Hình thành và phát triển không gian thông tin khoa học và công nghệ ở Việt Nam

Nội dung text: Hình thành và phát triển không gian thông tin khoa học và công nghệ ở Việt Nam

1. Nghiïn cûáu - Trao àöíi HÒNH THAÂNH VAÂ PHAÁT TRIÏÍN KHÖNG GIAN THÖNG TIN KHOA HOÅC VAÂ CÖNG NGHÏÅ ÚÃ VIÏÅT NAM PGS TS Nguyïîn Hûäu Huâng Toám tùæt: Giúái thiïåu khaái niïåm khöng gian thöng tin vaâ khöng gian thöng tin KH&CN. Mö taã chi tiïët baãy nöåi dung cöët loäi cêìn àûúåc thûåc hiïån àïí xêy dûång khöng gian thöng tin KH&CN thöëng nhêët úã Viïåt Nam. Tûâ khoáa: Khöng gian thöng tin; Khöng gian thöng tin KH&CN; Hïå thöëng thöng tin KH&CN quöëc gia; Nguöìn lûåc thöng tin KH&CN quöëc gia Formation and development of STI space in Vietnam Summary: Presents notions of information space and STI space; describes in detail core content to be formed for creating united STI space in Vietnam. Keywords: Information space; STI space; National system for STI; National STI resources 1. Khaái niïåm khöng gian thöng tin KGTT àûúåc xêy dûång phuâ húåp nïëu KH&CN dûåa trïn quan àiïím hïå thöëng vaâ àûúåc Khaái niïåm khöng gian thöng tin coi laâ coá hiïåu quaã nïëu àaãm baão àûúåc (information space) (KGTT) àûúåc sûã tñnh nùng àöång, tûúng taác múã cho pheáp duång trong viïåc xêy dûång chiïën lûúåc vaâ thûåc hiïån haâi hoâa caác lúåi ñch cuãa têët caã chñnh saách thöng tin (TT) úã nhiïìu nûúác. caác chuã thïí nhaâ nûúác, xaä höåi vaâ cöng KGTT laâ cú súã àïí phaát triïín kinh tïë-xaä dên. KGTT coá hiïåu quaã àûúåc hònh höåi, vùn hoáa, chñnh trõ vaâ àaãm baão an thaânh vaâ phaát triïín trïn cú súã thûåc thi ninh quöëc gia. Max H. Boist trònh baây chñnh saách TT quöëc gia nhùçm thuác àêíy KGTT nhû möåt phaåm truâ khung vïì hïå xaä höåi chuyïín dõch thaânh cöng túái xaä quan àiïím (conceptual framework) vaâ höåi TT. Hoaåt àöång TT KH&CN úã nûúác cöng cuå àïí khaão cûáu vïì sûå vêån àöång ta àaä coá lõch sûã trïn nûãa thïë kyã. Tuy cuãa TT vaâ tri thûác trong hïå thöëng xaä nhiïn, möåt KGTT KH&CN thöëng nhêët höåi [1]. thûåc tïë chûa àûúåc thiïët lêåp. Tuy vêåy, àïí KGTT thûúâng bao göìm caác yïëu töë xêy dûång KGTT chuáng ta coá thuêån lúåi sau àêy: Nguöìn lûåc TT; Kïët cêëu haå vò àang coá àûúåc böën tiïìn àïì sau àêy: têìng TT; Maång lûúái caác töí chûác TT; - Nhu cêìu phaát triïín trong sûå nghiïåp Thõ trûúâng TT; Hïå thöëng tûúng taác vúái cöng nghiïåp hoáa vaâ hiïån àaåi hoáa (CNH, quöëc tïë; Hïå thöëng luêåt phaáp vïì TT. HÀH) àêët nûúác àoâi hoãi phaãi huy àöång 4 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 1/2014
2. Nghiïn cûáu - Trao àöíi àûúåc moåi nguöìn lûåc, trong àoá nguöìn noái chung vaâ TT KH&CN noái riïng lûåc TT laâ vö cuâng quan troång; chûa hoaân thaânh àûúåc caác vai troâ trïn - Àêët nûúác coá chûúng trònh vaâ kïë àêy, do vêåy, TT chûa thêåt sûå coá àûúåc võ hoaåch töíng thïí phaát triïín cöng nghïå trñ cöët yïëu trong chiïën lûúåc phaát triïín thöng tin (CNTT) hûúáng túái nïìn kinh tïë àêët nûúác. tri thûác; 2. Chiïën lûúåc hònh thaânh khöng - Trong nûúác nhiïìu nùm qua, nhúâ sûå gian thöng tin KH&CN quan têm vaâ àêìu tû cuãa Nhaâ nûúác àaä Àïí súám hònh thaânh KGTT KH&CN töìn taåi vaâ hoaåt àöång möåt hïå thöëng TT thöëng nhêët, trûúác mùæt, chuáng töi KH&CN quöëc gia; khuyïën nghõ têåp trung nguöìn lûåc àïí - Sûå phaát triïín tiïëp theo cuãa ngaânh thûåc thi baãy nöåi dung àöåt phaá chiïën TT àoâi hoãi phaãi thûåc hiïån chia seã caác lûúåc sau àêy: nguöìn lûåc vaâ tûúng taác TT tñch cûåc 2.1. Nöåi dung 1- Cuãng cöë vaâ phaát giûäa caác cú quan TT trong nûúác vaâ giûäa triïín hïå thöëng caác cú quan thöng tin hïå thöëng TT nûúác ta vúái cöång àöìng TT KH&CN cöng lêåp troång àiïím quöëc tïë. Muåc tiïu cêìn àaåt túái cuãa chiïën lûúåc Cuäng cêìn phaãi noái thïm rùçng, trong naây laâ thiïët lêåp möåt hïå thöëng caác cú böëi caãnh höåi nhêåp quöëc tïë hiïån nay vaâ quan TT vúái nhûäng quy mö, lônh vûåc vaâ àïí hònh thaânh nhanh choáng KGTT, hïå khaã nùng khaác nhau, vúái àöå bao quaát thöëng TT KH&CN quöëc gia cêìn àoáng lúán vaâ khaã nùng tiïëp cêån ngaây caâng vai troâ múái, vúái tû caách laâ: nhaâ cung tùng nhùçm tùng söë ngûúâi sûã duång, àïí coá cêëp TT; nhaâ quaãn trõ nguöìn lûåc TT thïí àaáp ûáng yïu cêìu hïët sûác àa daång quöëc gia; nhaâ saãn xuêët vaâ cung cêëp loaåi cuãa caác nhoám ngûúâi duâng tin (NDT) haâng hoaá xaä höåi àùåc biïåt. Thûåc tïë, hiïån troång àiïím, húåp lyá vaâ tiïët kiïåm nhêët. nay taâi saãn TT úã trong quöëc gia laâ rêët Cêëu truác cuãa hïå thöëng caác cú quan lúán. Nïëu nhûäng TT naây àûúåc quaãn lyá TT bao göìm: töët, àûúåc cung cêëp àïën têån tay ngûúâi - Caác cú quan TT quöëc gia; tiïu duâng cêìn thiïët thò seä mang laåi rêët nhiïìu lúåi ñch cho sûå phaát triïín cuãa xaä - Caác cú quan TT chuyïn biïåt theo höåi. Ngaây nay, vúái cuöåc caách maång vïì ngaânh hoùåc theo lônh vûåc; CNTT, nhiïåm vuå quaãn trõ TT naây àaä trúã - Caác cú quan TT theo vuâng laänh nïn dïî àûúåc thûåc thi hún. thöí. Noái vêåy, song úã nhiïìu nûúác, trong àoá Caác cú quan TT trïn àûúåc taái thiïët kïë coá nûúác ta, tònh hònh caát cûá, chia cùæt theo ba mö hònh chñnh sau àêy: cuãa KGTT àaä dêîn àïën hiïåu quaã cuãa - Mö hònh hûúáng túái taâi liïåu/dûä liïåu hoaåt àöång TT coân thêëp, hïå thöëng TT (Document - Driven Model); THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 1/2014 5
3. Nghiïn cûáu - Trao àöíi - Mö hònh hûúáng túái chuyïn giuáp TT cho caác hoaåt àöång saáng taåo cuãa ngaânh/chuyïn àïì (Subject- Driven con ngûúâi; Model); - Tñch húåp vïì töí chûác: KGTT trong - Mö hònh hûúáng túái ngûúâi sûã duång quöëc gia laâ thöëng nhêët, do vêåy, viïåc (User - Driven Model). chia seã vaâ trao àöíi TT giûäa caác àún võ Caác cú quan TT naây coá thïí kïët nöëi laâ cêìn thiïët. Àïí chia seã TT cêìn möåt cú vúái caác trung têm TT taåi caác trûúâng àaåi chïë vaâ phûúng tiïån hûäu hiïåu. Phaãi laâm hoåc, caác töí chûác TT taåi caác viïån khoa sao àïí caác cú quan TT trong hïå thöëng hoåc, caác doanh nghiïåp lúán hiïån àang coá thïí truy cêåp tûâ xa túái caác TT àûúåc töìn taåi. Möåt cêëu truác nhû vêåy seä cho lûu giûä úã caác loaåi formats khaác nhau pheáp caác cú quan TT dïî thñch nghi hún, (multi-media formats) vúái cuâng möåt àaáp ûáng àûúåc yïu cêìu cuãa nhiïìu loaåi giao diïån. NDT vaâ töëi ûu hoaá viïåc àêìu tû cuãa Nhaâ - Taái thiïët kïë vaâ taái cêëu truác cú quan nûúác cho caác àún võ TT troång àiïím noái TT: Caác cú quan TT trong hïå thöëng TT riïng vaâ àöëi vúái toaân böå cöng taác vaâ quöëc gia cuãa ta àûúåc thiïët kïë vaâ trang hoaåt àöång TT noái chung. Trong thúâi bõ trong hoaân caãnh cuãa töí chûác TT têåp gian túái, khi xem xeát phaát triïín hïå trung, theo mö hònh phên cêëp thöëng TT KH&CN quöëc gia theo hûúáng (hierachy). Trong àiïìu kiïån hiïån nay, hiïån àaåi hoaá cêìn quaán triïåt xu thïë tñch xu thïë phên taán trong töí chûác cuãa hïå húåp thïí hiïån úã böën mùåt sau àêy: thöëng TT KH&CN quöëc gia àang àûúåc - Tñch húåp caác giaá trõ TT: Hoaåt àöång thõnh haânh vaâ chûáng toã àêy laâ mö hònh TT taåo ra möåt chuöîi giaá trõ gia tùng nùng àöång hiïåu quaã, do vêåy, caác cú khaác nhau. Nhûäng giaá trõ naây àûúåc taåo quan TT cuãa ta trong hïå thöëng phaãi ra úã àêìu vaâo, úã quaá trònh xûã lyá vaâ quaá àûúåc trang bõ vaâ cêëu truác laåi àïí thñch trònh taåo lêåp caác saãn phêím/dõch vuå úã ûáng vúái möi trûúâng múái- phên taán vaâ àêìu ra. Nhû vêåy, cêìn phaãi quaãn lyá TT chia seã TT. trong caác hïå thöëng theo quan àiïím tñch 2.2. Nöåi dung 2- Phöëi húåp xêy dûång húåp chûá khöng àún leã theo tûâng cöng vaâ phaát triïín nguöìn lûåc thöng tin quöëc àoaån nghiïåp vuå; gia - Tñch húåp vïì chûác nùng: Caác cú Nguöìn lûåc thöng tin (NLTT) quöëc quan TT trong hïå thöëng hiïån nay vêîn gia laâ toaân böå phêìn TT àûúåc ghi laåi, chûa vûúåt khoãi giúái haån hoaåt àöång cuãa àûúåc kiïím soaát vaâ lûu giûä trong quöëc möåt thû viïån: chó laâ núi thu thêåp, taâng gia dûúái bêët kyâ daång thûác naâo. Hiïån trûä, tòm tin tû liïåu. Cú quan TT ngoaâi nay, caác tham söë vïì söë lûúång, chêët viïåc laâ nhaâ cung cêëp TT tû liïåu phaãi laâ lûúång vaâ khaã nùng truy cêåp cuãa NLTT ngûúâi àaánh giaá TT, phaãn biïån TT vaâ trúå àûúåc coi laâ chó tiïu phaãn aánh trònh àöå 6 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 1/2014
4. Nghiïn cûáu - Trao àöíi phaát triïín vaâ võ thïë cuãa nûúác àoá trong Anh, tiïëng Trung, tiïëng Nhêåt, trong cöång àöìng quöëc tïë. Vò leä àoá, NLTT cú quan TT cöng lêåp, trung têm thöng phaãi àûúåc coi laâ taâi saãn quöëc gia. tin taåi caác trûúâng àaåi hoåc, cú quan Hiïån taåi, phêìn taâi nguyïn thöng tin thöng tin taåi caác viïån nghiïn cûáu vaâ cú naây àûúåc thïí hiïån chuã yïëu dûúái daång quan thöng tin cuãa doanh nghiïåp nhùçm taâi liïåu trïn giêëy vaâ daång söë hoaá. Àïí àaãm baão sûå phaát triïín àuáng vöën taâi liïåu laâm àûúåc nhû trïn, möîi cú quan TT vaâ nhùçm höî trúå nhu cêìu phaát triïín vaâ phaãi coá traách nhiïåm vïì phaåm vi vöën taâi höåi nhêåp cuãa àêët nûúác; liïåu cuãa mònh, àùåc biïåt nhûäng cú quan - Trao quyïìn cho möîi cú quan TT TT àûúåc chuyïn biïåt hoaá phaãi loaåi boã chõu traách nhiïåm vïì sûå choån lûåa vöën taâi sûå truâng baãn khöng cêìn thiïët vaâ töëi àa liïåu, àùåc biïåt nhûäng vöën taâi liïåu àaä hoaá vöën taâi liïåu coá liïn quan àïën caã àûúåc chuyïn biïåt hoaá, traánh sûå truâng nûúác. Àùåc biïåt chuá yá àïën sûå phaát triïín lùåp (truâng baãn) khöng cêìn thiïët vaâ töëi vöën taâi liïåu àa ngön ngûä vaâ vöën taâi liïåu àa hoaá phêìn vöën taâi liïåu coá tñnh bao khu vûåc nhùçm phuåc vuå nhu cêìu cuãa caác truâm toaân quöëc; loaåi ngûúâi duâng khaác nhau vaâ àïí höî trúå - Xaác àõnh chiïën lûúåc baão quaãn vaâ caác hoaåt àöång khu vûåc hoaá cuãa Viïåt phaåm vi caác cú quan TT cêìn baão quaãn Nam. vaâ/hoùåc giaãm búát phêìn vöën taâi liïåu thûåc Àïí gia tùng nguöìn lûåc TT quöëc gia tïë àaä löîi thúâi vaâ hïët giaá trõ sûã duång; cêìn: - Xaác lêåp caác quy chïë kiïím soaát - Nùæm nhu cêìu TT cuãa àêët nûúác möåt nguöìn tin trong nûúác; caách töíng thïí, xaác lêåp danh muåc, cú - Xaác lêåp vaâ ban haânh caác tiïu chuêín cêëu, thaânh phêìn caác loaåi NLTT vaâ phaáp nghiïåp vuå thöëng nhêët. lyá hoáa tûâng loaåi nguöìn lûåc; Àöëi vúái möåt söë loaåi hònh taâi liïåu àùåc - Xem xeát laåi chöî maånh, chöî yïëu cuãa biïåt, thiïët lêåp caác kho lûu trûä TT baão vöën taâi liïåu vaâ hònh thaânh chiïën lûúåc hiïím àaáp ûáng yïu cêìu: phöëi húåp xêy dûång vöën taâi liïåu quöëc - Thiïët lêåp kho cú quan TT chung, úã gia; xa khu cú quan troång yïëu nhêët, àïí taâng - Xaác àõnh diïån böí sung ûu tiïn, xêy trûä caác taâi liïåu löîi thúâi coân ñt àûúåc sûã dûång liïn húåp nguöìn tin KH&CN duång. Bùçng caách àoá, khöng gian cú (Consortium). Thûåc hiïån viïåc choån loåc, quan TT seä àûúåc sûã duång töët hún cho àaánh giaá trong khuön khöí cuãa liïn húåp böå sûu têåp taâi liïåu àûúåc böí sung múái; àïí mua caác CSDL nûúác ngoaâi trïn CD- - Quaãn lyá vaâ töí chûác viïåc trao àöíi caác ROM; êën phêím nhiïìu baãn àûúåc ruát ra hoùåc - Múã röång vöën taâi liïåu bùçng tiïëng nhêån àûúåc tûâ caác cú quan TT thaânh viïn; THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 1/2014 7
5. Nghiïn cûáu - Trao àöíi - Buâ laåi nhûäng chi phñ vêån haânh tûâ nûúác thaânh lêåp úã Viïåt Nam seä nöëi kïët phñ caác dõch vuå cung cêëp cho caác cú qua maång maáy tñnh maâ chuáng seä truy quan TT thaânh viïn vaâ cho NDT. nhêåp vúái caác cú quan TT vaâ CSDL 2.3. Nöåi dung 3- Taåo lêåp vaâ phaát nûúác ngoaâi. Maång caác cú quan TT triïín möåt hïå thöëng thöng tin tñch húåp KHCN khöng biïn giúái naây cêìn àûúåc àûúåc kïët nöëi (Maång TT KH&CN) triïín khai theo chûúng trònh riïng cuãa Tûâ nùm 1985, Mason àaä tiïn àoaán vïì Chñnh phuã, thûåc hiïån theo Chó thõ söë 58 sûå nöíi lïn cuãa tñnh truy cêåp TT. Caác cú CT/TW ngaây 17/10/2000 cuãa Böå Chñnh quan TT seä túái ngaây xêy dûång theo trõ vïì “Àêíy maånh ûáng duång vaâ phaát nguyïn tùæc “ûu tiïn truy cêåp hún laâ súã triïín CNTT phuåc vuå sûå nghiïåp CNH, hûäu”. Cú quan TT seä chuyïín tûâ “àöëi HÀH àêët nûúác”. NDT luác àoá coá thïí phoá” (just in case) àïí coá böå sûu têåp lúán tiïëp cêån túái möåt söë lûúång lúán CSDL TT taâi liïåu vêåt lyá sang xûã lyá linh hoaåt (just tûâ nhaâ, tûâ núi laâm viïåc cuãa hoå vaâ tûâ caác cú quan TT trong maång. TT àûúåc cung in time). Trong möi trûúâng tin hoåc hoaá cêëp cêìn àa daång, bao göìm caác muåc luåc, caác dõch vuå TT-TV àang tùng lïn, möåt baãng tra cûáu vïì caác söë liïåu, dûä kiïån vaâ söë lûúång lúán caác cú quan TT chuyïín caác taâi liïåu khaác úã daång söë hoaá, do caác sang sûã duång daång taâi nguyïn söë cú quan TT trong nûúác vaâ nûúác ngoaâi (CSDL trûåc tuyïën, àôa quang, ). Tñch thûåc hiïån. Nhaâ nûúác cêìn àêìu tû cho cûåc thûåc hiïån viïåc töí chûác xêy dûång vaâ viïåc thûåc hiïån dûå aán naây. Khi dûå aán naây phaát triïín hïå quaãn lyá TT-TV tñch húåp àûúåc thûåc hiïån caác cú quan TT trong thöng duång cho caác cú quan TT tham Hïå thöëng TT KH&CN úã Viïåt Nam seä gia vaâo hïå thöëng vaâ vêån haânh trïn cuâng nöëi kïët vúái nhau, àaãm baão viïåc chia seã möåt nïìn thiïët bõ. Cêìn phaát triïín caác thöng tin vaâ NDT seä coá cú höåi tiïëp cêån dõch vuå truy cêåp trûåc tuyïën vaâo caác dïî daâng túái vöën taâi liïåu/dûä liïåu cuãa CSDL tûâ xa qua maång Internet. Tiïën túái tûâng cú quan TT trong hïå thöëng. àïí caác cú quan TT naây trúã thaânh àiïím truy nhêåp, taåo nïn möåt maång röång lúán Viïåc xêy dûång vaâ àûa caác trung têm caác cú quan TT vaâ CSDL khöng biïn TT trïn àêy vaâo maång cuãa hïå thöëng giúái nöëi kïët vúái nhau. Tûâ àêy maång TT trong quaá trònh hiïån àaåi hoaá hïå thöëng vúái cöng nghïå “cöíng TT àiïån tûã” TT KH&CN quöëc gia àoâi hoãi phaãi múã (Portal) cho pheáp NDT tûâ bêët cûá àêu röång vaâ böí sung chûác nùng cho caác cuäng coá thïí truy cêåp túái TT. Nhû vêåy, trung têm TT àaä coá, vaâ cêìn phaãi: maång TT taåo cú höåi àïí NDT vûúåt qua - Xaác àõnh roä chuã àïì, loaåi hònh taâi caác trúã ngaåi vïì àõa lyá, haânh chñnh, vêåt liïåu/dûä liïåu; lyá àïí vúái túái TT. - Thay àöíi cú cêëu cöng nghïå; Caác cú quan TT cöng lêåp do Nhaâ - Xaác àõnh roä caác loaåi hònh CSDL vaâ 8 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 1/2014
6. Nghiïn cûáu - Trao àöíi caác loaåi nhiïåm vuå höî trúå TT; cuãa ngûúâi duâng. Caán böå cú quan TT - Hònh thaânh caác phûúng thûác hoaåt chuyïn nghiïåp phaãi chuá troång àïën chêët àöång vaâ trao àöíi TT trïn cú súã nguyïn lûúång cuãa caác saãn phêím, caác dõch vuå vaâ tùæc tñch húåp cuãa maång. túái nhu cêìu àñch thûåc cuãa khaách haâng 2.4. Nöåi dung 4- Hònh thaânh vaâ phaát (NDT cuãa cú quan TT). Têåp trung vaâo triïín thõ trûúâng thöng tin trïn cú súã caác nhu cêìu cuãa ngûúâi duâng vaâ caác dõch vuå saãn phêím vaâ dõch vuå thöng tin chêët coá chêët lûúång, cuå thïí laâ: lûúång cao - Giúái thiïåu caác dõch vuå múái nhû caác Trong xaä höåi hiïån àaåi, TT laâ möåt saãn phêím TT coá giaá trõ gia tùng, taåo ra nguöìn lûåc vaâ cuäng laâ loaåi haâng hoaá caác kyä nùng àõnh hûúáng vaâo TT vaâ tri cöng (National Public Goods). Àïí taåo thûác, caác kïnh cung ûáng taâi liïåu múái vaâ lêåp trong quöëc gia möåt thõ trûúâng vïì nhoám caác hoaåt àöång nhùçm höî trúå viïåc TT, caác cú quan TT trong hïå thöëng phaãi àöíi múái, quyïët àõnh, hoåc têåp, thöng àûa ra caác saãn phêím vúái caác tiïu thûác qua sûå taác àöång lêîn nhau trong möi cuãa haâng hoaá roä rïåt vaâ àûúåc NDT chêëp trûúâng TT; nhêån thanh toaán. Trong böëi caãnh hiïån - Giúái thiïåu caác dõch vuå múái nhû bao nay, àïí TT thûåc sûå trúã thaânh nguöìn lûåc goái vaâ phên tñch TT vaâ caác kïnh cung phaát triïín vaâ coá giaá trõ haâng hoáa, phaãi ûáng múái; chuyïín hoaåt àöång TT tûâ vai troâ truyïìn - Caác cú quan TT cêìn taåo ra möi thöëng - tûâ ngûúâi quaãn lyá saách, taâi trûúâng töët cho cöång àöìng NDT tñch cûåc liïåu - sang ngûúâi quaãn trõ TT, vaâ hún nhû: nhaâ quaãn lyá, nhaâ khoa hoåc, nhaâ nûäa, quaãn trõ tri thûác. Caán böå TT khöng doanh nghiïåp; chó cung cêëp TT-taâi liïåu coá sùén, maâ - Caác cú quan TT cêìn töí chûác caác phaãi biïët taåo ra TT giaá trõ gia tùng thöng qua viïåc àaánh giaá nguöìn tin, hiïíu hoaåt àöång giao tiïëp vúái cöng chuáng giaá trõ TT, laâm àûúåc vai troâ phaãn biïån NDT nhùçm cung cêëp thïm thöng tin, TT, thûåc hiïån viïåc giaám saát vaâ höî trúå quaãng baá thûúng hiïåu àïí xêy dûång hònh TT túái caác quaá trònh hoaåt àöång vaâ ra aãnh (uy tñn) cuãa cú quan TT cöng lêåp; caác quyïët àõnh chuyïn mön. - Cêìn tiïën haânh thûúâng xuyïn vaâ coá Kiïn quyïët sûã duång triïët lyá vïì àõnh hïå thöëng viïåc àaâo taåo kyä nùng khai thaác hûúáng thõ trûúâng vaâ caách tiïëp cêån vaâ sûã duång TT vaâ thöng baáo cho NDT marketing àöëi vúái phêìn taåo ra caác dõch vïì lúåi ñch cuãa caác dõch vuå cú quan TT; vuå cuãa cú quan TT. Triïët lyá múái naây laâ: - Thiïët lêåp phñ khai thaác vaâ sûã duång caác cú quan TT cêìn taåo ra vaâ cung cêëp cho caác saãn phêím vaâ dõch vuå cuãa cú caác saãn phêím vaâ dõch vuå nhùçm thoaã quan TT nhùçm àaáp ûáng yïu cêìu cuãa thõ maän caác nhu cêìu thûúâng xuyïn thay àöíi trûúâng thûåc. Taåi caác cú quan TT cöng THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 1/2014 9
7. Nghiïn cûáu - Trao àöíi lêåp, caác dõch vuå cú baãn nhû: àoåc vaâ cöång àöìng vaâ taåo nïn nhûäng thuêån lúåi mûúån taâi liïåu, tra cûáu tin, tòm tin vaâ nhêët àõnh. Khi xem xeát caác cú quan TT khai thaác TT trïn maång, khöng phaãi vúái nhûäng thuêån lúåi vïì mùåt xaä höåi, kinh traã tiïìn. Caác dõch vuå bao goái, phên tñch, tïë nhû vêåy thò chuáng coá thïí múã röång àaánh giaá coá giaá trõ gia tùng coá thïí thu hoùåc thu heåp laåi àïí àaáp ûáng yïu cêìu tiïìn thò thu àuáng giaá àaãm baão àuã chi luön thay àöíi. Viïåc hoaåch àõnh chñnh phñ, hoùåc theo giaá thõ trûúâng; saách phaát triïín caác cú quan TT úã Viïåt - Chuyïín caác cú quan TT cöng lêåp Nam cêìn chuá yá túái nhûäng cöng viïåc àïí sang töí chûác KH&CN coá thu, lêëy chó àaáp ûáng caác yïu cêìu trïn, bùçng viïåc: tiïu giaá trõ, trong àoá coá mûác àöå thu höìi, - Thiïët lêåp möëi liïn kïët coá lúåi vúái laâm thûúác ào àaánh giaá hiïåu quaã vaâ chêët giúái doanh nghiïåp, caác nhaâ khoa hoåc vaâ lûúång hoaåt àöång cuãa cú quan TT. cöång àöìng úã diïån röång nhùçm löi keáo úã 2.5. Nöåi dung 5- Liïn kïët chùåt cheä mûác töëi àa sûå tham gia cuãa hoå vaâo hoaåt vúái giúái doanh nghiïåp vaâ cöång àöìng àöång cuãa cú quan TT; Cú quan TT laâ böå phêån cuãa cêëu truác - Múã röång caác àiïím truy nhêåp TT túái xaä höåi, vaâ do vêåy, phaãi tham gia vaâo caác àiïím TT tûå àöång trong maång. Caác quaá trònh saáng taåo, àöíi múái, hoåc suöët traåm khai thaác naây àûúåc phaát triïín röång àúâi cuãa ngûúâi dên. Caác cú quan TT raäi trong caác töí chûác: trong hïå thöëng phaãi tñch cûåc löi keáo vaâ + Àún võ TT tû liïåu cú súã (phoâng, cuöën huát caác thaânh viïn cuãa caác cú ban, töí TT, ) úã caác cú quan, caác cêëp; quan, doanh nghiïåp, cöång àöìng vaâo sûã + Caác cú quan haânh chñnh sûå nghiïåp duång caác saãn phêím vaâ caác dõch vuå cuãa nhaâ nûúác; cú quan TT. + Caác trûúâng àaåi hoåc vaâ cú quan Àïí thûåc hiïån àiïìu naây, khi taái thiïët nghiïn cûáu - triïín khai; kïë hoùåc thaânh lêåp múái cú quan TT cêìn + Caác doanh nghiïåp nhaâ nûúác; böë trñ àïí cú quan TT thêåt sûå trúã thaânh + Caác töí chûác àoaân thïí; möåt böå phêån cú cêëu cuãa caác töí húåp quaãn lyá nhaâ nûúác, kinh tïë - thûúng maåi, + Caác doanh nghiïåp tû nhên; vùn hoaá, giaáo duåc, thay thïë cho caác + NDT àún leã. ngöi nhaâ cú quan TT àöåc lêåp nhû trûúác - Böí nhiïåm ngûúâi laänh àaåo cöång kia. Àöìng thúâi chuá troång phaát triïín hoaåt àöìng (doanh nghiïåp, nhaâ khoa hoåc, ) àöång TT bùçng caách löìng gheáp vaâo caác vaâo höåi àöìng cú quan TT. Sûå tham gia chûúng trònh phaát triïín KT-XH chung cuãa àaåi diïån giúái doanh nghiïåp vaâ cöång cuãa quöëc gia. Bùçng caách àoá, caác hoaåt àöìng vaâo viïåc lêåp kïë hoaåch vaâ phaát àöång cú quan TT coá thïí hoaâ nhêåp vaâo triïín cú quan TT tûâ nhiïìu phuúng diïån cuöåc söëng kinh tïë-xaä höåi-vùn hoaá cuãa nhû: phaát triïín vöën taâi liïåu vaâ dõch vuå 10 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 1/2014
8. Nghiïn cûáu - Trao àöíi cuãa cú quan TT, àõnh giaá cho caác saãn cú quan TT nghïì nghiïåp (doanh phêím vaâ dõch vuå TT, seä taåo cú súã cho nghiïåp) phaãi àoáng vai troâ chuã yïëu trong cú quan TT phaát triïín dûåa trïn nhu cêìu viïåc thu thêåp, tû liïåu hoaá vaâ quaãn trõ thûåc sûå cuãa thõ trûúâng; nhûäng TT nhû vêåy. Caác töí chûác TT coá - Khuyïën khñch caác khu vûåc tû nhên thïí laâm viïåc vúái caác cú quan chñnh phuã taâi trúå, goáp vöën àêìu tû cho caác tiïån ñch cuãa Viïåt Nam úã nûúác ngoaâi (vñ duå, Àaåi vaâ chûúng trònh cuãa cú quan TT; sûá quaán Viïåt Nam úã caác nûúác), doanh - Àöång viïn, khuyïën khñch möîi cú nghiïåp vaâ caác thûåc thïí khaác nhùçm thu quan TT phaát triïín caác àùåc thuâ hûúáng thêåp nhûäng TT àoá. Cú quan TT coá thïí túái caác dõch vuå coá tñnh baãn àõa, vñ duå cuâng vúái àaåi diïån thûúng maåi úã caác TT àõa chñ cuãa àõa baân. nûúác tûúng ûáng töí chûác caác cuöåc höåi 2.6. Nöåi dung 6- Chuã àöång tûúng taác thaão, cuöåc tranh luêån vúái caác doanh vaâ höåi nhêåp vúái thïë giúái àïí trao àöíi nghiïåp, giaám àöëc àiïìu haânh, ngûúâi thöng tin vaâ tri thûác vaåch chñnh saách vaâ caác nhaâ ngoaåi giao nhùçm chia seã kinh nghiïåm, kiïën thûác úã Sûå phaát triïín kinh tïë Viïåt Nam trong thõ trûúâng nûúác ngoaâi: tûúng lai phuå thuöåc vaâo sûå nhêån biïët vaâ têån duång caác cú höåi höåi nhêåp vúái quöëc - Caác cú quan TT vïì caác lônh vûåc: tïë vaâ thõ trûúâng àang nöíi lïn cuãa khu KT-XH, KH&CN cuäng nhû töí chûác TT vûåc ASEAN, Trung Quöëc, ÊËn Àöå, cuãa caác doanh nghiïåp coá nhiïåm vuå thuác Kinh nghiïåm thaânh cöng trong quaá àêíy viïåc hiïíu biïët röång hún, sêu hún vïì trònh phaát triïín cuãa caác nûúác Haân caác nïìn vùn hoaá, lõch sûã vaâ thûåc tiïîn Quöëc, Trung Quöëc, ÊËn Àöå, Singapo, kinh doanh cuãa caác nûúác, àùåc biïåt laâ cho thêëy, ngoaâi nhûäng hiïíu biïët vùn caác nûúác trong khu vûåc. Trong quaá hoaá cuãa nûúác mònh hoå coân hiïíu roä vùn trònh hoaåt àöång, tûâng cú quan TT cêìn hoaá cuãa caác nûúác khaác. Hiïån tûúång phaát triïín hún nûäa kho taâi liïåu vïì caác kinh tïë múái naây trúã thaânh möåt lûåc nïìn vùn hoaá àõa phûúng cuäng nhû caác lûúång song haânh vúái caác sûác maånh toaân nïìn vùn hoaá khu vûåc. Bùçng caách àoá, cêìu khaác. caác cú quan TT trong hïå thöëng quöëc gia Vúái võ trñ úã trung têm khu vûåc Àöng coá thïí thöng baáo cho cöng chuáng, NDT Nam AÁ, àïí Viïåt Nam höåi nhêåp thaânh biïët vïì sûå phaát triïín trong khu vûåc, cöng vúái caác nûúác chuáng ta cêìn phaãi phaát triïín caác àùåc tñnh vùn hoaá chung trúã thaânh möåt trung têm trao àöíi tri giûäa caác cöång àöìng àõa phûúng vaâ giuáp thûác, cêìn nêng cao nùng lûåc cuãa mònh phaát triïín vùn hoaá cuãa Viïåt Nam nhúâ trong viïåc thu thêåp, phên tñch, bao goái têån duång nhûäng lúåi ñch trong quaá trònh vaâ laâm cho TT coá thïí sûã duång coá ñch trao àöíi tri thûác; vaâo cöng viïåc. Caác cú quan TT, kïí caã - Phaát triïín CSDL caác doanh nghiïåp THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 1/2014 11
9. Nghiïn cûáu - Trao àöíi cuãa ngûúâi Viïåt úã nûúác ngoaâi, cung cêëp TT KH&CN quöëc gia laâ möåt thûåc thïí caác TT chi tiïët vïì nhên sûå, kinh nghiïåm töìn taåi úã têët caã caác nûúác. Àïí thûåc thi hïå vaâ tiïíu sûã cuãa cöng ty; thöëng naây cêìn phên biïåt hai tuyïën chó - Àaãm baão sûå tiïëp cêån túái caác böå sûu àaåo: têåp baãn àõa, caác nguöìn tin úã caác nûúác - Chó àaåo vïì mùåt nghiïåp vuå vaâ àöëi taác; phûúng phaáp cöng taác; - Tiïëp thu vaâ àaánh giaá tri thûác vïì khu - Chó àaåo vïì mùåt quaãn lyá nhaâ nûúác vûåc, vïì caác àêët nûúác vaâ dên töåc nùçm àöëi vúái viïåc duy trò vaâ phaát triïín KGTT trong chiïën lûúåc húåp taác cuãa nûúác ta vaâ hïå thöëng TT quöëc gia. thöng qua cú quan TT doanh nghiïåp vaâ Taåi nhiïìu nûúác, viïåc chó àaåo vïì mùåt caác cú quan TT khaác; nghiïåp vuå àûúåc thûåc hiïån thöng qua höåi - Múã röång böå sûu têåp töíng húåp trong àöìng cuãa hïå thöëng, trong àoá, cú quan cú quan TT cöng lêåp vaâ caác töí chûác TT TT àêìu ngaânh àoáng vai troâ chuã chöët doanh nghiïåp nhùçm thu thêåp TT vïì caác (trûúâng húåp ÊËn Àöå, Thaái Lan, ). nïìn vùn hoaá àõa phûúng vaâ khu vûåc, Viïåc thûåc hiïån nhiïåm vuå quaãn lyá nhaâ khuyïën khñch viïåc nghiïn cûáu, tòm hiïíu nûúác àöëi vúái hoaåt àöång TT noái chung caác nïìn vùn hoaá, lõch sûã vaâ thûåc tiïîn vaâ hïå thöëng TT quöëc gia noái riïng àûúåc cuãa khu vûåc; giao cho möåt Böå, nhû úã nûúác ta laâ Böå - Cung cêëp caác dõch vuå giaá trõ gia Khoa hoåc vaâ Cöng nghïå. tùng nhû cêåp nhêåt TT vïì möi trûúâng ÚÃ nûúác ta, àïën nay, phêìn lúán caác kinh doanh cuãa caác nûúác àùåc thuâ; nguöìn lûåc TT àïìu àûúåc hònh thaânh trïn - Tiïën haânh trao àöíi tri thûác bùçng cú súã sûã duång ngên saách cuãa Nhaâ nûúác. viïåc thûåc hiïån caác dõch vuå dõch caác baâi Nhû vêåy, Nhaâ nûúác laâ chuã súã hûäu cuãa baáo thñch húåp nhùçm truyïìn baá trong phêìn taâi nguyïn thöng tin naây, vaâ do cöång àöìng doanh nghiïåp theo yïu cêìu vêåy, Nhaâ nûúác coân coá traách nhiïåm rêët thûúâng xuyïn hay yïu cêìu tûác thúâi; lúán trong viïåc thûåc hiïån chûác nùng quaãn lyá nhaâ nûúác cuãa mònh àïí phaát - Xêy dûång cú súã haå têìng TT quöëc triïín, sûã duång vaâ khai thaác coá hiïåu quaã gia àaãm baão viïåc taåo dûång möåt KGTT caác nguöìn TT naây phuåc vuå cho phaát àûúåc kïët nöëi trong toaân quöëc nhùçm laâm triïín àêët nûúác. Tuy nhiïn, theo chiïìu tùng võ thïë cuãa Viïåt Nam trong khu vûåc hûúáng phaát triïín chung, Nhaâ nûúác cêìn vaâ trïn quöëc tïë. coá caác chñnh saách àïí tûâng bûúác xaä höåi 2.7. Nöåi dung 7- Tùng cûúâng hoaåt hoaá hoaåt àöång naây. Trong böëi caãnh àoá, àöång quaãn lyá nhaâ nûúác àöëi vúái hïå thöëng Böå KH&CN cêìn tùng cûúâng vaâ àöíi múái thöng tin KH&CN quöëc gia cú chïë vaâ nöåi dung quaãn lyá àöëi vúái hoaåt ÚÃ caác mûác àöå khaác nhau, Hïå thöëng àöång TT. Cú quan quaãn lyá nhaâ nûúác 12 THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 1/2014
10. Nghiïn cûáu - Trao àöíi cêìn sûã duång caác phûúng tiïån: Viïåc thûåc hiïån nhûäng biïån phaáp coá - Caác vùn baãn phaáp quy; tñnh chiïën lûúåc trïn àêy seä taåo àaâ cho - Caác taâi liïåu quy phaåm; caác cú quan TT Viïåt Nam phaát triïín maånh vaâ trúã thaânh nhûäng cú quan TT - Dûå aán nhaâ nûúác àêìu tû trûåc tiïëp; hiïån àaåi, àaáp ûáng caác tiïu chuêín vaâ yïu - Dûå aán nhaâ nûúác taâi trúå; cêìu höåi nhêåp quöëc tïë. - Caác cú chïë àïí huy àöång vaâ àa daång Cuöëi cuâng, àïí khùæc phuåc hiïån tûúång nguöìn vöën cho hoaåt àöång TT; caát cûá vïì TT, sûå trò trïå vaâ coân nhiïìu - Töí chûác xêy dûång vaâ phï chuêín caác yïëu keám cuãa ngaânh TT trong thúâi gian chiïën lûúåc, chñnh saách, caác dûå aán lúán qua, chuáng ta cêìn taåo cú chïë thûåc hiïån phaát triïín hïå thöëng TT. vúái sûå tham gia cuãa nhiïìu cú quan Trong quaá trònh thûåc hiïån quaãn lyá (multiagency participation) nhû coá sûå nhaâ nûúác cêìn thay àöíi phûúng thûác kïët húåp cuãa Böå KHCN vúái caác Böå kiïím tra, kiïím soaát, àaánh giaá chêët Thöng tin vaâ Truyïìn thöng, Böå Vùn lûúång vaâ hiïåu quaã hoaåt àöång TT, sûã hoaá, Thïí thao vaâ Du lõch, Böå Giaáo duåc duång caác nguöìn lûåc àûúåc Nhaâ nûúác àêìu vaâ Àaâo taåo, Böå Kïë hoaåch vaâ Àêìu tû, Böå tû cho hoaåt àöång cuãa hïå thöëng. Nöåi vuå. Taâi liïåu tham khaão 1. Boist, M.H (1995). Information Space: A framework for 8. Chó thõ söë 58 CT/TW ngaây 17/10/2000 cuãa Böå Chñnh learning in organizations, institutions and culture. London. trõ vïì “Àêíy maånh ûáng duång vaâ phaát triïín CNTT phuåc vuå sûå 2. Grieves.M. (1998). Information Policy in the Elec- nghiïåp CNH, HÀH àêët nûúác”. tronic Age. Browker,. 270p. 9. Àï ì aná tin hocå hoa á quanã ly á hanhâ chñnh nha â nûúcá giai 3. UNESCO’s general Information Programme: The àoanå 2001 - 2005 (Ban hanhâ kemâ theo Quyïtë àõnh söë Characteristics, Activities and Accomplishment.- Informa- 112/2001/QÀ-TTg ngayâ 25/7/2002 cuaã Thu ã tûúngá Chñnh phu).ã mation Development, 1988, Vol. 4, pp 208-238. 10. Kedrovskii O.V. (1998). Nguöìn lûåc thöng tin vaâ 4. Gray, J. (1988). National information Policies: Prob- chñnh saách thöng tin. TC Thöng tin KH&CN, Söë 7 (tiïëng lems and Progress. London. Nga) 5. Montviloff V (1990). National information Policies. 11. Nguyïîn Hûäu Huâng. (2001). Têåp baâi giaãng vïì Chiïën Hanbook on the formulation, approval, implementation and lûúåc vaâ Chñnh saách Thöng tin. H., operation of Information Policy. Paris, Unesco. 12. Nguyïîn Hûäu Huâng (2005). Thöng tin: Tûâ lyá luêån túái 6. Moore N, (1993). Information Policy and strategic development: a framework for the analysis of policy objec- thûåc tiïîn. H: Vùn hoáa & thöng tin, 835 tr. tives.- Aslib Proceedings, 45, 280-285. 13. Nguyïîn Hûäu Huâng (1998). Möåt sö ë quan àiïím vïì 7. Phan Àònh Diïåu (1995). Chûúng trònh phaát triïín xêy dûång chñnh saách quöëc gia vïì thöng tin trong thúâi kyâ CNTT vaâ viïåc phaát triïín kinh tïë úã nûúác ta. Höåi thaão quöëc CNH, HÀH. Kyã yïëu Höåi thaão khoa hoåc. H. gia vïì kinh tïë thöng tin trong Chûúng trònh cöng nghïå 14. Phinko. O. Phaát triïín khöng gian thöng tin nûúác thöng tin. Haâ Nöåi, Nga. TC Nguöìn lûåc thöng tin Nga, 1998, Söë 3 (tiïëng Nga) (Ngaây Toâa soaån nhêån àûúåc baâi: 15-10-2013; Ngaây phaãn biïån àaánh giaá: 18-11-2013; Ngaây chêëp nhêån àùng: 18-12-2013). THÖNG TIN vaâ TÛ LIÏÅU - 1/2014 13