Giáo trình Nhiếp ảnh kỹ thuật số

Nội dung text: Giáo trình Nhiếp ảnh kỹ thuật số

1. Nhiếp ảnh kỹ thuật số
2. Lôøi noùi ñaàu Kyõ thuaät soá laø moät moät coâng ngheä môùi ñöôïc öùng duïng vaøo nhieáp aûnh vaø phaùt trieån raát nhanh choùng chæ trong möôøi naêm qua. Thaùng Chín 1992, tôø taïp chí nhieáp aûnh thaâm nieân nhaát cuûa Myõ laø tôø Popular Photography nhaân kyû nieäm 50 naêm ngaøy ra soá baùo ñaàu tieân ñaõ thay ñoåi luoân caû toân chæ cuûa mình. Khoâng caàn thoâng baùo tröôùc, Popular Photography ñaõ aâm thaàm thay caâu khaåu hieäu luoân xuaát hieän döôùi teân tôø baùo “The World’s Largest Photo Magazine” thaønh “The World’s Largest Imaging Magazine”. Tôø baùo cuûa nhieáp aûnh ñaõ trôû thaønh tôø baùo cuûa ngheä thuaät hình aûnh vaø töø ñoù, song song vôùi vieäc giôùi thieäu caùc loaïi maùy aûnh, oáng kính, phim môùi ra ñôøi thì tôø baùo naøy cuõng giôùi thieäu luoân caû caùc phöông tieän kyõ thuaät soá nhö maùy aûnh soá, maùy queùt, oå ñóa vaø phaàn meàm xöû lyù aûnh. Baèng söï thay ñoåi naøy, Popular Photography ñaõ löôøng tröôùc nhieàu söï phaûn ñoái, thaäm chí cöï tuyeät cuûa moät boä phaän ñoäc giaû trung thaønh nhöng baûo thuû. Nhieáp aûnh ñaõ ñeán luùc caàn vaø phaûi theo moät con ñöôøng thoâng thoaùng hôn. Nhöõng saûn phaåm cuûa coâng ngheä thoâng tin aáy ñaõ trôû thaønh coâng cuï quen thuoäc vaø caàn thieát ñoái vôùi nhöõng ngöôøi ñeo ñuoåi nhieáp aûnh treân theá giôùi. Vaø vôùi kyõ thuaät soá khaùi nieäm nhieáp aûnh thuaàn tuùy cuõng ñaõ thay ñoåi hoaøn toaøn: Hình aûnh coù theå taïo döïng ra töø oùc töôûng töôïng chöù khoâng nhaát thieát phaûi chuïp baét trong ñôøi thöïc. Nhöng nhieáp aûnh kyõ thuaät soá chæ laø moät cuoäc caùch maïng coâng ngheä – heä quaû cuûa cuoäc caùch maïng coâng ngheä thoâng tin – gaây aûnh höôûng saâu saéc ñeán theá giôùi nhieáp aûnh chöù khoâng laøm ñaûo loän moïi lyù luaän myõ hoïc cuûa ngheä thuaät ñaïi chuùng naøy, nhö nhieàu ngöôøi ngoä nhaän. Theá giôùi nhieáp aûnh kyõ thuaät soá roäng môû cho ta nhöõng khaû naêng saùng taïo môùi maø khoâng theå thöïc hieän ñöôïc vôùi caùc phöông tieän truyeàn thoáng. Haõng Adobe hoaøn toaøn khoâng cöôøng ñieäu khi quaûng caùo cho phaàn meàm xöû lyù aûnh Photoshop noåi tieáng cuûa mình baèng caâu: “If you can dream it, you can do it” – Neáu baïn mô thaáy thì baïn laøm ñöôïc! Nhieáp aûnh kyõ thuaät soá cuõng ñaõ trôû thaønh moät laõnh vöïc thu huùt ñöôïc söï quan taâm cuûa nhieàu ngöôøi yeâu nhieáp aûnh ôû nöôùc ta, nhöng ngay caû giôùi chuyeân nghieäp cuõng khoâng maáy ngöôøi coù caùi nhìn toaøn cuïc veà söï phaùt trieån cuûa caùc kyõ thuaät môùi. Chöa heà coù moät taøi lieäu naøo mang tính khaùi quaùt ñeå laøm cô sôû tham khaûo cho giaûng vieân vaø sinh vieân Khoa Nhieáp aûnh cuûa Tröôøng Cao ñaúng Vaên hoùa- Ngheä thuaät cuûa Tp.HCM maëc duø nhieáp aûnh kyõ thuaät soá ñaõ trôû thaønh moät moân hoïc ñöa vaøo giaûng daïy thöû nghieäm taïi ñaây töø nieân khoùa 2000-2001. Nhieàu ngöôøi chôi aûnh nghieäp dö cuõng muoán tieáp caän vôùi kyõ thuaät soá theá nhöng raøo caûn chöa vöôït qua ñöôïc ñoái vôùi hoï laø nhöõng hieåu bieát cô baûn veà tin hoïc – baét ñaàu töø vieäc laøm quen vôùi nhöõng thieát bò. Cuoäc caùch maïng coâng ngheä maø kyõ thuaät soá ñem laïi cho nhieáp aûnh ngaøy nay ñaõ keùo theo cuøng vôùi noùi quaù nhieàu thieát bò phöùc taïp, nhöõng nguyeân lyù hoaït ñoäng môùi meû, vaø nhöõng khaùi nieäm kyõ thuaät hoaøn toaøn xa laï vôùi nhöõng ai ñaõ quaù thaønh thaïo vôùi nguyeân lyù ñôn giaûn veà toác ñoä, khaåu ñoä, vaø ñoä nhaïy phim cuûa chieác maùy aûnh truyeàn thoáng. Vôùi nhöõng ngöôøi yeâu nhieáp aûnh khoâng chuyeân tin hoïc, nhöõng khaùi nieäm nhö “ñoä phaân giaûi”, “soá hoùa”, “boä caûm bieán hình aûnh”, vv cuøng voâ soá nhöõng thuaät ngöõ laï tai nhö “DPI”, “CCD”, “CYMK”, vv. döôøng nhö muoán treâu ngöôi, choïc giaän chuùng ta. Kyõ thuaät soá döôøng nhö ñaõ laøm phöùc taïp hoùa coâng vieäc chuïp aûnh chöù khoâng phaûi giaûi phoùng tieàm naêng saùng taïo cuûa chuùng ta nhö nhöõng gì ñaõ höùa heïn. Theâm vaøo ñoù, caùc thieát bò caàn thieát cho vieäc xöû lyù hình aûnh soá laïi raát ñaét tieàn. Nhieàu 1
3. ngöôøi ñaõ khoâng ngaàn ngaïi toán keùm mua saém caùc thieát bò naøy nhöng chöa coù moät hieåu bieát thaáu ñaùo trong vieäc choïn löïa cuõng nhö söû duïng ñaõ gaëp phaûi nhieàu ruûi ro ñaùng tieác. Ñaây laø cuoán saùch ñaàu tieân ôû Vieät Nam vieát veà vaán ñeà naøy nhaèm giuùp nhöõng ngöôøi yeâu nhieáp aûnh quan taâm ñeán laõnh vöïc kyõ thuaät soá vöôït qua caùi raøo caûn ñaùng naûn loøng aáy. Nhaèm tôùi ñoái töôïng ngöôøi ñoïc khoâng chuyeân veà tin hoïc, cuoán saùch naøy seõ xem xeùt caùc coâng ngheä vaø thieát bò hình aûnh kyõ thuaät soá döôùi goùc ñoä ñoái chieáu vôùi nhieáp aûnh truyeàn thoáng. Caùc tieán trình vaø nguyeân lyù cuûa ñeán vieäc xöû lyù hình aûnh soá cuõng seõ ñöôïc trình baøy cuøng vôùi caùc thieát bò lieân quan. Nhöõng khaùi nieäm vaø thuaät ngöõ xa laï nhöng caàn thieát cuûa tin hoïc cuõng seõ ñöôïc ñeà caäp ñeán vaø giaûi thích sao cho deã hieåu ñoái vôùi ngöôøi khoâng am töôøng chuyeân ngaønh naøy. Mong muoán laø nhö vaäy nhöng thöïc hieän ñöôïc laø ñieàu khoâng deã daøng ñoái vôùi taùc giaû, vì ñaây laø moät cuoán saùch thuaàn tuùy veà kyõ thuaät – nhöng khoâng hoaøn toaøn tin hoïc maø cuõng khoâng hoaøn toaøn nhieáp aûnh. Vieäc choïn loïc nhöõng thoâng tin thaät coát yeáu, xaùc ñònh giôùi haïn cuûa vaán ñeà naøo neân ñeà caäp, vaø vieát sao cho deã hieåu ñoái vôùi moät ñoái töôïng ñoäc giaû nhaát ñònh, roõ raøng laø moät coâng vieäc khoù khaên. Ngay töø khi chöa thaûo nhöõng doøng ñaàu tieân, toâi ñaõ yù thöùc ñöôïc vieäc laøm cuûa mình gioáng nhö moät gaõ lieàu lónh ñi daây qua hai bôø vöïc, vöøa ñi vöøa coá giöõ thaêng baèng cho khoûi saåy chaân. Giôø ñaây, khi nhöõng doøng cuoái cuøng cuûa cuoán saùch ñaõ hoaøn taát, gaõ lieàu maïng kia ñaõ an toaøn ñeán ñích, nhöng nhöõng ñoäc giaû ñi theo böôùc chaân cuûa haén coù ai sa xuoáng vöïc? Neáu nhö cuoán saùch naøy giuùp cho baïn ñoïc naøo ñoù hình dung ñöôïc boä maët cuûa theá giôùi nhieáp aûnh kyõ thuaät soá, hay giuùp baïn coù theå löïa choïn nhöõng thieát bò phuø hôïp, giuùp khôi môû trong baïn nieàm vui hieåu bieát hay saùng taïo thì ñoù laø nguyeän voïng cuûa taùc giaû. Coøn khoâng ñaït ñöôïc ñieàu ñoù thì traùch nhieäm cuõng thuoäc veà ngöôøi vieát. Taùc giaû raát mong ñoùn nhaän caùc pheâ bình, chæ daãn vaø goùp yù nhö ñaõ töøng ñöôïc ñoäc giaû nhieät tình uûng hoä tröôùc ñaây. Xin vui loøng lieân laïc theo ñòa chæ: 7E Hai Baø Tröng – Ñaø Laït. Tel: (063)833146. E- mail: trductai@hcm.vnn.vn. Taùc giaû cuõng xin chaân thaønh caùm ôn Hoäi Ngheä só Nhieáp aûnh Vieät Nam ñaõ ñaàu tö taøi trôï cho vieäc bieân soaïn cuoán saùch naøy. Ñaø Laït 1/12/2000 TRAÀN ÑÖÙC TAØI 2
4. Taøi lieäu tham khaûo 1. Adobe Ltd., Adobe Photoshop ® 5 Manual Guide, Adobe Press 1998 2. Curtis, Dennis, A Short Course in Digital Photography, Internet edition, 2000 3. Dayton, Linnea & Gosney, Michael, The Desktop Color Book, 2nd edition, MIS Press, 1996 4. Epson Ltd., EPSON Color Guide for Windows & Macintosh, CD-ROM edition 1998 5. Greenber, Adele Droblas & Seth, Digital Imaging, Osborne, 1997 6. Grotta, Sally Wierner & Daniel, Digital Imaging for Visual Artists, Windcrest/McGraw-Hill, 1996 7. Holzmann, Gerard J., Beyond Photography – The Digital Darkroom, Prentice-Hall, 1994 8. Huss, David, Corel Photo-Paint 9 Unleashed, SAMS Publishing, 1999 9. Caùc taïp chí POPULAR PHOTOGRAPHY, PETERSEN’S PHOTOGRAPHIC, AMERICAN PHOTO, PCWORLD töø naêm 1996 ñeán 2000 10. Thoâng tin töø Websites cuûa caùc haõng Canon, Epson, HP, Intel, Kodak, Minolta, Nikon, Olympus vaø caùc Websites khaùc. 3
5. Muïc luïc Lôøi noùi ñaàu Taøi lieäu tham khaûo Chöông 1: Nhieáp aûnh kyõ thuaät soá laø gì? Toång quaùt Ba tieán trình cô baûn cuûa nhieáp aûnh kyõ thuaät soá Chöông 2: Theá giôùi aûnh kyõ thuaät soá ngaøy nay Nhieáp aûnh öùng duïng Phöông tieän ñeå theå hieän caûm xuùc thaåm myõ caù nhaân Chöông 3: Neàn taûng cuûa vieäc xöû lyù aûnh kyõ thuaät soá Pixel – Moïi hình aûnh ñeàu laø nhöõng chaám nhoû Ñoä phaân giaûi cuûa caùc thieát bò soá Ñoä phaân giaûi vaø kích thöôùc hình aûnh Chöông 4: Maøu vaø Traéng-ñen döôùi goùc ñoä kyõ thuaät soá Caáp ñoä maøu Hoaït ñoäng cuûa boä caûm bieán hình aûnh Maøu saéc vaø boä caûm bieán hình aûnh Khaùi nieäm traéng-ñen trong kyõ thuaät soá Chöông 5: Nguyeân lyù cuûa maùy aûnh kyõ thuaät soá Boä caûm bieán hình aûnh: Linh hoàn cuûa maùy aûnh soá Thieát keá maïch caûm bieán trong maùy aûnh soá Chöông 6: Caùc loaïi maùy aûnh kyõ thuaät soá Tìm hieåu caùc loaïi maùy aûnh kyõ thuaät soá Ñoâi ñieàu veà video kyõ thuaät soá Coù neân mua maùy aûnh kyõ thuaät soá? Söï thoûa hieäp tuyeät vôøi 4
6. Chöông 7: Maùy aûnh soá vaø caùc yeáu toá kyõ thuaät Caùc ñaëc tính toång quaùt Boä caûm bieán hình aûnh Caùc cô cheá ñieàu khieån saùng taïo OÁng kính vaø caùc tieâu cöï Caùc ñaëc tính kyõ thuaät khaùc cuûa maùy aûnh soá Chöông 8: Soá hoùa hình aûnh khoâng caàn maùy aûnh soá Nguyeân lyù hoaït ñoäng cuûa caùc maùy queùt Caùc yeáu toá kyõ thuaät cuûa vieäc queùt hình Tìm hieåu caùc loaïi maùy queùt Chöông 9: Caùc phöông tieän löu tröõ vaø truyeàn taûi hình aûnh Thieát bò löu tröõ trong maùy aûnh Thieát bò löu tröõ trong maùy tính Caùc phöông tieän truyeàn taûi hình aûnh Chöông 10: Caùc ñònh daïng taäp tin hình aûnh kyõ thuaät soá AÛnh bitmap laø gì? Tieâu chuaån ñònh daïng aûnh: Ñoäc quyeàn hay chuyeån nhöôïng? Caùc ñònh daïng aûnh phoå thoâng Chöông 11: Phoøng toái kyõ thuaät soá Maùy vi tính Maùy vi tính vaø phaàn meàm Caùc chöông trình quaûn lyù hình aûnh Caùc chöông trình xöû lyù hình aûnh Chöông 12: Theá giôùi voâ taän cuûa kyõ xaûo Phaàn meàm xöû lyù aûnh vaø caùc kyõ thuaät phoøng toái cao caáp Nhöõng hieäu quaû ñaëc bieät Kyõ thuaät soá vaø tính trung thöïc cuûa hình aûnh Chöông 13: Töø taùc giaû ñeán ngöôøi xem Nguyeân taéc hoaït ñoäng cuûa maùy in Caùc loaïi maùy in maøu Maùy ghi phim laø gì? Taïi sao maøu saéc treân aûnh in khoâng gioáng maøu saéc treân maøn hình? 5
7. Chöông 14: Nhieáp aûnh vaø Internet Hoïc hoûi kinh nghieäm quoác teá Trieån laõm cho toaøn theá giôùi xem Tieáp thò chính mình vôùi toaøn theá giôùi Phuï luïc: Caùc thuaät ngöõ caàn bieát veà nhieáp aûnh kyõ thuaät soá 6
8. Chöông 1: Nhieáp aûnh kyõ thuaät soá laø gì? Nhöõng chieác maùy aûnh kyõ thuaät soá chæ môùi phoå thoâng trong khoaûng 5 naêm trôû laïi ñaây vaø nhanh choùng loãi thôøi ñeå ñöôïc thay theá baèng nhöõng chieác maùy aûnh soá môùi hôn, öu vieät hôn nhôø thöøa höôûng söï tieán boä vöôït baäc cuûa coâng ngheä tin hoïc. Maùy aûnh soá ñaõ baét ñaàu daán böôùc saâu roäng vaøo theá giôùi nhieáp aûnh vaø nhieáp aûnh kyõ thuaät soá ñaõ trôû thaønh laøn soùng cuûa töông lai. Duø chöa ñöôïc hoaøn toaøn chaáp nhaän bôûi caùc nhaø nhieáp aûnh hieän thôøi, chæ trong vaøi naêm nöõa thoâi chuùng ta seõ chöùng kieán theá kyû XXI laø theá kyû buøng noå cuûa nhieáp aûnh kyõ thuaät soá. Lyù do chính khieán nhieàu nhaø nhieáp aûnh hieän nay khoâng chaáp nhaän maùy aûnh kyõ thuaät soá laø vì hoï cho raèng chaát löôïng hình aûnh cuûa maùy aûnh soá noùi chung vaãn chöa baèng hình aûnh chuïp baèng phim nhöïa truyeàn thoáng. Theá nhöng haàu heát hoï ñeàu söû duïng maùy aûnh nhoû chuïp phim 35mm vaø ta cuõng coù theå noùi raèng chaát löôïng hình aûnh cuûa phim 35mm khoâng baèng hình aûnh chuïp vôùi caùc maùy aûnh lôùn duøng phim 10x15 cm. Vaø neáu hoï söû duïng maùy aûnh view chuïp phim 10x15 cm, ta cuõng coù theå noùi raèng chaát löôïng hình aûnh cuûa hoï khoâng baèng nhöõng böùc aûnh chuïp treân nhöõng taám kính aûnh khoång loà maø William Henry Jackson hay Eadwear Muybridge ñaõ söû duïng vaøo cuoái theá kyû XIX. Cô sôû cho vieäc phaûn baùc aûnh kyõ thuaät soá cuûa hoï chæ döïa treân moät yeáu toá duy nhaát laø chaát löôïng kyõ thuaät cuûa hình aûnh. Nhöng söï thaät ñaùng buoàn laø chaát löôïng hình aûnh haàu nhö chaúng caûi thieän bao nhieâu keå töø thôøi nhöõng taám aûnh ñoàng daguerreotype ñaàu tieân cuûa nhöõng naêm 1840 vaø nhöõng taám giaáy aûnh duøng hoãn hôïp loøng traéng tröùng vaø platin cuûa hôn 40 naêm keá tieáp. Trong giai ñoaïn nöûa theá kyû keå töø Daguerre, söï caûi tieán khoâng naèm ôû chaát löôïng hình aûnh maø ôû tieán trình laøm aûnh: caû maùy aûnh laãn caùc phöông phaùp traùng roïi ngaøy caøng deã daøng hôn vaø tieän lôïi hôn. Nhieáp aûnh kyõ thuaät soá ngaøy nay ñang ñi laïi con ñöôøng naøy. Hình aûnh chuïp caùc maùy aûnh soá khaùc nhau seõ cho chaát löôïng khaùc nhau nhöng khoù loøng chöùng minh raèng chuùng yeáu keùm veà chaát löôïng. Nhieàu lôøi phaûn baùc ñoái vôùi maùy aûnh soá chuùng ta nghe hoâm nay cuõng gioáng nhö tieáng voïng cuûa nhöõng caûm xuùc ta thaùn ñöôïc boäc loä khi chieác maùy aûnh 35mm Leica ñöôïc ñöa ra naêm 1925. Boãng nhieân, con ngöôøi coù ñöôïc moät loaïi maùy aûnh deã ñieàu khieån trong haàu heát moïi tình huoáng khoù khaên vôùi nhöõng cuoän phim daøi coù theå chuïp lieân tieáp heát hình aûnh naøy ñeán hình aûnh khaùc. Leica thôøi aáy duøng loaïi phim aâm baûn nhoû hôn vaø cuõng coù theå coi laø “keùm chaát löôïng” hôn, nhöng nhöõng nhaø nhieáp aûnh naøo baáu víu vaøo nhöõng hoäp maùy aûnh keành caøng, to lôùn chaúng maáy choác ñaõ bò lòch söû boû laïi sau löng. Toång quaùt Nhieáp aûnh kyõ thuaät soá laø moät phöông caùch chuïp aûnh môùi, söû duïng moät heä thoáng caûm bieán hình aûnh baèng chaát baùn daãn (solid-state image sensor) thay vì duøng phim nhöïa truyeàn thoáng. Nhieáp aûnh kyõ thuaät soá coù hai lôïi theá raát lôùn so vôùi nhieáp aûnh truyeàn thoáng: tính töùc thôøi vaø tính cô ñoäng. 7
9. Tính töùc thôøi: Vôùi maùy aûnh duøng kyõ thuaät soá, ta coù theå xem hình aûnh ngay khi vöøa chuïp xong qua moät maøn hình tinh theå loûng (LCD) nhoû ôû sau löng haàu heát caùc kieåu maùy aûnh soá, hoaëc noái maùy aûnh soá vôùi maøn hình TV vaø xem lieân tieáp haøng loaït aûnh ñaõ chuïp. Moät soá kieåu maùy aûnh soá coù khaû naêng noái vôùi moät maùy phoùng (display projector) ñeå chieáu treân nhöõng maøn hình lôùn. Noùi caùch khaùc nhieáp aûnh kyõ thuaät soá ñaõ tieáp noái truyeàn thoáng cuûa maùy aûnh chuïp laáy lieàn Polaroid maø khoâng phaûi toán phim! Tính cô ñoäng: Hình aûnh chuïp baèng maùy aûnh kyõ thuaät soá ñöôïc löu giöõ theo moät ñònh daïng ngaøy caøng phoå thoâng khieán cho ta deã daøng thuyeân chuyeån hình aûnh giöõa caùc loaïi thieát bò vaø phaàn meàm öùng duïng khaùc nhau. Ví duï, ta coù theå cheøn nhöõng hình aûnh kyõ thuaät soá vaøo caùc taøi lieäu soaïn thaûo moät chöông trình xöû lyù vaên baûn, göûi hình aûnh baèng thö ñieän töû (e-mail) cho beø baïn, hay ñöa chuùng moät trang web treân Internet ñeå caû theá giôùi coù theå cuøng xem. Theâm vaøo ñoù, ta coù theå söû duïng moät chöông trình xöû lyù hình aûnh ñeå toâ ñieåm hay bieán ñoåi caùc hình aûnh soá ñaõ chuïp ñöôïc. Ta coù theå cuùp caét, thay ñoåi maøu saéc hay ñoä töông phaûn, hoaëc thaäm chí theâm bôùt nhöõng thaønh phaàn cuûa hình aûnh saün coù. Moät khi ta ñaõ chuïp moät hình aûnh döôùi daïng soá, ta coù theå deã daøng toâ ñieåm, phaân phaùt, hay saép xeáp vaø löu tröõ. Tuy caû tính töùc thôøi laãn tính cô ñoäng naøy khieán cho nhieáp aûnh kyõ thuaät soá trôû thaønh phoå bieán trong nhieàu laõnh vöïc, vaãn coù moät khía caïnh cuûa nhieáp aûnh kyõ thuaät soá caàn phaûi löu yù. Ñoù chính laø moät söï töï do môùi laï maø kyõ thuaät soá ñaõ ñem laïi ñeå chuùng ta thaêm doø vaø thöû nghieäm nhöõng bieân cöông môùi cuûa nhieáp aûnh. Vaøo nhöõng naêm 1870 khi William Henry Jackson ñang duøng löøa keùo nhöõng thuøng ñöïng nhöõng taám kính aûnh côõ 50x60 cm ñi khaép mieàn Taây nöôùc Myõ, chuùng ta coù theå ñoan chaéc raèng oâng ta phaûi raát do döï tröôùc khi quyeát ñònh chuïp moät böùc aûnh. Chuùng ta ngaøy nay khoâng phaûi mang vaùc nhöõng phöông tieän nhieáp aûnh coàng keành nhö theá nhöng caû baïn vaø toâi cuõng ñeàu löôõng löï tröôùc khi baám maùy. Chuùng ta luoân luoân nhaåm tính trong ñaàu xem “ñieàu ñoù coù ñaùng chuïp khoâng?” Trong tieàm thöùc, chuùng ta ñang thaàm lieät keâ bao nhieâu phí toån, thôøi gian, coâng söùc, vaân vaân vaø vaân vaân. Ngay trong caùi “khoaûnh khaéc quyeát ñònh” ñoù thì hình aûnh thöôøng laø vuoät qua, hoaëc chuùng ta ñaõ khoâng daùm thöû nghieäm nhöõng ñieàu môùi meû. Chuùng ta ñaõ ñaùnh maát cô hoäi ñeå phaùt trieån oùc saùng taïo vaø quyeát ñònh giöõ nguyeân höôùng ñi treân loái moøn quen thuoäc ñaõ vaïch saün cho ta töø tröôùc. 8
10. Ñieàu ñaùng ngaïc nhieân laø nhaø nhieáp aûnh Jackson ngaøy xöa ñaõ coù moät lôïi theá maø sau moät theá kyû qua chuùng ta ñaõ ñaùnh maát. Thôøi ñoù, neáu nhö Jackson khoâng vöøa loøng vôùi hình aûnh naøo ñaõ chuïp, hoaëc oâng ta ñaõ caïn heát kính aûnh, Jackson coù theå caïo saïch lôùp nhuõ töông treân moät hình aûnh naøo ñoù maø oâng ta baèng loøng hy sinh, phuû moät lôùp nhuõ töông môùi leân kính aûnh, vaø chuïp laïi laàn nöõa. Nhieáp aûnh kyõ thuaät soá ngaøy nay ñaõ giuùp ta loaïi tröø caâu hoûi khoù chòu xem “ñieàu ñoù coù ñaùng chuïp khoâng?” ra khoûi taâm trí vaø giuùp quay laïi thôøi kyø cuûa loaïi phim coù theå taùi söû duïng voâ taän (vaø chuùng ta khoâng caàn löøa ñeå keùo hoä caû thuøng phim aáy). Ta coù theå giao maùy aûnh cho treû nhoû, thöû nghieäm chuïp vôùi nhöõng goùc ñoä quaùi laï hay dò thöôøng, chuïp aûnh khoâng caàn nhìn qua kính ngaém, vaø phôùt lôø taát caû nhöõng yù nieäm ñaõ coù saün veà vieäc chuïp aûnh. Coù theå chuùng ta seõ heát söùc kinh ngaïc tröôùc nhöõng hình aûnh coù ñöôïc neáu nhö ta khai thaùc, taän duïng öu theá cuûa thôøi ñaïi chuïp aûnh khoâng ngaïi toán phim maø kyõ thuaät soá ñaõ mang laïi. Ba tieán trình cô baûn cuûa nhieáp aûnh kyõ thuaät soá Caùc loaïi maùy aûnh kyõ thuaät soá chæ laø moät maét xích trong chuoãi daøi khôûi ñaàu töø caûnh trí nguyeân thuûy tröôùc maét cho ñeán hình aûnh cuoái cuøng maø ta tröng baøy hay chia seû. Thaäm chí ta coù theå khoâng caàn ñeán maùy aûnh soá trong tieán trình aáy. Yeáu toá then choát cuûa nhieáp aûnh kyõ thuaät soá laø moät hình aûnh döôùi daïng soá – ñöôïc hôïp thaønh töø haøng traêm ngaøn, thaäm chí haøng trieäu nhöõng oâ vuoâng nhoû goïi laø pixel. Maëc duø moät maùy aûnh kyõ thuaät soá chuïp aûnh döôùi daïng soá, ta cuõng coù theå bieán caùc loaïi phim aâm baûn, döông baûn hay aûnh in truyeàn thoáng thaønh cuøng moät daïng soá vôùi thieát bò queùt hình (scanner). Ñeå hieåu ñöôïc maùy aûnh soá ñoùng vai troø naøo trong toaøn boä heä thoáng nhieáp aûnh kyõ thuaät soá, ta caàn hieåu ñöôïc ba tieán trình cô baûn lieân quan ñeán vieäc saùng taïo vaø söû duïng hình aûnh. Ñoù laø: nhaäp (input), xöû lyù (process) vaø xuaát (output). Nhaäp hình aûnh Tieán trình nhaäp (input) ñöa hình aûnh hay caùc döõ lieäu khaùc vaøo maùy vi tính thoâng qua caùc thieát bò nhaäp (input device). Baøn phím noái lieàn vôùi maùy vi tính cuõng laø moät thieát bò nhaäp. Tuy nhieân, coøn coù haøng traêm thieát bò nhaäp khaùc bao goàm caùc loaïi chuoät (mouse), buùt veõ (digitized pen), caùc heä thoáng nhaän daïng tieáng noùi (voice recognition system), maùy queùt hình (scanner), vaø nhieàu thöù khaùc. Maùy aûnh soá cuõng laø moät thieát bò nhaäp maø thoâi. Trong nhieáp aûnh kyõ thuaät soá, maùy aûnh soá vaø maùy queùt hình laø hai thieát bò nhaäp phoå thoâng ñöôïc söû duïng ñeå cho ta nhöõng hình aûnh döôùi daïng soá. Ngoaøi ra ta cuõng coù theå duøng caùc loaïi card caét hình (frame grabber) ñeå laáy töøng khung hình rieâng bieät töø TV, video hay maùy quay taïo thaønh nhöõng hình aûnh soá. Ta thaäm chí coù theå mua nhöõng ñóa CD coù chöùa saün hình aûnh ñaõ soá hoùa. 9
11. Xöû lyù hình aûnh Moät khi ñaõ coù hình aûnh döôùi daïng soá, ta coù theå löu tröõ trong maùy tính ñeå roài bieân taäp, hieäu chænh hay bieán ñoåi vôùi moät chöông trình xöû lyù hình aûnh (photo-editing program) chaúng haïn nhö Photoshop. Vôùi moät hình aûnh ñaõ soá hoùa vaø moät chöông trình xöû lyù hình aûnh, ta coù theå laøm voâ soá chuyeän. Trong moät soá tröôøng hôïp, ta duøng chöông trình xöû lyù naøy ñeå “caûi thieän” hình aûnh baèng caùch loaïi tröø hay giaûm thieåu nhöõng sai soùt khi chuïp. Trong moät soá tröôøng hôïp khaùc, ta coù theå duøng chöông trình xöû lyù ñeå thu nhoû kích thöôùc hình aûnh cho deã göûi qua e-mail hay ñöa leân Web. Cuoái cuøng, ta coù theå ñöa hình aûnh ñeán moät theá giôùi môùi, bieán ñoåi hình aûnh aáy thaønh ñieàu chöa töøng coù. Xuaát hình aûnh Khi ñaõ coù moät hình aûnh nhö yù, ta coù theå xuaát ra ñeå chia seû vôùi ngöôøi khaùc. Coù nhieàu phöông caùch ñeå laøm ñieàu naøy, nhöõng nhöõng phöông caùch lieät keâ döôùi ñaây laø phoå thoâng nhaát. Trong soá naøy, hai phöông caùch reû tieàn nhaát laø in ra maùy in vaø göûi qua e-mail. 10
12. Hieän nay, moät soá kieåu maùy minilab hieän ñaïi cuûa Fuji vaø Kodak cho pheùp ta ñoïc tröïc tieáp hình aûnh töø caùc phöông tieän löu tröõ kyõ thuaät soá (nhö ñóa quang hoïc, ñóa CD, ñóa meàm ) vaø in thaúng ra giaáy aûnh – moät hình thöùc in phoùng aûnh khoâng caàn phim. Nhöõng maùy minilab kieåu naøy thöôøng laø keát hôïp giöõa maùy minilab thoâng thöôøng coïng vôùi moät maùy tính coâng suaát xöû lyù maïnh vaø moät maùy queùt hình. Do ñoù, nhöõng maùy minilab hieän ñaïi naøy coù theå nhaân baûn hình aûnh töø moät aûnh goác ñaõ maát phim, hoaëc chænh söûa moät hình aûnh goác keùm chaát löôïng tröôùc khi in ra giaáy aûnh. Caû 3 giai ñoaïn nhaäp, xöû lyù vaø xuaát hình ñeàu ñöôïc thöïc hieän treân nhöõng maùy minilab kieåu naøy khieán cho nhieáp aûnh kyõ thuaät soá ngaøy caøng phoå thoâng vaø quen thuoäc vôùi moïi ngöôøi. 11
13. Chöông 2: Theá giôùi aûnh kyõ thuaät soá ngaøy nay Nhieáp aûnh kyõ thuaät soá chæ môùi phaùt trieån trong khoaûng 10 naêm trôû laïi ñaây nhöng ñaõ ñöôïc öùng duïng roäng raõi trong nhieàu laõnh vöïc cuûa ngheä thuaät nhieáp aûnh. Trong chöông naøy chuùng ta seõ ñieåm qua moät soá öùng duïng phoå bieán nhaát ñeå caùc baïn coù ñöôïc nhöõng khaùi nieäm cô baûn, giuùp ích cho vieäc tìm hieåu saâu hôn sau naøy. Nhieáp aûnh öùng duïng Phuïc vuï quaûng caùo Böùc aûnh tónh vaät naøy ñöôïc chuïp baèng maùy CMOS-PRO cuûa haõng Sound Vision, moät trong nhöõng maùy aûnh soá chaát löôïng cao ñaàu tieân thieát keá ñaëc bieät cho giôùi ñoà hoïa chuyeân nghieäp. Nhöõng nhaø nhieáp aûnh thöông maïi chuyeân chuïp aûnh quaûng caùo coù leõ laø nhöõng ngöôøi tieân phong trong vieäc coå voõ vaø söû duïng maùy aûnh kyõ thuaät soá. Ngay töø thuôû sô khai cuûa maùy aûnh soá, hoï ñaõ söû duïng nhöõng thieát bò ñaét tieàn nhaát thieát keá cho daân chuyeân nghieäp ñeå chuïp trong studio. Chuû ñeà chính cuûa hoï laø caùc saûn saûn phaåm quaûng caùo döôùi hình thöùc tôø gaáp hay taäp catalog. Hoï nhanh choùng öùng duïng kyõ thuaät soá vaøo nhieáp aûnh thöông maïi vì nhieàu lyù do. Ñaàu tieân laø vì caùc chuû ñeà aûnh quaûng caùo cuûa hoï toaøn laø nhöõng tónh vaät. Caùc maùy aûnh soá thôøi kyø ñaàu, keå caû nhöõng loaïi chuyeân duïng cho hình aûnh chaát löôïng cao nhaát phaûi chuïp ba laàn lieân tieáp, moãi laàn chuïp qua moät kính loïc ñoû, xanh laù caây vaø xanh döông môùi coù theå cho ra moät hình aûnh ñaày ñuû maøu saéc trung thöïc. Trong laõnh vöïc ñaày caïnh tranh khoác lieät naøy, caùc nhaø nhieáp aûnh quaûng caùo muoán toàn taïi phaûi theå hieän heát taøi naêng cuûa mình ñeå mang laïi moät söùc thu huùt vaø tình caûm cho nhöõng saûn phaåm thöông maïi voâ hoàn hay nhöõng yù töôûng tieáp thò tröøu töôïng. Maùy aûnh soá chuyeân duïng thôøi ñoù raát ñaét tieàn, nhöng vì khoâng toán phim vaø coâng in traùng, laøm aûnh neân veà laâu veà daøi seõ mang laïi hieäu quaû kinh teá. Nhôø söï tieát kieäm naøy, nhaø nhieáp aûnh coù theå thöû nghieäm vôùi moïi yù ñoà ñeå taïo ñöôïc hình aûnh ñoäc ñaùo laøm haøi loøng caùc coâng ty thueâ quaûng caùo maø khoâng ngaïi toán phim. Lyù 12
14. do thöù hai laø aûnh quaûng caùo duøng cho caùc tôø gaáp hay taäp catalog khoâng ñoøi hoûi phaûi phoùng roïi lôùn neân nhöõng khieám khuyeát nhoû veà ñoä neùt (so vôùi phim nhöïa truyeàn thoáng) khoù loøng phaùt hieän baèng maét thöôøng. Cuoái cuøng, caùc cô sôû in quaûng caùo thích nhaän hình aûnh döôùi daïng soá ñeå ñôõ maát thôøi gian vaø tieàn baïc queùt hình. Chính nhöõng lyù do ñoù hôïp laïi ñaõ khieán ngaønh nhieáp aûnh quaûng caùo voán coù quan heä maät thieát vôùi ngheä thuaät ñoà hoïa trang trí ñaõ trôû thaønh laõnh vöïc ñaàu tieân maø nhieáp aûnh kyõ thuaät soá chöùng toû öu theá cuûa mình. Söû duïng nhöõng thieát bò soá cao caáp chuyeân duïng gaén vaøo löng nhöõng maùy aûnh view côõ lôùn hay nhöõng maùy aûnh medium-format côõ trung, Caùc nhaø nhieáp aûnh thöông maïi cuûa non 10 naêm tröôùc ñaõ coù theå taïo ra nhöõng böùc aûnh coù chaát löôïng kyõ thuaät ngang ngöûa vôùi ngöôøi anh em söû duïng phim nhöïa. Mike Berceanu ñaõ söû duïng loaïi maùy aûnh soá chuyeân duïng StudioCam cuûa haõng Agfa ñeå chuïp böùc aûnh naøy. Phuïc vuï xuaát baûn Caùc phoùng vieân aûnh quoác teá vaø caùc haõng thoâng taán cuõng laø nhöõng ngöôøi tieân phong trong vieäc öùng duïng maùy aûnh kyõ thuaät soá bôûi vì hoï coù theå truyeàn töùc thì hình aûnh chuïp ôû hieän tröôøng veà toøa soaïn hay vaên phoøng qua ñöôøng ñieän thoaïi hay qua veä tinh. Moät khi aûnh ñaõ ñeán nôi nhaän, toøa soaïn coù theå xem, bieân taäp vaø söû duïng ngay, khoâng caàn phaûi chôø lab in traùng. Vôùi nhöõng tôø baùo lôùn quoác teá moät ngaøy ra 2 aán baûn cho buoåi saùng vaø buoåi chieàu, thì vieäc baùo phaùt haønh ñaêng keøm hình aûnh töôøng thuaät moät söï kieän naøo ñoù khi söï kieän aáy vaãn chöa keát thuùc laø ñieàu bình thöôøng. Keát hôïp vôùi Internet vaø e-mail, nhieáp aûnh kyõ thuaät soá ñaõ goùp phaàn taïo ra cuoäc caùch maïng thoâng tin. Ngay töø thôøi kyø phoâi thai cuûa aûnh kyõ thuaät soá, ñoä neùt hay ñoä phaân giaûi thaáp cuûa caùc maùy aûnh soá (so vôùi phim nhöïa) khoâng phaûi laø vaán ñeà quan troïng vì caùc nhaät baùo bao giôø cuõng cuõng in ôû ñoä phaân giaûi thaáp. Moät soá tôø baùo lôùn ôû nöôùc ta töø vaøi naêm qua cuõng ñaõ baét söû duïng maùy aûnh soá trong vieäc töôøng thuaät. Khoâng chæ phuïc vuï cho baùo in, nhieáp aûnh kyõ thuaät soá coøn phoå thoâng hôn trong laõnh vöïc baùo ñieän töû – nhöõng tôø baùo phaùt haønh treân Internet cho ñoäc giaû söû duïng maùy vi tính. Vì aán baûn ñieän töû luoân luoân hieån thò treân maøn hình maùy tính, hay töø maùy tính roïi leân nhöõng maøn hình lôùn, caùc hình aûnh döôùi daïng soá laø ñieàu baét buoäc. Cho duø chuïp tröïc tieáp baèng maùy aûnh soá hay soá hoùa baèng caùch scan moät hình aûnh treân giaáy in, hình aûnh cuoái cuøng phaûi laø moät hình aûnh döôùi daïng soá. 13
15. Baát oån ôû Indonesia – Moät caûnh saùt ñang loâi moät keû bieåu tình khi coá ngaên chaën cuoäc bieåu tình baïo ñoäng ngaøy 14/9/2000 taïi Jakarta. Nhöõng ngöôøi thieát keá trang Web hay nhöõng nhaø vieát chöông trình truyeàn thoâng ña phöông tieän (multimedia), ñaëc bieät thích söû duïng maùy aûnh soá vì hình aûnh saün saøng söû duïng ngay khi vöøa chuïp xong. Vì hình aûnh khoâng phaûi traùng roïi roài scan nhö chuïp baèng phim phoå thoâng, ñoä phaân giaûi thaáp cuûa nhöõng maùy aûnh soá reû tieàn khoâng aûnh höôûng ñeán nhu caàu naøy. Thöïc teá thì khi ñöa leân trang Web, ngöôøi ta phaûi giaûm bôùt ñoä phaân giaûi cuûa nhöõng hình aûnh soá coù chaát löôïng quaù cao. Moät khi hình aûnh ñaõ ôû daïng soá, ta coù theå ñöa chuùng vaøo nhöõng phaàn meàm trình baøy-daøn trang nhö PageMaker hay QuarkXPress ñeå xuaát baûn döôùi daïng aán phaåm in, cheøn vaøo nhöõng phaàn meàm xöû lyù vaên baûn nhö Microsoft Word ñeå in nhöõng aán phaåm löu haønh noäi boä. Baûn thaân cuoán saùch maø caùc baïn ñang ñoïc cuõng laø moät saûn phaåm hoaøn toaøn kyõ thuaät soá keå töø giai ñoaïn ñaàu tieân. Cuoán saùch naøy ñöôïc bieân soaïn tröïc tieáp treân maùy vi tính. Nhieàu thoâng tin vaø hình aûnh trong cuoán saùch naøy ñöôïc tham khaûo vaø thu thaäp tröïc tieáp töø Internet. Caùc hình aûnh minh hoïa ñöôïc soá hoùa baèng caùch queùt hình baèng maùy scanner tröïc tieáp töø caùc trang saùch baùo hay taïp chí. Khi hoaøn thaønh baûn thaûo, toaøn boä noäi dung vaø hình aûnh ñöôïc chuyeån sang moät phaàn meàm daøn trang ñeå trình baøy döôùi daïng cuoán saùch, tröôùc khi giao cho moät coâng ty cheá baûn vaø in aán. Toaøn boä quaù trình thöïc hieän ñeå cho ra ñôøi cuoán saùch maø caùc baïn ñang caàm treân tay laø moät quaù trình kyõ thuaät soá. Phuïc vuï nghieân cöùu khoa hoïc Nhieáp aûnh kyõ thuaät soá laø coâng cuï lyù töôûng ñeå phuïc vuï cho nhieàu ngaønh khoa hoïc Döôùi ñaây laø moät böùc aûnh chuïp tính chaát phaûn chieáu quang phoå cuûa caây coái qua ñoù nhaèm xaùc ñònh traïng thaùi cuûa moät vuøng canh noâng. Söû duïng nhöõng böùc aûnh nhö vaäy, noâng daân ngaøy nay coù theå quaûn lyù muøa maøng, saûn löôïng cuûa hoï toát hôn. Böùc aûnh naøy ñöôïc chuïp baèng maùy aûnh kyõ thuaät soá Dycam ADC. Nhìn nhöõng ñöôøng neùt vaø maûng ñaäm nhaït naøy, ai baûo khoâng coù ngheä thuaät toàn taïi trong khoa hoïc? 14
16. Nhöõng thieát bò caûm bieán hình aûnh baèng kyõ thuaät soá ñaõ ñöôïc ngaønh thieân vaên hoïc söû duïng töø nhieàu naêm qua. AÛnh chuïp thieân vaên döôùi daïng soá hieän nay ñaõ thay theá haún aûnh chuïp baèng phim nhöïa. Ngay caû kính vieãn voïng Hubble cuûa cô quan NASA (Hoa Kyø) bay treân quyõ ñaïo cuõng chuïp aûnh khoâng gian baèng nhöõng thieát bò kyõ thuaät soá. AÛnh beân do kính vieãn voïng Hubble truyeàn veà. Ñoù laø hình aûnh cuûa moät trong nhöõng tinh vaân phöùc taïp nhaát maø con ngöôøi töøng bieát tôùi – tinh vaân NGC 6543 hay coøn mang bieät danh laø Tinh Vaân Maét Meøo. AÛnh chuïp cuûa kính Hubble ñaõ cho thaáy nhöõng caáu taïo heát söùc raéc roái bao goàm nhöõng vaønh ñai khí ñoàng taâm, nhöõng luoàng khí baén ra vôùi toác ñoä cöïc nhanh, vaø nhöõng khoái khí va chaïm, buøng noå hoãn ñoän. Tinh vaân naøy öôùc tính ñaõ 1000 naêm tuoåi, chöùng tích cuûa giai ñoaïn haáp hoái cuoái cuøng cuûa moät vì sao trong trong giaûi Ngaân Haø. Moät khi chuùng ta ñaõ ñöa moät caùi maùy aûnh vöôït qua khoâng gian vaø ñaùp xuoáng moät haønh tinh khaùc thì khoâng deã gì mang nhöõng phim ñaõ chuïp trôû veà traùi ñaát. Caùch giaûi quyeát toái öu laø duøng maùy aûnh soá vaø truyeàn hình aûnh veà baèng tín hieäu voâ tuyeán. Nhieàu chöông trình thaùm hieåm khoâng gian, trong ñoù coù caùc chöông trình thaùm hieåm Hoûa Tinh do NASA thöïc hieän ñeàu duøng phöông aùn naøy ñeå truyeàn hình aûnh veà. Khoâng coù caùc phöông tieän nhieáp aûnh kyõ thuaät soá thì tri thöùc cuûa con ngöôøi chaéc seõ coøn bò giôùi haïn hôn nöõa vaø nhieàu bí maät cuûa vuõ truï chaéc chaén seõ khoâng bao giôø coù theå giaûi thích ñöôïc. Khoâng nhöõng vöôn xa taän nhöõng haønh tinh maø khoaûng caùch phaûi ño baèng naêm aùnh saùng, nhieáp aûnh kyõ thuaät soá coøn ñi vaøo phoøng thí nghieäm, keát hôïp vôùi nhöõng kính hieån vi ñaëc bieät ñeå chuïp aûnh töøng teá baøo cuûa sinh vaät. Trong laõnh vöïc naøy, Roman Vishniac laø moät baäc thaày – moät nhaø khoa hoïc ngheä só. Phöông tieän kyõ thuaät soá vaãn laø giaûi phaùp toái öu trong phoøng thí nghieäm vì hình aûnh chuïp ñöôïc coù theå hieån thò töùc thì. Phöông tieän ñeå theå hieän caûm xuùc thaåm myõ caù nhaân Caùc kyõ thuaät vi tính ñöôïc öùng duïng vaøo saùng taïo nhieáp aûnh chæ trong khoaûng thaäp nieân cuoái cuøng cuûa theá kyû naøy nhöng ñaõ gaây nhieàu thay ñoåi lôùn trong boä maët nhieáp aûnh cuûa theá giôùi. Khôûi ñaàu laø öùng duïng cho quaûng caùo, roài ñeán trang trí ñoà hoïa vaø trình baøy aán phaåm, nhieáp aûnh vi tính hay aûnh kyõ thuaät soá giôø ñaây ñaõ töï mình khaúng ñònh nhö moät theå loaïi, moät thuû phaùp saùng taùc môùi cho nhieáp aûnh. Caùc cuoäc thi aûnh quoác teá trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñeàu coù giaûi rieâng cho maûng aûnh kyõ thuaät soá. Nhieáp aûnh kyõ thuaät soá ngaøy nay laïi ñöôïc chia laøm 3 khuynh höôùng: Khuynh höôùng thöù nhaát chæ söû duïng kyõ thuaät soá laøm coâng cuï phuï trôï, boå sung cho nhöõng haïn cheá cuûa caùc phöông tieän nhieáp aûnh vaø phoøng toái truyeàn thoáng. Thay vì söû duïng phoøng toái, hoï söû 15
17. duïng moät maùy vi tính vaø moät phaàn meàm xöû lyù hình aûnh maïnh nhö Photoshop hoaëc PhotoPaint ñeå coù keát quaû nhö yù vaø chaéc chaén ñoàng thôøi tieát kieäm hôn laø söû duïng phöông tieän hoùa chaát vaø thao taùc thuû coâng truyeàn thoáng. Nhöõng hình aûnh kyõ thuaät soá theo phong caùch “coå ñieån” naøy thöôøng goïi döôùi caùi teân chung laø computer-enhanced image (hình aûnh ñaõ ñöôïc naâng cao baèng maùy tính). Moät soá nhaø nhieáp aûnh kyõ thuaät soá khaùc laïi cho raèng ñaõ söû duïng vi tính nhö moät phöông tieän dieãn ñaït môùi thì hình aûnh phaûi theå hieän roõ tính chaát ñaëc thuø cuûa kyõ thuaät soá, töùc laø nhöõng gì maø caùc phöông tieän nhieáp aûnh truyeàn thoáng khoâng theå laøm ñöôïc. Nhoùm naøy ñi theo khuynh höôùng xöû lyù, cheá taùc hình aûnh baèng vi tính (computer-manipulated image) vaø saùng taùc cuûa hoï do ñoù mang ñaäm daáu aán sieâu thöïc. Khuynh höôùng naøy ñaõ ñöôïc khôûi xöôùng töø thôøi Oscar Rejlander vaø Henry Peach Robinson nöûa cuoái theá kyû XIX ôû Anh vaø sau naøy phaùt trieån vôùi John Heartfield ôû Ñöùc nhöõng naêm 1920 vaø tieáp noái vôùi Jerry Uelsman ôû Myõ vôùi kyõ thuaät photomontage gheùp noái nhieàu phim aâm baûn trong phoøng toái. Kyõ thuaät soá giuùp nhaø nhieáp aûnh töï do theå hieän nhöõng chuû ñeà khoâng theå chuïp baét trong ñôøi thöïc hay nhöõng yù töôûng khoâng theå naøo daøn döïng trong thöïc teá. Khuynh höôùng thöù ba trieät ñeå ly khai vôùi caùc phöông tieän nhieáp aûnh truyeàn thoáng. Caùc "nhaø nhieáp aûnh" theo khuynh höôùng naøy laïi khoâng chuïp aûnh maø saùng taùc ra hình aûnh ngay treân maùy vi tính gioáng nhö caùc hoïa só saùng taùc tranh (computer-created image). Hình aûnh taïo ra coù theå gioáng vôùi hieän thöïc hay hoaøn toaøn phi hieän thöïc tuøy theo caûm höùng. Noåi tieáng nhaát trong khuynh höôùng naøy vôùi phong caùch taû thöïc phi nhieáp aûnh (non- photographic realism) laø Bert Monroy (Myõ). “Phoá Taøu” (Chinatown) ñöôïc Bert Monroy theå hieän hoaøn toaøn treân maùy vi tính. OÂng duøng phaàn meàm Adobe Illustrator ñeå döïng caûnh, sau ñoù ñöa hình aûnh vaøo phaàn meàm Photoshop ñeå taïo hieäu quaû aùnh saùng. Ñeán ñaây thì chaéc nhieàu ñoäc giaû haún seõ keâu leân: “Neáu nhö vaäy thì coù coøn laø nhieáp aûnh nöõa khoâng?” Ñaây laø moät thaéc maéc theo quaùn tính coù nguoàn goác töø khi nhieáp aûnh xuaát hieän ôû Vieät Nam. Ngay caùi teân goïi “nhieáp aûnh” baét nguoàn töø chöõ Haùn trong ñoù “nhieáp” coù nghóa laø “chuïp baét, thu giöõ”. Trong khi ñoù, töø “photography” do nhaø khoa hoïc Anh Quoác Sir John Herschel söû duïng laàn ñaàu tieân naêm 1839 laïi coù nguyeân nghóa goác La-tinh laø “veõ, vieát baèng aùnh saùng”. 16
18. Töø nhöõng naêm 1920, caùc nhaø nhieáp aûnh tieân phong cuûa khuynh höôùng tröøu töôïng nhö Moholy-Nagy vaø Man Ray ñaõ töøng coù nhöõng taùc phaåm nhieáp aûnh khoâng caàn phaûi chuïp. Söû duïng kyõ thuaät photogram, hoï saép xeáp nhöõng vaät theå, caây laù, hay chính baøn tay vaø göông maët mình tröïc tieáp leân tôø giaáy aûnh trong phoøng toái vaø duøng aùnh saùng roïi leân giaáy aûnh ñeå taïo thaønh nhöõng taùc phaåm ngheä thuaät cho tôùi baây giôø vaãn coøn nguyeân veïn giaù trò. Nhieáp aûnh kyõ thuaät soá theo khuynh höôùng “phi nhieáp aûnh” chæ laø söï tieáp noái vaø phaùt trieån roäng hôn con ñöôøng maø Moholy-Nagy vaø Man Ray ñaõ khai phaù. Duø theo khuynh höôùng naøo, hình aûnh do maùy vi tính xöû lyù sau ñoù ñöôïc xuaát ra caùc phöông tieän nhieáp aûnh nhö phim, giaáy thuoác, hoaëc in baèng maùy in ñeå phuïc vuï cho vieäc tröng baøy, trieån laõm hoaëc ñöa ra maùy taùch maøu ñeå phuïc vuï cho vieäc aán loaùt. 17
19. Chöông 3: Neàn taûng cuûa vieäc xöû lyù aûnh kyõ thuaät soá Muoán hieåu ñöôïc nguyeân lyù hoaït ñoäng vaø tính naêng cuûa caùc loaïi maùy aûnh soá, tröôùc heát ta phaûi hieåu ñöôïc nhöõng yeáu toá cô baûn cuûa laõnh vöïc nhieáp aûnh soá - ñoù laø caùc boä caûm bieán hình aûnh (image sensor), ñoä phaân giaûi (resolution) vaø tính chaát maøu saéc cuûa kyõ thuaät soá. Khaùc vôùi caùc loaïi maùy aûnh truyeàn thoáng duøng phim ñeå löu giöõ hình aûnh, caùc maùy aûnh soá duøng moät thieát bò baùn daãn goïi laø image sensor. Nhöõng con chip silicon nhoû baèng moùng tay naøy chöùa haøng traêm ngaøn hay haøng trieäu nhöõng ñi-oát nhaïy quang goïi laø photosite. Moãi photosite naøy ghi nhaän cöôøng ñoä cuûa aùnh saùng chieáu vaøo beà maët cuûa noù. Moãi photosite phaûn öùng theo aùnh saùng tieáp nhaän ñöôïc baèng caùch tích tuï moät löôïng ñieän; aùnh saùng caøng maïnh thì löôïng ñieän caøng cao. Löôïng saùng ghi nhaän ñöôïc sau ñoù ñöôïc löu tröõ döôùi daïng moät taäp hôïp caùc con soá vaø caùc con soá naøy coù theå taùi taïo laïi maøu saéc vaø ñoä saùng döôùi daïng nhöõng chaám (dot) treân maøn hình hay haït möïc treân giaáy in ñeå hôïp thaønh hình aûnh. Pixel – Moïi hình aûnh ñeàu laø nhöõng chaám nhoû Ta baät maùy tính leân vaø ñoïc moät laù thö ñieän töû hay vieát moät baûn vaên. Caàn nghieân cöùu ñieàu gì, ta noái maïng vaøo Internet vaø xem nhöõng tranh aûnh trieån laõm trong caùc vieän baûo taøng hay gallery treân maïng. Khi muoán thö giaõn, ta naïp moät chöông trình troø chôi ñieän töû vaø theo doõi nhöõng tình huoáng gay caán dieãn ra treân maøn hình. Cho duø nhöõng kinh nghieäm aáy coù khaùc bieät nhau, taát caû ñeàu coù moät ñieåm töông ñoàng – Chuùng ta ñang nhìn thaáy voâ soá nhöõng chaám nhoû li ti. Gioáng nhö caùc hoïa só tröôøng phaùi aán töôïng (impressionism) ñaõ taïo ra bieát bao böùc tranh phong caûnh tuyeät dieäu chæ baèng nhöõng chaám sôn nhoû, maøn hình vi tính vaø maùy in cuûa ta taïo ra hình aûnh baèng nhöõng chaám nhoû goïi laø picture elements (thaønh toá hình aûnh) hay thöôøng goïi taét laø pixel. Böùc aûnh chuïp göông maët (phaûi) troâng bình thöôøng, nhöng khi con maét (traùi) ñöôïc phoùng lôùn quaù möùc thì caùc pixel baét ñaàu loä ra. Caùc pixel ñöôïc taïo ra baèng caùch phaân chia hình aûnh thaønh nhieàu oâ vuoâng nhoû. Trong caùi khung keû oâ voâ hình naøy, maùy vi tính coù theå thay ñoåi ñoä saùng vaø maøu saéc cuûa töøng oâ vuoâng moät ñeå taïo thaønh chöõ vieát hay hình aûnh ñeå hieån thò 18
20. treân maøn hình. Vieäc ñieàu khieån, bieán ñoåi töøng oâ vuoâng moät trong khung keû aáy goïi laø bit mapping (laäp baûn ñoà ñieåm). Do ñoù moïi hình aûnh taïo ra theo caùch naøy ñeàu goïi chung laø aûnh bitmap. Vôùi baát kyø hình aûnh naøo ñaõ soá hoùa, neáu ta quan saùt ôû ñoä khueách ñaïi ñuû lôùn thì ta seõ thaáy nhöõng pixel - ñaây laø moät tieán trình goïi laø pixelization (taïm dòch laø "phaân ñieåm"). Caáu truùc cuûa pixel bieán ñoåi tuøy theo pixel ñoù naèm trong maùy aûnh, treân maøn hình hay treân baûn in. Trong maùy aûnh, moãi photosite treân boä caûm bieán hình aûnh bieåu hieän moät pixel. Maøu saéc cuûa moãi pixel ñöôïc tính toaùn caên cöù theo nhöõng pixel bao quanh noù. Hình veõ naøy cho thaáy 9 pixel. Treân maøn hình. moãi pixel laø moät maøu duy nhaát ñöôïc pha troän baèng toå hôïp ba chaám hoaëc nhöõng tinh theå loûng coù maøu ñoû, xanh laù caây vaø xanh döông hôïp thaønh. Treân baûn in, moät pixel ñöôïc hình thaønh raát nhieàu chaám nhoû hôn hoøa laãn vaøo nhau ñeå taïo ra aán töôïng cuûa moät maøu duy nhaát. Hình veõ naøy cho thaáy 1 pixel. Ñoä phaân giaûi cuûa caùc thieát bò soá Chaát löôïng cuûa baát kyø hình aûnh soá naøo, duø ñöôïc in ra hay hieån thò treân maøn hình, phaàn lôùn ñeàu phuï thuoäc vaøo resolution (ñoä phaân giaûi) – Ñoù chính laø soá löôïng pixel ñöôïc duøng ñeå hôïp thaønh hình aûnh. Soá pixel caøng nhieàu vaø caøng nhoû caøng laøm taêng theâm chi tieát vaø ñoä saéc neùt. Baûn döôùi ñaây lieät keâ moät soá tieâu chuaån so saùnh: YEÁU TOÁ SO SAÙNH ÑOÄ PHAÂN GIAÛI TOÅNG SOÁ PIXEL TV maøu (NTSC) 320x525 168.000 Maét ngöôøi 11.000x11.000 120 trieäu Phim slide 35mm Taïp chí The Economist cho raèng coù ít nhaát 20 trieäu. Taïp chí CMOS Imaging News cho raèng coù töø 5 ñeán 10 trieäu tuøy theo loaïi phim. Chuyeân gia cuûa haõng SoundVision cho raèng phim maøu aâm baûn coù ñoä phaân giaûi 1000 pixel treân moät inch coøn phim maøu söông baûn laø 2000 pixels treân moät inch. Maùy aûnh soá Kodak Disc camera 1982 3 trieäu pixel – moãi pixel coù ñöôøng kính 0.0003 inch 19
21. Coù 3 caùch ñeå bieåu thò ñoä phaân giaûi cuûa moät hình aûnh: 1) baèng kích thöôùc theo pixel, (2) baèng toång soá pixel, (3) baèng soá pixel treân moät inch (ppi) hay soá chaám treân moät inch (dpi). Ñoä phaân giaûi – quang hoïc vaø noäi suy Haõy thaän troïng tröôùc nhöõng lôøi quaûng caùo veà ñoä phaân giaûi cuûa caùc loaïi maùy aûnh soá vaø maùy queùt hình. Ñoä phaân giaûi thöïc hay ñoä phaân giaûi quang hoïc (optical resolution) cuûa maùy aûnh hay maùy queùt laø moät con soá tuyeät ñoái vì nhöõng photosite treân boä caûm bieán hình aûnh laø nhöõng thieát bò coù theå ñeám ñöôïc. Trong giôùi haïn naøo ñoù, ñoä phaân giaûi coù theå ñöôïc taêng leân baèng giaûi thuaät phaàn meàm. Tieán trình naøy – goïi laø ñoä phaân giaûi noäi suy hoaëc taêng cöôøng (interpolated/enhanced resolution) – seõ theâm pixel vaøo hình aûnh. Phaàn meàm khi aáy seõ tính toaùn nhöõng pixel coù saün bao quanh pixel môùi theâm vaøo ñeå xaùc ñònh maøu saéc cho pixel môùi. Ví duï, neáu taát caû caùc pixel bao quanh pixel môùi theâm vaøo ñeàu laø maøu ñoû, thì pixel môùi theâm vaøo seõ coù maøu ñoû. Ñieàu quan troïng ta caàn phaûi nhôù laø tieán trình noäi suy naøy khoâng theâm thoâng tin gì môùi cho hình aûnh – noù chæ theâm pixel vaøo vaø laøm cho taäp tin coù dung löôïng lôùn hôn (kích thöôùc lôùn hôn). Ta coù theå nhöõng chöông trình xöû lyù aûnh nhö Photoshop ñeå thöïc hieän giaûi thuaät noäi suy naøy. Nhieàu nhaø saûn xuaát maùy aûnh soá hay maùy queùt chæ duøng soá ñoä phaân giaûi noäi suy ñeå quaûng caùo saûn phaåm. Ta phaûi tìm cho ñöôïc soá ñoä phaân giaûi quang hoïc ñích thöïc cuûa saûn phaåm tröôùc khi quyeát ñònh mua. Ñoä phaân giaûi cuûa maùy aûnh soá Nhö ta ñaõ bieát, moät boä caûm bieán hình aûnh seõ chöùa moät oâ löôùi goàm nhieàu photosite – moãi photosite theå hieän moät pixel treân hình aûnh cuoái cuøng. Ñoä phaân giaûi cuûa boä caûm bieán hình aûnh ñöôïc caên cöù theo toång soá photosite chöùa treân beà maët cuûa boä caûm bieán. Ñoä phaân giaûi cuûa maùy aûnh soá do ñoù thöôøng ñöôïc bieåu thò theo moät trong hai caùch sau: baèng kích thöôùc cuûa boä caûm bieán tính theo pixel hay baèng toång soá pixel. Ví duï: Moät soá maùy aûnh soá coù theå bieåu thò ñoä phaân giaûi laø 1200x1800 pixel, hoaëc 960 ngaøn pixel. Nhöõng maùy aûnh cao caáp thöôøng duøng kích thöôùc taäp tin hình aûnh (image file size) thay cho ñoä phaân giaûi. Chaúng haïn, moät maùy aûnh naøo ñoù coù theå taïo ra nhöõng taäp tin 30 megabyte. Ñaây cuõng chæ laø moät caùch goïi taét. Nhöng megabyte laø gì? Bit, byte vaø megabyte 20
22. Bit laø ñôn vò cô baûn cuûa thoâng tin theo heä thoáng soá nhò phaân ( vieát taét cuûa BInary digiT). Caùc maïch ñieän töû trong maùy tính seõ phaùt hieän söï khaùc nhau giöõa hai traïng thaùi (doøng ñieän möùc cao vaø doøng ñieän möùc thaáp) vaø bieåu dieãn caùc traïng thaùi ñoù döôùi daïng moät trong hai soá nhò phaân 1 hoaëc 0. Caùc ñôn vò cô baûn cao/thaáp, ñuùng/sai, coù/khoâng, theá naøy/theá kia ñöôïc goïi laø caùc bit. Vì vieäc cheá taïo moät maïch ñieän tin caäy coù theå phaân bieät ñöôïc söï khaùc nhau giöõa 1 vaø 0 laø töông ñoái deã daøng vaø reû tieàn, cho neân maùy tính coù khaû naêng xöû lyù noäi boä caùc thoâng tin nhò phaân moät caùch raát chính xaùc. Nhoùm taùm bit keà lieàn nhau, taïo thaønh 1 byte – ñôn vò döõ lieäu cô sôû cuûa maùy tính caù nhaân. Do ñöôïc löu tröõ töông ñöông moät kyù töï, neân byte cuõng laø ñôn vò cô sôû ñeå ño söùc chöùa cuûa maùy tính. Caáu truùc maùy tính (ñoái vôùi haàu heát caùc boä phaän) döïa treân cô sôû soá nhò phaân, cho neân caùc byte ñöôïc tính theo caùc luõy thöøa cuûa 2. Thuaät ngöõ kiloâ (trong kilobyte) vaø mega (trong megabyte) thöôøng ñöôïc duøng laøm boäi soá trong vieäc ñeám byte, nhöng khoâng ñöôïc chính xaùc laém vì chuùng coù nguoàn goác thaäp phaân (cô soá 10). Moät kilobyte thöïc teá baèng 1.024 byte, coøn megabyte baèng 1.048. 576 byte. Nhieàu nhaø khoa hoïc veà maùy tính ñaõ chæ trích caùc thuaät ngöõ naøy, tuy nhieân nhöõng thuaät ngöõ naøy vaãn ñöôïc duøng vì chuùng cho nhöõng khaùi nieäm quen thuoäc theo caùch ñeám thaäp phaân vaø thuaän lôïi trong vieäc ño löôøng dung löôïng boä nhôù. Neáu ta noùi moät maùy aûnh naøo ñoù coù theå taïo ra nhöõng taäp tin 30 megabyte thì töùc laø hình aûnh chuïp baèng maùy aûnh soá ñoù seõ chieám 30 megabyte trong dung löôïng boä nhôù, vaø khi ñöôïc löu vaøo ñóa seõ chieám 30 megabyte dung löôïng ñóa. Noùi caùch khaùc, moãi hình aûnh ñöôïc chuïp laø moät taäp tin coù kích thöôùc 30 megabyte. Kích thöôùc khoâng phaûi laø taát caû! Nhöõng maùy aûnh soá caáp thaáp thöôøng coù ñoä phaân giaûi khoaûng 640x480 pixel, tuy raèng con soá naøy ngaøy caøng caûi thieän hôn nhieàu. Nhöõng maùy aûnh ñaét tieàn hôn, nhöõng maùy coù ñoä phaân giaûi 1 trieäu pixel hay hôn ñöôïc goïi laø megapixel camera vaø nhöõng maùy aûnh coù ñoä phaân giaûi lôùn hôn 2 megapixel ñöôïc goïi laø multi-megapixel camera. Ngay caû nhöõng maùy aûnh soá chuyeân nghieäp loaïi ñaét tieàn nhaát nhö maùy Canon EOS-DCS1 cuõng chæ cho baïn ñoä phaân giaûi 6 trieäu pixel. Ta thaáy raèng ñoä phaân giaûi caøng cao thì giaù tieàn caøng ñaét. Ñoä phaân giaûi cuûa maùy aûnh caøng cao thì nhöõng taäp tin hình aûnh taïo ra coù kích thöôùc caøng lôùn. Vì lyù do ñoù, moät soá maùy aûnh cho pheùp ta chæ ñònh nhieàu möùc ñoä phaân giaûi khaùc nhau khi chuïp aûnh. Duø ñoä phaân giaûi cao hôn seõ cho hình aûnh coù chaát löôïng hôn, khoâng phaûi luùc naøo ta cuõng caàn ñeán ñoä phaân giaûi cao – nhaát laø khi ta chuïp aûnh ñeå hieån thò treân trang Web hay in vôùi kích thöôùc nhoû. Trong nhöõng tröôøng hôïp naøy, nhöõng hình aûnh coù ñoä phaân giaûi thaáp cuõng ñuû duøng vaø do kích thöôùc taäp tin seõ nhoû hôn ta coù theå chöùa nhieàu hình aûnh hôn trong boä nhôù cuûa maùy aûnh. Treân lyù thuyeát, boä caûm bieán hình aûnh chöùa caøng nhieàu photosite thì cho hình aûnh coù ñoä phaân giaûi caøng cao. Nhöng vieäc taêng soá löôïng photosite khoâng phaûi laø chuyeän deã daøng vaø seõ taïo ra nhieàu vaán ñeà. Ví duï: Neáu ta taêng soá löôïng photosite treân con chip thì con chip seõ lôùn hôn vaø kích thöôùc moãi photosite seõ nhoû hôn. Chip lôùn vôùi nhieàu photosite seõ taêng möùc ñoä khoù khaên vaø giaù thaønh saûn xuaát. Photosite nhoû hôn seõ phaûi thieát keá sao cho nhaïy hôn ñeå thu giöõ cuøng moät löôïng saùng. 21
23. Caøng nhieàu photosite thì taäp tin hình aûnh taïo ra caøng lôùn, vieäc löu tröõ seõ khoù khaên hôn. Ñoä phaân giaûi cuûa maøn hình Ñoä phaân giaûi cuûa maøn hình vi tính haàu nhö luoân luoân ñöôïc bieåu thò baèng moät caëp soá chæ chieàu daøi vaø chieàu roäng cuûa maøn hình tính baèng pixel. Ví duï, maøn hình coù theå ñöôïc chæ ñònh laø 640x480, 800x600, 1070x768, vaân vaân Soá ñaàu tieân bieåu thò soá pixel chaïy ngang maøn hình Soá thöù hai bieåu thò soá pixel chaïy doïc maøn hình Hình aûnh hieån thò treân maøn hình thöôøng coù ñoä phaân giaûi raát thaáp. Ta coù theå thaáy töø baûng keâ beân döôùi, con soá ppi thöïc ñoái vôùi ñoä phaân giaûi vaø kích thöôùc tính baèng inch cuûa maøn hình. Tính trung bình, moïi hình aûnh hieån thò treân maøn hình ñeàu ñöôïc chuyeån thaønh ñoä phaân giaûi 72 ppi. Nhö ta thaáy ôû baûng naøy, khoâng coù con soá chính xaùc cho baát kyø ñoä phaân giaûi naøo vôùi baát kyø maøn hình naøo maø chæ coù nhöõng caáp ñoä phaân giaûi töông ñoái. Neáu moät hình aûnh coù nhieàu roäng 800 pixel, soá ppi seõ khaùc bieät khi cho hình aûnh aáy hieån thò treân moät maøn hình roäng 10 inch vaø moät maøn hình roäng 20 inch. Vì cuøng moät soá löôïng pixel khoâng ñoåi phaûi phuû treân moät maøn hình coù dieän tích lôùn hôn neân soá ppi seõ giaûm xuoáng. KÍCH THÖÔÙC MAØN HÌNH ÑOÄ PHAÂN GIAÛI 14” 15” 17” 19” 21” 640x480 pixel 60 ppi 57 ppi 51 ppi 44 ppi 41 ppi 800x600 pixel 74 ppi 71 ppi 64 ppi 56 ppi 51 ppi 1020x768 pixel 95 ppi 91 ppi 82 ppi 71 ppi 65 ppi Ñoä phaân giaûi cuûa maùy in vaø maùy queùt Ñoä phaân giaûi cuûa maùy in vaø maùy queùt thöôøng ñöôïc bieåu thò baèng soá chaám treân moät inch – dot per inch hay thöôøng vieát taét laø dpi. (Cuõng cuøng moät hình aûnh aáy, neáu hieån thò treân maøn hình thì tính 22
24. theo pixel per inch coøn ñöôïc ñöa vaøo töø maùy queùt hay ñöa ra maùy in thì tính theo dot per inch. Toâi coù caûm töôûng nhö nhöõng thay ñoåi thuaät ngöõ nhö theá naøy chæ nhaèm ñaùnh ñoá nhöõng ngöôøi caàm maùy aûnh nhö baïn vaø toâi. Trong cuoán saùch naøy, toâi seõ söû duïng caû hai thuaät ngöõ thay ñoåi tuøy theo tröôøng hôïp). Ñeå so saùnh ta tham khaûo vaøi con soá sau: Maøn hình trung bình duøng ñoä phaân giaûi 72 ppi ñeå hieån thò chöõ vieát vaø hình aûnh, coøn caùc loaïi maùy in phun möïc (ink-jet printer) coù theå in vôùi ñoä phaân giaûi toái ña tôùi khoaûng 1700 dpi, vaø nhöõng maùy in chuyeân duïng coù ñoä phaân giaûi trong khoaûng 1000 vaø 2400 dpi. Ñoä phaân giaûi vaø kích thöôùc hình aûnh Ñieàu ñaùng ngaïc nhieân laø baûn thaân ñoä phaân giaûi khoâng quyeát ñònh ñoä neùt hay thaäm chí kích thöôùc cuûa hình aûnh. Cuøng moät soá löôïng pixel nhö nhau coù theå chieám moät dieän tích lôùn hoaëc nhoû treân maøn hình hay treân baûn in. ÔÛ cuøng moät khoaûng caùch quan saùt, neáu soá pixel aáy phuû treân moät dieän tích lôùn thì ñoä neùt caûm nhaän ñöôïc baèng maét thöôøng seõ giaûm ñi. Ngöôïc laïi, neáu soá pixel aáy doàn vaøo moät dieän tích nhoû thì ñoä neùt caûm nhaän ñöôïc seõ taêng leân. Hình aûnh treân maøn hình hay baûn in coù ñoä phaân giaûi cao troâng saéc beùn hôn vì soá löôïng pixel voán coù ñöôïc nhoùm vaøo nhöõng khu vöïc nhoû hôn – chöù khoâng phaûi coù nhieàu pixel hôn. Vôùi cuøng moät taäp tin hình aûnh, neáu hieån thò caøng nhoû thì ñoä neùt caøng taêng. Tuy nhieân, khi phoùng ñaïi quaù möùc thì ñoä neùt baét ñaàu giaûm vaø cuoái cuøng nhöõng pixel hình vuoâng baét ñaàu loä ra – hình aûnh cuoái cuøng ñaõ bò phaân ñieåm (pixelate). Ñeå taêng ñoä phaân giaûi phaûi giaûm kích thöôùc pixel. Kích thöôùc sau cuøng cuûa moät hình aûnh phuï thuoäc vaøo ñoä phaân giaûi cuûa thieát bò xuaát ra. Ta haõy töôûng töôïng coù 2 maët saøn cuøng dieän tích, moät laùt gaïch boâng côõ lôùn vaø moät laùt côõ nhoû. Maët saøn laùt gaïch côõ nhoû seõ coù nhöõng ñöôøng cong roõ neùt hôn vaø chi tieát hôn. Theá nhöng neáu ta coù 2 nhoùm gaïch boâng côõ lôùn vaø côõ nhoû vôùi cuøng soá löôïng thì nhoùm gaïch boâng nhoû seõ phuû kín moät dieän tích nhoû hôn nhoùm kia nhieàu. Ñeå laøm cho hình aûnh lôùn hôn hay nhoû hôn cho phuø hôïp vôùi thieát bò xuaát ra, ta phaûi thay ñoåi kích thöôùc (resize) baèng moät chöông trình xöû lyù aûnh hay baèng phaàn meàm ñieàu khieån maùy in. Vieäc thay ñoå kích thöôùc ñöôïc thöïc hieän baèng pheùp noäi suy (interpolation) ñaõ noùi ôû treân. Khi laøm cho hình lôùn hôn, caùc pixel boå sung seõ ñöôïc theâm vaøo vaø maøu saéc cuûa moãi pixel môùi ñöôïc caên cöù theo maøu saéc cuûa caùc pixel laân caän. Khi thu cho hình nhoû laïi thì nhieàu pixel seõ bò xoùa haún ñi. Moät nguyeân taéc caàn nhôù: Moät hình aûnh soá 1.5 megapixel (1280x1024 pixel) chæ coù theå phoùng lôùn toái ña 20x25 cm. Khi phoùng lôùn hôn nöõa, ta seõ baét ñaàu thaáy ñieåm haït khi xem ôû khoaûng caùch bình thöôøng. Theo haõng Kodak, hình aûnh soá 1 megapixel (khoaûng 1150x864 pixel) coù theå cho chaát löôïng trung thöïc nhö aûnh chuïp neáu in vôùi kích thöôùc 13x18 cm Hình minh hoïa döôùi ñaây cho thaáy moät hình aûnh coù kích thöôùc 640x480 pixel seõ cho caùc côõ khaùc nhau vôùi caùc thieát bò coù ñoä phaân giaûi khaùc nhau: Hieån thò treân maøn hình coù ñoä phaân giaûi 72 ppi, 23
25. hình seõ coù kích thöôùc khoaûng 18x24 cm. Khi in ra maùy in 300 dpi, kích thöôùc hình seõ khoaûng 4x6 cm vaø khi in vôùi maùy in 1500 dpi, chæ coøn côõ 0.8x1.2 cm. 24
26. Chöông 4: Maøu vaø Traéng-ñen döôùi goùc ñoä kyõ thuaät soá Ñoä phaân giaûi khoâng phaûi laø yeáu toá duy nhaát quyeát ñònh chaát löôïng cuûa hình aûnh. Moät yeáu toá caùc cuõng quan troïng khoâng keùm ñoù laø maøu saéc. Khi ta nhìn moät caûnh trí töï nhieân hay moät böùc aûnh maøu kheùo chuïp, ta coù theå phaân bieät haøng trieäu maøu saéc. Nhöõng hình aûnh soá cuõng coù theå taïo ra maøu saéc gaàn nhö töông ñöông vôùi hieän thöïc, nhöng ñieàu naøy phuï thuoäc vaøo khaû naêng vaø nhöõng thoâng soá ñònh saün treân phaàn cöùng. Moät hình aûnh seõ coù bao nhieâu maøu hay moät heä maùy seõ coù theå hieån thò hoaëc xuaát ra bao nhieâu maøu, yeáu toá ñoù chính laø caáp ñoä maøu (color depth, pixel depth, hay coøn goïi laø bit depth). Caáp ñoä maøu Caùc maùy vi tính ñôøi cuõ chæ coù theå hieån thò toái ña 16 hay 256 maøu. Tuy nhieân nhöõng maùy tính vaø maøn hình ñôøi sau coù theå hieån thò caùi ta goïi laø maøu thöïc (true color) hay maøu 24-bit. Ñöôïc goïi laø true color vì nhöõng thieát bò aáy coù theå hieån thò 16 trieäu maøu, töông ñöông vôùi soá maøu saéc maø maét ngöôøi coù theå phaân bieät. Vaäy maøu saéc vaø caùc bit lieân quan vôùi nhau nhö theá naøo? ÔÛ chöông tröôùc ta ñaõ bieát bit laø ñôn vò soá nhoû nhaát vaø byte laø ñôn vò dung löôïng löu tröõ ñöôïc nhoû nhaát cuûa heä thoáng maùy tính. Moät byte goàm coù 8 bit keát hôïp laïi ñeå xöû lyù thoâng tin. Vì moãi bit trong 1 bite ñeàu coù hai traïng thaùi (taét hoaëc môû) neân toång soá thoâng tin maø moät byte coù theå chuyeån taûi laø 2x2x2x2x2x2x2x2 = 28 = 256 khaû naêng keát hôïp. Muoán tính ñöôïc coù bao nhieâu maøu saéc khaùc nhau coù theå chuïp ñöôïc hay hieån thò ñöôïc vôùi thieát bò soá, ta laáy 2 luõy thöøa vôùi toång soá bit ñöôïc duøng ñeå ghi nhaän hay hieån thò hình aûnh. Chaúng haïn, toång soá 8-bit seõ cho ta 256 maøu vì 28 = 256. Baûng keâ döôùi ñaây seõ cho thaáy khaû naêng maøu saéc cuûa caùc thieát bò soá. Loaïi maøu Toång soá Bits cuûa pixel Caùch tính Toång soá maøu Black and white 1 21 2 Windows display 4 24 16 Gray scale 8 28 256 256 color 8 28 256 High color 16 216 65 ngaøn True color 24 224 16 trieäu Cuoán saùch naøy vieát cho ngöôøi yeâu thích nhieáp aûnh chöù khoâng daønh cho ngöôøi tìm hieåu tin hoïc neân seõ khoâng ñi saâu vaøo caên nguyeân cuûa nhöõng coâng thöùc. Ta chæ caàn bieát caùc loaïi maøu coù theå theå hieän döôùi daïng kyõ thuaät soá ñeå laøm cô sôû cho nhöõng thoâng tin lieân quan ôû phaàn sau. Baïn ñoïc naøo quan taâm ñeán nguyeân lyù soá cuûa maøu, xin tìm ñoïc caùc saùch chuyeân veà tin hoïc. 25
27. Moät soá maùy queùt vaø maùy aûnh soá duøng 30 bit cho moät pixel hoaëc hôn. Nhöõng bit phuï troäi naøy ñöôïc duøng ñeå taêng cöôøng chaát löôïng maøu (ñoä trong suoát) cho hình aûnh khi ñöôïc xöû lyù thaønh daïng 24-bit cuoái cuøng. Nhöõng aûnh soá traéng ñen chæ caàn 2 bit ñeå bieåu thò pixel naøo laø traéng, pixel naøo laø ñen. AÛnh traéng ñen theo nghóa kyõ thuaät soá chæ coù traéng vaø ñen, khoâng heà coù tí saéc ñoä xaùm naøo. Trong khi ñoù aûnh traéng ñen theo nghóa truyeàn thoáng laïi laø nhöõng daûi saéc ñoä xaùm (gray scale) töông ñöông vôùi heä maøu gray scale cuûa kyõ thuaät soá, Nhöõng hình aûnh gray scale caàn 8 bit ñeå hieån thò 256 saéc ñoä xaùm khaùc nhau, töông ñöông vôùi aûnh traéng ñen truyeàn thoáng. Caáp ñoä maøu raát quan troïng ñeå hieån thò chính xaùc vaø phuïc vuï theo nhu caàu töông öùng. Neáu caàn in hình ra thì caáp ñoä maøu 24-bit laø ñieàu baét buoäc ñeå coù hình aûnh chaát löôïng cao vaø maøu saéc trung thöïc. Neáu duøng hình aûnh ñeå ñöa leân Web thì chæ caàn duøng caáp ñoä 256 maøu ñeå giaûm dung löôïng vaø nhôø ñoù hình aûnh taûi töø Web veà maùy tính nhanh hôn. AÛnh maøu coù theå hieån thò baèng caùc caáp ñoä: 4-bit (16 maøu), 8-bit (256 maøu), 16-bit (65 ngaøn maøu hay high color) vaø 24-bit (16 trieäu maøu hay true color – maøu thöïc). Ñeå hieåu roõ hôn nguyeân lyù taïo maøu saéc cuûa caùc thieát bò soá, ta caàn naém ñöôïc caùch hoaït ñoäng cuûa caùc boä caûm bieán hình aûnh. Hoaït ñoäng cuûa boä caûm bieán hình aûnh Cuõng gioáng caùc maùy aûnh truyeàn thoáng, aùnh saùng ñi vaøo maùy aûnh soá qua moät oáng kính ñöôïc ñieàu khieån baèng maøn traäp (shutter). Caùc maùy aûnh soá ngaøy nay ñieàu khieån thôøi gian loä saùng baèng moät trong ba kieåu thieát keá maøn traäp sau ñaây: Boä caûm bieán chính laø maøn traäp ñieän töû (Electronically shuttered sensors): Söû duïng baûn thaân boä caûm bieán taét môû töï ñoäng ñeå xaùc ñònh thôøi gian loä saùng. Moät maïch ñeám seõ baùo cho boä caûm bieán bieát khi naøo baét ñaàu vaø keát thuùc thôøi gian loä saùng. Söû duïng maøn traäp ñieän cô (Electro-mechanical shutters): Moät thieát bò cô hoïc ñieàu khieån baèng ñieän töû seõ ñoùng môû maøn traäp. 26
28. Söû duïng maøn traäp quang cô (Electro-optical shutters): Moät thieát bò ñieàu khieån baèng ñieän ñaët tröôùc boä caûm bieán hình aûnh seõ thay ñoåi ñöôøng ñi cuûa aùnh saùng. Töø tia saùng tôùi hình aûnh Khi maøn traäp môû ra, thay vì loä saùng treân phim, maùy aûnh soá seõ tích tuï aùnh saùng treân beà maët boä caûm bieán hình aûnh – moät thieát bò ñieän töû baùn daãn. Nhö theá, boä caûm bieán hình aûnh chöùa moät oâ goàm nhieàu photosite nhoû li ti. Khi oáng kính ñaõ hoäi tuï hình aûnh treân boä caûm bieán, moät soá photosite seõ ghi nhaän vuøng saùng, moät soá khaùc ghi nhaän vuøng toái, vaø moät soá khaùc nöõa seõ ghi nhaän moïi caáp ñoä saùng baát kyø naèm giöõa hai vuøng cöïc ñoä aáy. Boä caûm bieán hình aûnh thöôøng laø nhöõng thieát bò nhoû xíu. ÔÛ ñaây ta coù theå so saùnh kích thöôùc nhöõng boä caûm bieán 12mm vaø 18mm cuûa caùc maùy aûnh soá loaïi phoå thoâng so vôùi moät taám phim 24x36mm truyeàn thoáng. Moãi photosite seõ chuyeån löôïng saùng nhaän ñöôïc thaønh moät ñieän tích. Löôïng saùng caøng maïnh, löôïng ñieän tích caøng cao. Khi maøn traäp ñoùng laïi vaø vieäc loä saùng hoaøn taát, nhöõng boä caûm bieán naøy seõ “nhôù” caùc daïng ñieän tích ñaõ ghi nhaän. caùc caáp ñoä ñieän tích khaùc nhau sau ñoù seõ ñöôïc chuyeån thaønh nhöõng con soá ñeå coù theå duøng taùi taïo laïi hình aûnh. Hai hình minh hoïa sau ñaây seõ cho thaáy caùch thu giöõ hình aûnh cuûa boä caûm bieán hình aûnh: Khi moät hình aûnh ñöôïc hoäi tuï qua thaáu kính cuûa maùy aûnh (hay maùy queùt), hình aûnh seõ naèm treân beà maët cuûa boä caûm bieán. Caùc löôïng saùng caáp ñoä khaùc nhau seõ taùc ñoäng vaøo caùc photosite vaø giaûi phoùng nhöõng löôïng electron ñeå thu giöõ vaø löu tröõ. Soá electron giaûi phoùng ra töø baát kyø photosite naøo seõ töông öùng vôùi löôïng aùnh saùng taùc ñoäng vaøo. 27
29. Khi hoaøn taát thôøi gian loä saùng, boä caûm bieán seõ troâng gioáng nhö moät baøn côø vôùi quaân côø (electron) khaùc nhau choàng leân nhöõng oâ côø (photosite). Khi hình aûnh ñöôïc ñoïc töø boä caûm bieán, caùc electron ñaõ löu giöõ ñöôïc seõ chuyeån thaønh moät chuoãi ñieän tích töông ñöông (analog) hay ñieän tích thöïc vaø nhöõng ñieän tích naøy sau ñoù seõ ñöôïc hoaùn ñoåi sang caùc giaù trò soá (digital) baèng moät boä phaän chuyeån ñoåi töø thöïc sang soá (analog-to-digital converter hay goïi taét laø A-D converter). Queùt ñan xen vaø queùt trình töï Moät khi boä caûm bieán ñaõ thu giöõ ñöôïc hình aûnh, hình aûnh aáy seõ ñöôïc moät thieát bò ñoïc, chuyeån sang daïng soá, roài löu tröõ. Caùc ñieän tích löu treân beà maët boä caûm bieán khoâng ñöôïc ñoïc toaøn boä moät laàn maø ñoïc laàn löôït töøng daõy photosite moät. Moät thieát bò ñoïc seõ queùt treân beà maët boä caûm bieán theo hai caùch: queùt ñan xen (interlaced scan) hoaëc queùt tuaàn töï (progressive scan). Vôùi boä caûm bieán thieát keá theo kieåu queùt ñan xen, hình aûnh tröôùc heát seõ ñöôïc ñoïc theo caùc daõy photosite soá leû, sau ñoù môùi ñoïc theo caùc daõy soá chaün. Vôùi boä caûm bieán thieát keá theo kieåu queùt tuaàn töï, caùc daõy photosite lieân tuïc nhau seõ ñöôïc ñoïc laàn löôït theo ñuùng trình töï. Maøu saéc vaø boä caûm bieán hình aûnh Khi nhieáp aûnh môùi ra ñôøi, ngöôøi ta chæ coù theå ghi nhaän nhöõng hình aûnh traéng ñen. Cuoäc tìm kieám maøu saéc laø moät tieán trình daøi, gian nan vaø khi kyõ thuaät theå hieän maøu chöa phaùt minh ñöôïc thì nhieáp aûnh coù theâm moät kyõ thuaät khaùc: toâ maøu treân aûnh traéng ñen. Ñeán naêm 1869, kyõ thuaät maøu môùi coù ñöôïc thaønh töïu ñaàu tieân nhôø khaùm phaù cuûa James Clerk Maxwell chöùng minh ñöôïc ta coù theå duøng caùc kính loïc ñoû, luïc, vaø xanh ñeå hôïp thaønh moät hình aûnh maøu. Nhaø khoa hoïc naøy ñaõ nhôø moät nhaø nhieáp aûnh teân laø Thomas Sutton chuïp aûnh moät daûi ruy-baêng ba laàn, moãi laàn söû duïng moät maøu kính loïc khaùc nhau gaén treân oáng kính. Ba aûnh chuïp ñöôïc traùng vaø phoùng leân moät maøn hình vôùi ba maùy chieáu (projector) khaùc nhau, moãi maùy duøng moät kính loïc cuøng maøu vôùi kính loïc ñaõ duøng khi chuïp aûnh. Khi cho ba hình aûnh naøy choàng khít leân nhau, chuùng hôïp thaønh moät hình aûnh ñuû maøu saéc. Sau hôn moät theá kyû, caùc boä caûm bieán hình aûnh cuûa thieát bò soá ngaøy nay hoaït ñoäng vaãn theo nguyeân lyù ñoù. Nguyeân lyù maøu coïng (additive color) Maøu saéc trong aûnh chuïp chuû yeáu döïa treân 3 maøu chính ñoû (red), luïc (green), xanh döông (blue). Taäp hôïp maøu naøy hay coøn goïi taäp hôïp RGB chính laø heä thoáng maøu coïng vì khi ba maøu naøy keát hôïp vôùi nhau vôùi dung löôïng töông ñöông thì chuùng seõ hôïp thaønh maøu traéng. Heä thoáng maøu naøy ñöôïc söû duïng khi aùnh saùng ñöôïc roïi 28
30. chieáu ñeå hôïp thaønh maøu saéc. Ñaây chính laø nguyeân taéc nhìn maøu cuûa maét ngöôøi vaø ñöôïc aùp duïng ñeå hieån thò maøu cho caùc maøn hình vi tính. Anh em nhaø Lumier ngöôøi Phaùp vaøo naêm 1903 chính laø ngöôøi ñaõ saùng cheá ñöôïc hoùa chaát taïo maøu cho hình aûnh vaø caùch xöû lyù maøu aáy ñaõ ñöôïc söû duïng thaønh coâng veà maët thöông maïi vôùi teân goïi quy trình Autochrome. Anh em Lumiere ñaõ nhuoäm maøu ñoû, luïc vaø xanh cho caùc haït tinh boät vaø söû duïng chuùng ñeå taïo ra aûnh maøu treân nhöõng taám kính aûnh. Heä maøu RGB söû duïng caùc maøu coïng. Khi caû ba maøu hoøa troän vôùi dung löôïng töông ñöông, chuùng seõ hôïp thaønh maøu traéng. Ñoû vaø luïc choàng leân nhau seõ taïo thaønh maøu vaøng, luïc vaø xanh choàng leân nhau seõ hôïp thaønh maøu xanh lam, xanh vaø ñoû choàng leân nhau seõ taïo thaønh maøu tím. Nguyeân lyù maøu tröø (subtractive color) Maëc duø haàu heát caùc maùy aûnh kyõ thuaät soá ñeå söû duïng heä thoáng maøu coïng RGB, moät vaøi maùy aûnh soá cao caáp vaø taát caû caùc maùy in maøu ñeå söû duïng heä thoáng maøu tröø hay heä maøu CYMK. Heä thoáng maøu tröø söû duïng caùc maøu chính laø xanh lam (cyan), vaøng (yellow), tím (magenta) cho neân coù teân CYM trong heä maøu. Coøn K laø vieát taét cuûa black – maøu ñen cöïc ñoä. Khi ba maøu lam, vaøng, tím phoái hôïp nhau vôùi dung löôïng töông ñöông, keát quaû ta coù maøu ñen boùng phaûn chieáu vì moïi maøu saéc ñeàu ñaõ bò khöû (tröø) ñi. Heä maøu tröø CYMK ñöôïc söû duïng roäng raõi trong coâng nghieäp in, nhöng neáu ta muoán hieån thò hình aûnh treân maøn hình thì hình aûnh phaûi ñöôïc chuyeån sang heä RGB vaø trong quaù trình chuyeån ñoåi naøy, maøu saéc phaàn naøo maát ñi ñoä chính xaùc. Khi ta keát hôïp möïc in hay caùc thaønh toá maøu xanh lam (cyan), vaøng (yellow) vaø tím (magenta), ta seõ taïo ra caùc maøu tröø laãn nhau. vaøng seõ khöû xanh, tím seõ khöû luïc vaø lam seõ khöû ñoû. Khaùi nieäm traéng-ñen trong kyõ thuaät soá Duø laø maøu gì ñi nöõa, moïi maøu saéc do thieát bò soá ghi nhaän ñöôïc ñeàu phaùt xuaát töø moät daõy saéc ñoä xaùm (gray scale) vaø nhö ta ñaõ bieát ôû phaàn treân, aûnh traéng ñen theo nghóa truyeàn thoáng laïi laø heä maøu gray scale cuûa kyõ thuaät soá. Daõi saéc ñoä xaùm laø moät chuoãi saéc ñoä töø traéng tinh (phaûn xaï toaøn boä aùnh saùng) cho tôùi ñen tuyeàn (haáp thu toaøn boä aùnh saùng). 29
31. Neáu vaäy thì laøm sao boä caûm bieán hình aûnh coù theå löu giöõ maøu saéc khi nhöõng gì noù coù theå laøm chæ laø ghi nhaän caùc saéc ñoä giöõa traéng vaø ñen? Bí quyeát chính laø söû duïng caùc kính loïc (filter) ñoû, luïc vaø xanh ñeå taùch bieät caùc thaønh phaàn ñoû, luïc vaø xanh cuûa aùnh saùng phaûn chieáu töø vaät theå.) Töông töï nhö vaäy, caùc kính loïc trong trong boä caûm bieán CYMK seõ laø caùc maøu lam, vaøng vaø tím). Coù caùc caùch taùch maøu sau ñaây: Duøng ba boä caûm bieán hình aûnh, moãi caùi coù moät kính loïc maøu rieâng. Nhö vaäy moãi boä caûm bieán seõ löu giöõ hình aûnh theo moät maøu duy nhaát. Cho boä caûm bieán loä saùng lieân tieáp ba laàn, moãi laàn ñoåi moät maøu kính loïc. Theo caùch naøy, ba maøu chính seõ laàn löôït ñöôïc “pheát” leân beà maët caûm bieán, laàn löôït theo thöù töï. Kính loïc coù theå ñöôïc ñaët treân töøng photosite rieâng leû sao cho moãi photosite chæ coù theå ghi nhaän ñöôïc moät trong ba maøu chính maø thoâi. Nhö vaäy, moät phaàn ba cuûa hình aûnh seõ löu giöõ aùnh saùng ñoû, moät phaàn ba laø aùnh saùng xanh vaø moät phaàn ba coøn laïi laø aùnh saùng luïc. Moãi pixel treân boä caûm bieán hình aûnh coù nhöõng kính loïc ñoû, luïc vaø xanh ñan xen treân caùc photosite theo moät maät ñoä ñaõ ñöôïc thieát keá sao cho taïo ñöôïc hình aûnh saéc neùt nhaát maø maøu saéc trung thöïc nhaát. Maät ñoä vaø caùch ñan xen naøy thay ñoåi tuøy theo thieát keá rieâng cuûa moãi haõng saûn xuaát. Kieåu maãu ñan xen theo oâ ca-roâ nhö hình minh hoïa beân caïnh laø caùch thieát keá phoå bieán nhaát. Töø traéng-ñen ñeán maøu saéc Khi ba laàn loä saùng lieân tieáp ñöôïc hieän qua ba kính loïc, moãi pixel treân boä caûm bieán seõ ghi nhaän moãi maøu trong hình aûnh vaø caû ba hình aûnh nhaän ñöôïc seõ troän chung laøm moät ñeå taïo moät hình aûnh ñuû maøu saéc. Tuy nhieân, khi ba boä caûm bieán rieâng bieät ñöôïc söû duïng, hay khi caùc kính loïc nhoû ñöôïc ñaët tröïc tieáp leân caùc photosite treân beà maët caûm bieán, thì ñoä phaân giaûi quang hoïc cuûa boä caûm bieán seõ giaûm xuoáng coøn 1/3. Lyù do laø moãi photosite khaû duïng chæ ghi nhaän moät trong ba maøu chính. Ví duï, trong moät boä caûm bieán coù 1.2 trieäu photosite thì 400 ngaøn photosite seõ coù kính loïc ñoû, 400 ngaøn seõ coù kính loïc luïc vaø 400 ngaøn seõ coù kính loïc xanh. Chæ khi ghi hình traéng ñen thì thieát bò soá naøy môùi coù theå taän duïng toái ña ñoä phaân giaûi quang hoïc thöïc coù cuûa mình. Ñeå coù ñöôïc ñoä phaân giaûi 1.2 trieäu pixel khi chuïp aûnh maøu, thieát bò soá seõ duøng giaûi thuaät noäi suy (xem chöông tröôùc) ñeå tính toaùn sao cho hình aûnh hieän ñuû maøu saéc. 30
32. Chöông 5: Nguyeân lyù cuûa maùy aûnh kyõ thuaät soá Nhieáp aûnh kyõ thuaät soá khôûi ñaàu baèng vieäc chuïp aûnh. ta coù theå chuïp aûnh vôùi maùy aûnh truyeàn thoáng duøng phim vaø sau ñoù duøng maùy scanner ñeå soá hoùa caùc phim döông baûn, aâm baûn hay aûnh in ñaõ chuïp. Tuy nhieân, chuïp aûnh baèng maùy aûnh soá thì nhanh vaø deã daøng hôn vì maùy aûnh soá seõ cho ta hình aûnh döôùi daïng soá ngay töùc khaéc. ÔÛ thôøi ñieåm vieát chöông saùch naøy (thaùng Saùu 2000) treân thò tröôøng ñaõ coù raát nhieàu loaïi maùy aûnh soá ñeå ta choïn löïa vaø nhöõng kieåu maùy aûnh môùi haàu nhö ñöôïc tung ra haøng tuaàn. Bôûi vì caùc maùy aûnh kyõ thuaät soá phaûi thieát keá treân hai neàn taûng: nhieáp aûnh vaø tin hoïc, cho neân nhöõng nhaõn hieäu ñaõ khaúng ñònh teân tuoåi trong ngaønh nhieáp aûnh ñaõ tham gia vaøo moät saân chôi môùi cuøng vôùi voâ soá caùc ñoái thuû töø laõnh vöïc maùy tính nhö Intel, Epson hoaëc Hewlett-Packard. Keát quaû laø moät thò tröôøng heát söùc ñoâng ñaûo. Chæ trong 10 naêm ñaàu cuûa theá kyû XXI, laõnh vöïc nhieáp aûnh kyõ thuaät soá seõ tröôûng thaønh vaø nhieàu haõng yeáu theá caïnh tranh chaéc chaén seõ bò gaït ra ngoaøi cuoäc chôi trong moät thò tröôøng maø toác ñoä caûi tieán kyõ thuaät ngaøy caøng nhanh ñeán choùng maët. Ngöôøi tieâu duøng seõ höôûng lôïi töø traän chieán giöõa caùc coâng ty naøy nhôø vieäc caïnh tranh coâng ngheä seõ ñöa ñeán nhöõng maùy aûnh soá ngaøy caøng toát hôn vaø giaù ngaøy caøng reû hôn. Maëc duø quy trình kyõ thuaät cuûa maùy aûnh soá khaùc haún vôùi maùy aûnh truyeàn thoáng, maùy aûnh soá noùi chung nhìn beà ngoaøi cuõng khoâng quaù xa laï so vôùi caùc loaïi maùy aûnh duøng phim. Haàu nhö taát caû caùc haõng saûn xuaát maùy aûnh soá ñeàu coá giöõ laïi caøng nhieàu tính naêng quen thuoäc cuûa caùc loaïi maùy aûnh truyeàn thoáng trong nhöõng maùy aûnh soá ñôøi môùi hôn cuûa mình. Kieåu maùy aûnh soá S10 naøy cuûa haõng Canon troâng gioáng heät nhö nhöõng maùy aûnh töï ñoäng côõ nhoû (compact camera) chuïp phim. Chaúng haïn nhö caùc oáng kính, maøn traäp, thôøi chuïp ñeàu töông ñoái khoâng thay ñoåi (maëc duø caùc maøn traäp cuûa maùy aûnh soá theå ñieàu khieån baèng ñieän töû hay baèng cô hoïc). Söï khaùc bieät lôùn nhaát laø thay theá phim nhöïa baèng moät boä caûm bieán hình aûnh (image sensor) - ñaây laø moät baûng maïch tích ñieän keùp (CCD) ñaõ phoå thoâng töø laâu hay loaïi baûng maïnh CMOS môùi hôn trong caùc loaïi maùy aûnh soá gaàn ñaây. Thaät tình maø noùi, chaát löôïng hình aûnh soá noùi chung vaãn coøn chöa ngang baèng vôùi chaát löôïng hình aûnh chuïp baèng phim nhöïa trong nhieàu phöông dieän. Tuy nhieân, trong nhieàu öùng duïng, nhöõng maùy aûnh soá cho chaát löôïng hình aûnh khoâng thua keùm phim nhöïa ñaõ coù maët treân thò tröôøng. Trong nhöõng tình huoáng maø ta chæ caàn hieån thò hình aûnh treân maøn hình maùy tính hay in ra vôùi kích thöôùc nhoû thì chaát löôïng cuûa hình aûnh soá ngaøy nay ñaõ ñuû bieán caùc maùy aûnh soá thaønh moät öùng cöû vieân saùng giaù. 31
33. Chæ khi naøo in vôùi kích thöôùc thaät lôùn hay thieát yeáu phaûi coù chaát löôïng hình aûnh thaät cao thì nhöõng maùy aûnh soá töông ñoái reû tieàn môùi chòu thua keùm ngöôøi anh em chuïp phim nhöïa. Nhöng ngay caû trong nhöõng tình huoáng ñoù, maùy aûnh soá vaãn coù theå cho ta nhieàu keát quaû thuù vò, duø taát nhieân laø khaùc bieät. Chaát löôïng hình aûnh cuûa caùc maùy aûnh soá ñang taêng leân raát nhanh. Noù ñaõ tieán ñeán chaát löôïng ngang haøng vôùi nhöõng maùy aûnh compact vaø ñaõ ñuoåi kòp nhöõng maùy aûnh chuïp phim 35mm cao caáp (neáu nhö tieàn baïc khoâng phaûi laø vaán ñeà). Boä caûm bieán hình aûnh: Linh hoàn cuûa maùy aûnh soá Maõi ñeán gaàn ñaây, thieát bò tích ñieän keùp (charge-coupled device hay thöôøng goïi taét laø CCD) vaãn laø loaïi vi maïch caûm bieán hình aûnh duy nhaát ñöôïc duøng cho caùc maùy aûnh soá. Chuùng ñaõ ñöôïc phaùt trieån hoaøn thieän qua caùc öùng duïng trong thieát keá kính vieãn voïng thieân vaên, maùy scanner vaø maùy quay video. Tuy nhieân, keû thaùch thöùc môùi ñaõ xuaát hieän ôû chaân trôøi, vi maïch caûm bieán hình aûnh kieåu CMOS höùa heïn cuoái cuøng seõ laø loaïi caûm bieán hình aûnh toái öu trong phaàn lôùn thò tröôøng maùy aûnh soá. Caùc vi maïch caûm bieán hình aûnh ñöôïc taïo ra treân nhöõng laù silicon moûng dính vaø sau ñoù ñöôïc caét rôøi ra thaønh töøng mieáng moät. Boä caûm bieán hình aûnh CCD Thieát bò tích ñieän keùp CCD löu giöõ aùnh saùng treân nhöõng photosite nhoû li ti treân beà maët vaø ñöôïc ñaët teân nhö theá vì nhöõng ñieän tích seõ ñöôïc ghi nhaän sau moãi thôøi chuïp. Ñaàu tieân, nhöõng ñieän tích treân haøng thöù nhaát cuûa vi maïch seõ ñöôïc ñoïc vaø chuyeån thaønh moät keát quaû ghi nhaän (read-out register). Caùc tín hieäu naøy sau ñoù seõ ñöôïc ñöa vaøo moät boä phaän khueách ñaïi (amplifier) roài ñöa sang boä chuyeån ñoåi töø tin hieäu thöïc sang tín hieäu soá (analog-to-digital converter). Khi haøng ñaàu tieân treân vi maïch ñaõ ñoïc xong, caùc ñieän tích seõ ñöôïc xoùa ñi vaø haøng vi maïch keá tieáp seõ ñöôïc ñoïc keát quaû ghi nhaän, vaø tuaàn töï nhö theá cho ñeán heát. CCD seõ chuyeån moãi laàn nguyeân moät daõy ñieän tích khaùc nhau thaønh keát quaû ghi nhaän. Caùc keát quaû ghi nhaän naøy sau ñoù seõ ñöôïc chuyeån töøng pixel moät sang boä khueách ñaïi. Coâng ngheä CCD naøy khaû thi veà maët kyõ thuaät nhöng neáu ñöa vaøo quy trình saûn xuaát tích hôïp vôùi caùc chöùc naêng khaùc cuûa maùy aûnh treân cuøng moät vi maïch thì khoâng kinh teá. Maùy aûnh soá khoâng chæ coù caùc photosite caûm bieán maø 32
34. coøn caàn nhieàu thieát bò khaùc xöû lyù ñoàng hoà, thôøi gian, tín hieäu Caùc chöùc naêng naøy thöôøng ñöôïc thieát keá treân moät hay nhieàu vi maïch khaùc cho neân nhöõng maùy aûnh soá theo coâng ngheä CCD thöôøng söû duïng raát nhieàu vi maïch – thöôøng laø 8 vaø khoâng ít hôn 3. Chieác maùy aûnh kyõ thuaät soá D1 cuûa haõng Nikon laø moät trong nhöõng kieåu maùy duøng coâng ngheä CCD. CCD – Ñoâi doøng lòch söû Thaät ra, CCD ra ñôøi vì nhöõng nguyeân do chaúng lieân quan gì ñeán aûnh kyõ thuaät soá. Vaøo nhöõng naêm 1960, maùy tính ñaõ baét ñaàu ñöôïc söû duïng nhöng thôøi ñoù chöa coù boä nhôù (memory) daønh cho maùy tính. Loaïi boä nhôù saûn xuaát haøng loaït reû tieàn nhö thôøi nay chöa heà xuaát hieän. Vì theá, ngöôøi ta ñaõ phaûi nghó ra ñuû phöông caùch dò thöôøng ñeå löu tröõ döõ lieäu trong khi maùy tính ñang xöû lyù. Moät trong nhöõng caùch ñoù laø duøng phosphor phuû leân maøn hình maùy tính vaø vieát döõ lieäu leân maøn hình vôùi moät tia saùng vaø sau ñoù ñoïc döõ lieäu vôùi moät tia saùng khaùc. Coâng ngheä CCD ra ñôøi naêm 1969 ôû phoøng thí nghieäm Bell Labs nhö moät kyõ thuaät löu tröõ döõ lieäu do hai nhaø khoa hoïc Willard Boyle vaø George Smith phaùt minh ra. Naêm 1974, maïch CCD thu hình aûnh ñaàu tieân ñöôïc saûn xuaát bôûi haõng Fairchild Electronics vôùi ñònh daïng 100x100 pixels. Naêm 1975, maùy quay truyeàn hình duøng CCD ñaàu tieân ñöôïc söû duïng trong caùc chöông trình phaùt soùng quaûng caùo. Naêm 1975, chieác maùy queùt hình ñeå baøn (flatbed scanner) duøng CCD ñöôïc haõng Kurzweil Computer giôùi thieäu. Cuõng trong naêm naøy. caùc saûn phaåm duøng vi maïch tích hôïp CCD ñaàu tieân vôùi boä caûm bieán 500 doøng queùt ñöôïc tung ra thò tröôøng. Naêm 1979, moät heä thoáng CCD coù ñoä phaân giaûi 320x512 ñöôïc laøm maùt baèng nitrogen loûng cuûa haõng RCA ñöôïc ñöa vaøo moät kính thieân vaên daøi 1m ôû Ñaøi thieân vaên quoác gia Kitt Peak (Myõ). Nhöõng aûnh chuïp thieân vaên ñaàu tieân vôùi heä thoáng CCD naøy ñaõ cho thaáy tính öu vieät hôn haún nhöõng loaïi kính aûnh truyeàn thoáng. Naêm 1982, chieác maùy aûnh soá ñaàu tieân ñaõ ñöôïc thieát keá chuyeân duïng ñeå phuïc vuï cho kyõ thuaät noäi soi trong y khoa. Boä caûm bieán hình aûnh CMOS Boä caûm bieán hình aûnh CMOS coù ñoä phaân giaûi 1.300.000 pixel cuûa haõng Toshiba. Nhöõng boä phaän caûm bieán hình aûnh kieåu CCD ñöôïc saûn xuaát töø caùc nhaø maùy ñaëc bieät vôùi nhöõng quy trình ñaét tieàn vaø chuyeân moân hoùa cao ñoä. Taïi ñaây, nhöõng maïch ñieän cöïc nhoû vaø nhöõng thieát bò ñöôïc khaéc treân nhöõng baûn maïch baèng silicon moûng daùnh. Vaán ñeà lôùn nhaát vôùi CCD laø khoâng theå saûn xuaát haøng loaït vôùi saûn löôïng lôùn caùc vi maïch caûm bieán do ñoù nhöõng heä CCD coù ñoä phaân giaûi cao ñeàu raát coàng keành vaø giaù thaønh cöïc ñaét. Trong khi ñoù, moät coâng ngheä môùi naûy sinh khieán nhöõng nhaø maùy bình thöôøng ñang saûn xuaát boä xöû lyù vaø boä nhôù cho maùy tính cuõng coù theå saûn xuaát ñöôïc haøng loaït caùc boä 33
35. xöû lyù hình aûnh. Ñoù laø coâng ngheä CMOS vieát taét cuûa Complementary Metal Oxide Semiconductor (chaát baùn daãn baèng oâ-xit kim loaïi boå sung). Cho tôùi nay, ñaây laø quy trình phoå bieán nhaát vaø cho saûn löôïng cao nhaát. Nhöõng boä xöû lyù CMOS, chaúng haïn Pentium II vaø Pentium III, chöa ñöïng hôn 10 trieäu thaønh phaàn hoaït ñoäng. Söû duïng cuøng quy trình vaø phöông tieän aáy ñeå saûn xuaát caùc boä caûm bieán hình aûnh CMOS seõ giaûm giaù thaønh ñaùng keå (hieän chæ baèng 1/3 so vôùi giaù thaønh saûn xuaát theo coâng ngheä CCD). Chieác maùy aûnh kyõ thuaät soá EOS D30 – kieåu maùy daïng SLR chuyeân nghieäp môùi nhaát cuûa haõng Canon (thaùng 6/2000) – ñaõ öùng duïng coâng ngheä naøy. Caùc boä xöû lyù hình aûnh CMOS hieän nay coù hai loaïi chính: Loaïi caûm bieán Passive-pixel sensor (PPS) ñaõ ñöôïc öùng duïng töø nhöõng naêm 1960. Moät photosite seõ chuyeån ñoåi moät löôïng töû aùnh saùng (photon) thaønh moät ñieän tích. Ñieän tích naøy sau ñoù seõ ñöôïc chuyeån töø boä caûm bieán ñeán thieát bò khueách ñaïi. Nhöõng boä caûm bieán kieåu naøy raát nhoû, dieän tích chæ vöøa ñuû cho photosite vaø caùc maïch noái caàn thieát. Vaán ñeà ñoái vôùi loaïi caûm bieán naøy laø nhieãu (noise) xuaát hieän nhö nhöõng hoa vaên ôû haäu caûnh hình aûnh. Muoán khöû nhieãu, caùc boä caûm bieán phaûi ñi qua nhöõng böôùc xöû lyù trung gian. Caùc maùy aûnh soá loaïi reû tieàn thì haàu nhö ñaàu söû duïng boä caûm bieán loaïi naøy. Loaïi caûm bieán Active-pixel sensor (APS) ñôøi sau naøy seõ khöû ñöôïc nhieãu. Maïch ñieän ôû moãi pixel seõ xaùc ñònh möùc ñoä nhieãu vaø loaïi tröø ngay. Ñaây laø moät loaïi maïch ñieän ñoäng (active) chính vì vaäy maø loaïi caûm bieán naøy coù teân goïi nhö theá. Caùc maùy aûnh soá loaïi chuyeân nghieäp ngaøy nay ñeàu duøng boä caûm bieán loaïi naøy vì chuùng cho ñoä phaân giaûi cao hôn vaø giaù thaønh thaáp hôn boä caûm bieán CCD cuøng tieâu chuaån chaát löôïng. Öu vaø khuyeát ñieåm cuûa boä caûm bieán theo coâng ngheä CMOS Chaát löôïng hình aûnh cuûa CMOS hieän nay gaàn nhö töông ñöông chaát löôïng CCD. Caùc boä caûm bieán hình aûnh CMOS coù theå tích hôïp nhieàu maïch ñieän khaùc treân cuøng moät vi maïch, khoâng caàn phaûi söû duïng nhieàu vi maïch cho caùc chöùc naêng boå sung nhö vôùi CCD. Ñieàu naøy cho pheùp taêng cöôøng nhieàu tính naêng môùi treân cuøng moät vi maïch maø ít toán keùm hôn tröôùc raát nhieàu. Nhöõng tính naêng môùi naøy bao goàm tính naêng choáng rung hình (image stabilizer) vaø nhieàu caáp ñoä neùn hình (image compression) ñeå taêng söùc chöùa cho boä nhôù vaø ñóa. Ñieàu naøy khoâng nhöõng laøm cho maùy aûnh soá nhoû hôn, nheï hôn vaø reû hôn maø coøn giuùp tieát kieäm ñöôïc ñieän nhieàu hôn. Trong khi caùc boä caûm bieán CMOS raát xuaát saéc khi thu toùm hình aûnh trong nhöõng ngaøy naéng hay vuøng saùng roõ, chuùng laïi keùm nhaïy so vôùi CCD trong vuøng saùng yeáu. Ñoä nhaïy saùng bò giaûm thieåu laø do moãi photosite cuûa boä caûm bieán CMOS ñeàu coù moät phaàn bò che phuû bôûi nhöõng maïch ñieän duøng ñeå loïc nhieãu vaø thöïc hieän caùc tính naêng khaùc. Tyû leä phaàn traêm cuûa dieän tích pixel ñöôïc duøng ñeå ghi nhaän aùnh saùng ñöôïc goïi laø tyû leä fill factor. Vôùi caùc boä caûm bieán CCD, tyû leä naøy laø 100% trong khi caùc boä caûm bieán CMOS coù tyû leä luoân luoân thaáp hôn (ít hay nhieàu tuøy theo loaïi maùy aûnh chuyeân nghieäp hay reû tieàn). Tyû leä fill factor caøng thaáp thì boä caûm bieán caøng keùm nhaïy saùng vaø thôøi chuïp caøng phaûi keùo daøi hôn. Neáu fill factor quaù thaáp thì khoâng theå chuïp aûnh trong nhaø neáu nhö khoâng coù ñeøn flash. Ñeå buø cho tyû leä fill factor thaáp, ngöôøi ta coù theå thieát keá nhöõng thaáu kính cöïc nhoû treân moãi pixel ñeå gom aùnh saùng töø nhöõng vuøng khoâng caûm quang 34
36. cuûa pixel aáy vaø “hoäi tuï” noù vaøo ngay photosite. Ngoaøi ra, caùc maïch ñieän coù theå thu nhoû theâm nöõa ñeå khoâng phaûi che phuû phaàn lôùn dieän tích cuûa photosite. Fill factor duøng ñeå chæ tyû leä dieän tích nhaïy saùng treân maët photosite. Neáu caùc maïch ñieän che phuû 25% dieän tích cuûa moãi photosite thì ta noùi boä caûm bieán aáy coù fill factor laø 75%. Soá naøy caøng cao thì boä caûm bieán caøng nhaïy. Boä caûm bieán CMOS coù möùc ñoä nhieãu cao hôn boä caûm bieán CCD cho neân thôøi gian xöû lyù giöõa caùc böùc aûnh ñöôïc chuïp seõ chaäm hôn trong khi chôø ñôïi caùc boä caûm bieán duøng kyõ thuaät xöû lyù tín hieäu soá (digital signal processing – DSP) ñeå giaûm thieåu hay loaïi tröø nhieãu. Thieát keá maïch caûm bieán trong maùy aûnh soá Neáu taäp hôïp laïi moät nhoùm caùc nhaø thieát keá maùy aûnh soá hay scanner, giao cho hoï moät nguyeân lyù vaø moät ñoáng linh kieän, keát quaû laø ta seõ thaáy voâ soá caùc thieát keá khaùc nhau ra ñôøi. Hoï seõ thaêm doø moïi caùch keát hôïp khaû thi ñeå tìm ra phöông aùn thieát keá toái öu nhaát vaø thò tröôøng tieâu thuï chính laø thöû thaùch cuoái cuøng ñeå khaúng ñònh thaønh coâng hay thaát baïi cuûa phöông aùn aáy. Hieän nay coù hai caùch thieát keá boä caûm bieán hình aûnh phoå thoâng nhaát laø thieát keá theo cuïm (area array) vaø thieát keá theo daõy (linear array). Boä caûm bieán xeáp theo cuïm Haàu heát caùc maùy aûnh soá ñeàu duøng caùch thieát keá boä caûm bieán theo cuïm, hay coøn goïi laø area array sensor – vôùi caùc photosite ñöôïc xeáp theo caùc oâ löôùi bôûi vì chuùng coù theå phuû toaøn boä khu vöïc hình aûnh vaø thu toùm toaøn boä hình aûnh cuøng moät luùc. Caùc boä caûm bieán xeáp theo cuïm coù caùc photosite ñöôïc xeáp theo caùc oâ löôùi ñeå chuùng coù theå töùc thì thu toùm toaøn boä hình aûnh cuøng moät luùc. Boä caûm bieán hình aûnh daïng naøy ñöôïc tích hôïp vaøo maùy aûnh theo nhieàu caùch khaùc nhau: Loaïi maùy aûnh duøng moät vi maïch, chuïp moät laàn (one-chip, one-shot camera) söû duïng caùc kính loïc maøu khaùc sau treân nhöõng photosite ñeå thu toùm caû ba maøu trong moät laàn chuïp duy nhaát. Ñaây laø loaïi caûm bieán hình aûnh phoå thoâng nhaát thöôøng duøng trong caùc maùy aûnh kyõ thuaät soá baùn roäng raõi treân thò tröôøng. Loaïi maùy aûnh duøng moät vi maïch, chuïp ba laàn (one-chip, three-shot camera) seõ chuïp ba laàn lieân tieáp vôùi cuøng moät hình aûnh: moät laàn chuïp vôùi kính loïc ñoû, moät laàn vôùi kính loïc xanh laù caây, vaø moät laàn vôùi kính loïc xanh döông. Vôùi moãi laàn chuïp, moät kính loïc coù maøu khaùc nhau seõ laàn 35
37. löôït ñöôïc ñaët tröôùc boä caûm bieán hình aûnh ñeå taïo maøu. Nhöõng maùy aûnh soá loaïi naøy khoâng theå chuïp aûnh maøu vôùi caùc vaät theå di ñoäng (maëc duø coù theå chuïp aûnh ñoäng ôû cheá ñoä traéng ñen) vaø thöôøng chæ duøng trong caùc phoøng chuïp (studio). Loaïi maùy aûnh duøng hai vi maïch (two-chip camera) söû duïng moät boä caûm bieán ñeå ghi nhaän maøu saéc (thöôøng ñöôïc trang bò caùc kính loïc ñeå ghi nhaän aùnh saùng ñoû vaø aùnh saùng xanh döông) vaø moät boä caûm bieán khaùc ñeå ghi nhaän ñoä saùng (thöôøng chæ ghi nhaän aùnh saùng xanh luïc). Loaïi maùy aûnh duøng hai vi maïch naøy coù theå taïo ra maøu saéc trung thöïc cho hình aûnh maø khoâng caàn phaûi söû duïng nhieàu giaûi thuaät noäi suy. Loaïi maùy aûnh söû duïng ba vi maïch (three-chip camera) söû duïng ba boä caûm bieán hình aûnh rieâng bieät, moãi boä caûm bieán ñöôïc phuû moät lôùp kính loïc ñeå cho chuùng nhaïy vôùi maøu ñoû, luïc hay xanh. Hình aûnh ñöôïc thu toùm seõ ñöôïc moät thieát bò phaân chia (goïi laø beam splitter) thaønh ba baûn sao, moãi baûn sao höôùng ñeán moät boä caûm bieán vôùi maøu khaùc nhau. Kieåu thieát keá naøy cho hình aûnh coù ñoä phaân giaûi cao nhaát vôùi maøu saéc chaát löôïng tuyeät haûo nhöng maùy aûnh thieát keá kieåu naøy taát nhieân seõ ñaét tieàn vaø coàng keành. Boä caûm bieán xeáp theo daõy Toaøn boä caùc maùy queùt hình (scanner) vaø moät ít caùc maùy aûnh soá chuyeân nghieäp söû duïng kieåu thieát keá boä caûm bieán theo daõy, hay coøn goïi laø linear image sensor. Vì kieåu thieát keá naøy khoâng cho pheùp boä caûm bieán phuû toaøn boä dieän tích hình aûnh ghi nhaän ñöôïc, hình aûnh phaûi ñöôïc queùt doïc theo boä caûm bieán theo töøng haøng pixel moät ñeå daàn daàn taïo thaønh moät hình aûnh toång theå. Nhöõng maùy aûnh soá duøng boä caûm bieán theo kieåu thieát keá naøy chæ duøng trong phoøng chuïp vaø chuïp caùc vaät theå coá ñònh. Boä caûm bieán theo daõy khoâng cho pheùp phuû toaøn boä dieän tích hình aûnh ghi nhaän ñöôïc, hình aûnh phaûi ñöôïc queùt doïc theo boä caûm bieán theo töøng haøng pixel moät ñeå daàn daàn taïo thaønh moät hình aûnh toång theå. Caùc thieát bò söû duïng boä caûm bieán kieåu naøy thöôøng theo moät trong hai caùch thieát keá sau: Boä caûm bieán queùt ba laàn (one-linear, three-scan sensor) söû duøng caùc maøu kính loïc khaùc nhau cho ba laàn queùt, moãi laàn thu toùm hình aûnh vôùi moät maøu ñoû, luïc hay xanh. Boä caûm bieán queùt moät laàn (three-linear, one-scan sensor) söû duïng ba daõy photosite, moãi daõy coù rieâng moät kính loïc ñoû, luïc hay xanh, vaø toaøn boä hình aûnh ñöôïc queùt tuaàn töï moät laàn duy nhaát vôùi maøu saéc ñöôïc ghi nhaän raát chính xaùc. 36
38. Chöông 6: Caùc loaïi maùy aûnh kyõ thuaät soá Baây giôø ta haõy tìm hieåu caùc loaïi, hay heä maùy aûnh kyõ thuaät soá hieän coù treân thò tröôøng. Ñieàu caàn phaûi löu yù tröôùc laø “ñöøng troâng maët maø baét hình dong” bôûi vì maùy aûnh kyõ thuaät soá ngaøy nay coù theå mang nhöõng hình daùng raát quaùi laï maø khoâng ai coù theå ngôø tôùi. Nhöõng maùy aûnh truyeàn thoáng duøng phim 35mm coù hình daïng töông ñoái nhaát quaùn vì taát caû thieát keá ñeàu daønh choã chöùa phim vaø ñöôøng cho aùnh saùng ñi qua cuõng nhö caùc laêng kính treân noùc maùy vaø nhöõng yeâu caàu töông töï. Caùc maùy aûnh kyõ thuaät soá ñöôïc giaûi phoùng khoûi nhöõng raøng buoäc nhö vaäy neân chuùng coù theå mang nhöõng hình thöùc môùi. Vaøo thôøi kyø ñaàu cuûa maùy aûnh soá, nhieàu nhaø saûn xuaát ñaõ taïo daùng cho chuùng troâng gioáng caùc maùy aûnh duøng phim, moät soá nhaø saûn xuaát khaùc laïi ñi tìm nhöõng caûm höùng raát “khoa hoïc vieãn töôûng” trong thieát keá. Nhöng duø mang hình daùng naøo ñi nöõa thì thò tröôøng maùy aûnh kyõ thuaät soá cuõng coù theå chia thaønh ba nhoùm taùch bieät. Nhoùm maùy aûnh reû tieàn hoaøn toaøn töï ñoäng daønh cho giôùi nhieáp aûnh nghieäp dö hay tieâu thuï phoå thoâng, goïi laø nhoùm consumer camera. Nhoùm maùy aûnh haïng trung vôùi giaù töông ñoái cao cho pheùp ngöôøi söû duïng nhieàu cô cheá tuøy choïn ñeå môû roäng khaû naêng saùng taïo hình aûnh. Vì nhöõng maùy aûnh loaïi naøy haáp daãn caû giôùi nghieäp dö laãn ngöôøi chuyeân nghieäp, neân chuùng thöôøng ñöôïc goïi laø nhoùm prosumer camera. Nhoùm maùy aûnh soá SLR chuyeân nghieäp cao caáp cöïc kyø ñaét tieàn professional camera. Tuy nhieân giaù cuûa nhöõng maùy aûnh loaïi naøy gaàn ñaây cuõng haï thaáp raát nhieàu nhôø coâng ngheä phaùt trieån vaø tieâu thuï maïnh. Chuùng ta haõy ñieåm qua töøng loaïi maùy. Maùy aûnh soá loaïi phoå thoâng Gioáng caùc maùy aûnh 35mm loaïi töï ñoäng (compact camera), maùy aûnh soá loaïi naøy noùi chung laø nhoû goïn vaø töông ñoái reû. Loaïi maùy naøy hoaøn toaøn töï ñoäng vaø ta khoâng theå can thieäp vaøo hoaït ñoäng cuûa maùy aûnh ñeå môû roäng khaû naêng saùng taïo. Do ñoù loaïi naøy cuõng ñöôïc goïi laø maùy aûnh soá “point & shoot” (ngaém vaø chuïp) hay coøn goïi taét laø maùy aûnh P&S. Do ñoä phaân giaûi thaáp cuûa loaïi maùy naøy, chaát löôïng aûnh khi xuaát ra maùy in chæ ñaït yeâu caàu vôùi kích thöôùc toái ña laø 10x15 cm. Tuy vaäy loaïi maùy naøy raát lyù töôûng ñeå chuïp aûnh cho trang Web hay göûi aûnh keøm vôùi thö ñieän töû (e-mail). Maùy aûnh Nikon Coolpix 800 laø kieåu maùy aûnh phoå thoâng coù theå chuïp nhöõng böùc aûnh vôùi ñoä phaân giaûi toái ña 2.1 megapixel. Maùy aûnh soá loaïi trung 37
39. Naèm giöõa nhöõng maùy aûnh soá loaïi P&S reû tieàn noùi treân vaø loaïi maùy aûnh soá chuyeân nghieäp raát ñaét seõ noùi sau laø moät heä maùy aûnh döïa treân kieåu maùy aûnh 35mm truyeàn thoáng nhöng thieát keá chuyeân duøng cho nhieáp aûnh kyõ thuaät soá. Ñaây laø nhoùm maùy aûnh prosumer camera vaø loaïi maùy aûnh naøy ñeàu coù ñoä phaân giaûi treân 2 trieäu pixel. Nhìn chung, kích thöôùc hình aûnh lôùn seõ ñöôïc keát hôïp cuøng vôùi caùc tính naêng taân tieán chaúng haïn nhö canh neùt qua oáng kính (TTL focus), khaû naêng ñieàu chænh baèng tay (manual override) vaø khaû naêng choïn löïa nhieàu cô cheá loä saùng nhö öu tieân khaåu ñoä (aperture priority) hay öu tieân toác ñoä (shutter priority). Thò phaàn cuûa loaïi maùy aûnh soá haïng trung naøy raát lôùn, khoâng nhöõng thu huùt nhöõng ngöôøi chuïp aûnh taøi töû coù khaû naêng taøi chính maø coøn haáp daãn caû giôùi nhieáp aûnh chuyeân nghieäp hoaëc ngöôøi chôi aûnh trình ñoä cao, vì loaïi maùy aûnh naøy coù khaû naêng xuaát ra hình aûnh chaát löôïng cao khi in vôùi kích thöôùc toái ña 20x25 cm. Kieåu maùy Olympus C-2500 laø loaïi maùy aûnh soá haïng trung vôùi ñoä phaân giaûi 2.1 megapixel cuøng khaû naêng canh neùt qua oáng kính cuøng nhieàu cô cheá loä saùng. Maùy aûnh soá loaïi chuyeân nghieäp Neáu giaù caû khoâng phaûi laø vaán ñeà baän taâm thì ta coù theå ñeå maét ñeán nhöõng loaïi maùy aûnh soá chuyeân nghieäp coù thieát keá gioáng nhö caùc loaïi maùy aûnh SLR vôùi oáng kính coù theå thay ñoåi. Nhöõng maùy aûnh soá loaïi naøy ñeàu coù boä caûm bieán hình aûnh vôùi ñoä phaân giaûi toái thieåu laø 2 trieäu pixel vaø thöôøng laø cao hôn (Haõng Canon phoái hôïp vôùi Kodak töø thaùng 12/1996 ñaõ ñöa ra thò tröôøng kieåu maùy EOS-DCS 1 coù ñoä phaân giaûi 2036x3060 pixel töùc laø 6 trieäu pixel – cho hình aûnh chaát löôïng cao hôn hoaëc baèng phim nhöïa 35mm truyeàn thoáng). Tuy nhieân, tieän lôïi lôùn nhaát cuûa loaïi maùy aûnh naøy khoâng chæ laø chaát löôïng hình aûnh cao maø laø nhöõng phuï tuøng saün coù. Baát kyø oáng kính naøo hoaït ñoäng ñöôïc vôùi maùy aûnh duøng phim ñeàu coù theå hoaït ñoäng ñöôïc vôùi maùy aûnh soá loaïi chuyeân nghieäp naøy (taát nhieân laø oáng kính phaûi cuøng moät hieäu hoaëc töông thích vôùi kieåu maùy aûnh ñoù). Ngoaøi ra, taát caû caùc tính naêng khaû duïng treân maùy aûnh chuyeân nghieäp truyeàn thoáng ñeàu coù saün treân kieåu maùy aûnh soá töông ñöông. Kieåu maùy Nikon D1 laø phieân baûn kyõ thuaät soá cuûa maùy aûnh chuyeân nghieäp Nikon F5 vôùi cuøng caùc tính naêng vaø chaát löôïng. Nikon D1 söû duïng CCD coù ñoä phaân giaûi 2.74 megapixel cho hình aûnh coù kích thöôùc 2000x1312 pixel. Nikon D1 söû duïng caùc oáng kính thay ñoåi, coù theå chuïp aûnh lieân tuïc vôùi toác ñoä 4.5 hình moät giaây vaø boä nhôù coù theå chöùa 21 hình aûnh chuïp lieân tuïc nhö vaäy tröôùc khi löu vaøo ñóa. Caùc maùy aûnh khoå trung vaø khoå lôùn (medium & large format) vôùi kyõ thuaät soá 38
40. Haàu heát caùc nhaø nhieáp aûnh quaûng caùo vaø aûnh ngheä thuaät treân theá giôùi ñeàu söû duïng maùy aûnh khoå trung (chuïp phim 6x4.5, 6x6, 6x9 cm) nhö caùc loaïi Hasselblad, Bronica, Mamiya hay maùy aûnh view chuïp phim mieáng khoå lôùn (10x15cm trôû leân) nhö caùc loaïi Sinar, Toyo, Horseman kích thöôùc lôùn hôn seõ cho chi tieát saéc neùt hôn vaø maøu saéc töôi saùng hôn vì khoâng caàn phaûi phoùng ñaïi quaù möùc. Caùc nhaø saûn xuaát caùc loaïi maùy aûnh khoå trung vaø khoå lôùn naøy khoâng laøm caùc kieåu maùy aûnh soá töông ñöông, nhöng nhieàu haõng saûn xuaát ñaõ thieát keá ra nhöõng thieát bò kyõ thuaät soá ñeå gaén vaøo löng caùc maùy aûnh loaïi naøy thay cho phim. Caùc thieát bò aáy thöôøng ñöôïc goïi laø digital back (löng maùy kyõ thuaät soá). Löng maùy kyõ thuaät soá LightPhase do haõng Phase One thieát keá duøng cho caùc maùy aûnh Hasselblad chuïp phim trung vaø coù theå duøng boä noái (adapter) ñeå gaén vaøo caùc maùy aûnh view chuïp phim lôùn. Vì chaát löôïng laø ñieàu quan troïng haøng ñaàu cuûa nhöõng ngöôøi söû duïng maùy aûnh khoå trung vaø khoå lôùn, nhieàu coâng ngheä kyõ thuaät soá ñaõ ñöôïc söû duïng ñeå ñaùp öùng ñoøi hoûi naøy. Moät trong nhöõng caùch ñeå naâng cao chaát löôïng hình aûnh laø söû duïng ba boä caûm bieán hình aûnh thay vì moät, moãi boä caûm bieán gaén moät kính loïc ñoû, luïc, hoaëc xanh. Moät caùch khaùc laø söû duïng moät boä caûm bieán hình aûnh nhöng chuïp ba laàn vôùi ba kính loïc khaùc nhau. Caùch naøy ñoøi hoûi thôøi gian loä saùng laâu hôn vaø chuû ñeà ñöôïc chuïp khoâng ñöôïc dòch chuyeån – hay thaäm chí khoâng ñöôïc chôùp maét. Ba hình aûnh ñoû, luïc, xanh rieâng bieät sau ñoù seõ ñöôïc keát hôïp thaønh moät hình aûnh ñuû maøu saéc hay löu giöõ rieâng bieät ñeå giao cho nhaø in. Ñoâi ñieàu veà video kyõ thuaät soá (digital video) Thoâng thöôøng ta chæ chuïp moãi laàn moät aûnh. Hay vôùi moät thieát bò keùo phim töï ñoäng (motordrive) ta chuïp vaøi traêm aûnh laø cuøng. Tuy nhieân, ta vaãn coù theå choïn löïa töøng khung hình ñôn leû cuûa moät ñoaïn phim video. Khi quay vôùi toác ñoä 30 hình/giaây, maùy video seõ thu ñöôïc 1800 hình aûnh moãi phuùt. Khaû naêng choïn löïa töø moät soá löôïng lôùn nhö vaäy quaû laø haáp daãn, nhöng caàn nhôù raèng ñoä phaân giaûi cuûa video thaáp hôn nhieàu so vôùi maùy aûnh kyõ thuaät soá. Vaäy laøm theá naøo ñeå thu giöõ nhöõng hình aûnh tónh töø moät ñoaïn phim video ñoäng? Haàu heát caùc maùy quay video hieän nay ñeàu ghi hình döôùi daïng analog (NTSC hay PAL) khoâng duøng vôùi maùy vi tính. Muoán söû duïng caùc khung hình tónh töø caùc maùy quay naøy, ta phaûi soá hoùa nhöõng khung hình ñôn leû baèng moät thieát bò caét hình (frame grabber) hay duøng moät bo maïch video (video card). Moät soá loaïi maùy quay video ñôøi môùi ghi hình tröïc tieáp döôùi daïng digital. Ta coù theå choïn cheá ñoä still video ñeå ghi hình tónh nhö moät maùy aûnh soá bình thöôøng. Sau ñoù chæ caàn noái maùy quay naøy vôùi maùy vi tính (coù gaén moät bo maïch tieáp nhaän phuø hôïp) laø coù theå laáy hình tröïc tieáp. Nhöõng maùy quay video kyõ thuaät soá phaàn lôùn ñeàu duøng boä caûm bieán hình aûnh CMOS chöù khoâng duøng CCD vì vôùi CMOS, ta coù theå deã daøng chuyeån ñoåi qua laïi giöõa video vaø aûnh tónh. Maùy M2 cuûa haõng Hitachi 39
41. duøng moät boä caûm bieán CMOS coù ñoä phaân giaûi 352x240 pixel. Maùy coù keøm theo moät ñóa cöùng PC Card coù dung löôïng 1 gigabyte, löu ñöôïc 2 giôø video hay 12.000 aûnh tónh. Kieåu maùy Canon ZR tí hon naøy laø moät maùy quay video kyõ thuaät soá, löu hình aûnh vaøo baêng MiniDV. Coù neân mua maùy aûnh kyõ thuaät soá? Nhöõng ai ñaõ töøng mua hay naâng caáp maùy vi tính ñeàu bieát caâu hoûi muoân thuôû: “Neân mua/naâng caáp ngay baây giôø hay laø chôø theâm ít laâu nöõa?” Khi khaû naêng ñöa caøng nhieàu transistor vaøo moät vi maïch (chip) caøng taêng thì giaù thaønh cuûa moät ñôn vò coâng suaát tính toaùn caøng giaûm. Naêm 1965, Gordon Moore, moät trong nhöõng ngöôøi saùng laäp taäp ñoaøn Intel Corporation, ñaõ tieân ñoaùn raèng maät ñoä transistor treân moät con chip cöù sau moät naêm röôõi laïi taêng leân gaáp ñoâi. Tieân ñoaùn cuûa oâng ta, nay thöôøng ñöôïc goïi laø Ñònh luaät Moore, hoùa ra ñaõ raát chính xaùc. Trong voøng 25 naêm, töø 2300 transistor treân boä vi xöû lyù 4004 cuûa naêm 1971 ñaõ taêng leân 7,5 trieäu transistor treân boä xöû lyù Pentium II ® cuûa naêm 1998. Vôùi toác ñoä naøy, nhöõng con chip cuûa Intel trong naêm 2000 ñaõ chöùa töø 50 ñeán 100 trieäu transistor vaø coù khaû naêng xöû lyù 2 tyû leänh trong 1 giaây. Ñònh luaät Moore ñaõ ñaåy nhöõng caùch taân ñi tôùi theo moät toác ñoä kinh ngaïc. Ai nghó raèng hoï neân chôø 6 thaùng nöõa haõy mua moät thieát bò kyõ thuaät soá ñeå ñöôïc höôûng coâng ngheä môùi hôn vôùi giaù tieàn reû hôn thì ngöôøi ñoù quaû khoâng sai! Vaán ñeà laø vôùi tö duy ñoù, ngöôøi ta coù theå chôø ñôïi nhieàu naêm hay caû thaäp nieân maø khoâng heà mua gì caû vì coâng ngheä cöù lieân tuïc ñoåi môùi vaø giaù lieân tuïc giaûm. Trong theá giôùi tin hoïc, nhöõng ngöôøi söû duïng maùy vi tính chuyeân nghieäp chæ mua maùy vi tính môùi khi naøo hoï thaáy thöïc söï caàn vaø thöøa bieát raèng hoï chæ duøng caùi maùy vi tính môùi sau vaøi naêm laø seõ mua moät maùy khaùc môùi hôn nöõa. Trong theá giôùi maùy aûnh kyõ thuaät soá cuõng vaäy thoâi. Vieäc moät chieác maùy aûnh kyõ thuaät soá “50 naêm vaãn chaïy toát” khoâng phaûi laø khoâng coù, nhöng vôùi thôøi gian 50 naêm aáy, nhöõng tieán boä trong coâng ngheä hình aûnh soá ñaõ khieán chieác maùy “beàn, ñeïp, reû” kia trôû thaønh voâ duïng vì nhöõng coâng ngheä taân kyø nhaát hoâm nay raát coù theå seõ bò laïc haäu vaø pheá boû hoaøn toaøn chæ trong voøng 10 naêm tôùi. Neáu baïn laàn ñaàu tieân mua maùy aûnh kyõ thuaät soá, baïn deã daøng laïc vaøo meâ hoàn traän cuûa voâ soá tính naêng laï luøng. Tuy nhieân, tröôùc khi xem xeùt nhöõng tính naêng cuûa maùy aûnh soá, baïn phaûi caân nhaéc xem baïn mua maùy aûnh soá ñeå laøm gì? Baïn chuû yeáu chæ duøng maùy aûnh soá ñeå chuïp aûnh trong nhaø? Nhö vaäy baïn phaûi öu tieân xem xeùt chaát löôïng cuûa ñeøn flash. Baïn chæ chuïp nhöõng hình tónh nhö phong caûnh vaø chaân dung, hay nhöõng hình ñoäng nhö theå thao? Nhö vaäy baïn phaûi öu tieân xem xeùt chaát löôïng cuûa khung ngaém (viewfinder) vaø oáng kính. 40
42. Baïn chæ chuïp phong caûnh vaø noäi thaát, hay chæ chuïp chaân dung, hay chuïp hoa vaø coân truøng? Nhö vaäy baïn phaûi caân nhaéc ñeán ñoä daøi tieâu cöï cuûa oáng kính vaø xem coù caàn ñeán oáng kính zoom, kính macro hay nhöõng thaáu kính phuï trôï. Baïn chæ laø ngöôøi laâu laâu chuïp vaøi böùc aûnh kyû nieäm, moät tay chôi aûnh kinh nghieäm hay moät nhaø nhieáp aûnh chuyeân nghieäp? Ñieàu naøy seõ giuùp baïn quyeát ñònh xem baïn caàn moät maùy aûnh soá hoaøn toaøn töï ñoäng (full-automatic) hay coù nhieàu cô cheá töï ñoäng (multi-program) vaø cho baïn quyeàn can thieäp tröïc tieáp baèng tay (manual control). Baïn seõ in nhöõng böùc aûnh soá ra döôùi daïng aûnh nhoû hay phoùng lôùn, cheøn vaøo vaên baûn hay göûi qua e-mail, xuaát baûn leân Web hay in aán leân giaáy? Nhöõng nhu caàu cuï theå aáy seõ giuùp baïn choïn löïa ñoä phaân giaûi (resolution) phuø hôïp vôùi nhu caàu thieát thöïc vaø soá tieàn phaûi boû ra ñaàu tö. Coù leõ caâu hoûi lôùn nhaát laø coù neân mua maùy aûnh soá hay khoâng? Coù nhieàu thuaän lôïi vaø baát lôïi khi quyeát ñònh mua maùy aûnh soá, vaø thöïc teá baïn coù theå höôûng thuï nhöõng tieän ích cuûa nhieáp aûnh kyõ thuaät soá maø khoâng caàn phaûi coù maùy aûnh soá. Ta luoân luoân coù theå duøng maùy aûnh truyeàn thoáng chuïp phim aâm hay döông baûn vaø sau khi traùng phim, soá hoùa chuùng baèng caùch duøng maùy queùt scanner. Döôùi ñaây laø nhöõng thuaän lôïi vaø baát lôïi cuûa hai caùch tieáp caän nhieáp aûnh kyõ thuaät soá: ÑIEÅM CAÂN MAÙY AÛNH SOÁ SCAN TÖØ PHIM NHAÉC Tính töùc thôøi Coù theå xem hình aûnh ngay sau khi Chæ coù theå xem hình aûnh sau khi chuïp phim ñaõ in traùng xong. Ñoä phaân giaûi Ñoä phaân giaûi (chi tieát) noùi chung keùm Xuaát saéc, cao hôn maùy aûnh soá reû hôn phim. Ngay caû nhöõng maùy aûnh soá tieàn haøng traêm laàn. Ta deã daøng vôùi ñoä phaân giaûi 2 trieäu pixel chæ cho phoùng hình aûnh chaát löôïng cao leân chaát löôïng cao khi in khoâng lôùn hôn tôùi 40x50 cm töø phim 35mm, vaø 20x25 cm trong moät soá tröôøng hôïp coù theå phoùng lôùn tôùi 0,8x1,2 m. Löu tröõ Caùc phöông tieän löu tröõ baèng töø tính Phim aâm baûn hay döông baûn töï hay quang hoïc seõ laøm taêng theâm giaù thaân ñaõ löu hình aûnh, nhöng phim thaønh cuûa hình aûnh. deã bò traày xöôùc, hay dính daáu tay. Tuoåi thoï Phöông tieän löu tröõ coù theå trong töông Deã daøng xem phim aâm vaø döông lai seõ khoâng ñoïc ñöôïc khi caùc tieâu baûn maø khoâng caàn thieát bò naøo. chuaån veà ñònh daïng vaø thieát bò thay Phim coù theå baûo quaûn caû theá kyû ñoåi. khoâng hö hoûng. Phí toån Khoâng heà toán tieàn in traùng phim. Tuy Phim phaûi mua vaø phaûi in traùng. nhieân, phí toån seõ phaùt sinh khi ta löu Tuy nhieân, chi phí noùi chung laø tröõ hay in. Phí toån cho pin cuõng chieám thaáp tröø phi in theâm aûnh soá löôïng moät khoaûng quan troïng suoát tuoåi thoï nhieàu hay phoùng lôùn. cuûa maùy aûnh soá. Caùc cô cheá ñieàu Ngoaïi tröø nhöõng maùy aûnh soá chuyeân Ngay caû nhöõng maùy aûnh SLR khieån saùng taïo nghieäp ñaét tieàn nhaát, caùc maùy aûnh soá 35mm reû tieàn cuõng coù nhöõng cô loaïi phoå thoâng thöôøng khoâng coù cheá ñieàu khieån chuyeân nghieäp. Vaø nhöõng tính naêng ñieàu khieån cô ñoäng coù ñuû loaïi oáng kính ñeå löïa choïn. maø ngay caû nhöõng maùy aûnh SLR truyeàn thoáng reû tieàn cuõng coù. Söï löïa choïn oáng kính cuõng haïn cheá. 41
43. Söï thoûa hieäp tuyeät vôøi Giaûi phaùp mô öôùc cuûa nhieáp aûnh kyõ thuaät soá ñaõ loù daïng ôû chaân trôøi töø naêm 1999, vaø ñaõ baét ñaàu tieáp thò thöû nghieäm töø giöõa naêm 2000. Haõng Silicon Film cuûa Myõ ñaõ saùng cheá ra moät heä phim ñieän töû (Electronic Film System) vieát taét laø EFS. Heä naøy goàm 3 loaïi thieát bò hoã trôï cho nhau: (e)film: Moät hoäp “phim ñieän töû” (thöïc teá laø moät boä caûm bieán hình aûnh vaø boä nhôù löu tröõ cuøng nguoàn ñieän vaø caùc cô cheá vaän haønh). Hoäp naøy coù theå gaén deã daøng vaøo buoàng chöùa phim cuûa caùc maùy aûnh SLR thoâng thöôøng maø khoâng caàn phaûi söûa chöõa thieát keá cuûa chieác maùy aûnh. Nhôø ñoù ta coù theå taän duïng taát caû caùc oáng kính vaø tính naêng cuûa chieác maùy aûnh hieän coù. (e)port: Laø moät boä phaän trung chuyeån ña naêng, vöøa laø moät ñöïng (e) film vöøa laø moät thieát bò coù theå noái tröïc tieáp vôùi maùy vi tính ñeå coù theå xem nhöõng hình aûnh soá ñaõ chuïp ñöôïc, vöøa coù theå noái vôùi hoäp (e)box (xem beân döôùi) ñeå löu vaø xoùa nhöõng hình aûnh vöøa chuïp. (e)box: laø moät thieát bò cô ñoäng ñeå löu nhöõng hình aûnh ñaõ chuïp treân (e)film vaø xoùa saïch (e) film ñaõ chuïp heát ñeå coù theå chuïp vaø löu laïi töø ñaàu. Vôùi giaûi phaùp naøy, ta khoâng caàn phaûi toán tieàn mua maùy aûnh soá vaø coù theå tuøy choïn hoaëc chuïp vôùi phim nhöïa hoaëc chuïp vôùi "phim ñieän töû". Theo haõng Silicon Film, moät (e)film coù theå löu giöõ 24 hình aûnh maøu chaát löôïng khaù cao vôùi ñoä phaân giaûi 1280x1024 pixel. Vôùi (e)film, ta coù theå xoùa ñi, chuïp laïi haøng ngaøn laàn vaø tuoåi thoï cuûa nguoàn pin ñi keøm theo (e)film cho pheùp ta chuïp lieân tuïc 300 laàn môùi phaûi thay pin môùi. Hieän nay, haõng Silicon Film chæ baùn thöû nghieäm nguyeân boä caû 3 thieát bò naøy treân maïng Internet ôû ñòa chæ Loaïi (e)film hieän coù seõ töông ñöông vôùi phim coù ñoä nhaïy ISO 100 vaø laép vöøa vaøo buoàng phim cuûa caùc maùy aûnh Canon EOS 1N, Canon EOS A2/5, Nikon F5, Nikon F90/N90 vaø Nikon F3. 42