Hướng dẫn thực tập làm sách bìa cứng - ThS. Chế Thị Kiều Nhi

Nội dung text: Hướng dẫn thực tập làm sách bìa cứng - ThS. Chế Thị Kiều Nhi

1. ThS. CHẾ THỊ KIỀU NHI HƯỚNG DẪN THỰC TẬP LÀM SÁCH BÌA CỨNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH KHOA IN VÀ TRUYỀN THÔNG ThS. CHẾ THỊ KIỀU NHI HƢỚNG DẪN THỰC TẬP LÀM SÁCH BÌA CỨNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH 2
3. MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU 4 I. LẬP QUY TRÌNH SÁCH BÌA CỨNG 5 1. Cấu tạo và chức năng của bộ phận sách bìa cứng 5 2. Lập quy trình và tính toán cho sách bìa cứng 7 II. HƢỚNG DẪN THỰC HIỆN SÁCH BÌA CỨNG 9 1. Các mũi khâu thủ công cơ bản 9 1.1. Khâu 3 mũi 9 1.2. Khâu 5 mũi 10 1.3. Khâu 4 mũi 10 2. Các công đoạn thực hiện sách bìa cứng 11 2.1. Ruột sách 11 2.2. Bìa sách 13 TÀI LIỆU THAM KHẢO 15 3
4. LỜI NÓI ĐẦU Nhằm trang bị cho cán bộ thư viện những kỹ năng cần thiết trong việc bảo quản, gia cố và tu bổ tài liệu, giúp thực hiện chức năng gìn giữ và phục vụ tài liệu thư viện một cách có hiệu quả và để tổ chức lớp tập huấn chuyên môn “Kỹ thuật đóng sách và tu bổ tài liệu thư viện” đạt chất lượng cao, tác giả đã biên soạn tài liệu “Hướng dẫn thực tập làm sách bìa cứng” nhằm thực hiện chuẩn mục tiêu đầu ra của khóa tập huấn. Tài liệu này được biên soạn dựa theo các tài liệu đã giảng dạy cho sinh viên chuyên ngành Kỹ thuật In thuộc Khoa In Và Truyền Thông Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh, dùng làm sách hướng dẫn tham khảo cho cán bộ thư viện, công nhân Nhà in, cán bộ Nhà xuất bản, Tài liệu “Hướng dẫn thực tập làm sách bìa cứng” gồm hai phần: I. LẬP QUY TRÌNH SÁCH BÌA CỨNG II. HƯỚNG DẪN THỰC HIỆN SÁCH BÌA CỨNG Tác giả xin chân thành cám ơn và hoan nghênh những ý kiến đóng góp của quý bạn đọc, quý đồng nghiệp nhằm làm cho tài liệu không ngừng hoàn thiện. Mọi ý kiến đóng góp xin vui lòng liên hệ qua địa chỉ: Khoa In và Truyền thông, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh, Email: nhictk@hcmute.edu.vn TP. Hồ Chí Minh, ngày 15 tháng 10 năm 2013 Giảng viên ThS. Chế Thị Kiều Nhi 4
5. I. LẬP QUY TRÌNH SÁCH BÌA CỨNG 1. Cấu tạo và chức năng của những bộ phận sách bìa cứng Sách bìa cứng là một dạng văn hóa phẩm có cấu tạo gồm CẤU TẠO CỦA MÔ TẢ CHỨC THÀNH PHẦN SÁCH BÌA NĂNG NGUYÊN VẬT CỨNG LIỆU ỘT Tay Gồm các trang Là thành Giấy fort, couche’, SÁCH sách in được gấp theo phần chính một trật tự nhất cấu thành định. ruột sách. Tờ Là tờ gấp bốn Mặt ngoài Giấy dùng làm tờ gác trang được dán của tờ gác gác phải có định ở tay sách đầu làm nhiệm luợng lớn hơn định và tay sách cuối vụ liên kết luợng giấy làm ruột của ruột sách. giữa bìa và sách. ruột sách Một quyển sách Ví dụ: Nếu định Hai trang ở sẽ có 02 tờ gác. lượng giấy in ruột là giữa đôi khi 70-120gms thì định dùng để lượng của giấy làm trang trí hoặc tờ gác phải từ 120- in các bản 200gms. đồ. 5
6. Vải Lớp vải mỏng Bảo vệ gáy Vải lưới, vải gạc, mùng bọc hết chiều sách và tăng Trong trường hợp dày gáy sách và khả năng liên tiết kiệm, có thể 1/3 chiều rộng kết giữa tờ dùng giấy mỏng có của ruột sách. gác và bìa khả năng thấm hút sách. tốt và dai để thay thế vải lưới. Chỉ Sợi chỉ mỏng, Đánh dấu vị Ruy băng có kích đánh bề ngang trí trang sách thước chiều ngang dấu khoảng 0.5cm, là 0.5 cm trang gắn vào đầu gáy Cọng hẹ sách, kẹp vào giữa cuốn sách Băng Là mảnh lớp vải Trang trí hai Vải kate đuợc quấn chỉ nhỏ có bề ngang đầu gáy sách biên ở một đầu hay đầu khoảng 1cm Che phần còn gọi là vải viền đuợc quấn biên ruột sách bên áo gối ở một đầu, gắn trong vào hai đầu của gáy sách BÌA Cánh Hai cánh bìa Bìa sách Carton dày khoảng SÁCH bìa cứng mở ra vào Bảo vệ cuốn 0.3-0.5 cm hoặc các của cuốn sách sách tờ carton 1 lớp bồi với nhau Lót Cánh bìa nằm ở Gáy sách Carton có độ dày gáy gáy sách Bảo vệ gáy mỏng hơn carton bìa sách dùng làm cánh bìa Bao Tờ bao liên kết Liên kết hai Giấy dai, có khả bìa hai cánh bìa và cánh bìa và năng thấm hút và gáy sách cánh gáy đàn hồi tốt Trang trí Vải cuốn sách Da, Mép Phần dư ra của Trang trí cáh bìa so với 6
7. dư ruột sách cuốn sách Rãnh Khoảng trống Lật mở bìa giữa cánh bìa cánh bìa dễ và cánh gáy dàng THÀNH Keo Lớp keo mỏng Đóng vai trò Keo sữa PHẦN dán liên kết bìa và liên kết các Keo hai mặt. LIÊN ruột, tờ gác và thành phần KẾT ruột, tờ gác và lại với nhau vải mùng Chỉ Chỉ nằm giữa Liên kết các khâu các tay sách tay sách lại với nhau Ghim Ghim thép nằm Liên kết các thép ở cạnh bên của tay sách lại gáy sách với nhau 2. Lập quy trình và tính toán cho sách bìa cứng - Đọc phiếu thông tin sản phẩm: xác định các tờ in đầu vào cho thành phẩm. - Đọc phiếu thông tin sản phẩm: xác định đầu ra cho thành phẩm (điền vào phiếu thông tin sản phẩm) - Xác định công việc thành phẩm phải làm trên từng tờ in, xác lập thứ tự thực hiện các công đọan thành phẩm. - Thiết lập quy trình. - Thiết lập phiếu phân việc cho từng công đọan. - Tính toán và dự trù vật tư cho các công đoạn dựa vào thông tin của phiếu đặt hàng. Công thức tính vật liệu làm bìa và bọc bìa cho sách bìa cứng 7
8. CÔNG THỨC TÍNH LƢU Ý Tờ gác Chiều ngang tờ gác = 2 a’ Sau khi cắt tờ gác, gấp Chiều cao tờ gác = b’ đôi lại Băng chỉ đầu D Chỉ đánh dấu Chiều dài = l + 5 cm trang Vải mùng Chiều cao = 2/3b Chiều cao tối thiểu phải Chiều ngang = 4cm + d phủ qua hết mép chỉ ở phía trên và phía duới của ruột sách Carton cánh bìa Chiều cao = b + 2 mép dư Chiều ngang = a + mép dư – rãnh bìa Carton gáy Chiều cao = b + 2 mép dư Chiều cao carton cánh Chiều ngang = d gáy thường sẽ nhỏ hơn Chiều ngang = d + 2 độ dày chiều cao carton cánh bìa 1mm để trong quá 8
9. cánh carton bìa trình sử dụng, gáy sách không bị hao hụt nhanh chóng Bao bìa Chiều cao = chiều cao carton cánh bìa + 2(1-3) cm Chiều ngang = chiều ngang carton cánh bìa + 2(1-3) cm Công thức và quy trình tính ruột sách sẽ được áp dụng tương tự như sách bìa mềm. II. HƢỚNG DẪN THỰC HIỆN SÁCH BÌA CỨNG 1. Các mũi khâu thủ công cơ bản 1.1. Khâu 3 mũi Tay sách thứ 1: Tay sách 1 Tay sách 1 1 2 3 Bước 1: Định vị mũi Bước 2: khâu mũi thứ 1 Bước 3: Khâu mũi thứ 2 khâu cho các tay sách tại vị trí 1- đi từ ngoài tại vị trí 2 từ trong ra vào trong (trang 1-16 đối ngoài (trang 8-9 đối với với TS 16 trang) chừa 1 TS 16 trang) đoạn chỉ nhỏ khoảng 1cm để liên kết với TS 2 Tay sách 1 Tay sách 1 Bước 4: Khâu mũi thứ 3 Bước 5: Khâu mũi thứ 4 tại vị trí 2 từ ngoài vào tại vị trí 3 từ trong ra trong và tạo một vòng ngoài. khuyên nhỏ tại vị trí 2 9
10. Tay sách thứ 2: Tay sách 1 Tay sách 1 Tay sách 2 Tay sách 2 Bước 6: khâu mũi thứ 1 tại vị trí 3- đi từ Bước 7: Khâu mũi thứ 2 tại vị trí ngoài vào trong (trang 1-16 đối với TS 2 từ trong ra ngoài (trang 8-9 đối 16 trang) với TS 16 trang) Tay sách 1 Tay sách 1 Tay sách 2 Tay sách 2 Bước 8: Khâu mũi thứ 3 tại vị trí 2 từ Bước 8: Khâu mũi thứ 4 tại vị trí trong ra ngoài và luồn qua vòng khuyên 1 từ trong ra ngoài, cột đoạn chỉ nhỏ của tay sách thứ 1 chừa ở TS 1 với TS 2 Tay sách thứ 3: Thực hiện các mũi khâu tương tự như ở TS thứ 1, nhưng với mũi thứ 3 tại vị trí 2 không tạo vành khuyên nữa mà luồn đường chỉ vào giữa TS 1 và TS 2. Tay sách thứ 4: Thực hiện các mũi khâu tương tự như ở TS thứ 2 và luồn đường chỉ vào giữa TS 2 và TS 3. Thực hiện tương tự cho các TS còn lại của quyển sách. 1.2. Khâu 5 mũi Khâu 5 mũi sẽ được thực hiện tương tự như khâu 3 mũi, các vòng khuyên sẽ được tạo tại vị trí thứ 2, 3,4 của TS thứ 1. 1.3. Khâu 4 mũi Khâu chỉ 04 mũi có đường đi dạng Zich Zắc. 10
11. Tay sách thứ 1 Tay sách Tay 1 sách 1 1 2 3 4 Bước 1: Định vị mũi Bước 2: Khâu mũi thứ 1 tại vị trí thứ 1 từ ngoài khâu cho các tay sách vào trong, chừa một đoạn chỉ khoảng 1cm để liên kết với TS thứ 2 Tay sách Tay Tay 1 sách 1 sách 1 Bước 3: Khâu mũi thứ Bước 4: Khâu mũi thứ 3 Bước 4: Khâu mũi thứ 2 tại vị trí thứ 2 từ tại vị trí thứ 3 từ ngoài 4 tại vị trí thứ 4 từ trong ra ngoài. vào trong. trong ra ngoài. Tay sách thứ 2 TS 2 sẽ được khâu dạng zich zắc từ vị trí 4 đến vị trí 1, TS 1 và 2 sẽ được liên kết với nhau nhờ mối thắt ở vị trí thứ 1 của TS 1. Các TS số lẻ sẽ được thực hiện tương tự như TS 1, Các TS số chẵn sẽ được thực hiện tương tự TS 2. Khi khâu mũi thứ 1 và thứ 4 phải luồn đường chỉ đi qua khe hở giữa 2 TS trước đó. 2. Các công đoạn thực hiện sách bìa cứng 2.1. Ruột sách Stt Tên công đoạn Mô tả thao tác Yêu cầu kỹ thuật 01 Gấp tay sáy Thực hiện công đoạn trên TS sau khi gấp phải thiết gấp hoặc gấp bằng thủ đúng thứ tự trang công các TS sách. Các vạch gấp phải thẳng. 11
12. 02 Hoàn thiện tay Lồng các tay sách lẻ vào các Các phụ bản phải sách tay sách lớn. Lồng các tay được dán đúng vị sách lẻ vào các tay sách lớn. trí theo yêu cầu. Dán các trang phụ bản vào Tờ gác sau khi dán tay sách. phải dính chặt trên các TS. Dán tờ gác vào tay sách thứ 1 và tay sách cuối cùng của Định lượng của tờ quyển sách. Bôi một đường gác phải lớn hơn keo 5mm dọc mép gáy sách, định lượng của giấy cách mép gáy khoảng 1mm. in ruột. 03 Bắt cuốn Tập hợp các TS theo đúng Các TS phải được thứ tự các tay. Bắt từ TS cuối bắt đúng thứ tự từ đến TS đầu của cuốn sách. trên xuống dưới. TS thứ nhất phải nằm trên cùng. 04 Liên kết ruột Khâu các TS đã được bắt Các mối chỉ nhỏ. sách (khâu chỉ) cuốn trên thiết bị, hoặc thực Ruột sách sau khi hiện bằng thủ công (thực khâu phải chặt. hiện như hướng dẫn khâu bên trên). 05 Gia cố gáy sách Ép sách đã khâu trên thiết bị. Lớp keo gáy vừa phải, không để keo Bôi một lớp hồ mỏng trên tràn vào đầu và toàn bộ gáy sách và các mối chân sách. chỉ đã khâu. Lớp keo phải phủ hết các mối chỉ trên gáy sách. 06 Xén ba mặt Đặt gáy sách vào bàn răng Ruột sách sau khi ruột sách lượt, đầu sách đặt vào tay kê xén phải đúng khổ trên bàn cắt. Di chuyển bàn thành phẩm. răng lược để đạt kích thước Các đường xén thành phẩm như yêu cầu. phải nhẵn, không Xén bụng sách. sần sùi. Quay đầu sách vào bàn răng Trên bề mặt không lược, bụng sách đặt vào tay được hằn. kê trên bàn cắt, di chuyển bàn răng lược để đạt kích thước thành phẩm như yêu cầu, xén chân sách. 12
13. Quay chân sách vừa cắt vào bàn răng lược, gáy sách đặt vào tay kê trên bàn cắt, thiết lập kích thước thành phẩm. Xén đầu sách. 07 Hoàn thiện ruột Sau khi lớp hồ ở gáy sách Chỉ đánh dấu trang sách khô hoàn toàn. phải được dán sau gáy ngay ngắn, Dán chỉ dánh dấu trang ở đầu cách đầu sách 01 sách. đoạn từ 3-5cm. Dán băng chỉ đầu ở đầu và Băng chỉ đầu sau bụng sách khi dán không được Dán vải mùng (vật liệu dán lồi phần vải trắng. gáy). Vải mùng phải được phủ hết tất cả các mối chỉ trên gáy sách, phần dư vải mùng trên TS 1 và TS cuối cùng không được quá 1/3 chiều ngang quyển sách. 2.2. Bìa sách Stt Tên công đoạn Mô tả thực hiện Yêu cầu kỹ thuật 01 Liên kết cánh bìa Tạo đường cấn trên vật liệu bọc Bề mặt bìa carton, carton gáy bìa theo sơ đồ sau: sau khi ghép và vật liệu bọc bìa. phải phẳng ko phồng khi. 04 góc bìa phải gọn và không lộ carton bìa. Bôi keo sữa lên một mặt của carton bìa và carton gáy. Hai cánh bìa carton sẽ được dán từ mép đường cấn thứ nhất và 13
14. mép đường cấn thứ 4. Carton gáy sẽ được dán từ mép đường cấn thứ 2. Gấp và dán vật liệu bọc vào cánh bìa carton. 02 Liên kết bìa cứng Đặt gáy ruột sách sát vào phần Ruột và bìa với ruột sách. carton gáy, canh vị trí ruột sách phải ngay cách mép tờ bìa một khoảng ngằn, không bằng với mép dư (đối với sách bị méo lệch. có mép dư) . Mép dư của Bôi keo một mặt của tờ gác, đẩy sách phải ruột sách áp sát gáy tờ bìa cứng, đúng với yêu vuốt mặt trước của quyển sách cầu khách để tờ gác được liên kết với tờ hàng (đối với bìa cứng. sách bìa cứng). Thực hiện tương tự cho mặt sau của sách. 03 Ép sách Đặt sách lên thiết bị ép sách, hạ Lớp keo liên bàn ép sao cho kết giữa tờ gác và bìa sách phải khô. 14
15. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Giáo trình kỹ thuật đóng sách/Khoa In Và Truyền Thông.- TP.HCM.: Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh, 2007.- 92tr.; 29cm. 15
16. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO CỘNG HÕA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT Độc lập - Tự do - Hạnh phúc THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH TP. Hồ Chí Minh, ngày 16 tháng 10 năm 2013 Số: 91 /ĐHSPKT-TV V/v: Thông báo chiêu sinh lớp chuyên đề Kỹ thuật đóng sách và tu bổ tài liệu thư viện Kính gửi: Được sự đồng ý của Hiệu trưởng, Khoa In & Truyền Thông phối hợp với Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. HCM tổ chức lớp tập huấn chuyên đề: “Kỹ thuật đóng sách và tu bổ tài liệu thư viện”. 1. Nội dung: Cung cấp các kiến thức và phương pháp thực hành về Kỹ thuật đóng sách và tu bổ tài liệu thư viện: Kỹ thuật đóng sách, đóng sách tờ rời, đóng báo - tạp chí, sửa chữa nhỏ và sửa chữa toàn phần một cuốn sách. Nội dung gồm các chủ đề: - Quy trình đóng sách thích hợp và hiệu quả cho các dạng sách bìa mềm và bìa cứng. - Công nghệ gia công đóng sách ở Việt Nam. Giới thiệu các trang thiết bị, vật tư trong nghề gia công đóng sách tại Việt Nam như: Máy cắt giấy, keo, giấy chuyên dụng. 2. Đối tƣợng: Cán cán bộ, công chức đangcông tác ở hệ thống các thư viện công cộng, thư viện trường học, hệ thống trung tâm thông tin và thư viện của các đơn vị, tổ chức, , các cá nhân có nhu cầu. 3. Thời gian: Học cả ngày (từ 8h00 đến 16h00) Thời gian tổ chức các lớp (22/11/2013, /27/12/2013, 21/03/2014, 23/05/2014, hoặc vào cuối tuần thứ 3 của mỗi tháng). 4. Địa điểm: Phòng họp V Khu A Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh (Số 1 – 3 Võ Văn Ngân, Phường Linh Chiểu, Quận Thủ Đức, TP. HCM). 5. Kinh phí: 400.000 đồng/1 học viên (bao gồm: tài liệu, vật tư thực tập, ăn trưa, nước uống, giấy chứng nhận). 6. Giảng viên: ThS. Chế Thị Kiều Nhi Giảng viên Khoa In & Truyền Thông Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh. 7. Chứng nhận: Học viên được cấp giấy chứng nhận do Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh cấp. 8. Đăng ký tham gia: Xin vui lòng đăng ký theo mẫu đính kèm và gửi về theo địa chỉ: Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. HCM. Số 1 – 3 Võ Văn Ngân, Phường Linh Chiểu, Quận Thủ Đức, TP. HCM. 16
17. hoặc email: thuvienspkt@hcmute.edu.vn; phmquan@gmail.com. Điện thoại: 08.38969920 hoặc 0972333548 (Anh Phạm Minh Quân) 9. Thời gian đăng ký: Theo thông báo Trân trọng./. KT. HIỆU TRƢỞNG PHÓ HIỆU TRƢỞNG (Đã ký) PGS.TS. LÊ HIẾU GIANG CHƢƠNG TRÌNH TẬP HUẤN LỚP “KỸ THUẬT ĐÓNG SÁCH VÀ TU BỔ TÀI LIỆU THƢ VIỆN” Thời gian Nội dung 7.30 – 8.00 Khai giảng lớp học 8.00 – 9.30 Các quy trình đóng sách và các thiết bị gia công sách ở Việt Nam 9.30 – 10.00 Tham quan xưởng in và các thiết bị gia công tại xưởng 10.00 – 10.30 Giải lao 10.30 – 11.30 Thực hành: Gấp tay sách, bắt cuốn kẹp; liên kết ruột sách bằng phương pháp khâu chỉ thủ công 11.30 – 12.30 Ăn trưa 13.30 – 15.00 Thực hành nhóm: Keo hồ gáy sách, dán băng chỉ đầu, chỉ đánh dấu trang, hoàn thiện ruột sách. Tính toán và pha cắt bìa carton, vật liệu phủ bìa, liên kết bìa 15.00 – 15.15 Giải lao 15.15 – 16.00 Hoàn chỉnh cuốn sách: liên kết bìa và ruột 16.00 – 16.30 Tổng kết, trao giấy chứng nhận 17
18. HƢỚNG DẪN THỰC TẬP LÀM SÁCH BÌA CỨNG ThS. Chế Thị kiều Nhi In 100 cuốn, khổ 16x24. Lưu hành nội bộ theo giấy đề nghị số 85/ĐN- ĐHSPKT-TV ngày 16 tháng 10 năm 2013 của Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh. 18