /b Bả Lá Lịch thời vụ ản n t đồ cắ t đ enn ồ V Sơ
Phân loại kinh tế Lược sử hộ thôn bản gia đình Phỏng vấn bán cấu trúc HTS Development Ltd/Agrisystems Ltd/ Phụ lục 4 Trang 10 VICA Consultants Ltd
CHƯƠNG II - MỘT SỐ KỸ NĂNG SỬ DỤNG PRA 1. CÔNG CỤ 1: LƯỢC SỬ THÔN BẢN 1.1 Mục đích:  Tạo hiểu biết đồng cảm giữa nhóm cán bộ PRA và cộng đồng  Dân nhớ lại những dấu ấn lịch sử về sự phát triển của cộng đồng, thông qua đó có thể nhìn nhận phát triển một cách đúng đắn và khích lệ tình đoàn kết, hỗ trợ nhau. 1.2 Phương pháp:  Lựa chọn nhóm thông tín viên thích hợp 5 – 7 người (nên chọn những người sống lâu tại bản, thông hiểu các mặt phát triển cộng đồng, nắm được các sự kiện diễn ra tại thôn bản)  Chọn một địa điểm thích hợp để nhiều người có thể cùng tham gia, thảo luận một cách thoải mái, tự nhiên  Cán bộ PRA hướng dẫn để người dân tự thảo luận các mốc thời gian và sự kiện lịch sử của thôn bản. Những thông tin này được viết nên giấy Ao hay trên nền để mọi người tham gia cùng bổ sung.  Trong quá trình thảo luận, cán bộ PRA có thể đặt các câu hỏi mở giúp người dân nhớ lại và bổ sung các sự kiện của thôn bản.  Ghi chép lại các thông tin vào giấy A4.
HTS Development Ltd/Agrisystems Ltd/ Phụ lục 4 Trang 11 VICA Consultants Ltd
Ví dụ: Lược sử Năm Các sự kiện đời sống sinh hoạt, sản xuất của người dân trong thôn 1973 Có 2 hộ dân mới chuyển đến 1974 Chính quyền địa phương thực hiện định cư cho các nhóm dân tộc ít người trong thôn 1980 Nông nghiệp trong thôn chủ yếu là đơn lẻ, thời vụ, rủi ro sản xuất khiến nhiều hộ gia đình ở tình trạng đói kém 1993 Xuất hiện bệnh truyền nhiễm ở động vật, chăn nuôi gặp nhiều khó khăn 1999 Chính quyền địa phương cấm không được khai thác rừng tự nhiên, dân trong thôn được cấp tiền để quản lý và bảo vệ rừng 2002 Thôn được hỗ trợ hệ thống thủy lợi nhỏ và có điện 2. CÔNG CỤ 2: VẼ SƠ ĐỒ THÔN 2.1. Mục đích:  Đánh giá, phân tích tình hình chung của thôn, bản. Đưa ra những khó khăn, giải pháp trong từng lĩnh vực của thôn, bản.  Làm cơ sở cho thảo luận, xây dựng kế hoạch phát triển thôn. Các bước thực hiện:  Thành lập nhóm nông dân cả nam và nữ ít nhất từ 5-7 người)  Chọn một địa điểm cao, dễ quan sát toàn thôn bản, đi lại thuận lợi để có nhiều người cùng tham gia  Người dân thảo luận và vẽ sơ đồ thôn bản lên mặt đất. Vật liệu sử dụng có thể là phấn mầu, cành cây, lá cây để thể hiện các đặc điểm địa hình, sử dụng đất, giao thông trên sơ đồ thôn. Trong quá trình vẽ sơ đồ, cán bộ PRA hỗ trợ, thúc đẩy người dân thảo luận bằng cách đặt ra các câu hỏi phù hợp.  Sau khi hoàn thành chép lại sơ đồ đã phác hoạ trên mặt đất vào giấy khổ lớn.  Đánh dấu vị trí từng hộ trên bản đồ; kết quả phân loại hộ nghèo. Mỗi loại được đánh dấu một màu. Chú ý :
- Sơ đồ thôn bản cần có các thông tin sau: giao thông chính, sông suối, ruộng, nương, rừng, bãi chăn thả . của bản. Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP
Ví dụ: Sơ đồ bản Hà, xã Thanh Hoá, huyện Tuyên Hoá, tỉnh Quảng Bình Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP
3. CÔNG CỤ 3: ĐIỀU TRA THEO TUYẾN VÀ XÂY DỰNG SƠ ĐỒ MẶT CẮT 3.1. Mục đích:  Xây dựng các tuyến đi lát cắt sẽ cung cấp hình ảnh sâu sắc về tiềm năng đất đai, câytrồng,vật nuôi và khả năng tiềm ẩn của cộng đồng.  Từ đó làm cơ sở để lập kế hoạch phát triển bản. 3.2. Cách làm:  Thành lập nhóm nông dân cả nam và nữ ít nhất từ 5-7 người  Thảo luận trên sa bàn hoặc trên bản đồ, sơ đồ để xác định các hướng đi lát cắt, chuẩn bị các dụng cụ như địa bàn, sơ đồ, bản đồ, các dụng cụ quan sát, đo đếm, giấy bút. Cán bộ PRA giải thích thật rõ mục đích đi lát cắt, yêu cầu nông dân dẫn đường và sẵn sàng thảo luận.  Tiến hành đi lát cắt từ vùng thấp đến vùng cao, đến mỗi vùng đặc trưng cho cả khu vực dừng lại thảo luận. Cán bộ PRA phác hoạ nhanh địa hình và đặc điểm của vùng đó tạo điều kiện cho nông dân thảo luận hoặc tiến hành phòng vấn.  Vẽ sơ đồ mặt cắt lên giấy A4
Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP
Rừng tự Đất Vườn Lúa nước Đất Hiện Đấtn thốiênt, có nhiều Đất cằn, đã dsốửc dụng quá Bề mặt dàyg, iatư ơđnìnhg đối bằng Cây trồng một Đất đỏtr, màuống mỡ trạng loại lâu, dốc phẳng, vườn bao vụ, thu Quản lý Một phần do xã Trồng xoài, chanh và các cây Không dùng Không ai quản lý, rừng qthuựcản vlý,ật che Trồng ngô, lúa nương, ăqnu anhquả nkhhà.ác dễ phohâạchn b tóhnấ,p đất hoang prừhnủg. đang bị chưa được giao chăm sóc thiếu chăm sóc nhiều cây bụi và Những Dkhiệani tthíchác rộng, Đất cằn, thchioế uc ákcĩ hthuộ gậita Thiếu các loại cây có giá trị Thiếu giống lúa Xacây kkhhuô ndgân có cư, gi á khó xa khu canh tác đình cao, chưa có kế có năng thrịiếu lao động Kỳkhă n Ndângân cư, sách khó b bảoảo Năng suất tăng Shoửạ dchụn sgử hdiụệnug q đuấảt Tsuăấntg cao, năn tgh sâumấ t Đất được che phủ vọng vệ .rừ Cnhgưa. canh.và tăng vụ bởi các loại đRừượncg gđiaoượ ccho cây có giá trị kinh cácgiao hộ ch dâno từng tế caoLand to be hộ. covered by forest tree species with high economic value Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 15
4. CÔNG CỤ 4: LỊCH THỜI VỤ 4.1. Mục đích:  Giúp các thành viên trong cộng đồng nắm được toàn bộ các hoạt động thường xuyên diễn ra trong năm.  Làm cơ sở để xây dựng kế hoạch phát triển bản và bố trí nhân lực hợp lý. 4.2.Cách làm:  Thành lập nhóm nông dân cả nam và nữ ít nhất từ 5-7 người  Tìm chỗ thích hợp đủ cho mọi người tham gia thảo luận  Nhóm nông dân sẽ cùng nhau thảo luận về các mùa vụ tại địa phương mình. Cán bộ PRA khuyến khích, thúc đây mọi người tham gia thảo luận  Sử dụng giấy kẻ ô ly hoặc giấy ca rô để ghi chép lại các thông tin vừa được thảo luận. Có thể dùng phấn, than, cành cây vẽ trên nền đất, xi măng  Sao chép tất cả các thông tin đã thảo luận được vào giấy A4 Nhiệt độ Lượ ng mưa 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Vụ Chăm sóc xuân Th u Trồ hoạch ng Sâu bệnh Diệt sâu bệnh, tỉa lá Vụ đông Trồ Chăm sóc Thu hoạch ng Sâu bệnh Diệt sâu bệnh, tỉa lá Thu hoạch sản Ngô phẩm rừng Gieo hạt Chăm sóc
100 % Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP
5. CÔNG CỤ 5: BIỂU ĐỒ BIẾN ĐỘNG THEO THỜI GIAN 5.1. Mục đích:  Giúp các thành viên trong cộng đồng nắm được một số biển đổi trong thôn/bản theo thời gian .  Làm cơ sở để tìm ra một số nguyên nhân gây biến đổi, giúp nông dân thay đổi nhận thức. 5.2.Cách làm:  Loại biểu đồ này thể hiện những thay đổi trong thôn bản theo thời gian.Loại biểu đồ này có thể dùng cho nhiều số liệu thay đổi khác nhau như: ■ Sản lượng các loại cây trồng ■ Diện tích canh tác các loại cây trồng ■ Số lượng gia súc ■ Dân số và số hộ ■ Giá cả ■ Tỷ lệ sinh và tử trong một địa phương ■ Lượng mưa ■ Thay đổi về rừng tự nhiên rừng trồng và tình trạng sử dụng đất. ■ Chi tiêu của dự án ■ v.v  Hướng dẫn nhóm nông dân ■ Dùng giấy kẻ ô ly hoặc giấy khác ■ Trao đổi với người cung cấp thông tin về các vấn đề/chủ đề cần tìm hiểu ■ Giành thời gian để họ suy nghĩ, nhớ lại, so sánh ■ Cố gắng thu thập các số liệu ít nhất trong khoảng thời gian 10 năm trở lại đây, hoặc có thể lâu hơn ■ Kết hợp hai hoặc nhiều biến số lên một biểu đồ ■ Kết hợp các thông tin mới phỏng vấn được và các thông tin đã Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 17
có sẵn ■ Các thành viên cộng đồng tự vẽ các biến đổi theo thời gian. Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 18
Ví dụ: Biểu đồ biến động sử dụng đất % 60 6 Rõng tù nhiªn 0 42 Thæ c− ,2 35 Trång s¾n ng« 40 2 ,6 8 Ruéng n−íc 23 Rõng trång 20 131,15 131,15 11 9 §Êt kh¸c 5 5 5, 5, 55 55 7 5 Rõng bÞ chÆt, ph¸ ,5 ,5 0 1970 1980 1995 n¨m Rõng t¸i sinh Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 19
6. CÔNG CỤ 6: CÔNG CỤ PHÂN LOẠI, XẾP HẠNG 6.1.Mục tiêu:  Xếp thứ tự ưu tiên các hoạt động  Đánh giá sở thích của nông dân 6.2.Cách làm Các kiểu phân loại, xếp hạng  Xếp hạng ưu tiên bằng cách cho điểm từ cao đến thấp.  Xếp hạng theo cặp đôi  Xếp hạng theo ma trận trực tiếp Xếp hạng ưu tiên cho phép PRA xác định nhanh các vấn đề chủ yếu hoặc các ưu tiên của dân làng và có thể dễ dàng so sánh các ưu tiên của mỗi cá nhân khác nhau. Bỏ phiếu cũng được coi là một cách xếp hạng ưu tiên. Thông thường một tiến trình xếp loại như sau:  Chọn một số vấn đề cần phải sắp xếp lại theo thứ tự ưu tiên chẳng hạn như các loại cây trồng, giống lúa, củi đun, cây ăn quả v.v các khó khăn ảnh hưởng đến quá trình phát triển cộng đồng.  Chọn một số người hiểu biết, và sẵn sàng thảo luận. Hỏi dân về quan điểm ưu tiên của họ đối với các vấn đề đã nêu, chẳng hạn: khó khăn lớn nhất là loại khó khăn mà nếu giải quyết được, sẽ giúp giải quyết tiếp các khó khăn khác, hoặc các khó khăn ngoài khả năng giải quyết của người dân và chính quyền địa phương, cần có sự giúp đỡ từ bên ngoài. Bắt đầu hỏi từng người một về ý kiến của họ. Nên đặt tiếp các câu hỏi "còn gì nữa?" Tiếp tục hỏi người thứ hai, thứ ba về cùng một vấn đề  Tổng hợp tất cả các kết quả đó lên một bảng để so sánh. Xem ví dụ minh hoạ. Xếp hạng theo ma trận nghĩa là cho điểm từng vấn đề như kiểu xếp ưu tiên nhưng có thể dùng các viên sỏi, hạt ngô, hạt thócv.v để biểu thị, giúp cho người không biết chữ cũng có thể phân loại xếp hạng được. Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 20
Cách so sánh cặp đôi: Có hai loại hoặc hai vấn đề so sánh trực tiếp với nhau hoặc xếp thứ tự ưu tiên Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 21
Ví dụ so sánh cặp đôi để xếp loại giầu nghèo giữa 12 thôn trong một xã Thô Thô Thô Thô Thô Thô Thô Thô Thô Thô Thô Thô Số Th n n n n n n n n n n n n lần ứ Thôn X1 12 13 14 15 16 17 8 19 110 111 112 uấ1t0 2t hiệ ự T1hôn X 2 4 5 2 7 8 9 2 2 12 4 8 T2hôn X 4 5 3 7 8 9 3 3 12 3 9 T3hôn X 5 4 7 8 9 4 4 12 5 7 T4hôn X 7 8 9 5 5 12 6 6 T5hôn X 7 8 9 6 6 12 2 10 T6hôn X 8 9 7 7 12 7 5 T7hôn X 8 8 8 8 11 1 T8hôn X 9 9 12 8 4 T9hôn X 10 12 1 11 T10hôn X 12 0 12 T11hôn X 9 3 N12hư vậy thôn 8 là thôn giàu nhất trong xã, thôn 11 là thôn nghèo nhất trong xã. Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 22
7. CÔNG CỤ 7: PHÂN TÍCH TỔ CHỨC THỂ CHẾ VÀ XÂY DỰNG SƠ ĐỒ QUAN HỆ (SƠ ĐỒ VENN) 7.1. Mục đích:  Định hướng cho thảo luận của người dân về tầm quan trọng khác nhau và ảnh hưởng của các tổ chức địa phương hiện tại đối với các hoạt động thôn bản.  Thông qua đó, có thể phát hiện những thay đổi cần thiết trong hoạt động của các tổ chức để đóng góp nhiều hơn, có hiệu quả hơn cho sự phát triển của địa phương, đặc biệt là yêu cầu của người dân đối với các hoạt động của các tổ chức để tạo cơ hội hỗ trợ, giúp đỡ họ phát triển. 7.2.Cách làm:  Lựa chọn nhóm thông tín viên thích hợp (5 – 7) người.  Cán bộ PRA hướng dẫn giúp nhóm liệt kê các tổ chức mà người dân quan tâm, xác định chức năng nhiệm vụ của từng tổ chức, đánh giá tầm quan trọng và sự ảnh hưởng của các tổ chức đó với thôn bản.  Đề nghị nông dân dùng kéo cắt các giấy mầu khác nhau, dùng phương pháp so sánh để xác định và ghi tên các tổ chức vào các card màu, tổ chức nào càng quan trọng được dán càng gần vào vòng tròn trung tâm. Cán bộ hỗ trợ PRA cần thường xuyên đặt câu hỏi "tại sao?". Tiến hành ghi chép lại sơ đồ ven lên giấy A4. Ví dụ : Sơ đồ Venn do người trong thôn lập K Hội nông h n dân Ủy u ô ban y n xã ế g n Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 23
Quản lý thôn Ng ân hàn Dân trong thôn g CT NN 135 &P TN T Y tế Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 24
8. CÔNG CỤ 8: PHÂN LOẠI KINH TẾ HỘ 8.1.Mục đích:  Để giúp người dân địa phương xác định và thảo luận phương thức cải thiện điều kiện sống cho những hộ nghèo trong thôn bản.  Giúp cho việc theo dõi và đánh giá về những ảnh hưởng của chương trình, dự án trong những năm tiếp theo. 8.2.Cách làm:  Thành lập nhóm nông dân khoảng 5-7 người.  Cán bộ PRA giúp người dân thảo luận để họ tự đưa ra tiêu chí cho từng loại hộ trong thôn, bản như hộ giầu, khá, trung bình và nghèo. Dựa theo điều kiện của thôn bản, có thể thảo luận và chia thành ba hay bốn loại hộ và chỉ gọi là hộ loại 1, hộ loại 2 chứ không gọi là hộ giàu, hộ nghèo. Chuẩn bị một mẫu biểu như (Bảng 1) trên khổ Ao và viết tiêu chí cho mỗi loại theo tiêu chuẩn nhà ở, tài sản/đồ đạc, vật nuôi và tình hình bảo đảm lương thực của các hộ. Bảng 1: Tiêu chí phân loại hộ Tiêu chí mô tả điều kiện KT hộ Loại KT mức lương hộ Nhà ở Tài số gia súc Khác sản thực/ngư ời Loại 1 Loại 2 Loại 3 Loại 4  Chuẩn bị một bộ giấy nhỏ cho đủ số hộ trong thôn bản. Trên mỗi tờ phiếu viết tên chủ hộ.  Nhóm thảo luận để xếp loại từng hộ theo tiêu chí đã được mô tả ở trên và xếp theo theo từng nhóm loại trong bảng. Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 25
 Cuối cùng, kiểm tra lại xem các thành viên khác có đồng ý với kết quả phân loại đó không.  Chuẩn bị một mẫu biểu tương tự (Bảng 2) trên giấy Ao và viết lại kết quả theo ý kiến bình luận cuối cùng của tất cả mọi thành viên. Sau đó, viết lại kết quả cuối cùng này vào khổ A4. Vẽ sơ đồ dân cư và phân loại kinh tế hộ vào giấy A4 Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 26
Bảng 2: Xếp loại kinh tế hộ gia đình STT Loại 1 Loại 2 Loại 3 Loại 4 1 2 3  Thảo luận những vấn đề khó khăn chính mà các hộ nghèo gặp phải. Thôn bản nghĩ gì về nguyên nhân dẫn đến các vấn đề khó khăn đó?Yêu cầu nhóm cho điểm theo tầm quan trọng. Quan trọng nhất được 10 điểm và cho điểm từ 1 đến 10. Kết quả thảo luận được ghi lại theo mẫu (Bảng 3) Bảng 3: Vấn đề khó khăn của người nghèo Cho Vấn đề khó khăn Nguyên nhân Giải điểm pháp 1 đến 10  Cán bộ PRA hướng dẫn bà con thảo luận đưa ra các hoạt động nhằm giải quyết các vấn đề khó khăn cho người nghèo. Sau đó nhóm sẽ thảo luận thứ tự ưu tiên của các hoạt động. Kết quả thảo luận được ghi lại theo mẫu (Bảng 4) Bảng 4: Những hoạt động giải quyết các vấn đề khó khăn của hộ nghèo Khối lượng Trách Ưu Mụ đơn nhiệm độngHoạt c vị Dự kiến Địa điểm Bên tiê tiê tính 2004 2005 kinh phíBản n u 2006 ngoà i Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 27
Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 28
Ví dụ: Phân loại kinh tế hộ tại thôn Tumo rông, xã Tumơ rông, huyện Đăkkôi, tỉnh Kontum Tiêu chí phân loại: Loại Loại Loại - Dư 1 thángI lương - Đủ lương IthIực - Thiếu 3-4I IItháng lương thực/năm - Có trung bình 1-2 gia thực/năm - Có trung bình 3 đầu gia súc - Không có gia súc súc - Có tivi - Không có xe máy/tivi - Có xe máy/tivi - Nhà (lợp tôn, tường tre) - Nhà (lợp lá, tường tre) Kết- Có qnuhảà phânkiên cốloạ (im kinhái tế- hộ Hầu gia hết đình trẻ em được đi - Trẻ em không được đi 1.ng ó Ai, tưDinhờng gỗ) h1ọc A Ban hYọc Lý 2.- T r Yẻ emNgọc được đi học 2 A Phương A Múa 3. Y Tâm 3 A Dôn A Mea 4. A Dũng 4 Y Hồ A Man 5. Y Sáo 5 A Ninh A 6. Y Búc 6 Y Thu Tăng 7. A Lợi 7 Y Nai A 8. Y Bung 8 Y Chăm Nhiên 9. A Bin 9 A Miên A 10 A Han Liêm A Phít A Hiêng Y Thả Y Thủy
Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP
Vẽ bản đồ xã hội thôn Sau khi phân loại kinh tế, các nhóm vẽ bản đồ xã hội của thôn: Trên cơ sở bản đồ tự nhiên hoàn thành ở Công cụ 1 (phần trên), vẽ bản đồ thôn (ranh giới, đường chính, diện tích) trên giấy khổ Ao Đánh dấu vị trí nơi ở các hộ bằng màu mực khác nhau, ví dụ: Các hộ loại 1 đánh dấu đỏ, các hộ loại 2 đánh dấu vàng v.v Cuối cùng thảo luận về vị trí các hộ trên bản đồ, xem xét phân bố các hộ khá giả hơn (loại 1 và 2) và vị trí các hộ nghèo hơn để có ý kiến giúp đỡ những hộ nghèo, xác định khu vực các hộ trong thôn cần được hỗ trợ nhiều hơn. Ví dụ: Bản đồ xã hội thôn do nhóm PRA thực hiện Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 25
9. CÔNG CỤ 9: PHỎNG VẤN KINH TẾ HỘ 9.1. Mục đích:  Đánh giá, phân tích cách sinh sống của các hộ gia đình làm cơ sở cho việc hỗ trợ cũng như đóng góp của hộ vào dự án  Làm cơ sở cho việc đánh giá sau này của chương trình dự án 9.2. Cách làm:  Thành lập nhóm phỏng vấn, mỗi nhóm có ít nhất 2 người  Dùng kết quả phân loại hộ gia đình làm cơ sở để lựa chọn hộ phỏng vấn  Thảo luận về tình hình kinh tế hộ : đề nghị gia đình tự phân tích kinh tế theo biểu có sẵn Chú ý :  Trước khi phân tích kinh tế hộ, cán bộ PRA phải chào hỏi giới thiệu và nói rõ mục đích cuộc viếng thăm hộ gia đình  Nhập cuộc phỏng vấn hết sức tự nhiên, phải đảm bảo người dân không có cảm giác bị thẩm vấn.  Trong khi phỏng vấn hộ, cán bộ PRA cố gắng sử dụng các câu hỏi mở để khai thác thông tin. Việc sử dụng các câu hỏi đóng dẽ làm cho cuộc phỏng vấn trở nên nhàm chán và thông tin thu được sẽ theo chiều hướng chủ quan của cán bộ PRA. Bảng 5: Ví dụ về phân tích kinh tế hộ gia đình Họ tên chủ hộ : Số nhân khẩu : Nhóm hộ : Số lao động : Thôn : xã : Huyện : Nguồn thu thực Ngô Lúa Thu khác Lương Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 26
Thu Chi Cân đối Giải Lợn pháp Gà Tiền Hiện vật Tiền Hiện vật Làm thuê Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 27
Ch¬ng III: LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x· (VDP/CDP) (Village/community development planning) 3.1. Quy tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÎn VDP/CDP 3.1. 1. Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n * VDP/CDP lµ g×? LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x· (VDP/CDP) lu«n b¸m s¸t ph¬ng ch©m: “ D©n biÕt, d©n bµn, d©n lµm vµ d©n kiÓm tra” ( trÝch dÉn lêi Chñ tÞch Hå ChÝ Minh). LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x· lµ ph¬ng ph¸p luËn lËp kÕ ho¹ch cã sù tham gia cña ngêi d©n, mµ ph¬ng ph¸p luËn nµy sÏ lång ghÐp viÖc lËp kÕ ho¹ch cÊp c¬ së víi hÖ thèng lËp kÕ ho¹ch cña nhµ níc cÊp trung ¬ng. LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x· lµ ph¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch cÊp c¬ së cã sù tham gia cña ngêi d©n, mµ ë ®©y ngêi d©n ®Þa ph¬ng: + cïng víi nh÷ng hiÓu biÕt vÒ ®Þa ph¬ng m×nh ®¸nh gi¸ mäi tiÒm n¨ng, khã kh¨n còng nh nh÷ng thuËn lîi vµ tõ ®ã t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p phï hîp. + x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn l©u dµi vµ kÕ ho¹ch hµng n¨m cho phï hîp víi ®Þnh híng ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi cña ®Þa ph¬ng + Thùc hiÖn vµ theo dâi c¸c ho¹t ®éng cïng víi sù hç trî hiÖu qu¶ vµ h÷u hiÖu cña c¸c ®¬n vÞ dÞch vô c«ng vµ c¸c dù ¸n ph¸t triÓn nh»m c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sèng vµ ph¸t triÓn cña ®Þa ph¬ng. C¬ së ph¸p lý ®èi víi lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x· cô thÓ ë ®©y lµ NghÞ ®Þnh chÝnh phñ sè 79/2003/ND-CP ngµy 07/07/2003/ND –CP ban hµnh quy chÕ thùc hiÖn d©n chñ cÊp x· (thay thÕ cho nghÞ ®Þnh sè 29/1998/Nd-CP n¨m 1998). Ngoµi ra cßn cã mét lo¹t c¸c quyÕt ®Þnh vµ quy ®Þnh kh¸c ë cÊp quèc gia vµ c¸c cÊp kh¸c, vµ cïng ®Ò cËp trong chiÕn lîc toµn diÖn vµ t¨ng trëng, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo cña ViÖt Nam (CPRGS), ChÝnh phñ mét lÇn n÷a nhÊn m¹nh sù cÇn thiÕt cñng cè cho chiÕn lîc nµy. LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x· (VDP/CDP) ®Æc biÖt ®îc x©y dùng nh»m ph¸t huy tÝnh thùc thi cña NghÞ ®Þnh trªn ë cÊp c¬ së. Theo xu thÕ nh÷ng lÇn c¶i c¸ch gÇn ®©y nhÊt t¹i ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ theo luËn ng©n s¸ch míi, viÖc lËp kÕ ho¹ch ng©n s¸ch ph©n cÊp ®· ®îc ®a vµo thµnh mét ®Æc ®iÓm míi trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x·. §iÒu nµy cho phÐp viÖc lång ghÐp h÷u hiÖu h¬n c¸c ch¬ng tr×nh cña chÝnh phñ vµ c¸c dù ¸n tµi trî vµo ph¬ng ph¸p lËp kÕ ho¹ch toµn diÖn ë cÊp c¬ së, vµ sù kh©u nèi tèt h¬n n÷a c¸c nguån ®Çu t ë cÊp ®Þa ph¬ng. * PRA lµ gi? PRA lµ mét ph¬ng ph¸p häc tËp tÝch cùc, hÖ thèng vµ kh«ng chÝnh quy ®îc thùc hiÖn trong mét céng ®ång bëi mét nhãm hç trî ®a nghµnh vµ c¸c Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 28
thµnh viªn céng ®ång. Lµ mét “tËp hîp” c¸c ph¬ng thøc vµ ph¬ng ph¸p gióp cho ngêi d©n ®Þa ph¬ng trao ®æi vµ ph©n tÝch kiÕn thøc ®· cã vÒ ®iÒu kiÖn cuéc sèng cña chÝnh hä ®Ó lËp kÕ ho¹ch vµ hµnh ®éng. PRA cã thÓ dïng ®Ó: - §¸nh gi¸ nhu cÇu cña ngêi d©n vµ céng ®ång - Nghiªn cøu ph¸t triÓn vµ lËp kÕ ho¹ch kh¶ thi - X¸c ®Þnh u tiªn c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn - Thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn - Gi¸m s¸t vµ ®¸nh gi¸c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn * Gi¸m s¸t lµ gi? Gi¸m s¸t lµ qu¸ tr×nh thu nhËn tÊt c¶ c¸c th«ng tin ph¶n håi mét c¸ch hÖ thèng trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®Ó nhËn biÕt tÊt c¶ nh÷ng g× cã thÓ vÒ thµnh c«ng, cha thµnh c«ng hay khã kh¨n cña c¸c ho¹t ®éng nh»m ®¹t môc tiªu vµ kÕ ho¹ch ®· ®îc x©y dùng. * §¸nh gi¸ lµ g×? §¸nh gi¸ lµ mét qu¸ tr×nh hÖ thèng ho¸ x¸c ®Þnh tÝnh phï hîp, hiÖu qu¶, hiÖu lùc, vµ kÕt qu¶ cña t¸c ®éng thùc tÕ hoÆc c¸c chÝnh s¸ch hoÆc nh÷ng thay ®æi chung a. TÝnh phï hîp ( ®Þa chØ dù ¸n vµ ®¸p øng nhu cÇu cÇn thiÕt nh thÕ nµo?) b. HiÖu qu¶( Chóng ta sö dông c¸c nguån tµi nguyªn kh«n ngoan nh thÕ nµo?) c. HiÖu lùc (KÕt qu¶ nhËn ®îc nh mong muèn kh«ng?) d. T¸c ®éng ( Ph¹m vi më réng c¸c ho¹t ®éng cña dù ¸n, nh÷ng ho¹t ®éng mang l¹i sù thay ®æi nµo tèt h¬n cho c¸c c¸ nh©n, céng ®ång trong c¸c môc tiªu cña dù ¸n) 3.1.2. Sù cÇn thiÕt cña c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch cã sù tham gia cña céng ®ång Trong mét kho¶ng thêi gian dµi, c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch ®îc thùc hiÖn theo ph¬ng ph¸p tËp trung ho¸, c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cña ®Þa ph¬ng phÇn lín ®Òu ®îc ®Ò xuÊt vµ quyÕt ®Þnh trong t×nh tr¹ng thiÕu sù tham gia cña céng ®ång hëng lîi trùc tiÕp. Víi c¸ch thøc lËp kÕ ho¹ch nµy, néi dung cña kÕ ho¹ch bÞ phô thuéc rÊt nhiÒu vµo ý kiÕn chñ quan cña mét sè c¸n bé lµm c«ng t¸c kÕ ho¹ch vµ c¸n bé cña c¸c nghµnh cã chøc n¨ng tham mu kh¸c. C¸c néi dung cña kÕ ho¹ch kh«ng thÓ ph¶n ¸nh ®îc nhu cÇu s¸t thùc cña nh÷ng ngêi hëng lîi, ®Æc biÖt trong c¸c dù ¸n ph¸t triÓn cã sè lîng ngêi hëng lîi lín, vïng dù ¸n cã nhiÒu ngêi nghÌo, ngêi d©n téc Ýt ngêi vµ c¸c nhãm chÞu thiÖt thßi kh¸c trong x· héi. Ngoµi ra, nÕu c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch thu hót ®îc sù tham gia cña céng ®ång t¹i ®Þa ph¬ng, ý thøc tr¸ch nhiÖm vµ sù tham gia cña hä trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn vµ khai th¸c, vËn hµnh dù ¸n còng ®îc n©ng cao, qua ®ã hiÖu qu¶ cña dù ¸n sÏ tèt h¬n. XuÊt ph¸t tõ c¸c c¸c vÊn ®Ò c¬ b¶n nªu trªn, trong thêi gian gÇn ®©y, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· tiÕn hµnh ph©n cÊp m¹nh cho c¸c ®Þa ph¬ng, t¨ng Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 29
cêng thùc hiÖn d©n chñ ë cÊp c¬ së, ®Æc biÖt lµ cÊp x· vµ th«n b¶n, ®©y lµ chñ tr¬ng ®óng ®¾n, hîp víi lßng d©n vµ phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn quèc tÕ do ®ã chñ tr¬ng nµy ®îc nh©n d©n ViÖt Nam vµ céng ®ång quèc tÕ ñng hé rÊt nhiÖt t×nh. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng viÖc lËp kÕ ho¹ch cã sù tham gia lµ mét c«ng viÖc quan träng vµ cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh chuÈn bÞ vµ thùc hiÖn dù ¸n. Chóng ta tõng lËp kÕ ho¹ch nhng ko ph¶i tÊt c¶ c¸c kÕ ho¹ch ®ã ®Òu mang ®Õn hiÖu qu¶. ViÖc lËp kÕ ho¹ch hîp lý vèn ®· kh«ng ®¬n gi¶n, ®Ó cã mét kÕ ho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång ®óng cµng khã kh¨n vµ phøc t¹p h¬n. Bëi v× (1) mèi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång liªn quan lÜnh vùc kh¸c nhau (kinh tÕ, x· héi, m«i trêng, ) (2) LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång liªn quan ®Õn viÖc lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cho céng ®ång vµ víi céng ®ång, mµ mçi céng ®ång tån t¹i nhiÒu nhãm kh¸c nhau mµ mçi nhãm cã nh÷ng nhu cÇu, môc tiªu, c¸ch thøc khac nhau ®Ó ®¹t môc tiªu cña hä, (3) Trong nÕn kinh tÕ thÞ trêng hiÖn nay c¸c céng ®ång kh«ng ph¶I ë trong t×nh tr¹ng khÐp kÝn ( nh tríc ®©y) mµ lu«n chÞu ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè t¸c ®éng tõ bªn ngoµi ( ¶nh hëng tÝch cùc vµ tiªu cùc). VÝ dô nh c¸c dù ¸n vµ t¸c ®éng cña c¸c dù ¸n ph¸t triÓn, sù biÕn ®éng cña thÞ trêng hµng ho¸, bïng næ th«ng tin, sù suy tho¸I tµi nguyªn, (4) B¶n chÊt x· héi ViÖt Nam ta lµ kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa, do ®ã cïng víi t¨ng trëng kinh tÕ g¾n víi c«ng b»ng x· héi, v× vËy trong lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång cµng khã kh¨n h¬n. (5) LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång thêng phøc t¹p h¬n vµ khã kh¨n h¬n so víi lËp kÕ ho¹ch c¸ nh©n vµ doang nghiÖp (c¸ nh©n tù m×nh lËp kÕ ho¹ch, doanh nghiÖp lËp kÕ ho¹ch víi môc tiªu ®Þnh tríc lµ lîi nhuËn) (6) LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång ®Ó kiÓm so¸t t¬ng lai cña chÝnh céng ®ång: §¶m b¶o cho céng ®ång cã thÓ ®¹t ®îc c¸i hä mong muèn, t¨ng hiÖu qu¶ sö dông nguån lùc (chi phÝ thÊp) vµ gi¶m thiÓu rñi ro. §Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò trªn cÇn ph¶i huy ®éng sù tham gia cña céng ®ång vµo qu¸ tr×nh x©y dùng kÕ ho¹ch, thùc hiÖn vµ gi¸m s¸t, ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh ®ã. §Ó cã ®îc mét kÕ ho¹ch ph¸t triÓn céng ®ång hîp lý, céng ®ång cÇn ph¶i ®îc trang bÞ vÒ ph¬ng ph¸p, kü n¨ng ®Ó tham gia vµo qu¸ tr×nh ®ã. V× vËy chóng ta ph¶i häc vÒ c¸ch lËp kÕ ho¹ch cïng tham gia vµ cïng víi céng ®ång lËp ®îc kÕ ho¹ch ph¸t triÓn cho chÝnh ®Þa ph¬ng m×nh. 3.1.3. Chu tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn VDP/CDP VDP/CDP lµ c«ng cô phôc vô cho viÖc lËp kÕ ho¹ch hµng n¨m vµ kÕ ho¹ch dµi h¹n. C«ng cô nµy hç trî cho viÖc lËp kÕ ho¹ch c¸c ch¬ng tr×nh môc tiªu cña dù ¸n nhµ níc th«ng qua c¸c c¬ së d÷ liÖu c¬ b¶n vµ c¸c u tiªn dµnh cho c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn tõ cÊp c¬ së. Bëi vËy. VDP/CDP kh«ng lµ mét ho¹t ®éng ®¬n lÎ, mµ lµ mét qu¸ tr×nh thùc hiÖn theo chu k× vµ lÆp l¹i. Toµn bé qu¸ tr×nh nµy ®îc minh ho¹ râ nhÊt trong “chu tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x· (VDP/CDP” bao gåm 6 bíc. Minh ho¹ 1: Chu tr×nh LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x· (VDP/CDP) Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 30
[1] KÕ ho¹ch chuÈn bÞ vµ ®Þnh híng [6] §¸nh gi¸ [5] Thùc hiÖn vµ [2] VDP theo dâi [4] Phª duyÖt vµ [3] CDP ph¶n håi Theo nh minh ho¹, VDP/CDP kh«ng chØ tån t¹i cho viÖc thùc hiÖn c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch c¸c cÊp th«n b¶n/x· (bíc [2] vµ [3]), mµ cßn ®ßi hái mét sù chuÈn bÞ chÝnh x¸c, ®Æc biÖt lµ kÕ ho¹ch ®Þnh híng tõ c¸c cÊp cao h¬n. VDP/CDP còng ®ßi hái viÖc qu¶n lý hiÖu qu¶ c¸c kÕt qu¶ cã ®îc sau khi c¸c dø liÖu ®îc thu thËp, vµ ý kiÕn ph¶n håi tíi c¸c b¶n vÒ kÕ ho¹ch ®· ®îc phª duyÖt ( bíc [4]). Tuy nhiªn ®iÓm lu ý ë ®©y lµ c¸c ho¹t ®éng thùc hiÖn tiÕp theo sau bíc thùc hiÖn kÕ ho¹ch ( bíc [5]). Trong trêng hîp, viÖc thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch th«n b¶n vµ kÕ ho¹ch x· kh«ng nhËn ®uîc sù hç trî, th× ngêi d©n cã lÏ sÏ mÊt dÇn sù quan t©m vµ kh«ng cßn hµo høng víi VDP/CDP. Ngêi d©n th«n b¶n, c¸c nhµ l·nh ®¹o vµ chøc tr¸ch ®Þa ph¬ng, ®¬n vÞ cung cÊp dÞch vô c«ng vµ ®¬n vÞ ®Çu t cÇn ph¶i cam kÕt thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch cÊp c¬ së, nhê ®ã ®Êu tranh gi¶m nghÌo vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sèng cña ngêi d©n. 3.1.4. C¸c nguyªn t¾c vµ tiªu chuÈn ®èi víi lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x· (VDP/CDP) §Ó ®¶m b¶o môc ®Ých ban ®Çu vµ chÊt lîng cña lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x· (VDP/CDP) mÆc dï cã mét sè kh¸c biÖt, th× cÇn x©y dùng nh÷ng nguyªn t¾c râ rµng vµ nh÷ng tiªu chuÈn c¬ b¶n tèi thiÓu cho viÖc hoµn thiÖn h¬n n÷a. 1. Quy chÕ d©n chñ cÊp c¬ së- sù tham gia ë diÖn réng C¨n cø theo híng dÉn chung cña nghÞ ®Þnh 79/2003 vÒ thùc hiÖn quy chÕ d©n chñ ë cÊp x·, tÊt c¶ mäi ngêi cÇn ph¶i cã c¬ cïng c¬ héi t¬ng tù tham gia lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n(VDP)- hoÆc trùc tiÕp hoÆc th«ng qua ngêi ®¹i diÖn ®îc lùa chän. §iÒu nµy bao gåm: Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 31
TÊt c¶ c¸c bé gia ®×nh ph¶i ®îc tham gia vµo c¸c cuéc häp th«n b¶n. C¸c cuéc häp th«n b¶n vµ héi th¶o lËp kÕ ho¹ch cÊp x· chÝnh lµ thêi ®iÓm ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh cao nhÊt vÒ viÖc lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n vµ x·. TÊt c¶ phô n÷ còng ®îc hëng c¬ héi b×nh ®¼ng tham gia lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x· (VDP/CDP)(tèi thiÓu 40% phô n÷ tham gia vµo cuéc häp vµ c¸c nhãm lµm viÖc) XÕp thø tù u tiªn cô thÓ vÒ giíi, d©n chñ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng ®îc ®a vµo kÕ ho¹ch §¶m b¶o tÝnh minh b¹ch vµ c«ng khai c¸c nguån ng©n s¸ch vµ c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn c¸c ngêi d©n §¶m b¶o r»ng trong mäi cuéc häp th«n b¶n ®îc tæ chøc ë c¸c vïng d©n téc thiÓu sè ®Òu ®îc phæ biÕn b»ng tiÕng ®Þa ph¬ng, hoÆc Ýt nhÊt lµ còng ph¶i dÞch l¹i thêng xuyªn cho nh÷ng ngêi kh«ng nãi ®îc tiÕng phæ th«ng. ViÖc t¸ch rêi nh÷ng ngêi kh«ng hiÓu ng«n ng÷ chung khái c¸c cuéc th¶o luËn vµ trong nh÷ng lÇn ®a ra quyÕt ®Þnh do sù bÊt ®ång ng«n ng÷ sÏ ®i ngîc l¹i víi tinh thÇn vµ c¸c quy ®Þnh cña quy chÕ d©n chñ cÊp c¬ së. Lý tëng h¬n c¶ nÕu nh c¸c c¸n bé hç trî lµ ngêi b¶n ®Þa Mäi d©n téc thiÓu sè ®Òu cã c¬ héi b×nh ®¼ng ®îc tham gia ®µo t¹o vµ trë thµnh c¸n bé hç trî trong qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x·. 2 Lång ghÐp c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn vµ c¸c kÕ ho¹ch ®Çu t HÖ thèng lËp kÕ ho¹ch chÝnh phñ chØ cung cÊp ho¹t ®éng ®èi víi lËp kÕ häach ®Þa ph¬ng. T¹i ®ã, nhu cÇu ®Þa ph¬ng víi thø tù u tiªn kh«ng ®îc ®a vµo thµnh chi tiÕt. LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x· (VDP/CDP) hç trî viÖc lång ghÐp m¹nh mÏ c¸c kÕ ho¹ch tõ cÊp cao h¬n víi kÕ hoach ph¸t triÓn ®Þa ph¬ng. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ, c¸c kÕ ho¹ch ë cÊp c¬ së vµ kÕ ho¹ch giao tõ cÊp cao h¬n hiÕm khi khíp víi nhau hoµn toµn §Ó cã sù ph¸t triÓn râ rµng, c¸c kÕ ho¹ch ë cÊp c¬ së ®îc gäi lµ “kÕ ho¹ch ph¸t triÓn”, lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n /x·. Cßn c¸c kÕ ho¹ch tõ cÊp cao h¬n ®îc gäi lµ “kÕ hoach ®Çu t”. C¸c kÕ ho¹ch ®Çu t cã lÏ ®îc hiÓu lµ kÕ häach cÊp huyÖn hay tØnh , hay cô thÓ h¬n lµ môc c«ng tr×nh- ®Çu t hµng tr¨m cña c¸c ®¬n vÞ theo ngµnh, mµ ë ®©y bao gåm c¸c dÞch vô khuyÕn n«ng, c¸c ch¬ng tr×nh môc tiªu cña nhµ níc , c¸c dù ¸n quèc tÕ,vv . Tr¸ch nhiÖm cña tÊt c¶ c¸c bªn tham gia vµ híng lîi liªn quan lµ phÊn ®Êu cã ®îc sù lång ghÐp h÷u hiÖu nhÊt c¸c kÕ ho¹ch kh¸c nhau. ViÖc bµn b¹c, lÊy ý kiÕn lµ cÇn thiÕt trong qu¸ tr×nh mét n¨m thùc thi bëi v× th«ng thêng viÖc thùc hiÖn lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x· (VDP/CDP) bÞ ¶nh hëng do sù kh«ng æn ®Þnh /ch¾c ch¾n trong c«ng t¸c lËp kÕ ho¹ch vµ nh÷ng víng m¾c trong c«ng t¸c qu¶n lý nh viÖc tr× ho·n c¸c quyÕt ®Þnh hoÆc c¸c nguån cã s½n. Do vËy, viÖc ®iÒu chØnh linh ho¹t c¸c ho¹t ®éng ®· ®îc lËp kÕ ho¹ch lµ cÇn thiÕt. 3 Kh¶ n¨ng dù ®o¸n Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 32
ViÖc lËp kÕ ho¹ch chØ hîp lý trong trêng hîp ®iÒu kÞªn khung ph¶i râ rµng vµ c¸c nguån cã s½n ®èi víi c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn cã thÓ ®îc dù ®o¸n tríc. KÕ ho¹ch ®Þnh híng mµ nã lµ mét phÇn quan träng trong viÖc lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ViÖt Nam chÝnh lµ c¬ së cho viÖc chuÈn bÞ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn, ë ®©y bao gåm ®Þnh híng chung ®èi víi viÖc lËp kÕ ho¹ch hµng n¨m, vµ mäi dù trï/ dù tÝnh ®èi víi c¸c nguån ng©n s¸ch t¬ng øng víi viÖc lËp kÕ ho¹ch cÊp c¬ së. VÊn ®Ò ®îc ®Æt ra lµ c¸c nguån ng©n s¸ch nµo cña nhµ níc sÏ ®a vµo lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n/x· (VDP/CDP) vµ t¬ng øng mçi ng©n s¸ch th× bao nhiªu tiÒn ®Ó tiÕp nhËn cho viÖc lËp kÕ ho¹ch cÊp c¬ së cßn tuú thuéc vµo viÖc ®a ra quyÕt ®Þnh cña cÊp cã thÈm quyÒn theo hìng dÉn chung cña uû ban nh©n d©n tØnh Dùa trªn c¬ së kÕ ho¹ch ®Þnh híng cïng vêi c¸c th«ng tin vÒ nguån ng©n s¸ch, ngêi d©n th«n b¶n chuÈn bÞ mäi dù tÝnh chi phÝ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng ®îc lËp kÕ ho¹ch mµ sau ®ã c¸c ho¹t ®éng nµy sÏ ®îc hoµn thiÖn vµ xem xÐt trong héi th¶o lËp kÕ ho¹ch cÊp x· víi sù hç trî cña c¸c thµnh viªn ®¹i diÖn tõ huyÖn hoÆc tØnh. 4. TÝnh minh b¹ch vµ kh¶ n¨ng gi¶i tr×nh Theo nh nghÞ ®Þnh cÊp c¬ së 79, luËt ng©n s¸ch míi, vµ chiÕn lîc toµn diÖn vÒ t¨ng trëng vµ xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo (CPRGS), mäi dù tÝnh vÒ c¸c nguån ng©n s¸ch c«ng sÏ ®îc th«ng b¸o tíi c¸c x· vµ c¸c b¶n. C¸c ®¬n vÞ liªn quan ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch nªn th«ng b¸o vÒ nh÷ng h¹ng môc ®îc chi tiªu. Cho ®Õn nay, c«ng t¸c gi¶i tr×nh ë ViÖt Nam ®îc tËp trung theo híng c¸c th«ng tin ®îc gi¶i tr×nh lªn trªn: c¸c ho¹t ®éng hµnh chÝnh cÇn ®îc b¸o c¸o lªn cÊp cao h¬n. §Ó phï hîp víi quy chÕ d©n chñ cÊp c¬ së vµ c«ng t¸c qu¶n lý ng©n s¸ch ph©n cÊp, c«ng t¸c gi¶i tr×nh xuèng c¸c cÊp thÊp h¬n lµ ngµy cµng cÇn thiÕt. Mét c¸ch râ nÐt nhÊt ®Ó ®¹t ®îc ®iÒu nµy lµ trong ph¹m vi hÖ thèng hiÖn t¹i lµ viÖc niªm yÕt c«ng khai mäi dù tÝnh ng©n s¸ch, c¸c kÕ ho¹ch, vµ chi phÝ thùc tÕ, vµ ®Ó th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn tµi chÝnh trong cuéc häp hµng th¸ng, hµng quý cña x· vµ huyÖn. ViÖc nµy vµ vai trß cña héi ®ång nh©n d©n trong viÖc kiÓm to¸n c¸c nguån ng©n s¸ch c«ng chÝnh lµ nÒn t¶ng cho viÖc gi¶i tr×nh phï hîp. TÝnh minh b¹ch vµ kh¶ n¨ng gi¶i tr×nh ®îc c©n nh¾c chñ ®¹o trong viÖc sö dông hiÖu qu¶ h¬n trong c¸c nguån c«ng, gi¶m bít mäi tham nhòng. §Ó tr¸nh viÖc chi tr¶ hai lÇn mét ho¹t ®éng nµo ®ã hay mét dù ¸n nhá tõ c¸c nguån kh¸c nhau, th× viÖc tæng hîp mäi dù tÝnh vµ mäi chi tiÕt thanh to¸n cuèi cïng cña c¸c nguån ng©n s¸ch vµo trong mét b¶ng tæng hîp chung lµ rÊt cÇn thiÕt 5. N©ng cao n¨ng lùc N©ng cao n¨ng lùc lµ ®iÓm quan träng nhÊt ®Ó giíi thiÖu thµnh c«ng viÖc lËp kÕ ho¹ch cã sù tham gia cña ngêi d©n. §©y lµ viÖc lµm kh«ng thÓ t¸ch rêi víi quy chÕ d©n chñ chñ cÊp c¬ së vµ qu¶n lý chÊt lîng viÖc lËp kÕ ho¹ch ë ®Þa ph¬ng Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 33
ViÖc n©ng cao n¨ng lùc kh«ng chØ diÔn ra trong c¸c kho¸ ®µo t¹o mµ trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn viÖc lËp kÕ hoach th«n b¶n cïng víi mäi hç trî vÒ hìng dÉn/huÊn luyÖn. C¸n bé hç trî cÇn cã tinh thÇn tr¸ch nhiÖm hç trî qu¸ tr×nh häc tËp, n©ng cao nhËn thøc, gi¶i quyÕt mäi khã kh¨n, n©ng cao n¨ng lùc cho ngêi d©n th«n b¶n trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn VDP/CDP. 3.1.5. C¸c bíc, ho¹t ®éng vµ tiªu chuÈn cña VDP/CDP B¶ng “ Tæng hîp 1: C¸ctiªu chuÈn thùc hiÖn VDP/CDP” kÕt hîp 6 bíc trong chu tr×nh VDP/CDP víi c¸c ho¹t ®éng t¬ng øng, kÕt qu¶ ®Çu ra ®îc x¸c ®Þnh ë mçi bíc, vµ c¸c tiªu chuÈn liªn quan. Cã thÓ xem ®©y lµ mét híng dÉn nhanh ®èi víi VDP/CDP. C¸c tiªu chuÈn nµy ã thÓ lµ c¬ së cho viÖc qu¶n lý chÊt lîng cña hÖ thèng VDP/CDP, nghÜa lµ cã thÓ sö dông cho theo dâi ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch. 1. C«ng t¸c chuÈn bÞ vµ kÕ ho¹ch ®Þnh híng - ChuÈn bÞ ng©n s¸ch tæng thÓ, vµ kÕ ho¹ch lµm viÖc ®Ó lµm VDP/CDP. ®µo t¹o vµ theo dâi ®¸nh gi¸ - ChuÈn bÞ kÕ ho¹ch ®Þnh híng - Híng dÉn ®µo t¹o - Tæ chøc cuéc häp x· ®Ó chuÈn bÞ VDP/CDP vµ thu thËp c¬ së d÷ liÖu 2. LËp kÕ ho¹ch VDP/CDP - Giíi thiÖu VDP vµ lùa chän nhãm chuÈn vÞ VDP - Trong n¨m ®Çu tiªn ®¸nh gi¸ t×nh h×nh th«n b¶n (PRA) vµ chuÈn bÞ kÕ ho¹ch dµi h¹n. Trong nh÷ng n¨m tiÕp theo vÒ viÖc thùec hiÖn kÕ ho¹ch cña n¨m tríc - CËp nhËt, hoµn thiÖn d÷ liÖu th«n b¶n cßn thiÕu - X©y dùng ®Ò xuÊt VDP - Cuéc häp th«n b¶n quyÕt ®Þnh vÒ kÕ ho¹ch vµ u tiªn 3. LËp kÕ ho¹ch CDP - Chu¶n bÞ kÕ ho¹ch x· dùa trªn kÕ ho¹ch th«n b¶n, ®a c¸c ho¹t ®éng x· vµo vµ ®iÒu chØnh dù to¸n ng©n s¸ch - Phª duyÖt c¸c kÕ ho¹ch x· vµ th«n b¶n 4. Phª duyÖt vµ ph¶n håi - xö lý sè liÖu ë cÊp huyÖn - KiÓm tra, phª duyÖt vµ ph¶n håi vÒ c¸c kÕ ho¹ch 5. Thùc hiÖn vµ theo dâi - Ban qu¶n lý th«n b¶n vµ ban qu¶n lý x· thùc hiÖn vµ theo dâi c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®· ®îc phª duyÖt - Th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò VDP/CDP trong c¸c cuéc häp hµng th¸ng vµ hµng quý ë cÊp x· vµ cÊp huyÖn 6. §¸nh gi¸ - §¸nh gi¸ cuèi cïng cña ban qu¶n lý th«n b¶n vµ viÕt b¸o c¸o - §¸nh gi¸ chÊt lîng vµ t¸c ®éng cña VDP - C«ng t¸c kÕ to¸n, b¸o c¸o cuèi cïng, kiÓm to¸n vµ kiÓm tra Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 34
3.2. Ph©n tÝch c¸c bíc thùc hiÖn VDP/CDP Bíc 1: C«ng t¸c chuÈn bÞ vµ kÕ ho¹ch ®Þnh híng Thêi ®iÓm: Ngay khi cã s½n c¸c th«ng tin cÇn thiÕt cho viÖc chuÈn bÞ c¸c kÕ ho¹ch ®Þnh híng cho c¸c x·. Trong hÖ thèng nhµ níc, c¸c th«ng tin thêng cã vµo th¸ng 6 Thêi gian: Kho¶ng 4 ®Õn 6 tuÇn; trong trêng hîp VDP ®îc lµm trong toµn tØnh, c¸c ho¹t ®éng ®µo t¹o cã lÏ ®îc tiÕp tôc trong kho¶ng thêi gian 2 th¸ng hay thËm chÝ l©u h¬n 1.1 ChuÈn bÞ ng¨n s¸ch tæng thÓ, kÕ ho¹ch lµm viÖc ®Ó lµm VDP/CDP, ®µo t¹o vµ Theo dâi & ®¸nh gi¸ KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn KÕ ho¹ch ng©n s¸ch vµ kÕ - §¬n vÞ tµi chÝnh ho¹ch lµm viÖc ®èi víi c¸c ho¹t - §¬n vÞ chñ tr× VDP ®éng VDP/CDP vµ ®µo t¹o Së kÕ ho¹ch vµ ®Çu t cïng víi sù rç trî cña ®¬n vÞ hç trî tµi chÝnh (vÝ dô GTZ) chÞu tr¸ch nhiÖm chuÈn bÞ kÕ ho¹ch ng©n s¸ch tæng thÓ vµ kÕ ho¹ch lµm viÖc C¸c ho¹t ®éng ®µo t¹o cã thÓ ®îc ký hîp ®ång phô víi c¸c ®¬n vÞ ®µo t¹o chuyªn nghiÖp. Trong trêng hîp nµy , c¸c ®¬n vÞ ®µo t¹o nªn tham gia vµo qu¸ tr×nh chuÈn bÞ kÕ ho¹ch ®µo t¹o vµ lµm viÖc Trong trêng hîp cã ®ång hç trî tµi chÝnh cho c¸c ho¹t ®éng VDP vµ ®µo t¹o tõ c¸c bªn kh¸c nhau, ®¬n vÞ chñ tr× VDP (Së kÕ ho¹ch vµ ®Çu t) chÞu tr¸ch nhiÖm kh©u nèi c¸c nguån ®ãng gãp, vµ mêi c¸c ®¬n vÞ hç trî tµi chÝnh tham gia cuéc häp phèi hîp. H¬n na, ®¬n vÞ chñ tr× VDP chÞu tr¸ch nhiÖm ®¶m b¶o tÝnh minh b¹ch, râ rµng vÒ c¸c nguån ®ãng gãp kh¸c nhau, ®Ó tÊt c¶ c¸c ®¬n vÞ hç trî tµi chÝnh ®îc th«ng b¸o vÒ nguån ng©n s¸ch tæng thÓ cho VDP. 1.2 ChuÈn bÞ kÕ ho¹ch ®Þnh híng KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn KÕ ho¹ch ®Þnh híng bao gåm: Uû ban nh©n d©n B¶ng tæng hîp cïng víi dù to¸n tØnh/së kÕ ho¹ch ®Çu c¸c nguån ng©n s¸ch cã thÓ dµnh t cho lËp kÕ ho¹ch cÊp c¬ së Së kÕ ho¹ch vµ ®Çu PhÇn phô lôc bao gåm c¸c th«ng t/phßng kÕ ho¹ch tin chi tiÕt vÒ tõng nguån ng©n huyÖn s¸ch §¬n vÞ hç trî tµi chÝnh Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t chÞu tr¸ch nhiÖm híng dÉn huyÖn trong viÖc chuÈn bÞ kÕ ho¹ch ®Þnh híng nÕu ®îc yªu cÇu Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 35
Phßng KÕ ho¹ch huyÖn thay mÆt uû ban Nh©n d©n huyÖn chÞu tr¸ch nhiÖm chuÈn bÞ kÕ ho¹ch ®Þnh híng sÏ ®îc th«ng b¸o tíi c¸c x· KÕ ho¹ch ®Þnh híng sÏ bao gåm (1) biÓu tæng thÓ vµ c¸c dù ¸n vµ nguån ng©n s¸ch phï hîp víi viÖc lËp kÕ ho¹ch ë cÊp c¬ së, vµ (2) phô lôc víi c¸c chi tiÕt cô thÓ h¬n vÒ ®¬n vÞ cung cÊp dÞch vô hoÆc ®Çu t nÕu ®îc yªu cÇu. BÊt kú mét nguån ®Çu t hay dÞch vô nµo phï hîp viÖc lËp kÕ ho¹ch ë cÊp c¬ së tõ c¸c ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia hay tõ dù ¸n quèc tÕ còng nªn ®îc ®a vµo kÕ ho¹ch ®Þnh híng. ViÖc x©y dùng chÝnh x¸c vµ th«ng b¸o kÕ ho¹ch ®Þnh híng tíi c¸c x· vµ th«n b¶n lµ rÊt cÇn thiÕt, kh«ng thÓ thiÕu ®îc khi ®a qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ng©n s¸ch vµo VDP. (1) VÝ dô mét biÓu tæng hîp kÕ ho¹ch ®Þnh híng 1: Tªn dù 2: C¬ quan 3: Nguån 4: C¸c tiªu 5: C¸c tiªu 6: Ghi chó ¸n/ nguån chñ ®¹o ng©n s¸ch chÝ ph©n bè chÝ ®Çu t ng©n s¸ch s½n cã cho ng©n s¸ch vµ c¸c tiªu n¨m 200 x· tíi c¸c chuÈn kÕ b¶n to¸n VÝ dô: Ban qu¶n Ch¬ng lý tr×nh 135 VÝ dô: GTZ Ch¬ng tr×nh GTZ AP015 Mét sè lu ý khi ®iÒn th«ng tin vµo b¶ng biÓu tªn 1: Tªn dù ¸n: hÇu hÕt c¸c ch¬ng tr×nh môc tiªu chÝnh phô hay dù ¸n quèc tÕ cã kÕ ho¹ch ph©n bè ng©n s¸ch cho viÖc lËp kÕ ho¹ch ë cÊp c¬ së, vÝ dô ng©n s¸ch x·. QuyÕt ®Þnh vÒ nh÷ng nguån ng©n s¸ch chÝnh phñ nµo sÏ ®îc ®a vµo qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch ng©n s¸ch ph©n cÊp phÇn lín do tØnh quyÕt ®Þnh, hay c¸c ban qu¶n lý ch¬ng tr×nh ®¹i diÖn. VÝ dô c¸c dù ¸n cã thÓ ®a vµo lµ: ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia 135, ch¬ng tr×nh môc tiªu quèc gia xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo (ch¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. HEPR, ch¬ng tr×nh xo¸ ®ãi, gi¶m nghÌo vµ t¹o c«ng ¨n viÖc lµm 143), Ch¬ng tr×nh ®Þnh canh, ®Þnh c, Ch¬ng tr×nh cña tØnh 925(Níc s¹ch n«ng th«n , vÖ sinh vµ m«i trêng); ch¬ng tr×nh 661(Trång míi 5 triÖu ha rõng); ng©n s¸ch b¸o c¸o tõ c¬ së h¹ tÇng x·; nguån ng©n s¸ch riªng cña x·, ®ãng gãp ®Þa ph¬ng, ch¬ng tr×nh hµnh ®éng GTZ AP 2015, c¸c dù ¸n cho vay. Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 36
2: C¬ quan chñ ®¹o lµ ®¬n vÞ hç trî tµi chÝnh cho viÖc lËp kÕ ho¹ch ë cÊp c¬ së, ë ®©y cã thÓ lµ ban qu¶n lý ch¬ng tr×nh 135, ch¬ng tr×nh 925 hay c¸c dù ¸n quèc tÕ 3: ChØ nh÷ng dù tÝnh ng©n s¸ch thùc sù phï hîp cho viÖc lËp kÕ ho¹ch ng©n s¸ch ë cÊp c¬ së lµ ®îc ®iÒn vµo chç nµy . VÝ dô: ®iÒn h×nh lµ ng©n s¸ch 135 ch¬ng tr×nh 135 cho x· nghÌo lµ 500 triÖu ®ång ViÖt Nam. C¬ quan chñ ®¹o cã lÏ quyÕt ®Þnh 300 triÖu ®ång ViÖt Nam sÏ ®îc lËp kÕ ho¹ch th«n b¶n, vµ cßn l¹i 200 triÖu ®ång ®îc qu¶n lý nh tríc kia, cô thÓ th«ng thêng lµ ®¬n vÞ ban qu¶n lý cÊp huyÖn cña ch¬ng tr×nh 135 ®a ra quyÕt ®Þnh nµy. Trong trêng hîp nµy chØ 300 triÖu ®ång sÏ ®îc ®a vµo kÕ ho¹ch ®Þnh híng 4. ViÖc ph©n bè c¸c nguån ng©n s¸ch c«ng tõ x· tíi c¸c b¶n cã thÓ chia ®Òu tíi tõng b¶n, hay theo c¸c tiªu chÝ nh theo sè hé gia ®×nh, tiªu chÝ nghÌo, kho¶ng c¸ch tõ b¶n tíi trung t©m x·, v.v . Ph¬ng thøc tÝnh to¸n nµy cÇn ®îc minh b¹ch, râ rµng. Vµ møc ph©n bè trÇn ®îc th«ng b¸o tíi c¸c b¶n tríc khi b¾t ®Çu lµm VDP. Trong héi th¶o lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn x·, l·nh ®¹o cña b¶n hay ban qu¶n lý x· cã lÏ cïng th«ng nhÊt vÒ sù söa ®æi cuèi cïng viÖc ph©n bè ng©n s¸ch. 5. PhÇn lín c¸c ch¬ng tr×nh hay dù ¸n cÇn cã c¸c tiªu chÝ khung lµ tiÒn ®Çu t sÏ ®îc dïng vµo viÖc g×. VÝ dô: Ch¬ng tr×nh 135 chñ yÕu dµnh cho viÖc x©y dùng c¬ së h¹ tÇng quy m« nhá. Mét phÇn trong ®ã, thËm chÝ lµ c¸c thö nghiÖm n«ng nghiÖp còng ®îc hç trî tµi chÝnh. Ch¬ng tr×nh hµnh ®«ng GTZ AP 2015 cho phÐp viÖc sö dông linh ho¹t h¬n, vÒ c¬ b¶n lµ dµnh cho nh÷ng nhu cÇu ®Çu t tøc thêi vµ ®Æc biÖt gióp cho viÖc gi¶m nghÌo. ®èi víi tõng ng©n s¸ch, c¸c tiªu chÝ nµy cÇn ®îc nªu râ, ®Ó ngêi d©n th«n b¶n cïng víi sù hç trî cña c¸n bé hç trî VDP cã thÓ lËp kÕ hoach mét c¸ch chÝnh x¸c. Trong trêng hîp mét dù ¸n ¸p dông c¸c tiªu chuÈn kÕ to¸n kh¸c víi c¸c tiªu chuÈn ®îc ¸p dông th«ng thêng, th× c¸c tiªu chi cÇn ®îc chØ ra ë ®©y. 6. BÊt k× th«ng tin liªn quan nµo kh«ng phï hîp víi 5 cét ®Çu tiªn (2) C¸c chi tiÕt vÒ c¸c lo¹i dÞch vô vµ ®Çu t cho c¸c b¶n vµ c¸c x· Trong trêng hîp biÓu tæng hîp [VDP B1] kh«ng cã ®ñ chç trèng ®Ó ®a tÊt c¶ c¸c th«ng tin liªn quan vÒ mét ch¬ng tr×nh nµo ®ã, th× c¸c chi tiÕt bæ sung cÇn ®îc ®a vµo c¸c trang kh¸c §©y cã thÓ hoÆc lµ b¶n sao c¸c quy chÕ hiÖn ®¹i nh nghÞ ®Þnh 135 (cho ch¬ng tr×nh 135), hay nghÞ ®Þnh 90 cho ch¬ng tr×nh xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo c¸c tØnh miÒn nói phÝa b¾c (NMPRP) (trong trêng hîp quy tr×nh VDP / CDP ®îc ¸p dông). HoÆc cã thÓ lµ theo h×nh thøc mét trang tãm t¾t theo mçi ch¬ng tr×nh. KÕ ho¹ch ®Þnh híng kh«ng giíi h¹n víi bÊt k× mét ®¬n vÞ cung cÊp ®Çu t nµo vµ còng cã thÓ bao gåm c¸c dÞch vô c«ng phï hîp vêi viÖc lËp kÕ ho¹ch th«n b¶n nh khuyÕn n«ng, khuyÔn l©m, b¶o vÖ thùc vËt hay dÞch vô y tÓ 1.3 TiÕn hµnh ®µo t¹o KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn B¸o c¸o ®µo t¹o cïng víi ®¸nh §¬n vÞ ®µo t¹o Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 37
gi¸ kho¸ häc B¸m s¸t kÕ ho¹ch ng©n s¸ch vµ kÕ ho¹ch lµm viÖc (1.1), ®¬n vÞ ®µo t¹o chuÈn bÞ vµ tiÕn hµnh c¸c kho¸ ®µo t¹o. §èi víi c¸c kho¸ ®µo t¹o chuÈn vÒ VDP/CDP vµ ®µo t¹o gi¶ng viªn (ToT vÒ VDP) ®· cã s½n tµi liÖu híng dÉn vµ tµi liÖu ®µo t¹o. Bé tµi liÖu chuÈn ®èi víi mçi kho¸ ®µo t¹o bao gåm (1) miªu t¶ ng¾n gän kho¸ häc sÏ ®îc chuÈn bÞ tríc khi tiÕn hµnh khoa häc, (2) b¸o c¸o ®· ®îc ®ãng gãp ý kiÕn cña gi¶ng viªn sau sau kho¸ häc, vµ (3) biÓu ®¸nh gi¸ do häc viªn ®iÒn vµo cuèi mçi kho¸ häc 1.4 Tæ chøc héi th¶o cÊp x· cho häc viªn chuÈn bÞ VDP/CDP KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn KÕ ho¹ch lµm viÖc ë ®Þa ph¬ng Uû ban nh©n vµ nhãm c¸n bé hç trî ®îc ph©n d©n x· c«ng nhiÖm vô C¸c dù liÖu c¬ b¶n vÒ th«n b¶n vµ x· cµng ®Çy ®ñ vµ cËp nhËt cµng tèt Uû ban nh©n d©n x· chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc cuéc häp ë x· cïng víi ®¹i diÖn tõ tÊt c¶ c¸c b¶n ®Ó chuÈn bÞ VDP/CDP, Môc ®Ých chÝnh lµ: + Cung cÊp c¸c th«ng tin vÒ qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch vµ c¬ së ph¸p lý cña quy tr×nh tíi chÝnh quyÒn x· vµ c¸c trëng b¶n + Thµnh lËp (kh¼ng ®Þnh cho nh÷ng n¨m sau) nhãm c¸n bé hç trî lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn x·(CDP) lµ nh÷ng ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm chÝnh trong viÖc hç trî c¸c b¶n vµ x· x©y dùng, thùc hiÖn vµ theo dâi VDP/CDP, vµ x©y dùng lÞch ho¹t ®éng chi tiÕt. X¸c ®Þnh c¸c nhu cÇu th«ng tin vµ thu thËp d÷ liÖu: C¸c nhu cÇu th«ng tin vµ c¸c nguån th«ng tin liªn quan vÒ nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña x· vµ th«n b¶n (d©n sè, hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt, vv ) cÇn ®îc x¸c ®Þnh ngay ban ®Çu ViÖc thu nhËp c¸c th«ng tin c¬ b¶n (d÷ liÖu thø cÊp) lµ nhiÖm vô hµng ®Çu cña nhãm c¸n bé hç trî lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn x· (CDP) c¸c d÷ liÖu cã thÓ ®îc ®a vµo “c¬ së d÷ liÖu x·”[B 1.1; B 1.5], vµ nh÷ng d÷ liÖu nµy cÇn ®îc cËp nhËt thêng xuyªn BÊt k× khi nµo cã thÓ, nªn cã s½n c¸c b¶n ®å x·, vÝ dô nh quy ho¹ch c¬ b¶n cïng c¸c th«ng tin hµnh chÝnh c¬ b¶n, c¸c b¶n ®å theo chñ ®Ò nh b¶n ®å hiÖn tr¹ng sö dông ®Êt. C¸c th«ng tin c¬ v¶n cßn thiÕu cÇn thiÕt cho viÖc x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n x· cã thÓ ®îc hoµn hiÖn ë bíc VDP, ®ång thêi sö dông c¸c c«ng cô PRA Bíc 2: LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n(VDP) Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 38
* Thêi ®iÓm: Ngay khi bíc [1] ®îc hoµn tÊt (chuÈn bÞ VDP/CDP, kÕ hoach ®Þnh híng, vµ ®µo t¹o); theo nh hÖ th«ng nhµ níc thêng vµo th¸ng 6/7, muén nhÊt lµ th¸ng 8(nªn lµ thêi ®iÓm chuÈn ®Þnh) * Thêi gian: Kho¶ng 2 tuÇn t¹i c¸c b¶n lµm VDP n¨m ®Çu tiªn LÞch tr×nh tiªu chuÈn lµm VDP ®îc chia lµm 3 phÇn: 1. Cuéc häp giíi thiÖu tríc th«n b¶n vµ lùa chän nhãm ®¹i diÖn nh÷ng ngêi d©n th«n b¶n (ë ®©y muèn ®Ò cËp nhãm chuÈn bÞ VDP)(2.1) 2. ChuÈn bÞ kÕ ho¹ch th«n b¶n do nhãm chuÈn bÞ VDP thùc hiÖn, phÇn nµy cã kÐo dµi 4-5 ngµy cho viÖc ®¸nh gi¸ chi tiÕt víi viÖc sö dông c«ng cô PRA ®èi víi nh÷ng b¶n lÇn ®Çu tiªn lµm VDP, hoÆc chØ 2 ngµy ®èi víi nh÷ng b¶n ®· cã kinh nghiÖm, sau ®ã ®a thªm phÇn ®¸nh gi¸ kÕ ho¹ch cña n¨m tríc (2.2 a; 2.2 b; 2.3 vµ 2.4) 3 Cuéc häp th«n b¶n chÝnh sÏ th¶o luËn vÒ c¸c kÕ ho¹ch th«n b¶n ®· ®îc chuÈn bÞ, xÕp thø tù u tiªn vµ ®i ®Õn th«ng nhÊt ®Ò xuÊt VDP (2.5) 2.1. Cuéc häp giíi thiÖu VDP víi viÖc lùa chän nh÷ng ngêi d©n th«n b¶n ®¹i diÖn thùc hiÖn PRA vµ viÖc chuÈn bÞ VDP (= nhãm chuÈn bÞ VDP) KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn Nhãm nh÷ng ngêi d©n th«n Cuéc häp th«n + Mêi tÊt c¶ c¸c hé b¶n ®îc cø lµm ®¹i diÖn ®Ó lµm b¶n gia ®×nh tham gia giíi VDP vµ chuÈn bÞ kÕ ho¹ch th«n b¶n thiÖu tríc th«n b¶n (= nhãm chuÈn bÞ VDP) + Nhãm chuÈn bÞ VDP cã sè n÷ giíi chiÕm tèi thiÓu 30% + Ngoµi ra, cßn cã ®¹i diÖn cña hé nghÌo Trëng b¶n víi sù hç trî cña c¸n bé hç trî chÞu tr¸ch nhiÖm: Giíi thiÖu lÞch tr×nh lµm VDP vµ kÕ ho¹ch ®Þnh híng cña n¨m s¾p tíi Gi¶i thÝch vai trß cña nhãm chuÈn bÞ VDP (chØ nhiÖm vô thùc hiÖn, kh«ng ph¶i lµ quyÒn ®a ra quyÕt ®Þnh) Híng dÉn viÖc lùa chän c¸c thµnh viªn trong nhãm chuÈn bÞ VDP; c¸c thµnh viªn trong nhãm nµy do chÝnh ngêi d©n ®Ò cö, víi sè n÷ giíi chiÕm tèi thiÓu 30% vµ ngoµi ra cßn cã ®¹i diÖn cña hé gia ®×nh khã kh¨n/hoµn c¶nh. Mét nhãm chuÈn bÞ lý tëng gåm cã 10-15 thµnh viªn Nhãm chuÈn bÞ VDP, cÇn ®Æc biÖt lu ý ®Õn c¸c ph¹m vi u tiªn sÏ ®îc ®a ra quyÕt ®Þnh trong cuéc häp th«n b¶n trong qu¸ tr×nh nhãm chuÈn bÞ kÕ ho¹ch th«n b¶n. c¸c ph¹m vi theo chñ ®Ó tuú thuéc theo ®Æc thï cña tØnh. C¸c chñ ®Ò lµ c¬ së lùa chän c«ng cô PRA (®¸nh gi¸ nhanh n«ng th«n cã sù tham Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 39
gia) t¬ng øng , v× kh«ng ph¶i kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n nµo còng sö dông tÊt c¶ c¸c c«ng cô PRA 2.2a. Vµo n¨m ®Çu tiªn : ®¸nh gi¸ t×nh h×nh th«n b¶n (PRA) vµ chuÈn bÞ kÕ ho¹ch dµi h¹n KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn C¸c biÓu tµi liÖu PRA, vµ b¶n sao c¸c Nhãm chuÈn bÞ kÕt qu¶ trªn giÊy A0 VDP KÕ ho¹ch th«n b¶n dµi h¹n Ho¹t ®éng chñ yÕu trong n¨m ®Çu tiªn lµ ®¸nh gi¸ mang tÝnh chiÒu s©u vÒ t×nh h×nh th«n b¶n b»ng c«ng cô PRA, kho¶ng thêi gian: 2 ngµy. Trong nh÷ng n¨m kÕ tiÕp, c«ng viÖc nµy kh«ng cÇn thiÕt ph¶i lµm c¸c cêng ®é t¬ng tù Nhãm chuÈn bÞ VDP ph©n tÝch t×nh h×nh th«n b¶n, ®Æc biÖt lµ ph¹m vi theo chñ ®Ò ®îc lùa chän trong cuéc häp giíi thiÖu, b»ng c¸ch sö dông c¸c c«ng cô PRA. Nhãm chuÈn bÞ VDP cã thÓ ®îc chia thµnh nh÷ng nhãm nhá lµm viÖc song song ®Ó cã thÓ tËn dông thêi gian hiÖu qu¶ nhÊt C¸c kÕt qu¶ ®îc tãm t¾t trong tµi liÖu kÕt qu¶ PRA, trong ®ã cã c¶ c¸c ho¹t ®éng ®îc ®Ò xuÊt ®èi víi tõng ph¹m vi chñ ®Ò Mét sè gîi ý dµnh cho c¸n bé hç trî: Dµnh mét kho¶ng thêi gian võa ®ñ cho c¸c cuéc häp theo chñ ®Ò. C¸c c«ng cô PRA chØ hç trî cho c¸c cuéc th¶o luËn nhãm vµ c«ng viÖc ph©n tÝch PRA kh«ng ph¶i lµ c«ng cô ®Ó biÓu ®¹t c¸c biÓu ®å, b¶ng biÓu vµ b¶n ®å cã hÑp hay kh«ng (mÆc dï ®©y cã thÓ lµ nh÷ng minh ho¹ rÊt h÷u Ých). §iÒu thêng x¶y ra lµ c¸c c¸n bé hç trî tËp trung nhiÒu vµo c¸ch lµm thÕ nµo ®Ó thao t¸c mét c¸ch chÝnh x¸c mét c«ng cô cô thÓ, vÝ dô nh t¹o mét ®êng c¾t ngang th«n b¶n cho ®Ñp, mµ hä quyªn r»ng chÝnh x¸c lµ c¸i g× míi nªn lµ néi dung cña cuéc häp th¶o luËn Nhãm chuÈn bÞ VDP chuÈn bÞ kÕ ho¹ch th«n b¶n trung h¹n ®ång thêi sö dông mÉu [KH dµi h¹n]. KÕ ho¹ch trung h¹n gióp cã ®îc tÇm nh×n l©u dµi vÒ sù ph¸t triÓn th«n b¶n vµ t¹o c¬ së cho viÖc x©y dùng VDP hµng n¨m 2.2b Trong nh÷ng n¨m tiÕp theo: §¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch cña n¨m tríc KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn §¸nh gi¸ c¸c kÕt qu¶ kÕ ho¹ch th«n Nhãm chuÈn bÞ VDP Biªn b¶n ®¸nh b¶n n¨m tríc gi¸ Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 40
Nhãm chuÈn bÞ VDP ®¸nh gi¸ viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch th«n b¶n n¨m tríc khi chuÈn bÞ VDP míi. §Ó lµm ®îc ®iÒu nµy, ban qu¶n lý th«n b¶n cÇn cung cÊp mét b¶n sao kÕ ho¹ch th«n b¶n n¨m tríc, trong ®ã cã c¶ phÇn ghi chÐp c«ng t¸c theo dâi c¸c ho¹t ®éng ViÖc ®¸nh gi¸ kÕ ho¹ch n¨m tríc ®îc lµm víi môc ®Ých ®Ó kiÓm tra nh÷ng ho¹t ®éng nµo trong kÕ ho¹ch ®· ®îc tiÕn hµnh, vµ khã kh¨n ph¶i ®¬ng ®Çu lµ g×, ®Ó ®óc rót ra c¸c kÕt luËn cho viÖc x©y dng kÕ ho¹ch th«n b¶n míi 2.3 CËp nhËt / hoµn thµnh c¸c d÷ liÖu th«n b¶n cßn thiÕu KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn D÷ liÖu c¬ b¶n ®îc cËp Nhãm chuÈn bÞ VDP HÖ thèng biÓu [B 1.1-B nhËt 1.5] Môc ®Ých chÝnh lµ thu thËp toµn bé nh÷ng d÷ liÖu vµ th«ng tin phï hîp vÒ c¸c th«n b¶n vµ x· ®Ó hç trî cho qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch . Nªn tr¸nh thu thËp d÷ liÖu kh«ng trùc tiÕp liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch v× viÖc nµy t¹o ra nh÷ng chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt vµ lµm qu¸ tr×nh xö lý d÷ liÖu trë nªn phøc t¹p 2.4 X©y dùng ®Ò xuÊt VDP KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn §Ò xuÊt kÕ ho¹ch th«n b¶n Nhãm chuÈn bÞ VDP HÖ thèng biÓu[B2- B5] Nhãm chuÈn bÞ VDP tæng hîp c¸c kÕt qu¶ thu ®îc tõ c¸c ho¹t ®éng cã sù tham gia cña ngêi d©n nh PRA, viÖc thu nhËp c¸c d÷ liÖu c¬ b¶n, phÇn ®¸nh gi¸ kÕ ho¹ch n¨m tríc, vµo trong phÇn ®Ò xuÊt dµnh cho kÕ ho¹ch ph¸t triÓn th«n b¶n hµng n¨m(Chó ý: kÕ ho¹ch nµy chØ lµ ®Ò xuÊt mµ th«i). ViÖc phª duyÖt cuèi cïng vµ xÕp thø tù u tiªn lµ tuú thuéc vµo cuéc häp th«n b¶n 2.5 Cuéc häp th«n b¶n quyÕt ®Þnh kÕ ho¹ch vµ ho¹t ®éng u tiªn KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn MÉu theo dâi vÒ giíi do héi phô n÷ Cuéc hop th«n b¶n + Mêi tÊt c¶ ®iÒn c¸c hé gia KÕ ho¹ch th«n b¶n ®îc thèng nhÊt ®×nh trong cuéc häp th«n b¶n + Tèi thiÓu 30% phô n÷ tham gia (c¸c thµnh viªn tham gia kÝ tªn Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 41
vµo) + Thø tù u tiªn theo khÝa c¹nh giíi + MÉu biÓu 6 [KH giai ph¸p] Ban qu¶n lý th«n b¶n chÞu tr¸ch nhiÖm mêi tÊt c¶ c¸c hé gia ®×nh Ýt nhÊt 3 ngµy tríc cuéc häp Trong cuéc häp th«n b¶n, kÕ ho¹ch th«n b¶n sÏ ®îc ®a vµo th¶o luËn vµ ®i ®Õn quyÕt ®Þnh, vµ s¾p xÕp thø tù u tiªn cho c¸c ho¹t ®éng (phô n÷ vµ nam giíi cã thÓ ®îc tæ chøc t¸ch riªng). §©y lµ mét ho¹t ®éng quan träng nhng thêng xuyªn bÞ bá qua. C¸n bé hç trî cã tr¸ch nhÖm thu thËp thø tù u tiªn cho c¸c ho¹t ®éng trong c¸c cuéc häp tæ chøc riªng cho nam vµ n÷ - C¸ch ®¬n gi¶n nhÊt ®Ó xÕp trËt tù u tiªn lµ chän c¸c ho¹t ®éng quan träng nhÊt (c¸ch nµy ®¬n gi¶n vµ hiÖu qu¶) - Cã thÓ xÕp trËt tù u tiªn chi tiÕt h¬n b»ng c¸ch chÊm ®iÓm tõ 1 (u tiªn cao nhÊt) ®Õn 3 thËm chÝ ®Õn 10 (u tiªn thÊp h¬n), hoÆc lµ ph¬ng ph¸p so s¸nh cÆp ®«i. - Ph¬ng ph¸p xÐt u tiªn nªn ¸p dông chung cho c¶ huyÖn • C¸n bé hç trî còng cã tr¸ch nhiÖm khuyÕn khÝch c¸c hé nghÌo thuéc nhãm dÔ bÞ tæn th¬ng tham gia tÝch cùc vµo c¸c cuéc th¶o luËn vµ ®a ra ý kiÕn. Ngoµi ra, c¸n bé hç trî cßn cã tr¸ch nhiÖm khuyÕn khÝch tÊt c¶c ngêi d©n chñ ®éng t×m ra c¸c gi¶i ph¸p c¶i thiÖn ®êi sèng cña c¸c hé nghÌo nhÊt trong th«n. • Héi phô n÷ chÞu tr¸ch nhiÖm theo dâi cuéc häp b»ng viÖc sö dông mÉu theo dâi giíi. • ë c¸c vïng d©n téc thiÓu sè, cÇn ph¶i ®¶m b¶o viÖc th«ng dÞch cho nh÷ng ngêi d©n kh«ng nãi ®îc tiÕng phæ th«ng! SÏ lµ lý tëng nÕu c¸n bé hç trî nãi ®îc tiÕng ®Þa ph¬ng Ch¬ng tr×nh häp chuÈn (kho¶ng 3 tiÕng): • Khai m¹c, ®¨ng ký tªn hé gia ®×nh tham gia vµ tû lÖ phô nÏ tham gia • PhÇn b¸o c¸o hoÆc th¶o luËn • KÕt qu¶ PRA cã ®îc tõ nhãm chuÈn bÞ VDP. Giíi h¹n thêi gian, nÕu kh«ng th× sÏ mÊt nhiÒu thêi gian cho phÇn nµy vµ sÏ bÞ thiÕu thêi gian ®Ó th¶o luËn nh÷ng néi dung quan träng h¬n: KÕ ho¹ch th«n b¶n thùc tÕ vµ xÕp thø tù u tiªn- trong n¨m ®Çu tiªn • §¸nh gi¸ kÕ ho¹ch cña n¨m tríc- trong nh÷ng n¨m sau • Tr×nh vµ th¶o luËn kÕ ho¹ch dµi h¹n. H¹n chÕ nh÷ng cuéc th¶o luËn vÒ nh÷ng néi dung chung chung. VÝ dô nh ngêi d©n th«n b¶n mong muèn rõng ®¹t Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 42
®îc ®é che phñ ë khu vùc nµo, ý kiÕn tæng qu¸t vÒ c¬ së h¹ tÇng t¹i th«n b¶n vµ kh«ng qu¸ nhiÒu nh÷ng con sè chi tiÕt, tØ mØ vÒ diÖn tÝch chÝnh x¸c, sè km hay bao nhiªu con ®êng,vv. C¸c h¹ng môc ®îc nhÊt trÝ sau ®ã sÏ ®îc sao chÐp vµo mÉu biÓu • Tr×nh bµy kÕ ho¹ch th«n b¶n hµng n¨m cïng víi mäi dù trï kinh phÝ cho tõng ho¹t ®éng, c¸c chi tiÕt ®îc gîi ý nh thêi gian hay sù ®ãng gãp cña ®Þa ph¬ng • Tæ chøc th¶o luËn vÒ gi¶i ph¸p vµ viÖc hoµn thiÖn kÕ ho¹ch. Trong trêng hîp, ngêi d©n ®i ®Õn th«ng nhÊt c¸c ®Ò xuÊt, th× cã lÏ chØ cÇn nh÷ng ®iÒu chØnh nhá. Nhng nÕu ngêi d©n kh«ng nhÊt trÝ víi kÕ ho¹ch ®îc ®Ò xuÊt, th× kÕ ho¹ch còng cã thÓ ®îc thay ®æi hoµn toµn . Trong cuéc häp th«n b¶n, ®iÒu nµy sÏ ®ù¬c quyÕt ®Þnh • XÕp thø tù u tiªn riªng cho nam giíi vµ phô n÷ (cuéc häp riªng). Cã thÓ cã c¸c ph¬ng thøc xÕp thø tù u tiªn kh¸c nhau • Tæng kÕt vµ ý kiÕn nhÊt trÝ chÝnh thøc cña ngêi d©n vÒ kÕ ho¹ch • ChuÈn bÞ danh s¸ch ký tªn cña c¸c thµnh viªn tham gia (sau ®ã ®îc tr×nh lªn huyÖn cïng víi VDP/CDP) Sau khi kÕ ho¹ch ®· ®îc thèng nhÊt sao chÐp kÕ ho¹ch gi¶i ph¸p vµo mÉu biÓu [KH gi¶i ph¸p] bao gåm chi tiÕt cho mçi ho¹t ®éng. B¶ng nµy cã ®Ó chç ®Ó ®iÒn c¸c th«ng tin kh¸c ( vÝ dô nh: C¸c ho¹t ®éng u tiªn chuyªn biÖt vÒ giíi; Kinh phÝ dù trï; Sè ngêi hëng lîi íc tÝnh; Tªn cña ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm theo dâi c¸c tiÒn dù ¸n (c¸ nh©n hoÆc nhãm ngêi), ). TÊt c¶ giÊy khæ A0 ban ®Çu tõ qu¸ tr×nh lËp kÕ ho¹ch cÇn ®îc ban qu¶n lý th«n b¶n cÊt gi÷ cho ®Õn thêi ®iÓm lµm VDP n¨m sau Bíc 3: LËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn x· (CDP) * Thêi ®iÓm: Ngay khi ngêi d©n trong x· hoµn thµnh VDP cña b¶n m×nh * Thêi gian: Kho¶ng 2 ngµy * Thµnh phÇn tham gia: 1 n¨m giíi vµ phô n÷/1 b¶n (th«ng thêng lµ trëng b¶n vµ trêng héi phô n÷); ban qu¶n lý x·, ®¹i diÖn huyÖn vµ tØnh 3.1 chuÈn bÞ kÕ ho¹ch x· dùa trªn c¬ së kÕ ho¹ch th«n b¶n ®· ®îc thèng nhÊt KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm Tiªu chuÈn Danh s¸ch c¸c thµnh viªn ®· kÝ Ban qu¶n lý th«n b¶n + 1 nam giíi + tªn ban qu¶n lý x· 1 phô n÷/1 KÕ ho¹ch ph¸t triÓn x· b¶n HÖ thèng mÉu biÓu[X1- X5] Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 43
• §iÓm danh (danh s¸ch c¸c thµnh viªn ®· kÝ tªn) • ViÖc chuÈn bÞ kÕ ho¹ch x·, dùa trªn c¬ së c¸c kÕ ho¹ch th«n b¶n, bao gåm cã 3 ho¹t ®éng song song: 1. §¹i diÖn th«n b¶n tr×nh bµy kÕ ho¹ch th«n b¶n hµng n¨m (trªn giÊy A0) 2 . Ban qu¶n lý x· vµ ®¹i biÓu c¸c th«n th¶o luËn vµ ®i ®Õn thèng nhÊt (hoÆc ®Ò xuÊt nh÷ng thay ®æi ) kÕ häach, th¶o luËn c¸c ho¹t ®éng, c¸c u tiªn theo quan ®iÓm cÊp x· . VÝ dô mét kÕ ho¹ch qu¶n lý rõng cña x· hay viÖc lµm ®êng giao th«ng x· kh«ng thÓ quyÕt ®Þnh ë cÊp th«n b¶n ®îc. RÊt nhiÒu vÊn ®Ò t¬ng tù còng cÇn ®îc th¶o luËn trªn quan ®iÓm ph¸t triÓn vÒ l©u dµi chø kh«ng chØ lµ mét b¶n kÕ ho¹ch ho¹t ®éng hµng n¨m 3 (ChØ ¸p dông trong trêng hîp dù th¶o ng©n s¸ch cÊp x·) kÕ to¸n x· tÝnh tæng céng cña toµn x· theo tõng nguån ng©n s¸ch (xem kÕ ho¹ch ®Þnh híng) vµ kiÓm tra con sè trÇn kh«ng ®îc vît qu¸. Ghi vµo hµng lo¹t vµ cét t¬ng øng(biÓu X[7]) sè tæng cÇn huy ®éng tõ c¸c dù ¸n kh¸c nhau vµ so s¸nh víi con sè trÇn cña tõng nguån ng©n s¸ch ®Ó c©n ®èi. §Ó c©n ®èi, sè trÇn trong kÕ ho¹ch ®Þnh híng ®îc ghi ë dßng cuèi cïng Ghi chó: C¸c kÕ ho¹ch th«n b¶n thêng lµ kÕt qu¶ ®îc th«ng qua cuéc häp th«n b¶n. KÕ ho¹ch kh«ng thÓ bÞ thay ®æi theo ý kiÕn c¸ nh©n cña ngêi ®¹i diÖn th«n b¶n ®ã. ChØ trong trêng hîp lµ trong cuéc häp nµy, cô thÓ lµ ®¹i ®a sè trëng b¶n vµ ban qu¶n lý x· cïng nhÊt trÝ vµ quyÕt ®Þnh vÒ nh÷ng thay ®æi mµ hä kh«ng t¸n thµnh víi quyÕt ®Þnh cña th«n b¶n kia 3.2 Phª duyÖt c¸c kÕ ho¹ch th«n b¶n x· KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn C¸c kÕ ho¹ch th«n b¶n vµ x· phª Ban qu¶n lý th«n Sè CDP ®îc phª duyÖt(3 b¶n sao sè theo dâi VDP/CDP b¶n + ban qu¶n lý duyÖt (rÊt cÇn x· thiÕt • Cuéc häp ë cÊp x· cïng víi ®¹i diÖn cña tÊt c¶ c¸c b¶n chÝnh thøc phª duyÖt c¸c kÕ ho¹ch th«n b¶n vµ x· khi c¸c kÕ ho¹ch ®· ®îc hoµn thiÖn vµ c¸c nguån ng©n s¸ch ®îc tÝnh mét c¸ch chÝnh x¸c (kh«ng cã sù vît qu¸ vÒ con sè) • B¶n kÕ ho¹ch cuèi cïng ®îc chuÈn bÞ thµnh 3 b¶n sao: X· vµ huyÖn mçi cÊp lu mét b¶n, th«n b¶n lu hÖ thèng biÓu cña b¶n Chó ý: ViÖc chuÈn bÞ 3 b¶n sao mÊt kh«ng nhiÒu thêi gian, v× vËy nªn ®îc b¾t ®µu cµng sím cµng tèt trong héi th¶o . Mét sè c¸n bé hç trî nªn cïng viÕt víi nhau, ®¶m b¶o r»ng cã ®ñ c¸c biÓu mÉu trèng cña biÓu [VDP B5] bëi v× c¸c kÕ ho¹ch th«n b¶n ®· ®îc chuÈn bÞ trong qu¸ tr×nh VDP cã lÏ ®îc thay thÕ do cã nhiÒu thay ®æi. Sæ ghi chÐp VDP/CDP Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 44
Toµn bé kÕ ho¹ch th«n b¶n vµ x· ®îc tæng hîp thµnh mét cuèn sæ ghi chÐp: • Tranh b×a (1 trang) • KÕ ho¹ch ®Þnh híng [X1-X5]( kho¶ng 13 -15 trang) • TÊt c¶ c¸c “kÕ hoach gi¶i ph¸p”(th«ng thêng 2-3 trang/1b¶n) • C¸c ho¹t ®éng ®îc lËp kÕ ho¹ch cho cÊp x· [kÕ ho¹ch gi¶i ph¸p](1-2 trang) • Mçi b¶n sao sÏ do (1 ) trëng b¶n ,(2)l·nh ®¹o x·, vµ (3) ®¹i diÖn tõ cÊp huyÖn hay tØnh ký tªn • B¶n sao c¸c kÕ ho¹ch víi ch÷ ký cña c¸c bªn ®¹i diÖn ®îc göi cho phßng kÕ ho¹ch huyÖn ®Ó nhËp d÷ liÖu vµo m¸y tÝnh. • Trong trêng hîp, dù ¸n tµi trî cã mÆt t¹i héi th¶o ®Ó phª duyÖt tøc th× nguån hç trî tµi chÝnh , th× cÇn cã thªm b¶n sao thø t vµ ngêi ®¹i diÖn nhµ tµi trî cïng ký tªn. Ch÷ ký thø t chØ ®¬n thuÇn kh¼ng ®Þnh nguån ng©n s¸ch tõ nhµ tµi trî nµy ®îc th«ng qua. Chó ý: khi ®Çy ®ñ c¸c ch÷ ký th× cã nghÜa vô VDP/CDP ®îc phª duyÖt. §iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ sù cam kÕt vÒ hç trî tµi chÝnh hay b©t k× sù hç trî bªn ngoµi nµo. Mäi nguån ®Çu t sÏ ®îc c¸c c¬ quan ban ngµnh liªn quan th«ng qua sau nµy. Bíc 4: phª duyÖt vµ ph¶n håi * Thêi ®iÓm ViÖc xö lý d÷ liÖu ë cÊp huyÖn b¾t ®Çu ngay sau khi thu nhËp c¸c kÕ ho¹ch th«n b¶n vµ x· . ViÖc in Ên c¸c kÕ ho¹ch theo ngµnh cÇn ®îc göi tíi c¸c ®¬n vÞ cung cÊp dÞch vô vµ ®Çu t liªn quan tríc khi hä b¾t ®Çu chuÈn bÞ kÕ kÕ ho¹ch hµng n¨m cña hä C¸c nguån quü ph¸t triÓn th«n b¶n vµ x· nhá h¬n thËm chÝ cã thÓ ®îc th«ng qua trùc tiÕp trong héi th¶o lËp kÕ ho¹ch cÊp x· (bíc 3) * Thêi gian ViÖc nhËp d÷ liÖu cña c¶ huyÖn vµo c¬ së d÷ liÖu mÊt kho¶ng 10 ®Õn 12 ngµy lµm viÖc ®èi víi c¸n bé ®· ®îc ®µo t¹o(cô thÓ mét tuÇn lµm viÖc cho 2 c¸n bé ®îc ®µo t¹o) 4.1 ViÖc xö lý d÷ liÖu ë cÊp huyÖn KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn KÕ ho¹ch th«n b¶n vµ x· ®îc ®a Phßng kÕ ho¹ch C¬ së d÷ liÖu vµo c¬ së d÷ liÖu VDP huyÖn trªn MS Access ViÖc in Ên c¸c kÕ ho¹ch theo ngµnh cô thÓ theo tõng nhµ ®Çu t vµ dÞch vô Phßng kÕ ho¹ch huyÖn chÞu tr¸ch nhiÖm: • NhËp kÕ ho¹ch th«n b¶n vµ x· vµo m¸y vi tÝnh ngay sau héi th¶o lËp kÕ ho¹ch cÊp x· • In Ên c¸c kÕ ho¹ch theo ngµnh cho c¸c ®¬n vÞ liªn quan (vÝ dô c¸c ho¹t ®éng liªn quan ®Õn khuyÕn n«ng ®îc göi tíi tr¹m khuyÕn n«ng; ®Ò xuÊt hç trî cña th«n b¶n ch¬ng tr×nh 135 ®îc göi tíi ban qu¶n lý ch¬ng tr×nh 135) Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 45
• C¸c kÕ ho¹ch cÇn ®îc göi tíi c¸c phßng ban liªn quan tríc khi hä x©y dùng kÕ ho¹ch hµng n¨m, ®Ó c¸c kÕt qu¶ VDP/CDP cã thÓ ®îc ®a vµo. • CËp nhËt d÷ liÖu th«n b¶n vµ x· c¶ n¨m, tõ ®ã theo dâi h×nh thµnh vµ tiÕn ®é thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®îc lËp kÕ ho¹ch 4.2 Rµ so¸t, phª duyÖt vµ ph¶n håi c¸c kÕ ho¹ch KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn KÕ ho¹ch ®îc th«ng qua ë cÊp cao + Uû ban nh©n d©n h¬n ®îc niªm yÕt c«ng khai t¹i c¸c b¶n huyÖn vµ x· + C¸c nhµ cung cÊp dÞch vô vµ ®Çu t • C¸c ®¬n vÞ cung cÊp dÞch vô hay ®Çu t tíi c¸c b¶n cã tr¸ch nhiÖm x©y dùng kÕ ho¹ch lµm viÖc hµng n¨m cña m×nh dùa trªn c¬ së c¸c kÕt qu¶ VDP/CDP. Mçi ®¬n vÞ cÇn rµ so¸t c¸c h¹ng môc VDP/CDP ®èi víi c¸c ho¹t ®éng ®îc hç trî • Trong trêng hîp dù ¸n tµi trî hç trî vèn cho VDP/CDP theo quy m« nhá, th× viÖc rµ so¸t vµ phª duyÖt c¸c nguån ®Çu t cã thÓ ®îc thùc hiÖn trùc tiÕp trong héi th¶o lËp kÕ ho¹ch cÊp x· (bíc 3) • T¹i c¸c cuéc häp cÊp huyÖn, c¸c ®¬n vÞ ®ang hç trî c¸c b¶n cÇn phèi hîp hç trî ®Çu vµo cña m×nh theo chØ ®¹o cña uû ban nh©n d©n huyÖn ®Ó tr¸nh viÖc chi tr¶ hai lÇn vµ tÝnh hiÖu qu¶ ®îc t¨ng cêng Ph¶n håi vµ c«ng khai c¸c kÕ ho¹ch ®· ®îc th«ng qua • Phßng kÕ ho¹ch huyÖn chÞu tr¸ch nhiÖm th«ng b¸o cho x· vÒ kÒ ho¹ch ®· ®îc th«ng qua cô thÓ lµ nh÷ng nguån hç trî bªn ngoµi nµo vµo x· vµ th«n b¶n cã thÓ mong ®¬Þ trong n¨m tíi Chó ý: ph¶n håi vÒ c¸c kÕ ho¹ch ®· ®îc th«ng qua tíi c¸c x· vµ c¸c b¶n cã thÓ kh«ng thÓ tíi ngay cïng mét lóc, bëi v× nguån hç trî cho c¸c ho¹t ®éng b¾t nguån nhiÒu ®¬n vÞ vµ dù ¸n nªn sÏ cã sù kh¸c nhau vÒ tèc ®é hoµn thµnh kÕ ho¹ch cña mçi ®¬n vÞ ®iÒu nµy cã nghÜa lµ mäi th«ng tin vÒ c¸c nguån hç trî ®îc th«ng qua chØ cã thÓ “ch¸y nhá giät” dÇn dÇn tíi c¸c x·. BÊt luËn ®iÒu g×, ban qu¶n lý th«n b¶n vµ ban qu¶n lý x· còng cã tr¸ch nhiÖm niªm yÕt c«ng khai mäi hç trî ®· ®îc th«ng qua khi c¸c th«ng tin ®îc ph¶n håi tíi x·. • Uû ban nh©n d©n x· chÞu tr¸ch nhiÖm c«ng khai c¸c kÕ ho¹ch th«n b¶n ë n¬i dÔ tiÕp nhËn c«ng chóng (trung t©m x·). • Trëng b¶n cã tr¸ch nhiÖm niªm yÕt c«ng kÕ ho¹ch th«n b¶n ë nh÷ng n¬i dÔ tiÕp cËn c«ng chóng (nhµ v¨n ho¸, nhµ trëng b¶n) • C¸c th«ng tin vÒ “hç trî bªn ngoµi ®îc phª duyÖt”trong kÕ ho¹ch th«n b¶n vµ ®îc niªm yÕt c«ng khai [VDP B5] ®ang ®îc tõng bíc ®a thªm vµo v× mäi th«ng tin tõ thÊp cao h¬n ®îc cÊp dÇn dÇn Bíc 5: thùc hiÖn vµ theo dâi Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 46
* Thêi ®iÓm: Cã thÓ b¾t ®Çu ngay sau héi th¶o lËp kÕ ho¹ch cÊp x· nhng tuú thuéc vµo thêi gian c¸c ho¹t ®éng ®îc lËp kÕ ho¹ch, vµ vµo thêi gian cã ®îc hç trî tõ bªn ngoµi * Thêi gian: Mét n¨m (cho ®Õn khi kÕt thóc n¨m tµi chÝnh sau) 5.1 ViÖc thùc hiÖn vµ theo dâi c¸c kÕ ho¹ch ph¸t triÓn ®· ®îc phª duyÖt cña ban qu¶n lý th«n b¶n KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn C¸c ghi chÐp theo dâi Ban qu¶n lý th«n b¶n+ [VDP B5] ban qu¶n lý x· C¸c ghi chÐp theo dâi §¬n vÞ cung cÊp dÞch C¬ së d÷ liÖu trªn m¸y vô c«ng vµ c¸c nguån tÝnh (Excel, MS ®Çu t Access, SPSS, ) ë cÊp th«n b¶n: • Theo dâi chung viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch th«n b¶n. §èi víi mçi ho¹t ®éng vµ tiÒn dù ¸n, c«ng viÖc nµy cã thÓ ®îc giao cho c¸ nh©n hay c¸c nhãm (tr¸ch nhiÖm chØ lµ theo dâi vµ kh«ng bao hµm tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn hay qu¶n lý tµi chÝnh) • C¸c nhãm nãi trªn tæ chøc c¸c cuéc häp theo quý ®Ò chuÈn bÞ c¸c b¸o c¸o vÒ tiÕn ®é thùc hiÖn kÕ ho¹ch, bao gåm c¸c b¸o c¸o hoµn thµnh c¸c tiÓu dù ¸n . B¸o c¸o dùa vµo c¸c b¶n kÕ ho¹ch th«n b¶n ®îc phª duyÖt. Trëng th«n xem l¹i c¸c b¸o c¸o quý, ký tªn vµ göi tíi uû ban nh©n d©n x· • Gi¸m s¸t c¸c ho¹t ®éng bao gåm c¶ gi¸m s¸t viÖc hoµn thµnh ®óng thêi gian, vµ ®¶m b¶o chÊt lîng, chi tiªu hîp lý(vÝ dô: tr¸nh chi tiªu trïng l¾p) vµ thanh to¸n tµi kho¶n x· • Ban qu¶n lý th«n b¶n xin ý kiÕn ban qu¶n lý x· khi cã c¸c vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch, vµ yªu cÇu hç trî bªn ngoµi theo kÕ ho¹ch ®· phª duyÖt • Trëng th«n thêng xuyªn th«ng b¸o c¸c kÕt qu¶ gi¸m s¸t vµ th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn thùc hiÖn kÕ ho¹ch trong c¸c cuéc häp th«n trong c¶ n¨m Tr¸ch nhiÖm cña Ban qu¶n lý x·: • Hç trî ngêi d©n thùc hiÖn c¸c kÕ ho¹ch th«n b¶n. • Trong c¸c cuéc trao ®æi ®Þnh k× víi ban qu¶n lý th«n b¶n, theo dâi viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch, ®ång thêi sö dông sæ ghi chÐp VDP/CDP (xem phÇn 3.4) lµm c«ng cô theo dâi • ñng hé viÖc hç trî tõ bªn ngoµi cho viÖc thùc hiÖn VDP/CDP tõ c¸c ®¬n vÞ cung cÊp dÞch vô vµ ®Çu t theo nh kÕ ho¹ch ®· ®îc th«ng qua. Tr¸ch nhiÖm cña uû ban nh©n d©n x·: • X· cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý c¸c nguån cò ®îc ph©n bè. §èi víi c¸c c«ng tr×nh x©y dùng víi quy m« nhá viÖc qu¶n lý c¸c nguån cã thÓ lµ: Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 47
- Duy tr× mét tµi kho¶n ë kho b¹c nhµ níc hay ng©n hµng nhµ n¬c huyÖn - KÕ to¸n ng©n s¸ch - Kh¶o s¸t, thiÕt kÕ kü thuËt, dù to¸n c«ng tr×nh - C¸c thñ tôc mua b¸n nÕu cã thÓ ¸p dông - Ký kÕt hîp ®ång, thùc thi vµ theo dâi c«ng tr×nh xÊy dùng - Bµn giao vµ b¶o dìng c«ng tr×nh - ChuyÓn tiÒn tíi c¸c b¶n tõ c¸c nguån ng©n s¸ch ®îc xem lµ ban qu¶n lý th«n b¶n cã thÓ qu¶n lý ®îc - T¹m øng tiÒn , thanh to¸n , gi¶i ng©n theo nh c¸c quy tr×nh ®îc ®a ra - Chi tr¶ phÝ qu¶n lý vµ hµnh chÝnh - C«ng khai tÊt c¶ c¸c nguån ng©n s¸ch vµ mäi chi phÝ ( Niªm yÕt t¹i trung t©m x·) Cuèi mçi quý, chuÈn bÞ b¸o c¸o quý vÒ tiÕn ®é thùc hiªn kÕ ho¹ch. B¸o c¸o nµy ®îc viÕt dùa vµo c¸c b¸o c¸o tæng hîp tõ c¸c b¶n cïng víi c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng cña x· vµ sÏ ®îc göi tíi uû ban nh©n d©n huyÖn / phßng kÕ hoach huyÖn. Ghi chó: C¸c kÕ ho¹ch vÒ dÞch vô vµ ®Çu t ( C¸c ®¬n hç trî bªn ngoµi) nh×n chung kh¸c víi VDP /CDP . Ngoµi ra, ®«i khi kh«ng cã ng©n s¸ch kÕ ho¹ch ban ®Çu. ViÖc tr× ho·n vµ sù kh«ng ch¾c ch¾n lµ mét thùc tÕ – kh«ng chi ë VDP/CDP. Bëi vËy tÊt c¶ c¸c bªn liªn quan cïng nhau cã tr¸ch nhiÖm hoµn thµnh mét c¸ch hiÖu qña vµ h÷u hiÖu nhÊt mäi kÕ ho¹ch phÊt triÓn ë cÊp c¬ së. Tr¸ch nhiÖm c¸c ®¬n vÞ dÞch vô vµ ®Çu t: • Hç trî viÖc thùc hiÖn VDP/CDP theo nh kÕ ho¹ch ®· ®îc th«ng qua tõ ban ®Çu vµ b¸m s¸t kÕ ho¹ch lµm viÖc cña m×nh vµ kÕ ho¹ch ®Çu t. 5.2 th¶o luËn c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn VDP/CDP trong c¸c cuéc häp lÇn hµng th¸ng, hµng quý ë cÊp x· KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn Biªn b¶n c¸c cuéc häp Ban qu¶n lý th«n b¶n, uû ban nh©n d©n x·, uû ban nh©n d©n huyÖn • Uû ban nh©n ®©n x· cã tr¸ch nhiÖm ®a mäi vÊn ®Ò quan t©m liªn quan ®Õn VDP ra th¶o luËn trong c¸c cuéc häp quý vµ th¸ng ë c¸c x·, vÝ dô nh nh÷ng khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch , sù tr× ho·n cung cÊp dÞch vô, khã kh¨n trong viÖc qu¶n lý tµi chÝnh,v.v. ë cÊp x· th× sæ ghi chÐp VDP/CDP Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 48
xem phÇn 3.4 chÝnh lµ c¸c c«ng cô theo dâi chÝnh (C¸c th«ng tin cã thÓ ®îc xö lý b»ng tay). • Còng t¬ng tù, uû ban nh©n d©n huyÖn cã tr¸ch nhiÖm ®a mäi vÊn ®Ò quan t©m cã liªn quan ®Õn VDP ra th¶o luËn trong c¸c cuéc häp quý vµ th¸ng ë cÊp huyÖn, vÝ dô nh nh÷ng khã kh¨n trong viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch, sù tr× ho·n cung cÊp dÞch vô, khã kh¨n trong viÖc qu¶n lý tµi chÝnh, v.v. ë cÊp huyÖn, c¬ së d÷ liÖu VDP ( sö dông c¸c phÇn mÒm tin häc) lµ c«ng cô theo dâi chÝnh , m¸y vi tÝnh lµ cÇn thiÕt v× sè lîng c¸c b¶n lµm VDP ngµy cµng nhiÒu. Bíc 6: §¸nh gi¸ * Thêi ®iÓm: Cã nhiÒu thêi ®iÓm thùc hiÖn c«ng t¸c ®¸nh gi¸. §¸nh gi¸ cuèi cïng ë cÊp th«n b¶n vµ cÊp x· ®îc kÕt hîp víi chu tr×nh VDP/CDP kÕ tiÕp, th«ng th¬ng lµ sau th¸ng 7. ViÖc ®¸nh gi¸ cña tæ c«ng t¸c cÊp tØnh th«ng thêng diÔn ra vµo th¸ng 10 hoÆc th¸ng 11. C«ng t¸c kÕ to¸n tuú thuéc vµo nguån ng©n s¸ch nhng nh×n chung lµ theo n¨m tµi chÝnh 6.1 §¸nh gi¸ cuèi cïng viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch cña ban qu¶n lý th«n b¶n vµ ban qu¶n lý x· KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn B¸o c¸o ®¸nh gi¸ tõ b¶n tíi x· Ban nqu¶n lý th«n BiÓu mÉu [KH gi¶i b¶n ph¸p] B¸o c¸o ®¸nh gi¸ tõ x· ®Õn Uû ban nh©n d©n x· BiÓu mÉu [KH gi¶i huyÖn ph¸p] Niªm yÕt c«ng khai c¸c dù + Ban qu¶n lý th«n Niªm yÕt c«ng khai tÝnh ng©n s¸ch, nguån hç trî ®îc b¶n c¸c chi phÝ thùc tÕ phª duyÖt vµ viÖc thanh quyÕt + Uû ban nh©n d©n (rÊt cÇn thiÕt, kh«ng to¸n cuèi cïng x· thÓ thiÕu ®îc) Cuèi chu tr×nh VDP/CDP, viÖc thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng th«n b¶n vµ x· ®îc ®a ra ®¸nh gi¸ lÇn cuèi. Môc ®Ých chÝnh lµ ®Ó ®óc rót kinh nghiÖm vµ ®a ra mét sè kÕt luËn cho viÖc thùc hiÖn VDP/CDP lÇn tíi. C¸c biÓu mÉu [VDP-B5 ] ®îc sö dông lµ c«ng cô chÝnh cho viÖc theo dâi trong suèt mét n¨m tiÕp tôc lµ c«ng cô chÝnh sÏ ®îc sö dông * Th«n b¶n: • Trëng b¶n cïng víi nhãm chuÈn bÞ VDP ( Xem ph©n 2.1) cã tr¸ch nhiÖm ®¸nh gi¸ tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cuèi chu tr×nh VDP/CDP, chuÈn bÞ c¸c kÕt qu¶ tãm t¾t trong cuéc häp th«n b¶n tríc khi tr×nh bµy ®Ò xuÊt kÕ ho¹ch míi • C¬ së cho viÖc ®¸nh gi¸ th«n b¶n ®îc viÕt trong c¸c biÓu mÉu [VDP- B5] bao gåm th«ng tin dù tÝnh ng©n s¸ch ban ®Çu, hç trî tõ bªn ngoµi ®îc th«ng qua , vµ thùc chi ®èi víi tng ho¹t ®éng, • Ngêi/nhãm chÞu tr¸ch nhiÖm theo dâi tõng ho¹t ®éng ph¶i tiÕn hµnh kiÓm tra hiÖn trêng ®èi víi c¸c tiÓu dù ¸n ®· hoµn thµnh vµ ®iÒn vµo mÉu ®¸nh Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 49
gi¸ [KH gi¶i ph¸p] viÖc kiÓm tra hiÖn trêng ph¶i ®îc c«ng khai tríc toµn d©n th«n b¶n, ®ång thêi tèi thiÓu 30% sè hé gia ®×nh ph¶i biÕt râ vÒ chÊt lîng thùc hiÖn c«ng viÖc. Sau ®ã hä sÏ tæ chøc mét buæi häp ®Ó cïng chuÈn bÞ b¸o c¸o cuèi cïng vÒ thùc hiÖn kÕ ho¹ch, bao gåm c¶ b¸o c¸o vÒ viÖc hoµn chØnh c¸c tiÓu dù ¸n. • B¸o c¸o dùa trªn kÕ ho¹ch cña b¶n ®· ®îc phª duyÖt. Trêng b¶n sau ®ã sÏ xem l¹i b¸o c¸o, ký tªn vµ nép l¹i cho UBND x·. • Trëng b¶n cã tr¸ch nhiÖm c«ng khai c¸c th«ng tin chi tiÕt vÒ b¶n kÕ ho¹ch gèc, c¸c nguån hç trî ®· ®îc th«ng qua vµ thanh quyÕt to¸n cuèi cïng * Uû ban nh©n d©n x· • Cuèi mçi chu kú ®Çu t, uû ban nh©n d©n x· chuÈn bÞ b¸o c¸o vÒ viÖc hoµn thµnh c¸c ho¹t ®éng vµ c¸c tiÓu dù ¸n vµ göi tíi uû ban nh©n d©n huyÖn. B¸o c¸o nµy ®îc tæng hîp dùa trªn c¬ së c¸c b¸o c¸o tõ c¸c b¶n víi c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng ë cÊp x·. B¸o c¸o bao gåm c¸c néi dung liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng ®· hoµn thµnh, sù so s¸nh gi÷a kÕ ho¹ch ®îc phª duyÖt vµ kÕt qu¶ thùc tÕ, còng nh c¸c vÉn ®Ò n¶y sinh vµ khã kh¨n cÇn ®îc th¸o gì • Ngoµi b¸o c¸o vÒ viÖc hoµn thµnh chu kú ®Çu t, cuèi mçi giai ®o¹n thùc hiÖn, uû ban nh©n d©n x· chuÈn bÞ mét b¸o c¸o tµi chÝnh ®èi víi viÖc hoµn tÊt chu kú ®Çu t vµ göi tíi phßng tµi chÝnh vµ ®Çu t huyÖn • Uû ban nh©n d©n x· cã tr¸ch nhiÖm niªm yÕt c«ng khai c¸c th«ng tin ng©n s¸ch chi tiÕt vÒ kÕ ho¹ch ban ®Çu, sù th«ng qua hç trî bªn ngoµi, vµ thanh quyÕt to¸n cuèi cïng 6.2 §¸nh gi¸ chÊt lîng vµ t¸c ®éng cña VDP cña tæ c«ng t¸c VDP cÊp tØnh KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn B¸o c¸o ®¸nh gi¸ Tæ c«ng t¸c VDP cÊp tØnh • Tæ c«ng t¸c VDP cÊp tØnh cã tr¸ch nhiÖm theo dâi chÊt lîng tæng thÓ VDP/CDP vµ t¸c ®éng cña VDP ®èi víi gi¶m nghÌo . Tæ c«ng t¸c bao gåm c¸c ®¹i diÖn cña c¸c së ban ngµnh liªn quan vµ do Së kÕ ho¹ch vµ §Çu t chñ tr× • Tæ c«ng t¸c cña tØnh (cã thÓ ®îc dù ¸n hç trî kü thuËt) cÇn th«ng nhÊt c¸c c«ng cô thÝch hîp vµ h×nh thøc theo dâi ®¸nh gi¸ chÊt lîng VDP/CDP . Tæ c«ng t¸c cÊp tØnh cÇn ®¶m b¶o r»ng c¸c cÊp thÊp h¬n ®¶m nhËn ®îc nhiÖm vô theo dâi cña hä. Ngoµi ra, tæ c«ng t¸c tiÕn hµnh ®¸nh gi¸ hµng n¨m dùa trªn c¬ së kh¶o s¸t hé gia ®×nh , cÊp th«n b¶n, cÊp x·, vµ cÊp huyÖn 6.3 C«ng t¸c kÕ to¸n, b¸o c¸o, kiÓm to¸n vµ ®¸nh gi¸ KÕt qu¶ Tr¸ch nhiÖm C¸c tiªu chuÈn Hå s¬ kÕ to¸n ®· ®îc hoµn tÊt KÕ to¸n x· Theo quy ®Þnh cña nhµ níc Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 50
• KÕ to¸n x· cã thÓ sö dông hÖ thèng kÕ to¸n riªng cïng víi sæ kÕ to¸n , c¸c mÉu biÓu, vµ thñ tôc kÕ to¸n theo c¸c tiªu chuÈn cña tØnh. Chøng tõ, ho¸ ®¬n, biªn lai, hîp ®ång vv liªn quan ®Õn c¸c kho¶n ®Çu t vµ qu¶n lý còng nh c¸c chi phÝ hµnh chÝnh theo ng©n s¸ch x·, tÊt c¶ ®îc lu tr÷ t¹i uû ban nh©n d©n x· ®èi víi viÖc kiÓm tra, c©n ®èi vµ kiÓm to¸n khi cÇn thiÕt C¸c quy ®Þnh liªn quan lµ NghÞ ®Þnh sè 77/2003/ND-CP ngµy 01 th¸ng 07 n¨m 2003 cña chÝnh phñ vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña c¬ cÊu tæ chøc Bé tµi chÝnh; NghÞ ®Þnh sè 17/2001/ ND-CP ban hµnh ngµy 4 th¸ng 5, 2001 cña ChÝnh phñ c¸c quy chÕ qu¶n lý vµ sö dông ODA ( Quü hç trî chÝnh thøc); NghÞ ®Þnh sè 52/1999/ND-CP ban hµnh ngµy 8 th¸ng 7 n¨m 1999 cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý ®Çu t vµ x©y dùng; NghÞ ®Þnh sè 12/2001/ ND-CP ngµy 5 th¸ng 5 n¨m 2000 söa ®æi vµ bæ sung mét sè ®iÒu kho¶n trong NghÞ ®Þnh sè 52/1999/ND-CP; NghÞ ®Þnh sè 07/2003/ND-CP ban hµnh ngµy 30 th¸ng 1 n¨m 2003 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc söa ®æi vµ bæ sung mét sè quy ®Þnh vÒ qu¶n lý x©y dùng vµ ®Çu t ®· ®îc ban hµnh cho phï hîp víi nghÞ ®Þnh sè 52/1999/ND-CP ngµy 8 th¸ng 7 n¨m 1998 vµ NghÞ ®Þnh sè 12/2000/ND-CP ngµy 5 th¸ng 5 n¨m 2000 (nguån : th«ng t 90 Bé tµi chÝnh, th¸ng 9 n¨m 2003 ) • C¸c ho¹t ®éng kh¸c liªn quan ®Õn c«ng t¸c kÕ to¸n ®îc tu©n theo c¸c quy ®Þnh hiÖn hµnh cã liªn quan. * ChuÈn bÞ vµ th«ng qua b¸o c¸o cuèi cïng: • Phßng tµi chÝnh hay phßng kÕ ho¹ch vµ ®Çu t híng dÉn uû ban nh©n d©n huyÖn/ kÕ to¸n x· chuÈn bÞ b¸o c¸o cuèi cïng cña mçi tiªu dù ¸n * KiÓm to¸n néi bé: • Bé phËn tµi chÝnh vµ ®Çu t sÏ dùa trªn c¬ së kho¶ng thêi gian 6 – 12 th¸ng thùc hiÖn viÖc kiÓm to¸n néi bé ®èi víi c¸c kho¶n chi ë cÊp x· (nguån ng©n s¸ch x·) * KiÕm to¸n dù ¸n: • Ngoµi viÖc kiÓm to¸n néi bé, c«ng t¸c liªn quan ®Õn dù ¸n cô thÓ cã lÏ còng ¸p dông (vÝ dô, hîp phÇn ng©n s¸ch ph¸t triÓn x· thuéc dù ¸n gi¶m nghÌo c¸c tØnh miÒn nói , hay quü ph¸t triÓn th«n b¶n/ quü ph¸t triÓn x· thuéc GTZ AP 2015,vv ) • §èi víi hîp phÇn quü ph¸t triÓn x·, viÖc kiÓm to¸n sÏ ®îc ®a vµo trong ®ã cã ®Ò cËp ®Õn c¸c chi phÝ cña Ban qu¶n lý dù ¸n, Ban ph¸t triÓn x· chÞu tr¸ch nhiÖm cung cÊp ®Çy ®ñ mäi chøng tõ tíi ®¬n vÞ kiÓm to¸n • C«ng viÖc kiÓm to¸n ®èi víi c¸c dù ¸n sÏ tu©n theo c¸c quy ®Þnh hiÖn t¹i cã liªn quan • Ban qu¶n lý dù ¸n huyÖn, ban qu¶n lý dù ¸n tØnh, ban qu¶n lý dù ¸n x·, Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t vµ Bé Tµi chÝnh sÏ thùc hiÖn kiÓm tra ë mét sè ®Þa ®iÓm viÖc thùc hiÖn dù ¸n vµ viÖc sö dông phÇn ng©n s¸ch ph¸t triÓn x·. trong viÖc sö Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 51
dông sai nguån qòy ®îc x¸c ®Þnh, c¸c c¬ quan chøc n¨ng sÏ t¹m thêi ngõng gi¶i ng©n vµ ®a ra c¸c biÖn ph¸p xö lý liªn quan. CHƯƠNG IV - MỘT SỐ VÍ DỤ VỀ LẬP KẾ HOẠCH PHÁT TRIỂN THÔN BẢN 1. Đánh giá, lập kế hoạch lĩnh vực nông nghiệp 1.1.Mục đích:  Đánh giá được tiềm năng trong sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi, năng suất và hiệu quả của lĩnh vực nông nghiệp.  Những khó khăn trở ngại mà người dân đang gặp phải từ đó tìm ra được các giải pháp khắc phục.  Đưa ra hoạt động theo nhu cầu của người dân 1.2.Cách làm:  Thành lập nhóm nông dân từ 5-7 người có cả nam và nữ (nên chọn những người am hiểu về sản xuất nông nghiệp)  Thăm đồng, thăm hiện trường cần phải đánh giá.  Thảo luận và trả lời các câu hỏi về cây lương thực và điền các thông tin đã thảo luận vào bảng sau: Bảng 6: Hiện trạng sản xuất nông nghiệp Lĩnh vực Mô tả hiện trạng Khó khăn Nguyên nhân Giải pháp Cây lương thực Lúa nước Cây Bảo vệ thực vật Chăn nuôi Trâu Lợn Thù y Dịch vụ khác Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 52
 Thảo luận hoạt động đề xuất và tổng hợp vào bảng sau Bảng 7. Đề xuất các hoạt động nông nghiệp Khối lượng Trách nhiệm Ư Mụ đơn vị Dự kiến u Hoạt c Địa kinh phí Địa Bê tính 2004 2005 tiê động tiê điểm phươ 2006 ng n n u ngo Trồng trọt ài Chăn nuôi Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 53
2. Đánh giá, lập kế hoạch lĩnh vực nông nghiệp, cây ăn quả 2.1.Mục đích:  Đánh giá hiện trạng sản xuất Lâm nghiệp,  Tình hình quản lý bảo vệ rừng, xác định các hoạt động quan trọng nhất, và xác định được những trở ngại mà người dân đang gặp phải, từ đó đưa ra các giải pháp khắc phục. 2.2.Cách làm:  Thành lập nhóm nông dân từ 5- 7 người am hiểu và có kinh nghiệm về sản xuất lâm nghiệp, cây ăn quả  Thăm khu rừng đại diện cho các loại rừng khác nhau trong thôn, bản.  Thảo luận và phân tích hiện trạng, khó khăn, giải pháp khắc phục, điền kết quả thảo luận vào bảng sau: Bảng 8 : Hiện trạng quản lý rừng và cây ăn quả Lĩnh vực Mô tả Khó khănNguyên nhân Giải hiện pháp trạng Trồng rừng Khoanh nuôi tái sinh rừng Tình hình bảo vệ rừng Cây ăn quả (các loại cây ăn quả đã và sẽ trồng) - Xoài - Bưởi -  Thảo luận các hoạt động để khắc phục khó khăn, tổng hợp kết quả thảo luận vào bảng sau: Bảng 9 : Đề xuất hoạt động Khối lượng Trách nhiệm Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 54
Ư Mụ đơn vị Đị Dự kiến u Hoạt c a kinh phí Bê tính 2004 2005 tiê động tiê điể Địa 2006 n n u m phươ ng ngo Lâm nghiệp ài Cây ăn quả Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 55
3. Đánh giá, lập kế hoạch cơ sở hạ tầng nông thôn 3.1.Mục đích:  Thông qua phân tích tình hiện tại các công trình hiện có trong thôn bản, chỉ rõ những khó khăn, tồn tại về cả quản lý khai thác cũng như tình trạng kỹ thuật của công trình, từ đó đề xuất giải pháp khắc phục.  Đề xuất công trình cần phải nâng cấp, xây mới để giảm thiểu khó khăn hiện tại của nông dân. 3.2.Cách làm:  Thành lập nhóm nông dân từ 5-7 người am hiểu về công trình cơ sở hạ tầng trong thôn, tiến hành đánh giá hiện trạng các công trình  Thu thập các thông tin về công trình hiện có điền vào trong biểu dưới đồng thời xác định vị trí công trình trên bản đồ. Bảng 10: Hiện trạng cơ sở hạ tầng Năm Ngu Năng Số hộ Tình Hiện trạng kỹ T Tên công trình xâ ồn lực hưởng hình thuật công vốn phục quản lý trình, những khó T hiện có y lợi vụ khai thác, khăn tồn tại ảnh Công trình hiện dự hiện có (K/thư sửa chữa hưởng tới dân ng tại I- Công trình thủy ớc công sinh, kinh tế cộng lợi trình) đồng II-1) G H/thồô chngứ na ông nthưônớc. 21)- Đậưpờng dâ nligê n nthướônc:. 3a)) Kênh tưới, tiĐêưuờng Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 56 b) Cầu c) Tràn
2- Đường Nội thôn: a) IIIĐườ Tnrường học: a)g b) Phòng học IV-bC)ầ u .TNrhạmà m xẫuá Vc)gi- áTràn oĐiện VI- Nước sạch IVcộn Cg ôđngồn gtrình Vệ sinh Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 57
Năm Ngu Năng Số hộ Tình Hiện trạng kỹ T Tên công trình xâ ồn lực hưởng hình thuật công vốn phục quản lý trình, những khó T hiện có y lợi vụ khai thác, khăn tồn tại ảnh dự hiện (K/thư sửa chữa hưởng tới dân ng tại ớc công sinh, kinh tế cộng trình) đồng Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 58
 Dựa trên những phân tích về khó khăn, hướng dẫn dân thảo luận và tự lựa chọn các công trình đầu tư, giải pháp khắc phục. Khi khảo sát thực địa, cán bộ PRA cần kịp thời phát hiện những công trình không khả thi để dân tự loại ra khỏi danh mục đề xuât. Dùng công cụ so sánh để xếp hạng ưu tiên và phân trách nhiệm đóng góp các bên tham gia. Bảng 11. Đề xuất xây dựng các công trình theo nhu câu Ưu Tên công trình đề ước tính Dự kiến Số hộ Nhóm K/năng Đ/kiện thi công Năm Trách tiên xuất (Giải pháp kỹ giá trị khả năng H/lợi kinh tế V/liệu (Khó khăn, thực nhiệm các thuật, số lượng, kích công phục vụ tương hộ tại chỗ thuận lợi, đường hiện thước). trình trong lai hưởng vào thi công, bên tham tương lai lơi giải toả đền bù) gia I- Các công trình sửa Ngư Bê ời n hưở ngo ng ài lợi chữa, nâng cấp II- Các công trình xây mới Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 59
4. Đánh giá, lập kế hoạch các hoạt động phi nông nghiệp 4.1.Mục đích:  Giúp người dân xác định hiện trạng, tiềm năng, khó khăn đối với các hoạt động phi nông nghiệp.  Thảo luận các giải pháp phát triển các hoạt động phi nông nghiệp tạo thu nhập 4.2.Cách làm:  Thành lập nhóm nông dân 5-7 người ưu tiên nữ và người có hiểu biết, kinh nghiệm trong sản xuất nghề phụ tạo thu nhập.  Thảo luận và trả lời câu hỏi: “Các hoạt động sản xuất phi nông nghiệp trong bản, khó khăn trở ngại, giải pháp”. Bảng 12: Hiện trạng, giải pháp và thứ tự ưu tiên hoạt động đề xuất Các hoạt động sản xuất phi nông Khó khăn Giải pháp Mức nghiệp hiện độ quan trọng tại  Thảo luận và trả lời câu hỏi thứ hai: “Những kiến nghị đối với hỗ trợ của các tổ chức bên ngoài giúp phát triển các hoạt động phi nông nghiệp” đề nghị nhóm xếp thứ tự ưu tiên các hoạt động đề xuất.  Thôn bản có ý kiến nghị hoạt động gì cho phát triển nghề phụ? Bảng 13: Đề xuất hoạt động Khối lượng Trách nhiệm Ư đơn vị Đị Dự kiến u Hoạt động Mục a kinh phíĐịa Bê tính 2004 2005 tiê tiêu điể phươ n 2006 ng n m ngo ài Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 60
5. Đánh giá, lập kể hoạch cấp nước, vệ sinh và môi trường 5.1. Mục đích : Hỗ trợ tìm giải pháp cải thiện hệ thống cấp nước, vệ sinh và môi trường Đề xuất hoạt động cải thiện tình hình 5.2. Cách làm Tổ chức các nhóm gồm những người có nhiều kinh nghiệm về lĩnh vực cấp nước, vệ sinh và môi trường Thảo luận: Thảo luận về những vấn đề hiện tại của hệ thống cấp nước, vệ sinh và môi trường trong thôn. Khuyến khích đề xuất các ý tưởng, hoạt động và xếp hạng cho điểm các hoạt đồng đó trên cơ sở mức quan trọng. Hoạt động quan trọng nhất cho điểm 10, hoạt động kém quan trọng nhất nhận điểm 1. Thảo luận kết quả, thể hiện vào bảng dưới đây. Bảng 14: Hiện trạng, khó khăn của hệ thống cấp nước, vệ sinh và môi trường Số Địa điểm Số người Mô tả công trình hưởng lợi Khó khăn lượng hiện có Thảo luận và đề xuất giải quyết khó khăn. Kết quả thảo luận thể hiện trong bảng phía dưới Bảng 15: Đề xuất hoạt động về cấp nước, vệ sinh, môi trường Số lương Trách Ưu Giả cMụ nhiệm i Hoạt tiên Đơn vị Địa điểm Dự Bê động phá tiêu 2004 2005 2006 p toán n Địa phươngngo ài Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 61
6. Đánh giá, lập kế hoạch lĩnh vực tín dụng 6.1.Mục đích:  Người dân địa phương thảo luận và xác định các vấn đề liên quan tới tình hình khó khăn, nhu cầu và tiềm năng cho các hoạt động về tín dụng.  Đưa ra hoạt động nhằm giải quyết khó khăn về vốn trong sản xuất 6.2.Cách làm:  Thành lập nhóm từ 5-7 người  Thảo luận câu hỏi: “ Hiện nay dân bản được vay vốn từ những nguồn nào?” Dân bản vay vốn để làm việc gì?, Mức vay bình quân là bao nhiêu? tổng hợp kết quả thảo luận vào biểu sau. Bảng 16: Hiện trạng tín dụng trong thôn Nguồn vốn vay Mục đích sử Lã Đối tượng dụng vốn vayMức vay Thời hạn i vay trả su ất  Thảo luận xem: “ Hiện nay dân bản gặp phải những khó khăn gì trong việc vay vốn?” Khuyến khích người dân thảo luận về khó khăn, hạn chế và nguyên nhân họ gặp phải trong khi vay vốn (con người, cơ chế, thủ tục, hạn mức, cách thanh toán nợ, khả năng thanh toán ) Bảng 17: Vướng mắc trong thủ tục cho vay hiện nay Khó khăn Nguyên nhân Giải pháp 1. Nguồn vốn vay 2. Cách sử dụng vốn 3. Mức vay 4. Thời hạn trả Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 62
5. Lãi suất  Đề xuất ý kiến để giảm bớt các khó khăn trong vay vốn cũng như phát huy hiệu quả vốn vay tổng hợp ý kiến vào biểu sau: Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 63
Bảng 18: Đề xuất Khối lượng Trách nhiệm Ư đơn vị Đị Dự kiến u Hoạt động Mục a kinh phíĐịa Bê tính 2004 2005 tiê tiêu điể phươ n 2006 ng n m ngo ài Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 64
7. Các vấn đề về giới 7.1.Mục đích:  Giúp cho phụ nữ địa phương xác định và thảo luận các phương thức cải thiện điều kiện của phụ nữ trong thôn bản.  Đưa ra các hoạt động nhằm lồng ghép lĩnh vực giới trong các hoạt động phát triển cộng đồng 7.2.Cách làm: Công cụ này phải được một cán bộ hướng dẫn là nữ giới thực hiện với một nhóm phụ nữ.  Thảo luận và đưa ra thời gian làm việc trong ngày của mỗi giới. Viết câu trả lời lên khổ giấy to theo mẫu biểu dưới đây Bảng 19: Thời gian làm việc trong ngày phân theo giới Thời gian Công việc làm hàng ngày làm Việc Nữ giới Nam giới  Thảo luận và trả lời câu hỏi “Những vấn đề nào gây khó khăn nghiêm trọng nhất đối với phụ nữ?” Yêu cầu nhóm cho điểm theo tầm quan trọng.  Thảo luận và trả lờì câu hỏi “Cần phải làm gì để giảm bớt khó khăn cho phụ nữ?” Bảng 20: Những khó khăn của phụ nữ Vấn đề khó khăn của phụ nữ Giải pháp để giảm bớt khó khăn Tầm quan trọng  Thảo luận và đề xuất các hoạt động để giảm bớt khó khăn cho phụ nữ Bảng 21: Đề xuất các hoạt động bình đẳng giới Khối lượng Trách nhiệm Ưu Hoạt Mụ đơn vị Dự kiến n tiên c Địa kinh phí động điểm g tiê tính 2004 2005 2006 Địa u phươ Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 65
B ên ngoài Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 66
8. Đánh giá, lập kế hoạch lĩnh vực hoạt động thông tin 8.1.Mục đích:  Đánh giá hiện trạng thông tin đến với các hộ dân qua đó người dân tự đánh giá chất lượng thông tin từ các địa chỉ mà họ thấy tin cậy, phù hợp cho cuộc sống và đặc biệt những thông tin được áp dụng vào thực tế sản xuất của họ.  Xác định tồn tại/khó khăn đối với thông tin và qua đó người dân nêu lên mong muốn của họ, thông qua thảo luận, đưa ra được những đề xuất cải tiến hình thức phổ biến và chất lượng thông tin. 8.2.Cách làm:  Thành lập nhóm 5-7 người (có 2 cán bộ PRA, 4-5 thông tin viên có hiểu biết về thông tin-văn hoá xã).  Phỏng vấn: Cán bộ PRA gợi ý để các hộ dân nêu lên tất cả các địa chỉ (kênh) của mạng lưới thông tin đến với hộ dân. Sau đó thảo luận mối quan hệ của kênh thông tin với hộ dân. Đánh giá hiện trạng, tồn tại/khó khăn, giải pháp khắc phục đối với thông tin. Tiến hành xếp loại, cho điểm về lợi ích của từng kênh thông tin đối với đời sống, sản xuất của thôn/bản.  Đánh giá hiện trạng tồn tại/khó khăn, giải pháp và đưa ra tiêu chí cho điểm, xếp hạng thông tin {(1)Dễ hiểu, (2)Dễ áp dụng, (3)rất có giá trị cho cuộc sống hiện tại;(4) Đáng tin cậy; (5)Dễ kiểm tra/xác minh; (cho điểm 10 là tốt nhất, điểm 1 là kém nhất), điền kết quả thảo luận theo mẫu biểu sau.  Báo cáo kết quả tại cuộc họp thôn (cho báo cáo trên giấy Ao và lưu trên giấy A4) Bảng 22: Phân tích, tổng hợp mối quan hệ thông tin Loại thông tin Kênh nào? Hiện trạng Tồn tại/ Giải pháp khó khăn 1. Khuyến nông, khuyến lâm 2. Thị trường, giá cả 3. Tín dụng Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 67
4. Chính sách 5. Tiến bộ kỹ thuật 6. Giáo dục 7. Dịch vụ vật tư nông nghiệp  Ý kiến gợi ý để tăng cường thông tin tới thôn bản Bảng 23: Đề xuất các hoạt động cải thiện mạng lưới thông tin Ưu Hoạt Mụ đơn Khối lượng Địa Dự Trách động c vị điểm kiến nhiệm Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 68
tiên tiêu kinh phí 2004 2005 Bê tính Địa 2006 n phươ ngo ng ài Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 69
9. Đánh giá, lập kế hoạch về y tế, giáo dục 9.1.Mục đích:  Đánh gíá hiện trạng về các dịch vụ y tế, giáo dục tại thôn bản  Giúp cho địa phương xác định và thảo luận các phương thức cải thiện điều kiện y tế, giáo dục trong thôn bản. 9.2.Cách làm:  Thảo luận: Những vấn đề hiện taị, khó khăn và giải pháp về y tế và giáo dục. Yêu cầu nhóm thảo luận cho điểm theo tầm quan trọng. Quan trọng nhất được 10 điểm và cho điểm từ 1 đến 10. Thực trạng Khó khăn Giải pháp Mức độ quan Y trọng tế Giáo dục  Đề xuất của thôn bản để cải thiện hiện trạng Bảng 24 : Đề xuất các hoạt động về y tế, giáo dục Khối lượng Trách nhiệm Ư Mụ đơn vị Đị Dự kiến u Hoạt c a kinh phíĐịa Bê tính 2004 2005 tiê động tiê điể phươ 2006 ng n n u m ngo Y tế ài Giáo dục Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 70
10. Đánh giá, tổng hợp kết quả PRA, kế quả đánh giá lập kế hoạch từng lĩnh vực a. Kết quả thực hiện các công cụ PRA. Mỗi công cụ PRA được thực hiện đều đưa ra kết quả cụ thể, các kết quả này được thực hiện bằng các bản đồ phác hoạ, sơ đồ, biểu đồ, hình vẽ, những kết quả thảo luận của nhóm nông dân và biên bản do cán bộ hướng dẫn PRA ghi lại trong quá trình thực hiện công cụ PRA. Các kết quả này mô tả trên khổ giấy lớn Ao và được thông qua trong các cuộc họp toàn thôn/ bản sau đó chép lại vào giấy A4. b. Phân tích tổng hợp kết quả PRA. Tất cả các kết quả PRA sẽ được tổng hợp, phân tích và được người dân nhất trí thông qua. Công việc này sẽ bao gồm một số nội dung sau:  Tổng hợp các tiềm năng, khó khăn/trở ngại,  Giải pháp để giảm bớt khó khăn  Dự kiến các hoạt động của từng lĩnh vực trong thôn bản c. Khung tổng hợp các khó khăn giải pháp và dự kiến các hoạt động trong tương lai. Lĩnh vực Khó khăn/ trở ngại Giải pháp Dự kiến hoạt động Cây lương thực Chăn nuôi Cây ăn quả Cây lâm nghiệp Tín dụng Lĩnh vực nước sạch vệ sinh Giới Phi nông nghiệp Áp dụng công cụ PRA – lập VDP & CDP 71
TỔNG HỢP KẾ HOẠCH PHÁT TRIỂN BẢN NĂM 2004-2006 BIỂU TỔNG HỢP KẾ HOẠCH PHÁT TRIỂN THÔN BẢN Thôn: Xã: Ngày tổng hợp: TT Kế hoạch mục tiệu Giải pháp Hạng mục Đơ Hiện Kế Hoạt Ưu Đơn S Đia Thời gianĐóng góp- giá ước vịn trạn hoạc động tiên vịtính lượố n điể tính (triệuđồn tính g h g m Bắ Kế Tổng g) Bên ngoài A. Nông t t Thô nghiệp đầ thú n u c /bả n a- Cây trồng (Lúa, ngô, sắn, khoai ) 1 Lúa nước - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 3 Lúa nương - Diện tích - Năng suất - Sản lượng 4 Ngô trồng quanh năm 5 Sắn quanh năm 6 Lạc 4 Vườn hộ - cây ăn quả
b- Chăn nuôi 1 Gia súc gia cầm Tổng số con Công cụ PRA – lập VDP & CDP 41
TT Kế hoạch mục tiệu Giải pháp Hạng mục Đơ Hiện Kế Hoạt Ưu Đơn S Đia Thời gianĐóng góp- giá ước vịn trạn hoạc động tiên vịtính lượố n điể tính (triệuđồn tính g h g m Bắ Kế Tổng g) Bên ngoài Tăng t t Thô trọng đầ thú n u c /bả n B. Lâm nghiệp Diện tích Độ che phủ Giao đất, rừng TN C. Hạ tầng cơ sở nông thôn a- Thuỷ lợi b- Giao thông D. Tín dụng E. Y tế - Giáo dục F. Vệ sinh môi trường
Công cụ PRA – lập VDP & CDP 42
CHƯƠNG V - TỔNG HỢP KẾ HOẠCH PHÁT TRIỂN XÃ (CDP) 1. Kế hoach phát triển xã theo nhu cầu là gì?  Là kế hoạch được tổng hợp theo nhu cầu của người dân trên cơ sở kế hoạch phát triển của từng thôn bản  Các hoạt động trong kế hoạch được xếp thứ tự ưu tiên và đề xuất các tổ chức bên ngoài (Các tổ chức chính phủ, Dự án.v.v.) để có kế hoạch thống nhất thực hiện  Khả năng đóng góp nguồn lực của cộng đồng được thể hiện trong kế hoạch 2. Mục tiêu xây dựng kế hoạch phát triển xã  Tổng hợp nhu cầu bức xúc nhất của người dân.  Là cơ sở để các nhà hoạch định chính sách, các tổ chức phát triển nông thôn, các dự án thống nhất, phân bổ trách nhiệm thực hiện kế hoạch phát triển xã một cách thống nhất, đáp ứng nhu cầu của nông dân.  Đưa ra cam kết của cộng đồng về khả năng đóng góp của họ (nguồn lực của cộng đồng) để thực thi kế hoạch 3. Tiến trình lập kế hoạch phát triển xã  Đánh giá PRA xác định khó khăn, thuận lợi, nhu cầu của dân, các chỉ số cơ bản  Lập kế hoạch phát triển thôn/bản của tất cả các thôn/bản trên địa bàn xã  Phân tích tổng hợp kế hoạch phát triển bản thành kế hoạch phát triển xã  Họp xã góp ý, thông qua TiÕn tr×nh lËp kÕ ho¹ch ph¸t triÓn x∙ §¸nh gi¸ PRA