Hệ thống Quản trị tiên tiến - Hướng phát triển bền vững cho các tổ chức kinh tế

Nội dung text: Hệ thống Quản trị tiên tiến - Hướng phát triển bền vững cho các tổ chức kinh tế

1. Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 Hệ thống Quản trị tiên tiến - Hướng phát triển bền vững cho các tổ chức kinh tế TS. Nguyễn Tiến Dũng1,*, ThS. Nguyễn Xuân Hà2, ThS. Lê Thị Tuyết2 1Khoa Quản trị Kinh doanh, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Quốc gia Hà Nội 2Trung tâm Đào tạo GAMI, Tập đoàn GAMI Nhận ngày 18 tháng 5 năm 2009 Tóm tắt. Các tổ chức kinh tế đang đối mặt với thời đại bão táp của quá trình toàn cầu hóa. Làm thế nào để tổ chức có thể đảm bảo khả năng tồn tại và phát triển bền vững tổ chức của mình? Hệ thống Quản trị tiên tiến (GMS) kết nối giữa lý thuyết và thực hành nhằm giúp cho các tổ chức đối mặt thành công với những thay đổi hay thách thức của thời đại. GMS không chỉ tiếp nhận các nguyên lý quản trị hiện đại nhất của phương Tây, mà còn kế thừa các tư tưởng triết học sâu sắc của phương Đông về xã hội và con người. GMS chính là khoa học về hành vi con người, được rút tỉa sáng tạo, tổng hợp từ những chuyên ngành kinh tế, đạo đức, triết học, tâm lý, văn hóa, quản trị. GMS dựa trên lý thuyết về tư duy hệ thống hình thành một hệ thống quản trị hoàn chỉnh giúp tổ chức tự giải phóng khỏi những lực cản không nhìn thấy trước đây, và hoàn thiện khả năng đối phó và nảy sinh một năng lực sáng tạo mới vững vàng, vượt qua các thử thách, chinh phục những đỉnh cao mới trong việc thực hiện các sứ mệnh và mục tiêu cao cả của mình. *Quá trình toàn cầu hóa đang diễn ra với tốc khu vực, những nước và doanh nghiệp bị thua độ chóng mặt và toàn cầu hóa kinh tế là một xu thiệt hoặc thậm chí bị đẩy ra khỏi dòng chảy sôi hướng nổi trội. Quá trình toàn cầu hóa hiện nay động của thương là quá trình vừa hợp tác, vừa đấu tranh nhằm mại và đầu tư “Toàn cầu hoá - sự dỡ bỏ các thiết lập một trật tự kinh tế thế giới mới bảo quốc tế. hàng rào dẫn đến tự do đảm phân phối lợi ích công bằng hơn và hợp lý Có thể nói thương mại và sự hội nhập hơn. Toàn cầu hoá - sự dỡ bỏ các hàng rào dẫn các nhà quản lý đến tự do thương mại và sự hội nhập mạnh mẽ mạnh mẽ hơn của các nền ngày nay đang kinh tế quốc gia - có thể là hơn của các nền kinh tế quốc gia - có thể là một đối mặt với thời lực đẩy tốt và có tiềm năng nâng cao mức sống một lực đẩy tốt và có tiềm đại bão táp. Vấn năng nâng cao mức sống của của mọi nguời trên thế giới, đặc biệt là người đề đầu tiên được nghèo. Tuy nhiên, toàn cầu hóa hoàn toàn mọi nguời trên thế giới, đặc đặt ra đối với họ không phải là "trò chơi" hai bên đều thắng, mà biệt là người nghèo.” là phải đảm bảo nó thường gây ra hiệu ứng hai mặt. Có những khả năng tồn tại của tổ chức mình, bằng cách khu vực, những nước và doanh nghiệp giàu lên tạo ra một cơ cấu lành mạnh, lâu dài, đứng nhanh chóng nhờ toàn cầu hóa; nhưng có những vững trước những giông tố nhất thời, vượt qua ___ được những biến động đột ngột, và có thể * ĐT: 84-4-37687142 khẳng định mình trong những hoàn cảnh khắc E-mail: nguyentiendzung@gamigroup.com nghiệt. 43
2. 44 N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 Mọi tổ chức của xã hội từ nhỏ đến lớn lấy Để phát triển bền vững GMS không thể là con người là đối tượng, là trung tâm thì mới có một sự tổng hợp đơn giản những vấn đề nêu cơ sở để tồn tại. Trong thập niên gần đây, người trên, mà phải là một hệ thống hoàn chỉnh dựa ta không chỉ thảo luận mà còn bắt tay vào thực trên lý thuyết về tư duy hệ thống (Jamshid hiện trách nhiệm doanh nghiệp đối với cộng Gharajedaghi, 2007). Tư duy hệ thống giúp đồng xã hội, phát triển kinh tế bền vững bằng chúng ta nhìn một cách toàn diện, nhìn vào các cách tôn trọng môi trường. Các quốc gia có nền mối quan hệ hơn là sự việc, nhìn vào mẫu thay kinh tế phát triển phải có nghĩa vụ với các quốc đổi hơn là những “bức tranh chụp nhanh” tĩnh. gia chậm phát triển. Những nhận thức này khởi Tư duy hệ thống tạo nên sự kết hợp tinh tế nguồn từ sự tư duy cơ bản là con người tôn nhằm làm cho những hệ thống sống mang đặc trọng con người. Triết lý này là điểm chung của tính độc đáo riêng của nó. Đồng thời khi chúng các nền văn minh, văn hóa Đông Tây. ta hiểu cấu trúc của hệ thống mà chúng ta tồn tại trong đó sẽ cho phép ta bắt đầu một quá trình tự giải phóng khỏi những lực cản không 1. Hệ thống Quản trị tiên tiến - hướng phát nhìn thấy trước đây, và hoàn thiện khả năng đối triển bền vững phó, thậm chí có thể thay đổi chúng, tức là nảy sinh một năng lực sáng tạo mới. Một hệ thống Hệ thống Quản trị tiên tiến chỉ ra con đường thường bao gồm năm đặc tính: tính mở, tính có đi đến sự phát triển bền vững thông qua việc kết chủ đích, tính đa chiều, tính nổi trội, và tính nối giữa lý thuyết và thực hành nhằm giúp cho phản trực giác (Diễn giải 1) các tổ chức đối mặt thành công với những thay đổi hay thách thức của thời đại. Cơ sở lý luận Diễn giải 1: Các đặc tính của hệ thống của GMS nằm sâu trong môn khoa học về các ứng xử của con người. Đặt biệt GMS không chỉ Một hệ thống thường bao gồm năm đặc tính, năm đặc tính này thường cùng nhau tương tác tiếp nhận các nguyên lý quản trị hiện đại nhất hình thành nên lối ứng xử của một tổ chức như của phương Tây, mà còn kế thừa các tư tưởng một hệ thống đa trí tuệ và có chủ đích. triết học sâu sắc của phương Đông về xã hội và con người. GMS - Tính chất mở: Các hệ thống tự tổ chức chỉ được xây dựng “Hệ thống Quản trị tiên tiến có thể hiểu được trong bối cảnh tương tác với trên cơ sở chỉ ra con đường đi đến sự môi trường xung quanh chúng; nghiên cứu làm phát triển bền vững thông qua - Tính chủ đích: Các hệ thống tự tổ chức tương cách nào để mỗi việc kết nối giữa lý thuyết và tác với bên ngoài thông qua các hành động lựa chọn thành viên trong thực hành nhằm giúp cho các ứng xử có chủ đích đến mục tiêu nhất định; tổ chức có thể tổ chức đối mặt thành công với - Tính đa chiều: Mọi hệ thống tự tổ chức đều có đạt được kết quả những thay đổi hay thách thức năng lực nhìn nhận rõ những quan hệ bổ sung trong tốt nhất trong của thời đại.” các xu hướng đối lập và tạo dựng nên các tổng thể cuộc đời, trong hữu hiệu ghép lại từ những phần rời đơn điệu; công việc. GMS chính là khoa học về hành vi - Tính nổi trội: Một hệ thống tự tổ chức biểu con người, được rút tỉa sáng tạo, tổng hợp từ hiện ra bên ngoài, bằng một vài đặc tính nổi trội những chuyên ngành kinh tế, đạo đức, triết học, hình thành từ nhiều khả năng riêng lẻ của các tâm lý, văn hóa, quản trị. GMS còn tìm hiểu từ thành phần hệ thống; lịch sử các bài học thành công hay thất bại của - Tính phản trực giác: Mọi hệ thống tự tổ nhân loại trong quá trình tìm kiếm sự hòa bình, chức luôn phản ứng lại với mọi tác động bên thịnh vượng và tiến bộ xã hội. GMS cố gắng tiếp ngoài đến hệ thống bằng một chuỗi ứng xử nội thu chọn lọc các kết quả nghiên cứu bổ ích trong tại không dự đoán trước. các ngành khoa học, xã hội, chính trị, chiến lược Nguồn: Systems Thinking: Managing Chaos cạnh tranh, quân sự và đổi mới công nghệ. and Complexity.
3. N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 45 Cả năm đặc tính này đều rất quan trọng, tranh, hợp tác và thích nghi đang được nhiều nhà nhưng đáng chú ý nhất là tính nổi trội của các hệ khoa học hệ thống nghiên cứu như là một cơ chế thống phức tạp, đặc tính này đã được biết đến từ chủ chốt của các quá trình tiến hóa và phát triển lâu dưới mệnh đề quen thuộc “một hệ thống là lớn trong hầu hết các lĩnh vục của tự nhiên, vật chất, hơn tổng gộp của các thành phần tạo nên nó”; nổi sự sống, trí tuệ, kinh tế và xã hội. Hình 1 thể hiện trội thông qua các tương tác đa dạng của cạnh nguyên lý thiết kế hệ thống GMS. Hgf Hình 1. Cách thức thiết kế hệ thống GMS. Dựa trên nguyên lý thiết kế hệ thống, Sơ đồ muốn có tiếng tốt, được thừa nhận, cảm giác cấu trúc GMS được mô tả dưới hình tượng một công bằng, trước sức ép từ cạnh tranh bên ngoài quả tên lửa đẩy (hình 2), đóng vai trò như một đối với cả nhóm (hay một tổ chức mà chúng ta phương tiện đặc biệt quan trọng nhằm giúp các thuộc về) đã vượt qua tính ích kỷ cố hữu của tổ chức tiến nhanh về phía trước, đến những chúng ta, giúp tạo ra các động lực cho sự hợp vùng đất lạ chưa khai sáng, vượt qua các thử tác giữa mọi người, vì một mục tiêu chung có lợi hơn cho cả tập thể. Đó là điều thiện chung thách, chinh phục những đỉnh cao mới trong của chúng ta. việc thực hiện các sứ mệnh và mục tiêu cao cả của mình. Mở rộng phạm vi hơn nữa, các nhà quản lý của đa số công ty đều nghĩ về những công ty khác như là những đối thủ cạnh tranh của họ, và 2. GMS bao gồm 6 phân hệ thực vậy, họ là các đối thủ cạnh tranh. Các công ty cố gắng đạt lợi nhuận cao hơn. Thị trường 2.1. Đích nhắm tối thượng điều chỉnh làm cho giá cả hạ xuống tới mức gần với giá thành sản phẩm. Mọi công ty đều cố Con người sẽ hạnh phúc hơn nếu họ có tình gắng phát triển đa dạng hóa và trở thành công thương và lòng tri ân những gì họ có. Hạnh ty lớn mạnh hơn. Các lực điều chỉnh của thị phúc không chỉ phụ thuộc vào hoàn cảnh bên trường làm cho các công ty này bị chia nhỏ, suy ngoài và các mối quan hệ, nó còn phụ thuộc vào yếu đi và dẫn đến sụp đổ. Đối với mọi công ty, thái độ và hành vi của chính chúng ta. Hơn nữa dù lớn hay nhỏ, đối thủ cạnh tranh cuối cùng hành vi tốt của một người bao giờ cũng kéo của họ không phải là các công ty khác mà chính theo hành vi tốt của nhiều người. Chính mong là thị trường. Một công ty tồn tại và phát triển
4. 46 N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 được chỉ khi nó có thể tấn công vào thị trường - Ở tổ chức thì đích nhắm tối thượng chính và nó sẽ mất quyền tồn tại khi nó không còn là phục vụ xã hội, vì sự phồn vinh của xã hội, vì khả năng chiếm lĩnh những mục đích cao cả hơn lợi nhuận. thị trường nữa. “Con người sẽ hạnh - Ở một quốc gia chính là phục vụ nhân Chúng ta ai cũng phúc hơn nếu họ có tình loại, vì một thế giới tốt đẹp hơn. muốn có được một thương và lòng tri ân Một xã hội không trở nên thịnh vượng nếu cuộc sống phồn vinh, những gì họ có.” mọi người không thể cam kết với nhau, họ phải hạnh phúc và luôn nỗ giữ lời hứa, kể cả sau đó việc đó có thể bất lợi lực để đạt được điều này. Nhưng mỗi người lại cho họ. Luật pháp, và ngay cả nhu cầu về quyền là một thành viên trong tổ chức và rộng hơn là lực, tiền bạc là những cơ chế không thích hợp một thành phần trong tổng thể xã hội rộng lớn. để cưỡng chế nó. Có một cơ chế hiệu quả hơn đó Vậy đích nhắm tối thượng chính là thang bậc là sự cưỡng chế được gọi là sự cam kết và lòng nhu cầu cao nhất (theo thang bậc nhu cầu của tin. Các thành viên trong một tổ chức, một cộng Maslow - (Diễn giải 2) (Abraham H. Maslow, đồng cùng hướng đến một mục đích chung - Phồn 1943) ở mỗi vai trò khác nhau: vinh khi có được niềm tin vào nhau. - Ở mỗi cá nhân chính là sự hướng thiện. Hình 2. Sơ đồ cấu trúc GMS.
5. N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 47 Diễn giải 2: Tháp nhu cầu của Maslow Abaraham Maslow, người đưa ra một biểu đồ cấp bậc về nhu cầu của con người dưới dạng hình chóp như trong dưới đây: Hết lòngvì lợi ích, sự phát triển và thịnh vượng của Phục vụ Phục vụ người khác, xã hội. Hướng thiện xã hội nhân loại Tính tự phát, tính tự nhiên, hướng mục tiêu, phiêu lưu, sáng tạo, phát triển tiếp, tự thể hiện, phong cách Thể hiện Ảnh hưởng Quyền lực kiểm soát cuộc đời, tự khẳng định. Tự trọng, tự tin, sức mạnh, thành tựu, thẩm quyền, thành thạo và kiến thức, sự công nhận, thân phận, Tôn trọng Tư tưởng Triết lý nhân cách, uy tín, sự chú ý. Tình cảm, hữu nghị, truyền thống, tiếp xúc, nhu cầu được chấp nhận, tình yêu, an toàn, tính Xã hội Cái đẹp Văn hóa cộng đồng, ý thức họ hàng Sự ổn định, tin cậy, quy tắc trật tự, luật và các hạn chế, tự do, an toàn, công việc, bảo An toàn Tri thức Khoa học vệ tài sản, nuôi dưỡng người già, sức khỏe Thức ăn, đồ uống, oxy, tình dục, vệ sinh Sinh lý Sức khỏe Kinh tế Cá nhân Tổ chức Quốc gia Hình 3. Thang bậc nhu cầu Maslow cho cá nhân, tổ chức và quốc gia. Về cơ bản, thuyết Maslow cho cá nhân chỉ ra rằng sẽ không có động lực thúc đẩy chuyển tiếp lên mức nhu cầu cấp cao hơn cho đến khi nhu cầu ở cấp thấp được đáp ứng. Một người bình thường trong một ngày cũng sẽ có sự thay đổi thang bậc nhu cầu tùy thuộc vào hoàn cảnh thực tế. Do đó người nhân viên trong một buổi làm việc sẽ nghỉ làm giữa ngày để ăn trưa khi họ thấy đói. Chúng tôi đề xuất các thang bậc Maslow cho tổ chức và quốc gia như trên. 2.2. Tư duy hài hòa mục tiêu trước mắt và lâu dài, sự thay đổi và tính liên tục - có thể sẽ không bao giờ được Trong mỗi con người, tổ chức đều tồn tại dung hòa một lần và cho mọi thứ. Chúng tạo ra những mâu thuẫn. Tất cả những người lãnh đạo những mâu thuẫn. Để có hiệu quả, một tổ chức doanh nghiệp đều nói về nhu cầu phải có mục phải mang những thuộc tính mâu thuẫn nhau, tiêu; với cùng lý lẽ đó một số người khác lại thậm chí loại trừ nhau. Nếu làm bất cứ điều gì nhấn mạnh đến lợi nhuận ròng của doanh đến mức thái quá cũng có thể là mạo hiểm (nếu nghiệp. Một số công ty đang có sự phân quyền không muốn nói là vô cùng nguy hiểm), vì thì ủng hộ lãnh đạo công ty hướng tới khách vậy cần biết hài hòa (Diễn giải 3) (Nguyễn Tiến hàng. Nhưng cũng có những công ty đi theo Dũng, 2005), nhìn nhận sự việc trong một hệ định hướng tập trung các nguồn lực để khai thống tổng thể hoàn chỉnh với nhiều thành thác lợi thế kinh tế quy mô lớn Các lực đối phần, mối quan hệ, đặc tính đối lập. kháng tạo ra các nghịch lý, điều này làm cuộc Như vậy, một tổ chức cần có khả năng tư sống sinh động hơn. duy hệ thống cao. Ngày nay tư duy hệ thống sẽ Các xu thế đối nghịch nhau - phân tách và cần thiết hơn bất kỳ lúc nào vì chúng ta ngày sáp nhập, chủ trương hướng nội và hướng càng phải đối mặt với những vấn đề phức tạp ngoại, sự phân quyền và nhóm - đội công tác, hơn. Có lẽ lần đầu tiên trong lịch sử, con người
6. 48 N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 có khả năng tạo ra nhiều thông tin hơn mức có phóng khỏi những lực cản không nhìn thấy thể tiếp thu, làm phong phú thêm nhiều mối liên trước đây, và hoàn thiện khả năng đối phó và hệ đa chiều vượt ra khỏi khả năng kiểm soát và thậm chí có thể thay đổi chúng, tức là nảy sinh làm cho thế giới thay đổi nhanh đến mức chính một năng lực sáng tạo mới. con người không thể bắt kịp. Rõ ràng sự phức tạp đạt đến mức xưa nay chưa từng gặp. Xung quanh ta đầy rẫy những ví dụ về “sự đổ vỡ có 3. Thiết kế tổ chức hệ thống” - bầu khí quyển, trái đất nóng dần lên, hệ sinh thái mất cân bằng, lạm phát và Một hệ thống được vận hành tốt, hiệu quả thiếu tiền mặt, mất cân đối nông thôn và thành đòi hỏi phải được thiết kế tốt, hệ thống phải có thị những vấn đề mà không chỉ do vài cấu trúc tổ chức, cấu trúc vận hành và cấu trúc hài hòa. Diễn giải 3: Tư duy Âm-Dương Cấu trúc tổ chức được coi là “phần mềm” - trí tuệ của tổ chức, muốn có một tổ chức xuất sắc phải biết tạo ra một cấu trúc tổ chức phù hợp. Có nhiều cách thức cấu trúc hoạt động của tổ chức như: cấu trúc hoạt động theo chức năng, theo quá trình, hay theo dự án Người lãnh đạo - người kiến trúc sư sẽ liên tục điều chỉnh hình thức và nội dung của tổ chức cho phù hợp và họ thường dựa vào hai câu hỏi sau đây: Quy luật Bản chất: Bản chất vạn vật là không có gì hoàn toàn âm hoặc hoàn toàn dương, trong - Cần phải có những quyết định nào và cách thực thi ra sao nhằm thực hiện các hoạt âm có dương và trong dương có âm. động nào để tổ chức phát triển? Quy luật Quan hệ: Âm và dương luôn gắn bó mật thiết với nhau, vận động và chuyển hóa cho - Những năng lực cốt lõi nào cần cho tổ nhau: âm phát triển đến cùng cực thì chuyển chức? thành dương, dương phát triển đến cùng cực Việc trả lời những câu hỏi này sẽ giúp cho thì chuyển thành âm. tổ chức hình thành nên những nhóm công tác, những bộ phận phòng ban tương ứng với những nguyên nhân đơn giản gây ra. Tương tự, các tổ cá nhân thích hợp cùng làm việc với nhau để chức vẫn thất bại cho dù họ có những cá nhân đưa tổ chức tiến lên. xuất sắc, có sản phẩm hấp dẫn bởi vì họ không biết phối hợp có hiệu quả những chức năng đa Một cấu trúc tổ chức tốt thì chưa đủ cần dạng và những tài năng thành một tổng thể phải có một cấu trúc vận hành hiệu quả, bao hoàn chỉnh. gồm các quá trình quản lý nguồn nhân lực, quá Không có tư duy hệ thống thì không có sáng trình dự toán kinh phí, quá trình kiểm soát tốt tạo hoặc phương tiện nhằm phối hợp tất cả các với các biện pháp khuyến khích tác động đến nguyên lý của xã hội và áp dụng vào thực tế. Tư hành vi của từng cá nhân và mang lại những duy hệ thống là viên đá nền tảng cho một tổ chức thay đổi lớn cho tổ chức đồng thời giúp các không ngừng học tập để tăng trưởng giá trị tri thành viên trong tổ chức phát hiện ra những cơ thức trong một nền kinh tế tri thức của thế kỷ 21. hội kinh doanh mới như thế nào. Và, làm sao người lãnh đạo có thể tác động vào sự trì trệ của Nếu chúng ta không nhận biết được cấu tổ chức để vận động theo kịp những cơ hội mới. trúc của hệ thống, chúng ta sẽ bị làm tù nhân trong hệ thống. Ngược lại, học và hiểu những Ngoài ra, hệ thống tốt cũng cần có một cấu cấu trúc hệ thống mà chúng ta tồn tại trong đó trúc hài hòa đảm bảo đưa hệ thống đạt đến sự sẽ cho phép ta bắt đầu một quá trình tự giải chân - thiện - mỹ, đi theo đúng đạo của tự
7. N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 49 nhiên. Cấu trúc hài hòa chính là sự cân bằng 4. Nguồn nhiên liệu cho GMS Âm - Dương, Ngũ hành(1) (Nguyễn Tiến Dũng, 2005): GMS được hình thành và xây dựng trên cơ - Hài hòa trong các mối quan hệ đối lập sở kết nối giữa lý thuyết và thực hành, thấm (Âm - Dương) trước mỗi quyết định, mỗi hành nhuần các tư tưởng tiến bộ của văn minh nhân động phải cân nhắc điều thuận - nghịch, cái lợi loại trong các ngành khoa học, kỹ thuật, tư - cái hại, cái trước mắt - cái lâu dài , trong tưởng triết học lớn, kế thừa các giá trị văn hóa lãnh đạo, tinh thần của dân tộc Việt Nam. Bên cạnh đó, chúng ta đặc GMS tiếp thu được những quan điểm tiên tiến biệt quan tâm và nhân văn trong bộ môn kinh tế học vì sự sự cân bằng phát triển. Như vậy, nguồn nguyên liệu quý giá giữa công tác cho GMS phát triển chính là Triết học, Kinh tế, lãnh đạo chiến Văn hóa và Khoa học. lược (Leader) Triết học: Việt Nam là quốc gia chịu ảnh với công tác hưởng của 3 hệ tư tưởng Nho giáo, Phật giáo, quản lý Đạo giáo. Phật giáo là hệ thống triết học vô (Manager); Hình 4. Hài hòa Ngũ Hành. thần, đề cao trí tuệ, giác ngộ và giải thoát; Phật - Hài hòa trong các mối quan hệ tương sinh giáo coi cuộc đời là bể khổ, gốc của cuộc đời là tương khắc (Hài hòa Ngũ Hành). Hài hòa ngũ bể khổ, gốc của bể khổ là lục dục: Tham, Sân, hành đòi hỏi cần ph ải cân nhắc các mối quan hệ Si, Hỷ, Ái, Nộ; do vậy, muốn diệt khổ thì phải diệt dục. Vì ạđ o Phật đã từng được xem là quốc tương sinh tương hj kh ắc giúp hệ thống có khả năng hành động hiệu quả và khả năng tự điều giáo nên các triều đại phong kiến tại Việt Nam chỉnh cao. trong khoảng thế kỷ XI - XIV đã có rất nhiều chính sách khuyến khích đạo Phật phát triển. Cân bằng là điều mà triết lý Nho giáo yêu Nếu Phật giáo là hệ thống điều hòa hành vi trên cầu để đạt được thịnh vượng: “Nếu đạt được phương diện tâm lý cá nhân, thì Nho giáo là hệ trung hòa, thì trời và đất sẽ định vị đúng chỗ, thống điều hòa trên diện đạo đức - đạo lý, vốn vạn vật sinh sôi nảy nở.” Trong một tổ chức để làm nền tảng cho hành vi mỗi người trong xã được trung hòa, các cá nhân cần phải phụ thuộc hội. Trong thời kỳ ổn định và phát triển đất lẫn nhau vì lợi ích của tập thể (gia đình riêng nước, Nho giáo tỏ ra là một công cụ hữu hiệu hay rộng hơn, vì lợi ích của doanh nghiệp) và trong việc trị nước. Nho giáo cung cấp cho các gắn với tinh thần triết lý trung dung(2) mà (3) (4) nhà lãnh đạo hệ thống lý thuyết và các bài học Khổng Tử và Lão Tử thường khuyên con kinh nghiệm về đạo trị nước, về mặt tổ chức người nên hành xử theo. nhà nước và quản lý xã hội. Nó phân biệt rạch ___ ròi quan hệ vua - tôi, đề cao tư tưởng trung (1) Âm dương Ngũ hành là triết lý cốt lõi của phương quân, ái quốc. Như vậy, ứng dụng Nho giáo vào Đông (Trung Quốc, Hàn Quốc, Việt Nam ) về quy luật công tác điều hành quản lý doanh nghiệp Việt vận động chung của mọi hệ thống, bao trùm và xuyên Nam là vô cùng cần thiết và phù hợp. suốt trong tự nhiên và xã hội. (2) Nguyên tắc xử thế trung dung - nghĩa là duy trì ộm t đời sống và thế giới quan quân bình và hợp nhất. Chữ “trung” tóm lược tinh túy của các giáo điều Khổng Tử gắn liền với biện pháp chiết trung: tránh các cực đoan và nổi tiếng người Trung Hoa, các bài giảng và triết lý của giữ một vị trí ôn hòa chín chắn. Lão Tử, người sống trước ông có ảnh hưởng rộng lớn đối với đời sống và tư tưởng Khổng Tử một chút và là ông tổ của học thuyết đạo gia, của các nền văn hóa Đông Á. cũng khuyên hành xử trung dung trong triết lý khai sáng (4) Lão Tử (Thế kỷ 6 TCN) là một nhân vật chính yếu của mình. trong Triết học Trung Quốc. Lão Tử được coi là người viết (3) Khổng Tử (còn gọi là Khổng Phu Tử; 27 tháng 8 âm, Đạo Đức Kinh - cuốn sách của Đạo giáo có ảnh hưởng 551 - 479 TCN) là một nhà tư tưởng, nhà triết học xã hội lớn, và ông được công nhận là Khai tổ của Đạo giáo.
8. 50 N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 Kinh tế học: Thị trường tự do là một thị 5. Các động cơ tăng trưởng của GMS(5) trường vận hành thông qua trao đổi tự nguyện. Kinh tế học thông thường ủng hộ nền kinh tế thị GMS với hình tượng là một tên lửa đẩy đưa thường vì nó hiệu quả. Mọi trao đổi có thể làm các tổ chức tiến về phía trước đã bao hàm ý lợi cho những người liên quan sẽ diễn ra một nghĩa là một cỗ máy với các động cơ thích hợp cách tự động - miễn là thị trường thật sự tự do. để tạo ra sự chuyển động theo chủ đích nào đó. Như vậy tất cả cái khả năng “được lợi từ doanh Các động cơ vận hành trong cỗ máy GMS bao thương” sẽ thành hiện thực. Một nền kinh tế thị gồm: tổ chức học tập; tái lập đổi mới; định trường lành mạnh đòi hỏi phải có một trình độ hướng con người; hệ thống kết nối và toàn cầu văn minh nhất định và đòi hỏi tính thiêng liêng hóa. của lời hứa. Một xã hội không nhìn thấy tương Một tổ chức học tập: có nghĩa là phát triển lai trong những cam kết và nghĩa vụ cộng những khả năng học tập cụ thể mà các tổ chức đồng sẽ nhìn thấy sự sụp đổ về kinh tế (Vũ truyền thống không có, học tập cách kiểm soát Tiến Phúc, 2003). các hệ thống thuộc con người có quy mô lớn, Văn hóa: Nền đạo đức Việt Nam là một đó là các hệ thống công nghệ, kinh tế, văn hóa tổng hòa các quan niệm, các lý tưởng hết sức và tư tưởng. Điều này đòi hỏi tổ chức phải xây lâu đời của Nho giáo, Phật giáo, Đạo giáo và dựng một hạ tầng cơ sở học tập giúp vận hành truyền thống từ ngàn xưa thờ cúng tổ tiên của các trải nghiệm thực tế, chia sẻ truyền bá tri người Việt. Cái tổng thể đó in sâu vào ý thức xã thức và tiêu chuẩn hóa bằng các mô hình trí tuệ. hội Việt dưới dạng một thứ chủ thuyết đặc Tái lập và đổi mới: Quá trình trải nghiệm, trưng gọi là “đạo”. Theo quan niệm Việt Nam tiêu chuẩn hóa trên cần phải được thực hiện thì chínhạ đ o (“Con đường chân chính”) thể thường xuyên ở những cấp độ cao hơn thông hiện ở lòng yêu mến cha mẹ, kính nể người trên qua quá trình tái lập và đổi mới (Nguyễn Phúc và giữ tròn lễ nghĩa (Trần Ngọc Thêm, 2001). Hoàng, 2008). Ở đây, tái lập tổ chức không theo Khoa học: Chúng ta đều biết rằng, loài nghĩa thông thường, mà thay vì chỉ thu nhỏ lại, người thường xuyên học hỏi từ tự nhiên. Vì vậy các nhà lãnh đạo phải vận dụng tính sáng tạo rất nhiều ý tưởng sáng tạo trong khoa học hay của lực lượng lao động để tái lập công ty. đời sống hàng ngày đều có tính mô phỏng tự Những nhà lãnh đạo của ngày mai sẽ phải học nhiên, nhiều cơ cấu tổ chức được mô phỏng cách tạo dựng một môi trường thực sự đón nhận những sinh vật sống, các hệ sống. Một nền sự đổi thay như là một cơ hội chứ không phải quản trị được sinh vật hóa giúp công nghệ một mối đe dọa. Đây có lẽ là cách duy nhất để trở nên thông minh hơn, giống với sự sống điều hành tổ chức trong một thế giới đầy biến hơn, phù hợp với con người và tập quán của động. Điều này giúp cho các CBNV của tổ chức con người hơn. Chúng ta có thể làm cho quản phát huy năng lực trí tuệ trong tổ chức của họ, trị (bao hàm cả công nghệ quản lý) trở nên thân đối phó với những thay đổi nhanh chóng đang thiết hơn, nhưng chỉ bằng cách cho tổ chức có diễn ra. được sự phức tạp của sinh vật. Có hai cách thức Định hướng con người: Trong thế kỷ 21, để tăng và tối ưu hóa khả năng thích nghi của tổ con người là “cá nhân tự chủ và linh hoạt”, chức chính là: thà khảo sát kỹ lưỡng để tìm ra thông tin và kiến thức được phổ biến rộng rãi, đúng việc làm hơn là chỉ làm công việc cho quyền lực được phân tán và chia sẻ, người quản đúng; thứ đến, phải có khả năng buông bỏ thành công khi đã leo tới tột đỉnh, quay lại và đi ___ (5) tiếp. Đó chính là nguyên lý “phá hủy sáng Creative destruction: Thuật ngữ „Phá hủy sáng tạo” do (5) nhà kinh tế học người Áo - Joseph Schumpeter đưa ra tạo” (Joseph A. Schumpeter, 1996). Chính sự nhằm mô tả quá trình mà các công ty tạo ra giá trị mới cho hiểu biết này sẽ tạo ra thành công hay thất bại xã hội thông qua việc liên tục tạo ra sản phẩm và dịch vụ trong thế kỷ 21. mới theo những cách tốt hơn để làm cho sản phẩm dịch vụ hiện có ngày càng tốt hơn nữa.
9. N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 51 lý và nhân viên cùng quyết định và cùng thực 6. Các lực đẩy gia tốc hiện, như vậy, đòi hỏi tổ chức phải được thiết kế định hướng con người, thay vì mô hình thiết Chiến lược kinh doanh cổ điển là dựa trên kế truyền thống theo chiến lược và quá trình. thị phần cố định và sự hình thành ổn định về Trong đó việc tạo môi trường làm việc theo yêu quỹ tài chính và chúng ta thường bị “sa lầy” cầu của nhân viên là nhu cầu thiết yếu cho sự vào các hoạt động kinh doanh không còn phát phát triển bền vững của tổ chức. triển mạnh. Chính những điều này làm lãng phí Hệ thống kết nối: Bên cạnh đó tổ chức nguồn tài nguyên chiến lược quan trọng nhất cũng tồn tại trong một mạng lưới với nhiều đối của công ty - đội ngũ cán bộ chuyên nghiệp. tượng khác như khách hàng, đối thủ cạnh tranh, Các tổ chức nên tập trung vào các mục tiêu thử các nhà cung cấp, nhà bổ trợ, hình thành ộm t nghiệm đi tiên phong, tập trung và nhân rộng mạng giá trị mà trong đó mỗi thành viên là một nhanh, hơn là dựa trên việc bảo vệ các thị người chơi. Đòi hỏi phải có một sự liên kết các phần đã ổn định. Để làm điều đó, “tên lửa” tổ chức theo kiểu sinh học chính là hệ thống kết GMS cần có lực đẩy gia tốc mạnh mẽ với 6 nối kiểu mạng lưới. Trong mạng lưới ấy sẽ có thành phần sau đây: những hệ thống cấp bậc lệ thuộc và hệ thống cấp bậc tương tác lẫn nhau; đó cũng chính là 6.1. Tầm nhìn và định hướng chiến lược một trong những thuộc tính của các mô hình sinh học. Nghệ thuật và khoa học mới của nền Một tổ chức luôn phải cân nhắc, so sánh kinh tế nối mạng đã đưa ra các nguyên tắc mới việc mình định làm với các việc khác, cơ hội thay thế cho một nguyên lý kinh doanh cũ là: khác trên cơ sở tầm nhìn, năng lực của mình và rộng mở để dung nạp các ý tưởng và vốn nhân của cả các đối thủ cạnh tranh, qua đó so sánh lực bên ngoài lại hoạt động tốt hơn so với các được giá trị mà doanh nghiệp của mình tạo ra công ty chỉ dựa vào tài nguyên và các khả năng cho khách hàng có lớn hơn giá trị mà đối thủ nội tại của mình; tổ chức theo hàng ngang tạo ra không, có phù hợp với mục tiêu mà doanh mang lại hiệu quả kinh doanh cao hơn nhờ khả nghiệp mình đang theo đuổi không. Nếu có thì năng tạo ra sản phẩm và dịch vụ dựa vào thông doanh nghiệp có khả năng tồn tại và phát triển, tin; chia sẻ tri thức, sáng tạo, tài nguyên, còn nếu không thì chỉ có đối thủ mới tồn tại. nâng cao giá trị của các bên tham gia trên Để xác định hướng phát triển của doanh nguyên tắc “cùng thắng” (win-win); và hoạt nghiệp, các nhà lãnh đạo cần phát triển một động toàn cầu. mô hình trí tuệ về tương lai mà doanh nghiệp Vấn đề toàn cầu hóa: đang diễn ra nhanh mong muốn. Mô hình này chính là tầm nhìn chóng trên hầu hết các nước, sự toàn cầu hóa của doanh nghiệp. Tầm nhìn của tổ chức (hình 5) nền kinh tế sẽ làm giảm bớt ảnh hướng của vị phải là định hướng, kế hoạch để doanh nghiệp trí địa lý, cho phép các công ty quốc tế chiếm tạo ra được các giá trị hữu ích cho xã hội. lợi thế hơn các công ty còn vướng trong thị - Tư tưởng cốt lõi: không thay đổi, giải thích trường hướng nội (Trương Đình Tuyển, 2005). vì sao tổ chức tồn tại và hành động vì i đ ều gì. Do đó, ở giai đoạn đầu tiên của sự toàn cầu hóa Trong đó Giá trị cốt lõi: là giá trị, niềm tin mà tổ thì chính bản thân tính toàn cầu tạo ra lợi thế. chức coi trọng nhất và cam kết theo đuổi, thực Có nghĩa là năng lực của một công ty tìm kiếm hiện. Sứ mệnh lý giải tại sao doanh nghiệp tồn tại và huy động đầu vào cũng như tài sản vượt qua và tồn tại vì mục đích cao cả hơn lợi nhuận. các biên giới. Công cuộc toàn cầu hóa mới cùng lúc vừa là nhân vừa là quả của các thay đổi - Tương lai hướng đến tiết lộ điều chúng ta trong sự cộng tác và trong khả năng điều phối muốn trở thành, đạt tới và sáng tạo ra, đòi hỏi của các doanh nghiệp để cách tân và sản xuất. sự thay đổi đáng kể và tiến bộ để duy trì. Các Đây cũng chính là động lực quan trọng trong mục tiêu lâu dài là các mục tiêu “bất khả thi” GMS. mà các nhà quản lý quyết định theo đuổi.
10. 52 N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 Tương lai hướng đến: Tư tưởng cốt lõi: - Mục tiêu trước mắt - Giá trị cốt lõi - Mục tiêu lâu dài - Sứ mệnh Hình 5. Tầm nhìn của tổ chức. Gj 6.2. Thực thi chiến lược tốn nhiều công sức bằng việc chuyển hóa chiến Việc xây dựng một hệ thống quản lý và lược đó vào thực tế. Một hệ thống quản lý và thực thi chiến lược doanh nghiệp là yêu cầu thực thi chiến lược (Hình 6) có thể được chia bắt buộc. Thực tiễn kinh doanh đã chỉ ra rằng làm 6 module chính: việc xây dựng chiến lược không khó khăn và Dfh Hình 6. Hệ thống quản lý và thực thi chiến lược. - Module 1: Các nhà quản lý căn cứ trên quản lý hoạch định các nguồn lực của mình và tình hình thực tế xây dựng chiến lược phù hợp xây dựng các chương trình hành động cụ thể. với tổ chức của mình . Các hoạt động này thường xuyên diễn ra lặp đi - Module 2: Cụ thể hóa chiến lược thành lặp lại trong suốt một năm tạo thành một Hệ Bản đồ Chiến lược (Diễn giải 4) ( Robert S. điều hành (Diễn giải 6) (Robert S. Kaplan, Kaplan, David P. Norton, 1996, 2003) với các David P. Norton, 2008) của tổ chức. chỉ tiêu đo lường cụ thể. - Module 5: Khi kế hoạch hoạt động được - Module 3: Sau khi bản đồ chiến lược ở thực hiện, nhiệm vụ quan trọng lúc này là giám cấp cao nhất của tổ chức được xây dựng xong, sát và kiểm tra để đảm bảo mọi thứ được thực các nhà quản lý căn chỉnh và kết nối các bộ hiện theo kế hoạch. phận, cá nhân trong tổ chức. - Module 6: Các thông tin về quá trình hoạt - Module 4: Khi đã căn chỉnh và kết nối tổ động nội bộ và những biến đổi của môi trường chức xong, cần xây dựng kế hoạch hoạt động kinh doanh sẽ được cập nhật, xử lý, trên cơ sở sản xuất kinh doanh cụ thể, trong đó các nhà đó các nhà quản lý sẽ đánh giá hiệu quả của
11. N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 53 chiến lược đã được đặt ra, từ đó làm tiền đề định sự thành bại của một chiến lược, bởi xét cho việc hiệu chỉnh và cải tiến chiến lược. cho cùng, tất cả các module, tất cả các công cụ Quá trình xây dựng và thực thi chiến lược đều được thực thi bởi các cá nhân của tổ chức. được coi là một nghệ thuật thực sự. Và bởi nó Vì vậy, các tổ chức phải tập trung rất nhiều là nghệ thuật nên phụ thuộc rất nhiều vào công sức vào việc phát triển yếu tố con người người nghệ sĩ. Có thể khẳng định rằng yếu tố trong một tổ chức, coi đó là hạt nhân cơ bản con người là yếu tố quan trọng nhất quyết của sự trường tồn của tổ chức. Hk Diễn giải 4: Hệ điểm cân bằng Một bản đồ Chiến lược dựa trên Hệ điểm cân bằng mô tả một loạt các mối liên kết có quan hệ nguyên nhân kết quả, được nhóm lại trong bốn phối cảnh dựa trên bốn nguyên tắc cơ bản như sau: Phối cảnh tài chính: Mục tiêu cao nhất của một tổ chức là tạo ra giá trị dài hạn không chỉ cho các cổ đông, mà còn cho các đối tượng hưởng lợi khác như những thành viên của tổ chức, khách hàng, cộng đồng. Phối cảnh khách hàng: Giá trị một tổ chức được quyết định bằng mức độ thỏa mãn khách hàng mà tổ chức đó đạt được. Phối cảnh nội bộ: Các quá trình nội bộ tạo ra và phân phối các giá trị giúp thỏa mãn khách hàng, và đồng thời các quá trình nội bộ cũng góp phần thúc đẩy các yếu tố của Phối cảnh tài chính. Phối cảnh Dạy học & Tăng trưởng: Các tài sản vô hình của doanh nghiệp (nhân lực, công nghệ và văn hóa doanh nghiệp) giúp nâng cao chất lượng hoạt động của tổ chức, thông qua đó thỏa mãn tốt hơn nhu cầu của khách hàng. jl Diễn giải 5: Hệ điều hành (HDH) Hệ điều hành (HDH) là quá trình điều hành sản xuất kinh doanh có tính lặp lại được xây dựng theo chu trình thời gian và được thiết kế cho phù hợp. Một tổ chức tốt là một tổ chức có tính sáng tạo, linh hoạt cao nhưng hệ thống điều hành hiệu quả. HDH của mỗi đơn vị đều gắn chặt với 3 quá trình cơ bản: Quá trình xác định chiến lược (S1): S1 thể hiện mong muốn tổ chức muốn tiến tới đâu, là toàn bộ kế hoạch sản xuất kinh doanh tháng, quý, năm sắp tới được xây dựng cụ thể, chi tiết. Để thực hiện tốt S1 cần khai thác, sử dụng và phát huy hai nguồn lực chính là con người và vốn. Quá trình lập ngân sách (S2): S2 trả lời câu hỏi những nguồn lực tài chính nào cần để thực hiện được mục tiêu đề ra. Một kế hoạch ngân sách hoạt động (S2) nhìn thẳng về phía trước và chỉ rõ làm như thế nào để đạt được các chỉ tiêu tài chính về doanh thu, lợi nhuận, dòng tiền mặt, Quá trình kế hoạch nguồn nhân lực (S3): S3 không chỉ là công việc thống kê, xếp hạng, đánh giá nhân sự mà còn phải tập trung vào công tác huấn luyện, đào tạo và chuẩn bị lãnh đạo nguồn thông qua trao đổi hai chiều, trao
12. 54 N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 đổi thẳng thắn với nhân sự được lựa chọn. Quá trình S3 giúp quá trình S1 và S2 ợđư c thực thi hiệu quả. Hệ điều hành cũng như là một hệ thần kinh mà tổ chức nào cũng có. Trình độ quản trị thực thi chiến lược của một công ty có cao hay không chính là phụ thuộc vào HDH của công ty đó có được thiết kế tốt và phù hợp hay không. Hệ điều hành là một công cụ hữu hiệu giúp kết nối chiến lược và thực thi thông qua việc hỗ trợ tổ chức có cái nhìn logic hơn về việc hoạch định nguồn lực tài chính cũng như con người của mình. julk 6.3. Văn hóa mạnh trong doanh nghiệp - Môi trường văn hóa là chất xúc tác, gắn Văn hóa mạnh trong doanh nghiệp (VHM) kết các cá nhân trong một tổ chức, trong đó các hình thành trên nền tảng lý thuyết Âm - giá trị tinh thần được chia sẻ, các hình mẫu thể Dương, kế thừa từ tinh thần học hỏi nghiên cứu hiện sự khác biệt của tổ chức, các nghi thức, lễ không ngừng của người sáng lập, kinh nghiệm nghi được tổ chức thường xuyên, các quy tắc của những ngày tháng tìm tòi, mở mang gian khổ, ứng xử được thống nhất và quá trình giao tiếp tôi luyện qua các giai đoạn thăng trầm trong kinh nội bộ như dòng máu lan tỏa trong toàn tổ chức, doanh, VHM được đúc kết thành một mô hình gắn kết và vận hành các hoạt động truyền đạt đặc thù (Hình 7) với 5 phần: các niềm tin, giá trị làm cho VHM sống động xuyên suốt. - Hành động trong VHM là các hành động tìm kiếm, lựa chọn, đào tạo những con người thích hợp, xây dựng lãnh đạo nguồn từ trong lòng tổ chức, luôn hành động và thử nghiệm, thực hiện các nhiệm vụ bất khả thi để tiến đến đích cao hơn, cải tiến liên tục cho một chuẩn mực cao hơn trong hiện tại và nỗ lực đầu tư định hướng dài hạn cho tương lai. Mỗi phần là một góc độ hệ thống hóa Văn hóa doanh nghiệp và theo trình tự, định hình chuẩn mực VHM từ tổng quát đến chi tiết. Hình 7. Mô hình VHM. VHM là một tổng thể có kết cấu thống nhất và mạnh mẽ. VHM chính là dung môi thẩm thấu kết nối một chuỗi các hành động quản trị, lãnh - Là một tổng thể thống nhất với hai mối đạo và điều hành tổ chức, xây dựng một tổ chức quan hệ bên trong và bên ngoài có tác động qua Dạy - Học hai chiều trong nền kinh tế tri thức lại với nhau có kết cấu vững chắc dựa trên nền thế kỷ 21. VHM kết nối các cá nhân trong tổ tảng hài hòa Âm - Dương; chức từ các hoạt động hàng ngày với các mục - Tư duy nhị nguyên đòi hỏi tổ chức luôn tiêu, nhiệm vụ chiến lược và hướng tới tương phải duy trì các tư tưởng cốt lõi của mình, ồđ ng lai thịnh vượng bền vững của tổ chức. thời không được phép thỏa mãn với hiện tại dù hiện tại doanh nghiệp đang tiến triển tốt đẹp, 6.4. Tài - Đức khuyến khích, nỗ lực không ngừng cho sự tiến bộ; Một tổ chức muốn tồn tại và phát triển bền - Có cấu trúc hệ thống được thiết kế phù vững bên cạnh các yếu tố cơ bản như thiết kế hợp và thích ứng với sự thay đổi, đồng thời chiến lược, thực hiện ngân sách hoạt động thì chỉnh tề đội ngũ thẳng hàng hướng đích vào các vai trò tổ chức và phát triển nguồn nhân lực là mục tiêu chiến lược và hài hòa giữa tư duy và không thể thiếu. Giá trị gia tăng của doanh hành động;
13. N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 55 nghiệp càng cao thì lợi nhuận càng lớn, muốn chức muốn chiến thắng trong thương trường thì có giá trị gia tăng lớn thì phải dựa vào chất phải lớn hơn, nhanh hơn và thông minh hơn lượng và kết quả nguồn nhân lực. Làm thế nào (Bigger, Faster, Smarter) nhờ việc biết tập hợp để phát huy được tối đa sự nhiệt tình và năng và chia sẻ tri thức. lực hướng đến đội ngũ cán bộ nhân viên Tài và Đức luôn là yêu cầu cấp thiết đối với các nhà quản lý doanh nghiệp. Thực tiễn đã chứng minh, doanh nghiệp nào biết quản lý và khai thác nguồn nhân lực hiệu quả thì sẽ có động lực phát triển và ưu thế cạnh tranh trên thị trường. Tổ chức phải luôn dành những điều kiện tốt nhất cho người lao động dựa trên các giá trị cốt lõi của tổ chức. Người lao động trong tổ chức cần được hưởng các chế độ chính sách và đãi ngộ xứng đáng với công việc và thành tích đạt được. Con người thích hợp chính là người có Tài đi đôi với Đức. Bác Hồ đã từng dạy “Có tài Hình 8. Vòng xoáy tăng trưởng tri thức. mà không có đức là người vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó”. Qua đó ADN(6) của tổ chức chiến thắng là Chu trình mới thấy Tài tuy quan trọng nhưng Đức còn Đào tạo Tích cực (CĐT). Tổ chức dạy và học cần thiết hơn bởi lẽ người có tài mà sống vị phải tạo dựng chu trình đào tạo tích cực (CĐT) kỉ, chỉ dùng tài năng để phục vụ cho bản và biến chu trình đào tạo tích cực trở thành hạt thân mình không thôi thì chẳng có ý nghĩa gì, nhân của tổ chức. Chu trình đào tạo tích cực là thậm chí với lối sống cá nhân và làm việc như một vòng xoáy tự duy trì và tăng trưởng trong vậy có thể gây hại cho tập thể. Tài năng chỉ đó Lãnh đạo (Người thầy) luôn cởi mở đối được xem trọng khi nó gắn với quá trình cống thoại, tìm kiếm và lôi cuốn tri thức từ nhân hiến, người có tài đem khả năng của mình viên. Lãnh đạo phải cam kết và thể hiện cam phục vụ tập thể trước khi nghĩ tới những quyền kết của mình về quá trình học tập suốt đời; sẵn lợi cho bản thân. sàng tiếp thu và chia sẻ những tri thức mới và tạo Như vậy, có được đội ngũ lãnh đạo Tài dựng một môi trường mà ở đó có thể diễn ra quá năng bao gồm cả Tài và Đức chính là tài sản trình tương tác 2 chiều, sự giao tiếp giữa lãnh quý hiếm của tổ chức. Cá nhân xuất sắc phải đạo và nhân viên, giữa các nhân viên với nhau. hội tụ và phát triển 4 năng lực của Con người Qua CĐT, các quy trình, cấu trúc tổ chức và tổng thể (Tâm hồn; Trí óc; Thân thể; Trái tim) cơ chế điều hành hàng ngày được thiết kế theo để làm chủ bản thân cao độ. Từ việc làm chủ cách Dạy và Học hơn là Mệnh lệnh và Giám bản thân, thông qua các tầm nhìn cá nhân, quan sát. CĐT giúp các thành viên trong tổ chức đều điểm cá nhân, chiến lược cá nhân, kế hoạch cá trở nên thích hợp hơn, đạt đến sự hiểu biết và nhân mỗi người đến phấn đấu rèn luyện để tiến chia sẻ tri thức cùng người khác và chỉnh tề đội tới việc lãnh đạo tổ chức, lãnh đạo xã hội. ngũ. Dạy và Học làm tăng giá trị tài sản công ty hình thành từ nguồn nhân lực thông minh và 6.5. Quá trình tri thức khách quan làm việc hiệu quả hơn. Điều này giúp tổ chức Những doanh nghiệp thành công nhất của ___ thế kỷ 21 sẽ là những công ty xây dựng nền (6) ADN = Acicd Deoxyribo Nucleic là cấu trúc cơ bản của móng trên mô hình tổ chức dạy học. Một tổ tế bào di truyền
14. 56 N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 đạt được qui mô phù hợp và tốc độ tăng trưởng nhanh chóng nhờ đó lợi nhuận tăng trưởng và các giá trị, tri thức được sáng tạo không ngừng. Ngoài ra, với tư duy nhị nguyên, quá trình phát triển tri thức cần được thực hiện hài hòa giữa sự duy trì ổn định và hướng đến sự phát triển cho tương lai, một mặt tiêu chuẩn hóa hoạt động, mặt khác cải tiến liên tục hoạt động. Như vậy, để trở thành một tổ chức Dạy - Học thực sự, doanh nghiệp Thực hành sinh hiểu biết cần có sự tiêu Hiểu biết tiến lên lý luận chuẩn hóa hoạt Lý luận lãnh đạo thực hành động để Hồ Chí Minh Hình 9. 4 thành phần Lương thưởng tích cực. chuyển hóa sự sáng tạo, đổi mới của mỗi cá nhân và nhóm Lương - thưởng tích cực tạo ra một môi thành bài học trong toàn tổ chức. Từng nhân trường hợp tác giữa nhân viên và công ty trên viên phải phải thường xuyên tìm tòi những điều cơ sở cả hai cùng chiến thắng, và cùng chia sẻ mới mẻ, cải tiến công việc của mình. Nhưng để thành công cũng như khi công ty gặp khó khăn. chuyển những điều này thành tri thức của tổ Đó chính là tinh thần đồng cam cộng khổ mang chức thì những cải tiến đó cần phải được đậm tính cách người Việt Nam. Việc gắn kết chuẩn hóa và thực hành trong toàn tổ chức cho mục tiêu kinh doanh và lương - thưởng tạo ra đến khi tìm ra cách tốt hơn. Đây là quá trình các giá trị cho công ty, tạo ra sự chỉnh tề đội liên tục từ tiêu chuẩn hóa đến đổi mới rồi lại ngũ giữa cá nhân với nhóm, đội, phòng, ban và tiêu chuẩn hóa ở mức cao hơn. công ty. Nhân viên không chỉ tham gia vào quá trình kinh doanh mà cả các quá trình khen thưởng, bằng cách đó góp phần tạo ra nhiều giá 6.6. Tưởng thưởng thành tích trị con người trong tổ chức. Những năm gần đây giảm chi phí tăng hiệu Chương trình ESOP (chương trình sở hữu quả và năng suất lao động luôn là chủ đề được cổ phiếu dành cho nhân viên) cũng cần được sử quan tâm nhất trong bối cảnh nền kinh tế thế dụng như một công cụ tài chính thúc đẩy quá giới nói chung và kinh tế mỗi quốc gia nói riêng trình tăng trưởng cũng như phòng thủ trước chứa đựng đầy biến động. Mức độ quan tâm những âm mưu thôn tính thù địch. Thông qua đến chính sách lương thưởng là rất khác nhau ESOP, các nguồn lực tài chính và các lợi ích bổ trợ được điều phối một cách rõ ràng, linh hoạt, trong mỗi doanh nghiệp. Tuy nhiên, môi trường hiệu quả. kinh doanh cạnh tranh ngày càng cao đòi hỏi doanh nghiệp phải có những chiến lược mới phù hợp hơn về lưong thưởng, đào tạo để giữ 7. Kết luận chân và thu hút nhân tài đạt hiệu quả cao trong quá trình tổ chức hoạt động sản xuất kinh Việt Nam đang có sự chuyển dịch kinh tế lớn lao. Đó là sự chuyển dịch, phát triển để hội doanh. Bên cạnh đó, chính sách lương thưởng nhập với nền kinh tế thế giới; tạo lập vị thế thích hợp còn là một trong những thành tố quan cạnh tranh trên trường quốc tế qua lộ trình gia trọng đóng góp cho sự lớn mạnh về tiềm lực tài nhập WTO. Trong bối cảnh này, các doanh chính của công ty. nghiệp Việt Nam là những người phải đứng trước nhiều thách thức gay gắt nhất, đòi hỏi họ
15. N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 57 phải tăng cường năng lực cạnh tranh. Và dường Hệ thống Quản trị tiên tiến sẽ giúp các tổ như, với xu thế này, các doanh nghiệp tư nhân chức nâng cao năng lực cạnh tranh, vững vàng đang có nhiều lợi thế hơn trong việc cải biến để “vươn ra biển lớn.” Muốn thế cần nắm vững và thích nghi, hội nhập. áp dụng triệt để các nguyên lý của GMS, đó là: Thời gian Tiến hoá Cách mạng HìnhHình 1 10.: Qu Quỹỹ đ đạoạ coủ ac GMS.ủa GMSukk - Nhắm tới đích cao cả, vì xã hội, vì con khách quan và khen thưởng - ghi nhận xứng người. đáng cho mọi thành viên tổ chức. - Học cách tư duy hài hòa. GMS chỉ có giá trị thực sự, được phát huy - Hiểu rõ cấu trúc hệ thống trong mọi mặt cao nhất khi mọi nguyên lý của GMS được áp đời sống và công việc. dụng toàn diện, nhất quán, luôn được thực tiễn hiệu chỉnh, không ngừng tăng cao giá trị lý - Tiếp thu các nguồn tri thức nhân loại và thuyết từ những đóng góp của mọi thành viên truyền thống dân tộc. của tổ chức. - Vận hành tốt các động cơ tăng trưởng. Ý nghĩa cao nhất của GMS là được áp dụng cho - Sử dụng nhịp nhàng các lực đẩy gia tốc từ cá nhân đến tổ chức và xã hội. Khi đó tương thông qua việc xây dựng tầm nhìn sống động, lai của GMS có thể thành một môn khoa học về thực thi sáng tạo, văn hóa nổi trội, tri thức quản trị vĩ đại (Great Management Science). Phạm vi áp dụng của GMS Áp dụng Tầm nhìn (V) Thực thi (E) Văn hóa (C) Tài Đức (T) Quá trình tri Các phần thức khách thưởng (R) quan (O) Quốc gia tự Là một hệ Một chu trình Phát triển văn Các qui tắc Tự do chia sẻ Mọi người do và dân thống chuẩn điều hành hóa xã hội hữu ích về tri thức và tự được hưởng chủ mực tự quốc gia toàn diện, đạo đức (Qui do thị trường đúng với Làm thế nào nguyện giúp nhắm đến tiếp thu văn định của luật dựa trên các những gì mà
16. 58 N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 để một quốc tối đa hóa các thực thi các minh thế pháp và chuẩn quyền sở hữu họ tạo ra gia đạt lựa chọn, chiến lược giới, kế thừa mực hành vi) và xã hội học cho xã hội được sự hòa nhằm tạo ra của đất nước các giá trị - được hiểu rõ tập bình, văn sự thịnh thông qua quá văn hóa và được cam minh và vượng ổn trình hiệu truyền thống kết thực thi thịnh vượng định và tiến chỉnh và kiểm của dân tộc trong công lâu dài. bộ quốc gia soát liên tục chúng Tổ chức Xác định ở Đưa chiến Tiếp thu giá Đảm bảo Đảm bảo tri Nhân viên kinh tế xã đâu và như lược vào thực trị văn hóa rằng mọi thức được được tưởng hội thế nào một thi, áp dụng thời đại kinh người với tiếp thu tối thưởng Làm thế nào tổ chức ở thể các phương tế tri thức, phẩm hạnh ưu, chia sẻ và tương ứng để các tổ tạo ra nhiều pháp quản trị duy trì các đúng đắn và áp dụng. Đo với giá trị chức kinh tế giá trị xã hội hiện đại giá trị văn tài năng được hiệu quả xã họ tạo ra xã hội có nhất thông phương Tây hóa nổi trội tuyển chọn hội mọi lúc cho tổ chức thể sống qua tối đa cùng với các của dân tộc. và phát triển. trong thực động, phồn hóa giá trị đặc thù triết Duy trì một tiễn. vinh và phát của nó trong lý phương văn hóa trên triển lâu dài dài hạn bằng Đông cơ sở các quá trình nguyên lý khám phá trải dẫn đường nghiệm của GMS Cá nhân Hiểu rõ các Thực thi tốt Phát triển con Hiểu rõ và Tìm kiếm và Làm điều gì hợp lý và mục tiêu nhất các người toàn hành động chia sẻ tri mà bạn say học tập. khác và lợi chiến lược cá diện theo mô nhất quán thức, đồng mê và có thể Làm thế nào thế tương đối nhân, tiến tới hình 4T: trong sự hài thời xác định đem lại những cá của bạn và làm chủ bản Thân thể - Trí hòa với các cái gì là bổ phần thưởng nhân có thể cách nào tạo thân và lãnh tuệ - Tình nguyên lý ích. Không cao nhất cho phát triển ra giá trị lớn đạo tổ chức - cảm - Tinh dẫn đường ngừng đổi bạn tốt nhất, nhất cho xã hội thần của GMS mới và học đóng góp và chính bạn, tổ hỏi thông qua phát huy hết chức của bạn khám phá năng lực và xã hội thực nghiệm bản thân Tài liệu tham khảo [6] Abraham H. Maslow, (1943), A Theory of Human Motivation, Psychological Review, 50, pp. 370-396. [1] Nguyễn Phúc Hoàng dịch, (2008), Lợi thế cạnh [7] Jamshid Gharajedaghi, (2007), System Thinking: tranh - Tạo lập và duy trì thành tích vượt trội trong Managing Chaos and Complexity, Butterworth kinh doanh, NXB Trẻ, Hà Nội. Heinemann, Oxford, UK. [2] Nguyễn Tiến Dũng, (2005), Văn hóa Việt Nam [8] Joseph A. Schumpeter, (1996), “Capitalism, Thường thức, NXB Văn hóa Dân tộc, Hà Nội. Socialism and Democracy”, xem tại: [3] Nguyễn Tiến Dũng, Lê Ngọc Liên dịch, (2007), Tư duy chiến lược (Lý thuyết trò chơi thực hành), NXB [9] Robert S. Kaplan, David P. Norton, (2008), Tri thức, GAMI Book, Hà Nội. Execution Premium, Harvard Business School [4] Trương Đình Tuyển, (2005), “Toàn cầu hóa kinh tế Press, Boston. - cách tiếp cận, cơ hội và thách thức”, Báo Nhân [10] Robert S. Kaplan, David P. Norton, (2003), Strategy dân Điện tử, ngày 17/01. Maps, Harvard Business School Press, Boston. [5] Vũ Tiến Phúc dịch, (2003), Những thách thức của [11] Robert S. Kaplan, David P. Norton, (1996), quản lý trong thế kỷ XXI, NXB Trẻ TP.HCM, Thời Balanced Scorecard, Harvard Business School Báo Kinh tế Sài Gòn, Trung tâm Kinh tế Châu Á- Press, Boston. Thái Bình Dương, TP. HCM.
17. N.T. Dũng và nnk / Tạp chí Khoa học ĐHQGHN, Kinh tế và Kinh doanh 26 (2010) 43-59 59 Great management system - Sustainable development principles for economic organizations Dr. Nguyen Tien Dung1, MA. Nguyen Xuan Ha2, MA. Le Thi Tuyet2 1Faculty of Business Administration, University of Economics and Business, VNU 2GAMI Research and Management Institute The economic organizations is facing the stormy age of globalization process. How can the organization assure its capacities for existence and sustainable development? Great Management System (GMS) which connects theory with practice helps the organizations face successfully on changes or challenges of new era. GMS not only gain the most modern management theories of Western, but also inherits philosophy thinking of Eastern about society and people. GMS is science about human behavior, draw creative, concrete from economic, morals, philosophy, psychology, culture, management subject. GMS bases on the system thinking theory, takes shape a total management system to help organization self- free away from unforeseen resistance forces, and complete deal ability and emerge new creative ability to overcome challenges, conquer new peaks in implementing the lofty mission and target.