Làm thế nào để Ứng phó với Tác động của Biến đổi khí hậu ở đô thị?

Nội dung text: Làm thế nào để Ứng phó với Tác động của Biến đổi khí hậu ở đô thị?

1. Làm thế nào để Ứng phó với Tác động của Biến đổi khí hậu ở đô thị? Sổ tay dùng cho Cộng đồng Community-Based Adaptation to the Impacts of Climate Change in Urban Areas Experiences from Ho Chi Minh City Manual for Community Action 1
2. Ấn phẩm của Đại học Công nghệ Brandenburg Cottbus Khoa Quy hoạch đô thị và Thiết kế không gian, và enda Việt Nam © 2011 Đại học Công nghệ Brandenburg Cottbus ISBN 978-3-00-034353-7 (English version) Các tác giả Ulrike Schinkel, Lê Diệu Ánh, Frank Schwartze Nhóm Nguyễn Thị Xuân, Đào Đức Khánh, Nguyễn Ngọc Gióng, Nguyễn Thị Dung, Phạm Thị Việt Hà, Lê Mỹ Linh, Nguyễn Thị Thanh Phú, Nigel Downes, Paula Hentschel, Moritz Maikämper Cảm tạ Dự án thí điểm thích ứng với Biến đổi khí hậu dựa vào cộng đồng là đồng sáng kiến giữa Dự án Nghiên cứu Thành phố cực lớn Hồ Chí Minh – Khung Quy hoạch lồng ghép đô thị và môi trường thích ứng với Biến đổi khí hậu” được tài trợ bởi Bộ Giáo dục và Nghiên cứu Cộng hòa Liên bang Đức (BMBF), và enda Việt nam (Tổ chức Hành động vì Môi trường và Phát triển). Enda Việt nam là thành viên của ENDA Thế giới thứ 3; trọng tâm hoạt động của enda Việt nam là phát triển cộng đồng, giảm nghèo và cải thiện môi trường. 2
3. Lời mở đầu Với cuốn sổ tay này, chúng tôi mong muốn đóng khác có hoàn cảnh tương tự, cũng như cho các góp vào cuộc trao đổi cực kỳ quan trọng về biến tổ chức xã hội dân sự và cơ quan chính quyền đổi khí hậu (BĐKH), tác động của BĐKH ở cấp địa phương để có thể hỗ trợ quá trình thích ứng địa phương và các cơ hội thích ứng và giảm trong môi trường mà họ chịu ảnh hưởng. thiểu khả năng dễ bị tổn thương. Sổ tay chủ yếu Chúng tôi mong muốn được cảm ơn sự hỗ trợ vô dành cho các cộng đồng đô thị chịu ảnh hưởng giá của chính quyền Phường 8, Quận 4, và tất cả của sự thay đổi về khí hậu, ngập lụt và nhiệt độ các thành viên của enda Việt nam. Hơn nữa, dự gia tăng. án này sẽ không thể thực hiện được nếu thiếu Sổ tay trình bày về phương pháp tiếp cận của tinh thần và sức mạnh của cộng đồng dự án; với một cộng đồng đô thị tại TP Hồ Chí Minh và họ chúng tôi muốn bày tỏ sự đánh giá cao của những công cụ đã áp dụng cho các cộng đồng chúng tôi và những lời cảm ơn chân thành. Đọc Sổ tay này như thế nào Causes of Climate Change - The Greenhouse Effect M1 This figure briefly explains the Greenhouse Effect, causing Global Warming and Climate Change. Some radiation is re- flected by the Earth‘s surface and the at- Cuốn Sổ tay được chia thành 5 phần: Phần 1 mosphere. The Earth‘s surface radiates the heat back out towards space. Solar radiation pas- Biến đổi khí hậu – ses through the at- EARTH mosphere. A signifi- Greenhouse gases in tóm tắt các nguyên nhân và các yếu tỗ dẫn đến cant portion of solar radiation. is absorbed the atmosphere trap by the Earth‘s surface a portion of the heat and warms it. ATMOSPHERE and leads to rising 1 temperatures. . Rising temperatures lead to the melting of glaciers, the ex- pansion of the oceans, to sea- Từ góc độ toàn cầu level rise and to the increasing likelihood of tropical storms biến đổi khí hậu từ góc độ toàn cầu, trong khi and heavy rainfall events. Adapted from the European Commission28 6 phần 2 nói về những tác động đến TP Hồ Chí Flooding Scenario for 2050 M5 taking into account a projected sea-level rise of 1,5m Hóc Môn 1 2 Minh và cụ thể là những khu dân cư không ổn Thủ Đức Go Vap 9 Bình Thạnh Tân Bình Phú Nhuận Tân Phú 2 3 TP Hồ Chí Minh – Bình Tân 1 0 Bình Chánh 1 1 1 4 5 6 7 8 2 định. Trong phần 3 giới thiệu việc thích ứng dựa Nhà Bè not built-up area và khả năng dễ bị tổn thương built-up area river and canal network inundation due to sea-level rise vào cộng đồng như một phương pháp tiếp cận 1 1 cấp cơ sở có tính khả thi để ứng phó, nêu cụ thể về cách xây dựng, thực hiện và kết quả của Thích ứng dựa vào cộng đồng – Low-Tech Adaptation Measures - Responses to Flooding3 M6 dự án thí điểm. Phần 4 hướng dẫn việc khuyến Even if you do not have influence Mộton the occurrence phương of pháp tiếp cận cấp cơ sở heavy rain events or tidal flooding, you may reduce their khích quá trình thích ứng ở các cộng đồng khác impact on your home and on your neighbourhood by ta- king some of these measures. và danh sách các biện pháp và chiến lược có Bạn hãy tự làm – Các biện pháp thể thực hiện một cách dễ dàng. Các phần từ 1 4 Water Barriers Water Channels Evacuation Routes đến 4 cung cấp các tài liệu xây dựng năng lực Install water barriers in front Construct water channels to Identify thíchsafe paths in to evacuate ứng công nghệ đơn giản of your doors. collect and discharge rainwater. the most aggected areas. và nâng cao nhận thức; tất cả các công cụ đánh Step 1 - Assessment: Climate Change Impacts and related Problems T3 Community of HCMC, District 4, Ward 8, Sub Ward 2 giá, ra quyết định và lượng giá được sử dụng Problem Tree The Problem Tree tool highlights the underlying problems and their effects on the community. Elevation of Ground Floors Roof ProjectionsInstability of Waste Management Structures Soiling Elevate the groundfloor levels per- Construct roof projectionsInundation to Do not litter drainages, trong dự án thí điểm được tổng hợp và soạn manently or temporarily. protect facades from rain. collectBạn waste in bins. hãy tự làm – Mosquito Loss Plague Mobility Constraints 5 Damage Health Constraints Các công cụ cùng tham gia thảo để cá nhân có thể sử dụng được trình bày Flooding Overheating Pollution 24 ở Phần 5. Temporary Water Storage Roof Securing + Repair Early Warning System Build storages for rain water to Repair leaking roofs. Appoint persons for weather observation, reduce flood levels. warning and securing of resources. 18 3
4. Nguyên nhân của Biến đổi khí hậu – Hiệu ứng nhà kính M1 Hiệu ứng nhà kính là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hiện tượng nóng lên toàn cầu và Biến đổi khí hậu. Hình vẽ này giải thích ngắn gọn nguồn gốc của hiện tượng. 2 Phần 1 Một lượng bức xạ được phản xạ lại từ bề mặt Trái đất và bầu khí quyển. 3 Bề mặt Trái đất bức xạ nhiệt ngược trở lại không gian bên ngoài. 1 Bức xạ mặt trời xuyên EARTH qua tầng khí quyển. Một lượng lớn bức xạ 4 mặt trời được bề mặt Khí nhà kính trong bầu Trái đất. hấp thụ và làm khí quyển Giữ lại một nó nóng lên. phần bức xạ nhiệt này, BẦU KHÍ QUYỂN làm tăng nhiệt độ và nóng lên toàn cầu. 5 Nóng lên toàn cầu dẫn đến băng tan, các đại dương mở rộng, mực nước biển dâng và làm tăng khả năng xảy ra các cơn bão nhiệt đới và hiện tượng mưa lớn. Được cập nhật từ Ủy Ban châu Âu1 4
5. Những hoạt động của con người là tác nhân tạo ra khí nhà kính (GHGs) M2 Hình vẽ này tóm tắt một số hoạt động của con người gây ra một lượng đáng kể khí thải nhà kính. CO2 khí các bon CH4 khí Mê tan Phần 1 Sử dụng nhiên liệu hóa thạch Sản xuất và sử dụng (than, dầu mỏ ) và nhiên liệu khác năng lượng phá rừng Trồng lúa sản xuất xi Chăn nuôi gia măng súc, gia cầm 64% N2O khí nitrogen* 20% khí alkin halides Sử dụng phân Các đường bón 6% 10% dây điện Sản xuất và sử Đốt sinh khối (rơm ) dụng nhôm Sử dụng nhiên liệu hóa Máy điều hòa, thạch (than, dầu mỏ ) công nghiệp hóa chất * Mặc dù tỉ lệ N2O trong khí nhà kính thấp, tác động của nó như một yếu tố dẫn đến biến đổi khi hậu là rất nghiêm trọng. Cập nhật từ Cục Giáo dục công dân Liên bang Đức2 5
6. Dấu vết các bon M3 Đa số các hoạt động hàng ngày đều phát thải khí các bon; trong hình vẽ này, bạn có thể thấy mức độ phát thải khí nhà kính do các phương tiện vận tải, sản xuất lượng thực và sản xuất các vật dụng hàng ngày. Phần 1 Đi 10km bằng 100g của Ô tô Xe máy Xe buýt Thịt bò Thịt heo Bánh mì trên đầu người 1.0 - 5.0kg 0,9kg 0,4 - 0,8kg 1.3kg 0.3kg 0.6kg 1 cái 1 cái cây Chai Lon đồ Lon được tái Hàng Hàng Túi ni lông nhựa hộp chế tháng năm 0.4kg 0.2kg 0.2kg 0.01kg -0.5kg -6.0kg + Phát thải khí các bon - Hấp thụ khí các bon Nguồn: European Commission3, Planet Green4, Institute for Applied Ecology5, EEA6, Hope & Gibson7 6
7. Thời gian tồn tại của rác M4 Nếu rác không được thải bỏ đúng cách, mà vứt ra đường và vào cống rãnh, nó sẽ tác động đến môi trường của cộng đồng bạn đang sống. Hình ảnh này cho thấy những ví dụ về các loại rác khác nhau và thời gian tồn tại của chúng. Phần 1 Chai thủy tinh 1000 năm Chai nhựa 100 năm Lon đồ hộp Ly (cốc) nhựa 10 năm Túi ni lông Khúc gỗ 2000 1 năm 2000 Chiếc tất (vớ) 1 tháng Tờ vé số Nguồn: The Ocean Conservancy8 7
8. TP Hồ Chí Minh và khả năng dễ bị tác động đối với biến đổi khí hậu TP Hồ Chí Minh là động lực tăng trưởng và phát triển kinh tế chính của cả nước. Nằm ở trong vùng đồng bằng thấp trũng, thành phố dễ bị tác động bởi biến đổi khí hậu, như mực nước biển dâng, ngập do triều cường và nóng gia tăng. TP HCM là một quần thể đô thị lớn nhất Việt bị đe dọa bởi lũ lụt do mực nước biển dâng12. nam và có tầm quan trọng đặc biệt trong lĩnh Thủy triều tràn vào các con kênh ở khu vực đô vực tăng trưởng kinh tế và hiện đại hóa; thành thị gây ra những trận ngập định kỳ tại những phố là điểm đến chính của đầu tư trực tiếp khu vực lân cận. Thêm vào đó, những trận mưa Phần 2 nước ngoài. Thành phố thu hút nhiều người lớn ngày càng tăng về số lượng và cường độ. nhập cư từ khu vực nông thôn đến tìm việc Bên cạnh những đợt ngập lụt liên quan đến làm và mức sống tốt hơn; các dự báo hiện nay biến đổi khí hậu và mực nước biển dâng, TP cho thấy dân số TPHCM sẽ lên tới 10 triệu HCM bị ảnh hưởng bởi nhiệt độ tăng lên; nhiệt người vào năm 20209. độ trung bình hàng năm của khu vực đô thị là Kết quả là phần lớn diện tích thành phố sẽ trở 26.9°C. Trong những năm gần đây, nhiệt độ thành những khu vực được xây dựng trong trung bình hàng năm đã tăng lên với tốc độ quá trình đô thị hóa diễn ra nhanh chóng và gần gấp đôi tốc độ tăng nhiệt độ trung bình thiếu kiếm soát; một số lớn những khu dân cư của khu vực đồng bằng sông Cửu Long13 và không ổn định sẽ dịch chuyển ra bên ngoài với mức tăng 1 - 2°C cho đến năm 205014, do thành phố hoặc đến các vùng đất trống trong sức nóng gia tăng bởi máy điều hòa nhiệt độ, nội thành thành phố, ở những khu vực thấp giao thông và công nghiệp cũng như do giảm trũng và dọc theo kênh rạch, thiếu hạ tầng ngày càng nhiều diện tích thực vật bao phủ và và thiếu các dịch vụ đô thị10. tăng diện tích bốc hơi. TP HCM được xếp trong số những thành phố Hình vẽ bên phải cho thấy kịch bản ngập lụt vào dễ bị tác động nhất của biến đổi khí hậu: thành năm 2050 tương ứng với hiện trạng đô thị của phố hứng chịu những hiện tượng khí hậu đột TP HCM, có tính đến dự báo mực nước biển biến, những thay đổi về chế độ thủy văn và gia tăng là 1,5m15. Hình vẽ này cho thấy những tăng khả năng xảy ra những trận bão nghiêm khu vực đã xây dựng và không xây dựng bị đe trọng và ngập do triều cường11. dọa bởi ngập lụt. Do 72% diện tích khu vực đô thị của TP HCM Thông tin tham khảo thêm tại website của có cao độ dưới 2m so với mực nước biển, TP chúng tôi: www.megacity-hcmc.org 8
9. Kịch bản ngập lụt vào năm 2050 M5 Có tính đến dự báo mực nước biển dâng 1,5m Hóc Môn 12 Thủ Đức Go Vap 9 Bình Thạnh Tân Bình Phú Nhuận Tân Phú 2 3 Bình Tân 10 Bình Chánh 11 1 4 5 6 7 8 Nhà Bè 1 Quận Khu vực không xây dựng Khu vực xây dựng Nguồn: DỰ ÁN NGHIÊN CỨU THÀNH PHỐ Mạng lưới sông và kênh rạch CỰC LỚN HỒ CHÍ MINH (2010): Kết quả nghiên cứu của Nhóm Hành động 1, Gói công việc 1, Tình trạng ngập lụt do mực nước biển dâng STORCH, H.; DOWNES, N. và RUJNER, H. 9
10. Khả năng dễ bị tổn thương của các khu dân cư không ổn định Khả năng dễ bị tổn thương là khả năng dễ mất mát, thiệt hại, hoặc bị thương liên quan đến tác động của biến đổi khí hậu. Do mật độ dân cư và vị trí ở vùng thấp trũng, có nguy cơ bị ngập và do nguồn lực của người dân bị hạn chế để có thể ứng phó, những khu dân cư này đặc biệt có khả năng dễ bị tổn thương đối với sự gia tăng nhiệt độ và các đợt ngập lụt. Khả năng dễ bị tổn thương của một cộng đồng và thu nhập, mà có thể còn dẫn đến sự khủng hoặc một khu phố phụ thuộc vào một loạt các hoảng về môi trường, gây ra những tác động yếu tố. Khả năng dễ bị tổn thương có thể phân nghiêm trọng đến sức khỏe và điều kiện vệ thành tổn thương xã hội, kinh tế và thể chất16. sinh. Trong nhiều trường hợp, những khu vực Phần 2 Những khu dân cư nằm trong cự ly gần với không được quy hoạch đang đối mặt với tác sông Sài gòn hoặc các lưu vực kênh trong động của sự gia tăng nhiệt độ; nhiệt độ hiện thành phố có nguy cơ chịu ngập lụt cao gây ra đã tăng lên cộng thêm với mật độ kết cấu xây bởi triều cường hoặc các cơn mưa lớn. dựng cao, thông gió tự nhiên giảm, hệ số xây Ở những nơi mà nhà ở được phát triển tự phát dựng cao và thiếu cây xanh. và thiếu cơ sở hạ tầng, không có hệ thống Những ngôi nhà được xây dựng bằng vật liệu thoát nước phù hợp và không có dịch vụ thu tạm và trên nền đất không ổn định, dễ có khả gom rác cho toàn bộ khu vực, các đợt ngập năng bị tổn thương trước những hiện tượng lụt có thể sẽ gây ra không chỉ những trở ngại khí hậu đột biến và tính bất ổn định của nền trong đi lại, hư hại nhà cửa, thiệt hại về tài sản đất17. Khả năng dễ bị tổn thương của các khu dân cư liên quan đến vị trí của các khu này có thể còn gia tăng thêm do các hoạt động tạo thu nhập không ổn định và nhiều rủi ro, thiếu sự tiếp cận đến các nguồn tín dụng để thích ứng và phục hồi, các liên kết cộng đồng yếu hoặc do thiếu nhận thức18 về biến đổi khí hậu, nguyên nhân và tác động của nó. Tuy vậy, vấn đề về khả năng dễ bị tổn thương không thể được xem xét mà không thấy rằng các cộng đồng tại chỗ có những năng lực và nguồn lực của mình để thích ứng và đối phó với những nguyên nhân Khu dân cư dọc kênh, TP HCM và yếu tố dẫn đến khả năng đễ bị tổn thương. 10
11. Thích ứng dựa vào cộng đồng Thích ứng là sự ứng phó lại sự biến đổi khí hậu hoặc môi trường – từ cấp quốc gia cho đến cấp địa phương. Thích ứng dựa vào cộng đồng (CBA) giúp cho các cộng đồng dễ bị tổn thương xây dựng môi trường sống có tính đàn hồi và hành động trong phạm vi môi trường sống của mình bằng những nguồn lực và khả năng của mình. Thích ứng là sự ứng phó lại những thay đổi về hàng ngày và tự tìm các giải pháp riêng lẻ để khí hậu hiện nay hoặc dự kiến. Những nỗ lực ứng phó. Để tránh hệ quả của việc thích ứng thích ứng thành công phải được thực hiện từ không đúng, các cộng đồng cần được cung cấp cấp quốc gia đến cấp địa phương19; chúng đòi đầy đủ thông tin về biến đổi khí hậu và về các hỏi sự kết nối những kiến thức và kinh nghiệm kế hoạch thích ứng hiện có ở quy mô lớn hơn. bản địa do cộng đồng cung cấp với những dự Trong quá trình thích ứng dựa vào cộng đồng, báo khoa học và nghiên cứu các biện pháp thích các cộng đồng kiểm soát toàn bộ hoạt động từ ứng cũng như một môi trường pháp lý hỗ trợ. đánh giá, lập kế hoạch và thực hiện các biện Tất cả các cộng đồng đều phải ứng phó và thích pháp thích ứng; họ đóng vai trò chính yếu trong ứng với những biến đổi khí hậu và môi trường; việc nâng cao nhận thức qua việc chia sẻ hiểu trong khi các chiến lược ứng phó có tính tạm biết của mình. Nhưng họ có thể cần được các tổ Phần 3 thời hoặc chỉ là những giải pháp cấp bách trong chức xã hội dân sự và chính quyền địa phương thời điểm khó khăn, thích ứng nhấn mạnh những hỗ trợ bằng cách cung cấp thông tin, xây dựng thay đổi căn bản trong các hệ thống sinh kế20 và năng lực về biến đổi khí hậu, thích ứng và các vì thế nên bền vững hơn. CBA hỗ trợ các cộng hoạt động huy động cộng đồng. đồng địa phương củng cố năng lực thích ứng hiện có của mình và xây dựng một môi trường sống có tính đàn hồi, để giảm khả năng dễ bị tổn thương và rủi ro do thiên tai21, 22. CBA kết hợp các chiến lược dài hạn, như thích ứng về mặt xây dựng và đa dạng hóa môi trường sống, cũng như các chiến lược ngắn và trung hạn như di dân tạm thời, xây dựng hệ thống cảnh báo và các kế hoạch sơ tán. Các cộng đồng địa phương biết về khu vực của mình rất rõ; họ có khả năng đánh giá các tác động tại chỗ của biến đổi khí hậu qua quan sát Cuộc họp cộng đồng 11
12. Dự án thí điểm Thích ứng dựa vào cộng đồng Để bắt đầu quá trình thích ứng dựa vào cộng đồng (CBA) ở TP HCM, một dự án thí điểm đã được thực hiện tại một cộng đồng ở Phường 8, Quận 4. Trong các cuộc họp, cộng đồng đã đánh giá các tác động của biến đổi khí hậu đến môi trường sống của họ, thảo luận những phương án khác nhau để thích ứng và đã thực hiện các biện pháp có tính khả thi. Quận 4 nằm ở phía nam nội thành TP, được án tuân thủ phương pháp lập kế hoạch hành bao bọc bởi sông Sài gòn, kênh Bến Nghé và động, với quan điểm là các cá nhân và cộng kênh Tẻ. Phường 8, Quận 4 thường xuyên bị đồng, thậm chí với nguồn lực giới hạn, đều có ảnh hưởng do ngập, gây ra bởi triều cường khả năng cải thiện môi trường sống của mình, và mưa lớn. Phường có 4 khu phố; trong khi trong lúc kết hợp với những nhân tố bên ngoài đa số cư dân ở khu phố 1 và 2 có công việc như những người phổ biến thông tin, hỗ trợ, ổn định và thu nhập cao hơn và sống trong thúc đẩy. Yếu tố then chốt của dự án thí điểm những căn nhà rộng rãi và hẻm thoáng, những là các cuộc họp cộng đồng, kết hợp những hộ gia đình thu nhập thấp buôn bán nhỏ sống đóng góp chuyên môn với các hoạt động của trong những căn nhà và hẻm nhỏ tại khu phố cộng đồng. Phần 3 3 và 4. Dự án thí điểm CBA nhằm hỗ trợ một Giai đoạn chuẩn bị cộng đồng địa phương xây dựng chiến lược Trong giai đoạn chuẩn bị, đại diện của cộng thích ứng quy mô nhỏ. Việc hình thành dự đồng, chính quyền địa phương và tổ chức phi chính phủ enda Việt nam đã cùng thống nhất hình thành dự án thí điểm. Các tác động biến đổi khí hậu cũng như năng lực và nguồn lực thích ứng tại chỗ đã được đánh giá. Cuộc họp thứ nhất (tháng 3/2010) Cuộc họp cộng đồng lần đầu, thu hút tất cả các thành viên cộng đồng quan tâm của khu phố 2, với trọng tâm là nâng cao nhận thức về biến đổi khí hậu và tác động của nó đến cộng đồng. Qua đánh giá cho thấy các đợt ngập lụt do mưa lớn và triều cường gây ra, được gia Phân phát các túi đi chợ than thiện môi trường tăng thêm đáng kể do hệ thống thoát nước 12
13. chưa đáp ứng đủ, tắc nghẽn hệ thống thoát Giai đoạn thực hiện nước mưa cũng như những dự án đang xây Tiếp theo Cuộc họp thứ 2, các chiến lược và dựng ở các khu vực lân cận. Thiếu cây xanh biện pháp thích ứng được chọn đã được thực được xác định là lý do tạo ra sự khó chịu vì hiện trong một thời gian xác định. nóng nực. Cuộc họp thứ 3 (Tháng 7/2010) Cuộc họp thứ 2 (Tháng 5/2010) Cuộc họp cộng đồng lần thứ 3 tập trung vào Cuộc họp cộng đồng thứ 2 nhằm xây dựng việc lượng giá các hoạt động thích ứng đầu năng lực về các giải pháp kỹ thuật thích ứng tiên. Bên cạnh các biện pháp đã thực hiện, đơn giản. Việc ứng dụng những biện pháp cộng đồng bắt đầu hoạt động tiết kiệm năng quy mô nhỏ được trình bày ở đây đã được lượng và sử dụng túi đi chợ thân thiện môi từng nhóm dân cư thảo luận. Trong cuộc họp trường thay cho túi nilon để tránh xả rác vào chung, các biện pháp cộng đồng cùng thực hệ thống thoát nước. Hơn nữa, các thành viên hiện sau đây được chọn: trồng cây trên các cộng đồng đã tích cực tham gia vào các hoạt con đường, các ban công, hoặc sân thượng, động nâng cao nhận thức ở khu vực chợ và để làm mát nhờ có bóng mát và bốc hơi nước, với hàng xóm. Những hiệu quả nhân rộng ban khởi xướng các hoạt động quản lý rác thải để đầu được khởi xướng qua việc mời gọi các Phần 3 tránh vứt rác xuống cống rãnh và sắp xếp gọn nhóm cộng đồng mới đến các cuộc họp, chia gàng nhà cửa để thông gió tự nhiên. sẻ kiến thức và kinh nghiệm. Lập bản đồ thiệt hại Cuộc họp cộng đồng 13