Kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy học môn kỹ thuật mẫu vải tại trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP Hồ Chí Minh

Nội dung text: Kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy học môn kỹ thuật mẫu vải tại trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP Hồ Chí Minh

1. KỸ THUẬT DẠY HỌC TÍCH CỰC TRONG DẠY HỌC MÔN KỸ THUẬT MẪU VẢI TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HỒ CHÍ MINH APPLYING ACTIVE LEARNING TECHNIQUES IN TECHNICAL FABRIC DESIGNER AT THE HCMC UNIVERSITY OF TECHNOLOGY AND EDUCATION PGS.TS. Võ Thị Ngọc Lan Đặng Thị Kim Ngọc - Học viên cao học Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. HCM TÓM TẮT Mục tiêu của việc vận dụng các kỹ thuật dạy học tích cực (KTDHTC) hiện nay là phát huy được tính tích cực, chủ động, sáng tạo cho người học. KT động não, sơ đồ tư duy, làm mẫu, phòng tranh là những KTDHTC, tạo được sự say mê, hứng thú học tập cho người học. Bài viết trình bày về việc vận dụng các KTDHTC nói trên trong giảng dạy bộ môn Kỹ thuật tạo mẫu vải tại trường ĐH SPKT TP.HCM. Từ khóa: kỹ thuật, dạy học, tích cực, tạo mẫu vải. ABSTRACT The goal of the application of active teaching techniques is now promoting a positive, proactive, creative learners. For brainstorming, mind map, modeling, art galleries are active teaching techniques, to create passion, interest in learning for learners. The paper presents the application of the techniques mentioned above active teaching in technical fabric designer at the HCMC University of Technology and Education. Keywords: technical, teaching, positive, create fabric patterns. 1. Mở đầu Với sự bùng nổ mạnh mẽ của khoa học công nghệ thông tin hiện nay khi xã hội ngày càng phát triển và khi nước ta đứng trước ngưỡng cửa của sự hợp tác, giao lưu về giáo dục 1
2. rất lớn, nhu cầu học tập của học sinh tăng lên đòi hỏi chất lượng của mỗi nhà trường phải được cải thiện để đáp ứng thì việc đổi mới giáo dục cũng ngày càng mạnh mẽ và toàn diện hơn. Công cuộc đổi mới phương pháp không chỉ dừng ở quan điểm và phương pháp dạy học mà còn tập trung nhiều về kỹ thuật dạy học. Hoạt động dạy và học chỉ đem lại hiệu quả khi thông qua “những biện pháp, cách thức hành động của giáo viên trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học”, đây chính là các kỹ thuật dạy học. Các kỹ thuật dạy học này chưa phải là các PPDH độc lập mà là những thành phần của PPDH. Hiện nay nhiều kỹ thuật dạy học được khám phá như: trong phương pháp thảo luận có các kỹ thuật dạy học như là: kỹ thuật chia nhóm, kỹ thuật công não, kỹ thuật khăn trải bàn, kỹ thuật phòng tranh, kỹ thuật các mảnh ghép ; trong phương pháp đàm thoại có kỹ thuật đặt câu hỏi, kỹ thuật thông tin phản hồi ; trong phương pháp thuyết trình có kỹ thuật dừng/ngừng thuyết trình Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM là nơi đào tạo sinh viên trở thành những kỹ sư và giáo viên kỹ thuật tương lai, đây là đội ngũ ảnh hưởng đến xã hội, đến các sinh viên ở thế hệ tiếp nối. Do đó, việc nghiên cứu và tìm tòi những kỹ thuật dạy học phù hợp trong việc truyền đạt nội dung nhằm đạt được mục tiêu dạy học ở mỗi môn học không thể chậm trễ và ưu tiên thực hiện. Dưới đây, chúng tôi khái lược kết quả nghiên cứu: “Vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực vào môn Kỹ thuật tạo mẫu vải tại trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh”. 2. Khái quát chung về kỹ thuật dạy học 2.1. Xu hướng đổi mới phương pháp dạy học Đổi mới phương pháp dạy và học theo hướng tích cực chính là phát huy được tính tích cực trong nhận thức của học sinh. Trong dạy học tích cực, học sinh là chủ thể của mọi hoạt động, giáo viên chỉ đóng vai trò là người tổ chức, hướng dẫn. Sự chuyển biến về hoạt động trong lớp học có thể thể hiện qua sơ đồ sau: [1, tr.17] 2
3. Hình 1: Sự chuyển biến về hoạt động trong lớp học. Hoạt động của giáo viên và học sinh trong dạy học tích cực được thể hiện ở sơ đồ sau: Hình 2: Hoạt động của giáo viên và học sinh trong dạy học tích cực. 2.2. Kỹ thuật dạy học 2.2.1. Khái niệm Kỹ thuật dạy học là những biện pháp, cách thức hành động của giáo viên trong các tình huống hành động nhỏ nhằm thực hiện và điều khiển quá trình dạy học. 2.2.2. Quy trình tổ chức dạy học theo kỹ thuật dạy học tích cực và các kỹ thuật dạy học tích cực trong dạy học môn Kỹ thuật tạo mẫu vải 3
4. Quy trình dạy học theo kỹ thuật dạy học tích cực được phác họa theo sơ đồ: Quy trình tổ chức DH theo kỹ thuật dạy học tích cực 1. Lựa chọn kỹ thuật dạy tích cực B1: Phân tích chương trình môn học B2: Tìm hiểu giáo viên và học sinh B3: Xác định kỹ thuật dạy học tích cực 2. Lập kế hoạch giảng dạy B4: Soạn giáo án B5: Chuẩn bị phương tiện, trang thiết bị 3. Thực hiện bài dạy theo kỹ thuật dạy học tích cực B6: Giảng dạy 4. Đánh giá bài dạy theo kỹ thuật dạy học tích cực B7: Lấy ý kiến của GV dự giờ và HS tham gia Hình 3: Sơ đồ quy trình tổ chức dạy học theo kỹ thuật dạy học tích cực [5, tr.52]. Trong quá trình nghiên cứu đã tổ chức dạy học theo kỹ thuật dạy học tích theo trình tự 4 giai đoạn và 7 bước như trong sơ đồ này. Chúng tôi xác định được 4 kỹ thuật dạy học tích cực phù hợp cho việc dạy học môn Kỹ thuật tạo mẫu vải. Sau đây là minh họa các kỹ thuật dạy học tích cực vận dụng trong dạy học môn này. Một là, kỹ thuật động não Bước 1: Nêu câu hỏi hay đặt vấn đề: qua đoạn video các em vừa được xem, các em đã thấy cách xử lý chất liệu bằng kỹ thuật thêu rua. Vậy kỹ thuật thêu rua là gì? 4
5. Bước 2: Giải thích nguyên tắc của kỹ thuật động não: Giải thích nguyên tắc của kỹ thuật công não, chỉ định thư ký, lắng nghe và điều khiển lớp. Bước 3: Trình bày và ghi nhận ý kiến: Sinh viên trình bày ý kiến trước lớp được thư ký ghi lại trên bảng và các SV còn lại lắng nghe. Bước 4: Kết thúc: GV phân tích các ý kiến từ các SV và đưa ra khái niệm về kỹ thuật đan móc. [6, tr.81] Hai là, kỹ thuật sơ đồ tư duy: Bước 1: Xác định từ khóa: GV đưa ra các chủ đề chính: thiết kế hoa văn trên trang phục dạ hội. Bước 2: Vẽ chủ đề ở trung tâm: Bước này các SV sẽ sử dụng một tờ giấy trắng (không kẻ ô) đặt nằm ngang và vẽ chủ đề ở chính giữa tờ giấy: TRANG PHỤC DẠ HỘI. Bước 3: Vẽ thêm các tiêu đề phụ ( nhánh cấp 1): Tiêu đề phụ nên được viết bằng chữ in hoa nằm trên các nhánh dày để làm nổi bật, nên gắn liền với trung tâm và vẽ theo hướng chéo góc chứ không nằm ngang, như vậy nhiều nhánh phụ khác có thể được vẽ tỏa ra một cách dễ dàng hơn: áo, váy, quần, đầm, Bước 4: Vẽ các nhánh cấp 2, cấp 3 : Ở bước này, các SV vẽ nối tiếp nhánh cấp 2 vào nhánh cấp 1, nhánh cấp 3 vào nhánh cấp 2, v.v để tạo ra sự liên kết như phụ kiện, trang sức, giày, túi xách, găng tay Bước 5: Thêm các hình ảnh minh họa: Ở bước này, SV nên để trí tưởng tượng của mình bay bổng hơn bằng cách thêm nhiều hình ảnh nhằm giúp các ý quan trọng thêm nổi bật, cũng như lưu chúng vào trí nhớ mình tốt hơn vì não bộ của con người có khả năng tiếp thu hình ảnh cao hơn chữ viết. Ví dụ: phác thảo mẫu đầm dạ hội và các phụ kiện kèm theo bằng mẫu vẽ tay bên cạnh sơ đồ tư duy. [6, tr.81] Ba là, kỹ thuật làm mẫu: + Đối với GV: Chiếu clip về cách thêu, giải thích các ký hiệu, sau đó, chiếu slide về cách thêu trên vải cho SV dễ quan sát. Kế tiếp, yêu cầu SV lấy dụng cụ thêu, hướng dẫn cách vẽ hoa văn và cách thêu, vừa làm mẫu vừa hướng dẫn, kiểm tra lại cách vẽ và thêu của SV một lần nữa. Tiếp tục yêu cầu nhóm ngồi ở những vị trí cố định, các nhóm thiết kế các mẫu hoa văn trên vải trước khi thêu. Thông báo thời gian thiết kế là 30 phút cho mỗi nhóm, quan sát các nhóm làm việc và hướng dẫn nếu nhóm nào có vấn đề thắc mắc. Yêu cầu các nhóm 5
6. chuẩn bị kết thúc và báo cáo trong vòng 5 phút mỗi nhóm, cho lớp báo cáo và thảo luận nhận xét cho từng nhóm, nhận xét và chỉ ra lỗi nếu có. + Đối với SV: Quan sát clip về kỹ thuật thêu, lắng nghe GV giải thích các ký hiệu và quan sát kỹ cách thêu trên vải. Sau đó, đặt dụng cụ thêu lên bàn, lắng nghe, quan sát, theo dõi và tự điều chỉnh mẫu thêu của mình lại một lần nữa. Ngồi cố định theo nhóm và trật tự, thiết kế hoa văn trước khi thêu. Chú ý thời gian cho phép, thảo luận, tập trung thiết kế, kiểm tra lại cách thiết kế và chuẩn bị báo cáo. Báo cáo và thảo luận, điều chỉnh và lưu ý, rút kinh nghiệm. [6,tr. 82] Bốn là, kỹ thuật phòng tranh: Bước 1: GV nêu câu hỏi/ vấn đề cho cả lớp hoặc cho các nhóm: thiết kế những mẫu hoa văn trên vải thêu áo dài. Bước 2: Mỗi thành viên (hoạt động cá nhân) hoặc các nhóm (hoạt động nhóm) phác hoạ những ý tưởng về cách giải quyết vấn đề trên một tờ bìa và treo lên tường xung quanh lớp học như một triển lãm tranh. Bước 3: SV cả lớp đi xem "triển lãm" và có thể có ý kiến bình luận hoặc bổ sung. Bước 4: Cuối cùng, tất cả các phương án giải quyết được tập hợp lại và tìm phương án tối ưu: kết hợp lại các kiểu hoa văn để có mẫu hoa văn phù hợp nhất. Bước 5: Thông tin phản hồi trong quá trình dạy học: GV và SV cùng nhận xét, đánh giá, đưa ra ý kiến đối với những yếu tố cụ thể có ảnh hưởng tới quá trình học tập nhằm mục đích là điều chỉnh, hợp lí hoá quá trình dạy và học. GV xem các sản phẩm của SV và nhận xét, đánh giá .[6, tr.82] 2.3 Kết quả sau khi thực nghiệm 6
7. Biểu đồ 1: Phân phối tần suất điểm số bài kiểm tra sau thực nghiệm bài kiểm tra 1 Biểu đồ 2: Phân phối tần suất điểm số bài kiểm tra sau thực nghiệm bài kiểm tra 2 Sau khi thực nghiệm trên 02 lớp; lớp đối chứng được dạy bằng phương pháp dạy truyền thống; lớp thực nghiệm được dạy trên phương pháp, kết hợp các KTDH mà người nghiên cứu đã đề xuất và kiểm tra kết quả học tập thông qua 2 bài kiểm tra kết quả thu được như sau: Sự chênh lệch điểm số trung bình của hai lớp thực nghiệm và đối chứng là có ý nghĩa, tức là có sự khác biệt giữa hai lớp thực nghiệm và đối chứng. Điều này minh chứng rằng vận dụng các KTDHTC vào môn KTTMV đã đem lại hiệu quả. Nghĩa là trong 2 lần kiểm tra này, các KTDH tích cực được áp dụng trong môn học Kỹ thuật tạo mẫu vải đã có sự tác động rõ rệt và khác biệt về thành tích học tập của sinh viên giữa 2 lớp TN và ĐC tại khoa Công nghệ may và Thời trang trường đại học Sư phạm kỹ thuật TP.HCM. 7
8. Như vậy: có sự khác biệt giữa lớp thực nghiệm và lớp đối chứng. Điều đó có nghĩa là việc vận dụng các kỹ thuật dạy học tích cực vào môn Kỹ thuật tạo mẫu vải nhằm giúp sinh viên học tập theo hướng chủ động, tích cực, sáng tạo đã đạt kết quả như mong muốn. 3. Kết luận Qua tìm hiểu các cơ sở để lựa chọn phương pháp và kỹ thuật dạy học, cũng như dựa vào những kết quả phân tích chương trình môn Kỹ thuật tạo mẫu vải, cùng với kết quả khảo sát thực trạng đã xác định 4 KTDHTC là KT động não, KT sơ đồ tư duy, KT làm mẫu và KT phòng tranh. Các kỹ thuật dạy học này được vận dụng thông qua qui trình tổ chức dạy học theo kỹ thuật dạy học tích cực với trình tự 4 giai đoạn 7 bước tiến hành vận dụng các kỹ thuật dạy học tích cực vào môn Kỹ thuật tạo mẫu vải. Sau quá trình thực nghiệm sư phạm với các SV ngành TKTT khóa 14123 trong học kỳ 2 năm học 2015-2016 đã cho thấy kết quả bước đầu khả quan về viêc vận dụng các kỹ thuật dạy học tích cực trong môn Kỹ thuật tạo mẫu vải đã tạo được sự hứng thú trong học tập cho sinh viên. Sinh viên được học trong bầu không khí sôi nổi, có cơ hội chia sẻ trao đổi và mạnh dạn trình bày về những ý kiến ý tưởng của riêng mình đồng thời phát huy được tính tích cực, tự lực, tự giác và sáng tạo qua quá trình lĩnh hội tri thức và tham gia các cuộc thảo luận Như vậy, càng khẳng định thêm ý nghĩa thực tiễn của việc áp dụng qui trình tổ chức dạy học với kỹ thuật dạy học tích cực theo trình tự 4 giai đoạn 7 bước. Điều đó chứng tỏ quy trình dạy học theo kỹ thuật dạy học tích cực mang lại hiệu quả hơn kiểu dạy truyền thống. Từ đó cho thấy, xu thế đổi mới KTDH hiện nay đang được các cấp, các ngành, các nhà giáo dục, các nhà lãnh đạo trong ngành giáo dục quan tâm thực hiện. Trong đó, xu hướng đổi mới KTDH theo hướng TCH người học đang được thực hiện rộng rãi nhất hiện nay vì đặc tính dễ áp dụng cho mọi ngành nghề và mọi cấp học, bậc học. TÀI LIỆU THAM KHẢO [1] Bộ giáo dục và Đào tạo, Dự án Việt Bỉ (2010), Dạy và học tích cực - một số phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực, NXB Đại học Sư Phạm. [2] Nguyễn Lăng Bình, (2010), Dạy và học tích cực - Một số phương pháp và kĩ thuật dạy học, Nxb ĐHSP, Hà Nội. [3] Chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam (2009), định hướng và phát triển giáo dục, các mục tiêu chiến lược 2009 – 20220. [4] Nguyễn Văn Cường – Bernd Meier (2012), Lý luận dạy học hiện đại – Một số vấn đề đổi mới phương pháp dạy học, Postdam – Hà Nội – Thành Phố Hồ Chí Minh. 8
9. [5] Võ Thị Ngọc Lan (2013), Đề tài cấp trường dạy học theo kỹ thuật dạy học tích cực môn Phương pháp nghiên cứu khoa học giáo dục trường Đại học Sư Phạm Kỹ Thuật Tp. Hồ Chí Minh. [6] Đặng Thị Kim Ngọc (2016), Vận dụng kỹ thuật dạy học tích cực vào môn Kỹ thuật tạo mẫu vải tại trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Thành phố Hồ Chí Minh. 9
10. BÀI BÁO KHOA HỌC THỰC HIỆN CÔNG BỐ THEO QUY CHẾ ĐÀO TẠO THẠC SỸ Bài báo khoa học của học viên có xác nhận và đề xuất cho đăng của Giảng viên hướng dẫn Bản tiếng Việt ©, TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HỒ CHÍ MINH và TÁC GIẢ Bản quyền tác phẩm đã được bảo hộ bởi Luật xuất bản và Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam. Nghiêm cấm mọi hình thức xuất bản, sao chụp, phát tán nội dung khi chưa có sự đồng ý của tác giả và Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh. ĐỂ CÓ BÀI BÁO KHOA HỌC TỐT, CẦN CHUNG TAY BẢO VỆ TÁC QUYỀN! Thực hiện theo MTCL & KHTHMTCL Năm học 2017-2018 của Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh.