Giáo trình Nghệ thuật lãnh đạo nhân viên - TS Nguyễn Thanh Hội

Nội dung text: Giáo trình Nghệ thuật lãnh đạo nhân viên - TS Nguyễn Thanh Hội

1. Giáo trình Nghệ thuật lãnh đạo nhân viên TS Nguyễn Thanh Hội
2. NGHEÄ THUAÄT LAÕNH ÑAÏO VAØ ÑOÄNG VIEÂN (Leadership and Motivation) MUÏC TIEÂU CUÛA KHOÙA HOÏC Khoùa hoïc naøy ñöôïc thieát keá nhaèm naâng cao naêng löïc cuûa caùc nhaø quaûn trò trong vieäc phaùt huy taøi naêng vaø söùc löïc cuûa caáp döôùi höôùng vaøo thöïc hieän muïc tieâu cuûa coâng ty vaø öùng phoù hieäu quaû vôùi moâi tröôøng kinh doanh thay ñoåi. Khoùa hoïc seõ trang bò cho caùc hoïc vieân caùc kyõ naêng laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân hieäu quaû. Ñaëc bieät laø khoùa hoïc seõ chuù troïng vaøo vieäc öùng duïng nhöõng lyù thuyeát vaø kyõ naêng laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân trong ñieàu kieän Vieät nam noùi chung vaø caùc coâng ty Vieät nam noùi rieâng. LÔÏI ÍCH CUÛA KHOÙA HOÏC Sau khi keát thuùc khoùa hoïc naøy, hoïc vieân seõ Hieåu caùc kyõ naêng veà laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân Hieåu bieát veà caùc phong caùch laõnh ñaïo vaø caùc ñoái töôïng bò laõnh ñaïo Phaùt trieån caùc kyõ naêng laõnh ñaïo hieäu quaû Nhaän thöùc ñöôïc nhöõng vaán ñeà thöôøng gaëp phaûi trong laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân vaø giaûi phaùp khaéc phuïc Hoïc hoûi nhöõng kinh nghieäm veà laõnh ñaïo thaønh coâng ôû Vieät nam vaø theá giôùi AÙp duïng caùc kyõ naêng laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân hieäu quaû vaøo thöïc tieãn cuûa doanh nghieäp Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 1 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
3. NOÄI DUNG CUÛA KHOÙA HOÏC Baûn chaát vaø vai troø cuûa laõnh ñaïo Caùc ví duï laõnh ñaïo gioûi Phaân bieät laõnh ñaïo vaø quaûn lyù Caùc yeáu toá ñoäng vieân Caùc phong caùch laõnh ñaïo Kyõ naêng ñoäng vieân hieäu quaû Kyõ naêng laõnh ñaïo hieäu quaû Quy trình phaùt trieån vaø thöïc hieän Phaùt trieån taàm nhìn & Chia seû vieäc ñoäng vieân coù hieäu quaû trong taàm nhìn coâng ty Phaùt trieån kyõ naêng laõnh ñaïo Nhöõng ví duï ñieån hình veà ñoäng trong giai ñoïan hieän nay. vieân hieäu quaû NHÖÕNG NGÖÔØI NEÂN THAM GIA KHOÙA HOÏC Khoùa hoïc naøy ñöôïc thieát keá cho caùc nhaø quaûn trò cuûa coâng ty. Nhöõng ngöôøi sau ñaây neân tham gia khoùa hoïc: Giaùm ñoác vaø phoù giaùm ñoác Tröôûng phoøng vaø phoù phoøng trong coâng ty Tröôûng phoù caùc boä phaän trong coâng ty PHÖÔNG PHAÙP GIAÛNG DAÏY Khoùa ñaøo taïo chuù troïng vieäc öùng duïng caùc kieán thöùc vaø kyõ naêng vaøo thöïc tieãn, nhaán maïnh söï tham gia tích cöïc cuûa hoïc vieân trong qua trình hoïc. Phöông phaùp ñaøo taïo seõ laø söï keát hôïp giöõa vieäc giôùi thieäu caùc khaùi nieäm, kyõ naêng, vaø vieäc thaûo luaän nhoùm, baøi taäp tình huoáng vaø troø chôi. Caùc hoïc vieân ñöôïc khuyeán khích chia seû nhöõng kinh nghieäm thöïc tieãn vaø nhöõng yù töôûng vôùi caùc hoïc vieân khaùc. Ñoàng thôøi, hoïc vieân seõ coù cô hoäi ñeå trao ñoåi veà nhöõng vaán ñeà thöïc tieãn cuûa laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân maø hoï ñang gaëp phaûi vôùi giaûng vieân vaø töø ñoù coù khaû naêng tìm ra nguyeân nhaân cuõng nhö giaûi phaùp höõu hieäu. Nhöõng ví duï thöïc tieãn lieân quan ñeán laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân gioûi cuûa caùc coâng ty Vieät nam vaø coâng ty nöôùc ngoaøi seõ ñöôïc ñöa ra laøm ví duï minh hoïa. Chöông trình ñöôïc giaûng treân maùy vi tính baèng phöông phaùp Power Point Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 2 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
4. SAÙCH THAM KHAÛO : Ngoaøi boä giaùo trình baøi giaûng khoaûng 50 tr khoå A4 Do giaûng vieân cung caáp cho coâng ty ñeå phaùt cho hoïc vieân caàn ñoïc theâm: 1. TS. Nguyeãn Thanh Hoäi. Quaûn trò nhaân söï - Nxb Thoáng keâ - HN – 2002 (Taùi baûn laàn thöù 4) 2. TS. Nguyeãn Thanh Hoäi. Quaûn trò hoïc - Nxb Thoáng keâ - HN – 2002(Taùi baûn laàn thöù 2) 3. TS. Nguyeãn Thanh Hoäi. Ngheä thuaät laõnh ñaïo -Vieän quaûn trò doanh nghieäp. 4. TS. Nguyeãn Thanh Hoäi – Giao tieáp kinh doanh- Vieän quaûn trò doanh nghieäp 5. TS. Nguyeãn Thanh Hoäi- Quaûn lyù hieäu quaû –Phoøng thöông maïi Vieät-nam- 6. 6- MASAAKII MAI- KAI ZEN- Chìa khoùa rthaønh coâng cuûa kinh teá Nhaät- Baûn-NXB TP HCM 7. OUCHI- THUYEÁT Z- Söï thaùch thöùc ñoái vôùi Myõ vaø Taây AÂu-Vieän kinh teá theá giôùi 8. TS. Nguyeãn Thanh Hoäi. Quaûn trò hoïc – Trong xu theá hoäi nhaäp theá giôùi. NXB Thoáng keâ. Haø noäi 2004 A. BAÛN CHAÁT CUÛA LAÕNH ÑAÏO TRONG QUAÛN TRÒ : I. LAÕNH ÑAÏO 1. Khaùi nieäm veà laõnh ñaïo : Laõnh ñaïo laø moät thuaät ngöõ phöùc taïp, chöa coù söï nhaát trí cao vaø ñöôïc hieåu raát khaùc nhau vaø ñöôïc hieåu raát khaùc nhau ôû nhöõng ngöôøi khaùc nhau*(Xem baûng 6). Baûng 6: Nhöõng nhaän thöùc khaùc nhau veà ngöôøi laõnh ñaïo Caùch hieåu roäng lôùn Caùch hieåu cuï theå vaø haïn heïp 1. Caù nhaân aûnh höôûng tôùi caùc 1. Caù nhaân thöïc hieän phaàn lôùn nhöõng aûnh thaønh vieân nhoùm höôûng tôùi nhöõng thaønh vieân khaùc cuûa nhoùm (laõnh ñaïo taäp trung) 2. Caù nhaân aûnh höôûng tôùi caùc 2. Caù nhaân aûnh höôûng moät caùch coù heä thoáng thaønh vieân nhoùm treân moïi tôùi haønh vi cuûa caùc thaønh vieân nhoùm ñeå phöông dieän. ñaït tôùi nhöõng muïc tieâu cuûa nhoùm 3. Caù nhaân aûnh höôûng tôùi caùc 3. Caù nhaân ñaït tôùi söï tích cöïc nhieät tình cuûa thaønh vieân nhoùm tuaân thuû nhöõng caùc thaønh vieân nhoùm trong vieäc tích cöïc ñoøi hoûi cuûa anh ta. thöïc hieän caùc ñoøi hoûi cuûa anh ta. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 3 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
5. Theo Gary Yuki. “Leadership In Organizations” Prentice Hall International Edition. 1989 Anh/ Chò haõy ñöa ra khaùi nieäm veà laõnh ñaïo ? Laõnh ñaïo Baøi taäp tình huoáng Troïng laøm vieäc ôû phoøng kyõ thuaät ñaõ 5 naêm. A luoân laøm vieäc tích cöïc vaø ñöôïc ñeà baït leân laøm tröôûng phoøng kyõ thuaät. Trong cöông vò môùi anh caûm thaáy mình nhieàu quyeàn löïc anh quaùt naït, anh ra leänh vaø ñoøi hoûi moïi ngöôøi phaûi tuaân phuïc. Troïng ít khi quan taâm ñeán yù kieán cuûa hoï, anh muoán nhaân vieân thöïc hieän moïi yeâu caàu. Bình laø toå tröôûng baûo veä cuûa moät khaùch saïn, vôùi anh ñöôïc moïi ngöôøi yeâu meán. Anh khoâng bao giôø toû ra mình laø xeáp, anh luoân hoøa nhaäp vôùi moïi ngöôøi, saün loøng giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi gaëp khoù khaên. Anh luoân ñeå nhaân vieân cuøng tham gia ra quyeát ñònh. Khi caáp döôùi hoûi yù kieán anh thöôøng traû lôøi “ Cöù theo caùch cuûa caäu maø laøm “ Caâu hoûi : 1-Baïn cho bieát hai phong caùch laûnh ñaïo treân laø gì ? 2- Veà laâu daøi hai caùch quaûn lyù treân seõ gaây ra haäu quaû gì ? 3- Laø moät nhaø quaûn lyù baïn haõy ñem ra caùch quaûn lyù coù hieäu quaû ? Theo Geor ge R. Terry : Laõnh ñaïo laø moät hoaït ñoäng gaây aûnh höôûng ñeán con ngöôøi nhaèm phaán ñaáu moät caùch töï nguyeän cho nhöõnh muïc tieâu cuûa nhoùm “ Qua ñònh nghóa treân chuùng ta thaáy raèng , laõnh ñaïo laø moät daïng hoaït ñoäng cuûa con ngöôøi nhaèm gaây taùc ñoäng, aûnh höôûng ñeán nhöõng ngöôøi khaùc , tuy nhieân khaùc vôùi nhöõng ngöôøi thoâi mieân , cuûa nhöõng nhaø ngoaïi caûm maø chuùng ta bieát, caùc hoaït ñoäng veà laõnh ñaïo cuûa caùc nhaø quaûn trò chuû yeáu taùc ñoäng tôùi nhaän thöùc cuûa nhöõng ngöôøi bò quaûn lyù Tuy vaäy, caùch hieåu sau ñaây veà laõnh ñaïo ñöôïc nhieàu ngöôøi söû duïng vaø bao quaùt ñaày ñuû nhaát: Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 4 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
6. Laõnh ñaïo laø quaù trình gaây aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng cuûa caù nhaân hoaëc moät nhoùm nhaèm thöïc hieän moät muïc tieâu chung cuûa toå chöùc trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh. Vôùi caùch hieåu treân coù theå ruùt ra moät soá ñieåm caàn löu yù khi nghieân cöùu veà phaïm truø lao ñoäng ñoù laø : * Laõnh ñaïo laø quaù trình gaây aûnh höôûng cuûa chuû theå laõnh ñaïo vôùi nhöõng caù nhaân hoaëc moät nhoùm nhaát ñònh. AÛnh höôûng laø toaøn boä caùc bieän phaùp do moät ngöôøi hoaëc nhieàu caù nhaân thöïc hieän nhaèm taïo ra nhöõng thay ñoåi thaùi ñoä hoaëc haønh vi cuûa moät hoaëc nhieàu caù nhaân khaùc. Vì vaäy, aûnh höôûng thöïc chaát laø, söï taùc ñoäng töø beân naøy sang beân khaùc. Beân thöïc hieän söï taùc ñoäng trong quaù trình gaây aûnh höôûng ñöôïc goïi laø chuû theå laõnh ñaïo vaø beân chòu söï taùc ñoäng laøm aûnh höôûng ñeán hoaït ñoäng cuûa noù ñöôïc goïi laø ñoái töôïng laõnh ñaïo. Chuû theå Ñoái töôïng Taùc ñoäng Hình 1. Quaù trình gaây aûnh höôûng trong laõnh ñaïo Treân thöïc teá chuû theå laõnh ñaïo coù theå taùc ñoäng gaây aûnh höôûng trong caùc tröôøng hôïp sau : - Caàn söï giuùp ñôõ cuûa ngöôøi khaùc - Giao vieäc cho ngöôøi khaùc - Ñoøi hoûi ngöôøi khaùc phaûi ñaït ñieàu gì hoaëc hoaøn thaønh nhieäm vuï naøo ñoù. - Caàn khôûi xöôùng hoaëc muoán taïo ra nhöõng thay ñoåi nhaát ñònh trong toå chöùc. Taát nhieân, sau khi taùc ñoäng ñoái töôïng thöôøng coù nhöõng thay ñoåi nhaát ñònh veà haønh vi hoaëc nhaän thöùc. Theo anh chò, Söï thay ñoåi ñoù coù theå dieãn ra theo ba höôùng naøo ? Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 5 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
7. * Laõnh ñaïo chæ thöïc hieän khi coù ñoái töôïng bò laõnh ñaïo. Ñoái töôïng ôû ñaây coù theå laø moät toå chöùc hoaëc moät caù nhaân hoaëc nhoùm ngöôøi nhaát ñònh. * Laõnh ñaïo ñöôïc tieán haønh nhaèm thöïc hieän nhöõng muïc tieâu ñaõ xaùc ñònh cuï theå. * Hoaït ñoäng laõnh ñaïo luoân gaén lieàn vôùi nhöõng ñieàu kieän cuï theå nhaát ñònh. Theo Anh / Chò taïi sao hieän nay phaûi thay ñoåi phong caùch laõnh ñaïo? 2 .Ñaëc ñieåm cuûa ngöôøi laõnh ñaïo : - Ngöôøi laõnh ñaïo, theo caùch hieåu khaùi quaùt, laø nhöõng ngöôøi khoâng chæ phaûi chòu traùch nhieäm veà keát quaû hoaït ñoäng cuûa baûn thaân maø coøn phaûi chòu traùch nhieäm veà keát quaû hoaït ñoäng cuûa nhöõng ngöôøi khaùc hoaëc cuûa toå chöùc. * Coù theå so saùnh ngöôøi laõnh ñaïo vôùi ngöôøi laøm coâng taùc khoa hoïc Baûng soá 8 : Söï khaùc nhau giöõa nhau giöõa nhaø laõnh ñaïo vaø nhaø khoa hoïc. Nhaø laõnh ñaïo Nhaø khoa hoïc 1. Ra quyeát ñònh thuoäc yeáu toá khaùch quan. 1. Coâng boá keát quaû nghieân cöùu thuoäc yeáu toá * Thôøi ñieåm ra quyeát ñònh do yeâu caàu thöïc chuû quan. teá. * Thôøi gian coâng boá chuû yeáu do caùc nhaø * Ra quyeát ñònh trong ñieàu kieän thieáu thoâng nghieân cöùu quyeát ñònh. tin. * Thöôøng caùc keát quaû coâng boá sau khi coù ñuû thoâng tin vaø ñöôïc kieåm tra kyõ. 2. Quaù trình nghieân cöùu taïo ra moät quyeát 2. Taäp trung cao ñoä cho moät vaán ñeà. ñònh thöôøng ôû traïng thaùi phaân taùn, khoâng * Vì vaäy thöôøng gaây ra hieän töôïng : taäp trung. “Ñaûng trí baùc hoïc” * Naêng suaát thöôøng thaáp vì lao ñoäng giaùn ñoaïn vaø ñaùnh giaù keát quaû khoù khaên. 3. Ñoøi hoûi traùch nhieäm cao veà caùc quyeát 3. Coù theå ñaïi dieän caù nhaân ñeå phaùt trieån ñònh cuûa mình. quan ñieåm cuûa mình. 4. Laøm vieäc quaù taûi vaø luoân caûm giaùc 4. Khoâng bò taùc ñoäng veà yeáu toá thôøi gian. thieáu thôøi gian. Thöïc haønh Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 6 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
8. Baïn tình côø nghe ñöôïc cuoäc troø chuyeän sau : Ngöôøi A : Ngöôøi laõnh ñaïo laø ngöôøi coù khaû naêng thieân phuù. Ngöôøi noåi baät trong ñaùm ñoâng. OÂng coù khaû naêng ñoù khoâng ? Ngöôøi B : Thaät laø voâ lyù. Ai cuõng coù theå trôû thaûnh nhaø laõnh ñaïo. Laõnh ñaïo laø moät kyõ naêng maø ngöôøi ta coù theå hoïc ñöôïc nhö baát cöù nhöõng kyõ naêng naøo khaùc. Baïn ñoàng yù vôùi yù kieán ngöôøi A hay ngöôøi B ? Hay baïn coù theå chaúng ñoàng yù vôùi yù kieán naøo caû ? Vaäy nhöõng ngöôøi laõnh ñaïo caàn coù nhöõng phaåm chaátø gì ? Caùc phaåm chaát cuûa ngöôøi laõnh ñaïo gioûi chia thaønh boán nhoùm : Kyõ naêng laøm vieäc vôùi con ngöôøi. Phaåm chaát caù nhaân toát. Kyõ naêng quaûn lyù. Beà daày thaønh tích. BEÀ DAØY THAØNH TÍCH KYÕ NAÊNG LAØM KYÕ NAÊNG VIEÄC VÔÙI CON QUAÛN LYÙ NGÖÔØI LAÕNH ÑAÏO PHAÅM CHAÁT CAÙ NHAÂN TOÁT Phaân bieät Laõnh ñaïo vaø quaûn lyù LAÕNH ÑAÏO QUAÛN LYÙ 1. 1. 2. 2. 3. 3. 4. 4. 5. 5. 6. 6. 7. 7. 8. 8. 9. 9. 10. 10. 11. 11. 12. 12. 13. 13. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 7 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
9. 14. 14. Quaûn lyù vaø Laõnh ñaïo boå sung cho nhau vaø caàn thieát cho söï thaønh coâng Vaán ñeà laø keát hôïp toát Quaûn lyù vaø Laõnh ñaïo. Trong thöïc teá: “Quaûn lyù quaù möùc” vaø “Thieáu laõnh ñaïo”. Thieáu höôùng ñi vaø khoâng coù khaû naêng öùng phoù vôùi thay ñoåi cuûa moâi tröôøng Moâi tröôøng caøng thay ñoåi, laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân khuyeán khích caøng caàn ñöôïc taêng cöôøng. Caâu hoûi: -Keát hôïp quaûn lyù vaø laõnh ñaïo nhö theá naøo cho toái öu? -Toå chöùc cuûa anh (chò) caàn taêng cöôøng laõnh ñaïo hay taêng cöôøng quaûn lyù? Taïi sao? 3-Vai troø cuûa laõnh ñaïo : Phaùt trieån “Taàm nhìn” vaø chia seû taàm nhìn Cam keát ñaït muïc tieâu, giaù trò vaø chuaån muïc Nhaän thöùc ñöôïc nhöõng thaùch thöùc vaø aûnh höôûng cuûa chuùng, ñöa ra quyeát ñònh öùng phoù Chòu traùch nhieäm hoaøn toaøn veà hoaït ñoäng vaø keát quaû cuûa toå chöùc Laõnh ñaïo vaø ñoäng vieân ñeå xaây döïng vaên hoùa toå chöùc phuø hôïp Giao quyeàn cho caáp döôùi Laø taám göông vaø coù aûnh höôûng maïnh ñeán caáp döôùi Ñieàu chænh haønh vi nhaèm ñaït muïc tieâu, thích öùng ñeå ñaùp laïi nhöõng thay ñoåi cuûa tình huoáng vaø moâi tröôøng Söû duïng kyõ naêng vaø khaû naêng cuûa nhaân vieân phuø hôïp vôùi nhieäm vuï vaø traùch nhieäm cuûa hoï Taïo nieàm tin vaø truyeàn nhieät huyeát/caûm höùng Ñoäng vieân khuyeán khích Phaùt trieån nhaân vieân Ghi nhaän thaønh tích vaø khen ngôïi Kieân ñònh ñoái vôùi nhöõng quyeát ñònh ñuùng duø coù aùp löïc TOÙM LAÏI Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù phaûi laø ngöôøi coù kinh nghieäm, coù yù chí, coù khaû naêng thöïc hieän, bieát höôùng daãn, ñoäng vieân vaø giuùp ñôõ ngöôøi khaùc hoaøn thaønh coâng vieäc. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 8 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
10. Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù phaûi chæ coù khaû naêng phaân coâng cho moät nhoùm, moät toå chöùc naøo ñoù, maø coøn caàn phaûi coù baûn lónh, coù hoaøi baõo ñeå hoaøn thaønh söù maïng cuûa mình, baát chaáp moïi khoù khaên, gian khoå. Quyeát ñònh moät vaán ñeà : khoâng coù nghóa gì caû. Ñieàu quan troïng laø quyeát ñònh ñoù coù ñöôïc thi haønh hay khoâng ? Vì theá, ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù khoâng nhöõng ñieàu khieån, maø coøn phaûi choïn löïa nhöõng vieäc gì caàn thöïc hieän, vieäc naøo tröôùc, vieäc naøo sau, phaûi ñònh höôùng, baûo veä, hoå trôï vaø kieåm tra nhöõng vieäc aáy. Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù phaûi bieát laøm cho ngöôøi khaùc vöøa tuaân phuïc, vöøa meán moä mình. Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù khoâng nhöõng phaûi coù khaû naêng hoaøn thaønh moät coâng trình, moät söï nghieäp, maø coøn caàn phaûi coù khaû naêng giao tieáp vôùi caáp döôùi cuûa mình. Phaûi bieát chinh phuïc hoï, yeâu meán hoï vaø ñöôïc hoï yeâu meán. Trong taùc phaåm “Terre des hommes”, Saint Exupeùry ñaõ noùi : “Muoán trôû thaønh ngöôøi laõnh ñaïo, tröôùc heát phaûi coù khaû naêng taäp trung nhaân löïc”. Ñaây laø moät chaân lyù maø ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù caàn ghi nhôù. Baïn coù muoán bieát ai laø ngöôøi laõnh ñaïo thaät söï cuûa moät Xí nghieäp khoâng? Baïn haõy hoûi ngöôøi naøo daùm ñöùng ra chòu traùch nhieäm khi Xí nghieäp cuûa hoï gaëp thaát baïi. Ngöôøi laõnh ñaïo phaûi laø ngöôøi ñöùng muõi chòu saøo tröôùc moïi vaán ñeà cuûa toå chöùc. Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù khoâng nhöõng theå hieän söï raén roûi, taøi huøng bieän, tính taùo baïo, söï kheùo leùo, khoâng chæ taäp hoïp ñöôïc nhaân löïc, maø coøn phaûi coù nhöõng ñöùc tính chuû yeáu nhö : bieát laøm cho moïi ngöôøi hôïp taùc vôùi nhau ñeå laøm vieäc, bieát nhaän ra vaø bieát khai thaùc, söû duïng khaû naêng cuûa hoï, bieát giuùp hoï ñoaøn keát vaø yù thöùc ñöôïc traùch nhieäm rieâng cuûa mình, cuøng nhau hoaøn thaønh söù maïng, nhieäm vuï chung cuûa toå chöùc, cuûa nhoùm. Ngöôøi ta nhaän ra ngöôøi laõnh ñaïo khoâng chæ qua taùc phong ñieàm ñaïm, khieâm toán, maø coøn qua caùch chæ ñaïo coâng vieäc. Tröôùc nhöõng trôû ngaïi khoù khaên, ngöôøi laõnh ñaïo aáy coù daùm nghó, daùm laøm hay khoâng ?. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 9 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
11. Thoâng thöôøng, tröôùc maét ngöôøi laõnh ñaïo, caùc thuoäc caáp thöôøng hay toû ra haêng haùi, nhieät tình trong coâng vieäc. Ngöôøi laõnh ñaïo phaûi coù ñoâi maét tinh töôøng, saâu saéc. Phaûi thaáy ñöôïc ñaâu laø ñoäng löïc chính cuûa hoaït ñoäng ñoù. Do baûn chaát tích cöïc, taän tuïy hay chæ laø moät hieän töôïng nhaát thôøi ñeå laáy loøng caáp treân. Töø ñoù ngöôøi laõnh ñaïo coù theå ñaùnh giaù ñuùng thöïc chaát cuûa thuoäc caáp mình, ñoàng thôøi coù nhöõng bieän phaùp cuï theå ñeå uoán naén kòp thôøi. Thay vì laõnh ñaïm vôùi thuoäc caáp, ngöôøi laõnh ñaïo neân côûi môû vaø aân caàn vôùi hoï, laøm cho hoï tuaân phuïc mình moät caùch vui veû, thoaûi maùi, chöù khoâng goø eùp, mieãn cöôõng. Ñöøng ñeå xaûy ra tình traïng “Phuïc dieän baát phuïc taâm”. Con ngöôøi laø moät baûn theå xaõ hoäi, ai cuõng coù quyeàn töï do caù nhaân, nhöng noù phaûi ñöôïc höôùng vaøo moät neàn neáp, moät kyû luaät. Laø ngöôøi thi haønh neàn neáp, kyû luaät aáy, ngöôøi laõnh ñaïo phaûi toû ra thaät xöùng ñaùng laø moät taám göông ñeå moïi ngöôøi noi theo. Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù laø ngöôøi ñöôïc söï uûy nhieäm cuûa taäp theå, coù boån phaän phaûi giaûi thích, baûo veä, thöïc hieän cho kyø ñöôïc nhöõng coâng vieäc vì lôïi ích toái cao cuûa caû taäp theå. Ngöôøi ta seõ nhaän ra baïn laø ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù nhöõng bieåu hieän sau : Söï coù maët cuûa baïn laø moät nguoàn ñoäng vieân ñeå thuoäc caáp cuûa baïn theâm haêng haùi vöôït qua moïi trôû ngaïi trong coâng vieäc. Neáu moät luùc naøo ñoù baïn khoâng xuaát hieän, nhöng caû taäp theå vaãn tieán haønh toát coâng vieäc, khi ñoù baïn laø ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù gioûi roài ñaáy. Moät gia ñình, moät taäp theå, moät toå chöùc, moät quoác gia maø khoâng coù ngöôøi laõnh ñaïo, quaûn lyù thì chaúng khaùc naøo nhö moät thaân theå khoâng coù ñaàu. Gia ñình, taäp theå, toå chöùc, quoác gia aáy khoâng theå toàn taïi vaø phaùt trieån ñöôïc. Maëc duø coù raát nhieàu lyù thuyeát veà söï bình ñaúng, nhöng raát nhieàu ngöôøi caàn ñeán moät ngöôøi laõnh ñaïo coù ñuû naêng löïc ñeå hoï tin töôûng vaø daãn daét hoï vöôït qua moïi choâng gai trong coâng vieäc. Khi khoâng coù moät ai am hieåu veà vieäc laøm vaø ñoäng vieân hoï, hoï caûm thaáy boàn choàn,lo laéng. Söï xuaát hieän cuûa ngöôøi laõnh ñaïo trong luùc naøy raát phuø hôïp vôùi nhu caàu taâm lyù cuûa hoï. Ngöôøi laõnh ñaïo seõ laø choã döïa, laø söùc maïnh vaø laø nguoàn an uûi cuûa moãi ngöôøi. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 10 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
12. Moät cuoäc hoäi nghò goàm caùc ñaïi bieåu xuaát saéc nhaát seõ khoâng laøm ñöôïc gì, thaäm chí khoâng chuaån bò ñöôïc moät böõa aên tröa, neáu khoâng coù ngöôøi chuû trì cuoäc hoäi nghò aáy. (MAUROIS). Ngöôøi laõnh ñaïo ñoùng vai troø raát quan troïng vaø caàn thieát ñoái vôùi moät toå chöùc, moät quoác gia, nhö caùi ñaàu ñoái vôùi moät cô theå. Caùi ñaàu ñieàu khieån vaø quyeát ñoaùn moïi cô cheá hoaït ñoäng trong cô theå. Neáu chaúng may heä thaàn kinh trung öông bò suy yeáu ñeán möùc khoâng coøn phaùt huy taùc duïng ñöôïc nöõa, thöû hoûi caùc boä phaän coøn laïi cuûa cô theå coù hoaït ñoäng vaø phaùt trieån bình thöôøng ñöôïc khoâng ?. Töông töï, tình traïng voâ toå chöùc seõ xuaát hieän khi thieáu ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù. Tình traïng naøy seõ daãn ñeán söï tan raõ cuûa toå chöùc. Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù laø bieåu töôïng roõ reät nhaát cuûa quyeàn löïc, cuûa söï ñoàng nhaát. Vöøa ñieàu khieån, vöøa phoái hôïp caùc coâng vieäc, caùc quan heä cuûa thuoäc caáp, ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù kòp thôøi ngaên chaën nhöõng nhoùm choáng ñoái hoaëc coù yù chia reõ. Trong moät toå chöùc, moät ñôn vò khoâng coù ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù thì sau moät thôøi gian, nhöõng yù chí toát ñeïp seõ bò phaân hoùa, nhöõng naêng löïc ñaõ ñöôïc toâi luyeän seõ bò thui choät. Vaø sau cuøng laø söï ñuïng chaïm, söï maâu thuaãn xuaát hieän. Ñieàu naøy döùt khoaùt seõ ñöa moät toå chöùc, moät ñôn vò ñeán choã dieät vong. Ñeå taäp trung nhaân löïc moät caùch coù hieäu quaû, nhaát thieát phaûi coù moät ngöôøi laõnh ñaïo laøm vieäc treân nguyeân taéc ñoàng nhaát, coù khaû naêng höôùng daãn vaø khích leä caùc thuoäc caáp theo ñuoåi ñeán cuøng söù maïng ñöôïc giao. Baát kyø moät toå chöùc naøo cuõng coù nhöõng maâu thuaãn, baát ñoàng. Neáu ai cuõng haønh ñoäng theo yù rieâng, theo söï heïp hoøi cuûa mình thì nhöõng cuoäc xung ñoät, söï hieåu laàm vaø söï cheånh maûng seõ gaây ra moïi phieàn phöùc, trôû ngaïi, aûnh höôûng ñeán söï ñoaøn keát vaø giaûm hieäu quaû coâng vieäc. Vì vaäy, moãi toå chöùc phaûi coù ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù. Chính oâng ta laø ngöôøi chòu traùch nhieäm ñieàu khieån moïi hoaït ñoäng cuûa toå chöùc. Cho duø moãi caù nhaân trong toå chöùc coù tính voâ tö, loøng ñoä löôïng vaø söï taän taâm ñeán ñaâu ñi chaêng nöõa maø thieáu söï laõnh ñaïo, quaûn lyù ñieàu khieån cuûa ngöôøi ñöùng ñaàu thì toå chöùc ñoù cuõng bò thaát baïi. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 11 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
13. Ñeå hoaøn thaønh moät coâng trình , moät söï nghieäp lôùn, ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù phaûi bieát thu huùt moïi khaû naêng tieàm aån cuûa töøng caù nhaân. Vì khoâng phaûi chæ ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù môùi coù nhöõng ñònh höôùng, nhöõng khaû naêng saùng taïo trong coâng vieäc. Ñoâi khi nhöõng saùng kieán coù ích baét nguoàn töø nhöõng ñaùm ñoâng. Moät nhoùm, naêng löïc raát xoaøng, khoâng coù gì ñaùng chuù yù, coù theå linh hoaït vaø troäi hôn ngaøy thöôøng nhôø söï ñieàu khieån cuûa ngöôøi laõnh ñaïo. Nhoùm khaùc, vôùi naêng löïc xuaát saéc laïi coù theå suy suùt, tan raõ theo böôùc höôùng daãn cuûa ngöôøi laõnh ñaïo, maø chính thaùi ñoä, caùch laøm vieäc cuûa oâng ta laøm cho nhöõng ngöôøi coù yù chí nhaát cuõng phaûi naûn loøng vaø daäp taét nôi hoï tính tích cöïc, loøng haêng haùi. Coù moät vaøi quan ñieåm raát thieån caän veà vai troø cuûa ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù cho raèng : Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù chaúng caàn laéng nghe moät yù kieán naøo cuûa nhöõng ngöôøi coäng taùc, cuûa nhöõng thuoäc caáp. Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù luoân luoân laø ngöôøi tuyeät ñoái vaø hoaøn haûo veà moïi maët. Caùc quan nieäm ñoù ñaõ phuû nhaän vai troø cuûa taäp theå vaø nhöõng ngöôøi quan nieäm nhö vaäy ñaõ queân raèng: “Tinh thaàn ñoàng ñoäi laø yeáu toá raát quan troïng, moät ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù cho duø ñöôïc thieân phuù ñeán ñaâu cuõng khoâng theå am töôøng heát taát caû caùc ngoõ ngaùch cuûa coâng vieäc. Neáu ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù bieát khai thaùc ôû nhöõng ngöôøi coäng taùc, ôû thuoäc caáp cuûa mình, caùc naêng löïc vaø thieän caûm cuûa hoï thì oâng ta ñaõ thaønh coâng 50% roài ñaáy. Loøng nhieät tình vaø khoái oùc cuûa hoï seõ khoâng ngöøng phaùt sinh nhöõng saùng kieán quyù baùu. Ñaáy khoâng phaûi laø nhöõng ñieàu kieän toát ñeå ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù ñöa söï nghieäp cuûa mình mau ñeán thaønh coâng hay sao ?”. Khoâng neân cho raèng laõnh ñaïo vaø quaûn lyù laø moät coâng vieäc taàm thöôøng, ai cuõng laøm ñöôïc : Chæ caàn moät göông maët ñaêm ñaêm khoù chòu, ra gioïng keû caû, thaùi ñoä tròch thöôïng laø ñuû. Muoán trôû thaønh ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù gioûi, caàn coù loøng thöông yeâu ñoái vôùi nhöõng ngöôøi coäng söï vaø thuoäc caáp cuûa mình. Chính ñöùc tính naøy cho pheùp ta thaáu hieåu ñöôïc nhöõng taâm tö nguyeän voïng vaø Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 12 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
14. khaû naêng cuûa moãi ngöôøi. Ñaây laø moät trong nhöõng nguyeân taéc cô baûn ñeå thu huùt ñöôïc nhaân taâm. Ngöôøi laõnh ñaïo vaø quaûn lyù cuõng caàn coù yù thöùc phuïng söï, phuïng söï heát mình söï nghieäp maø chính mình vaø moïi ngöôøi trong toå chöùc ñang ñeo ñuoåi. Nhöõng coâng vieäc khoâng vuï lôïi, tinh thaàn duõng caûm, nieàm phaán khôûi luoân luoân xuaát phaùt töø moät nieàm tin maõnh lieät vaøo söï nghieäp ñöôïc giao. II. HIEÄU QUAÛ LAÕNH ÑAÏO Caùc tieâu chuaån hieäu quaû coù theå raát khaùc bieät nhau tuøy theo töøng giai ñoaïn, söï phaùt trieån cuûa nhoùm, söï thoûa maõn cuûa ngöôøi döôùi quyeàn, söï tích cöïc cuûa ngöôøi döôùi quyeàn, söï phaùt trieån vaø tröôûng thaønh veà taâm lyù cuûa ngöôøi döôùi quyeàn, vaø hình aûnh cuûa ngöôøi laõnh ñaïo trong taâm trí cuûa ngöôøi döôùi quyeàn. 1. Ngöôøi laõnh ñaïo hieäu quaû Quan ñieåm hieäu quaû Nhaän thöùc con ngöôøi khaùc nhau Chuû ñoäng, baûn lónh Baét ñaàu baèng muïc tieâu cuoái cuøng “Hieåu tröôùc khi ñöôïc hieåu” Tö duy “Thaéng-Thaéng” Nguyeân taéc “coäng höôûng” Caùc daïng laõnh ñaïo cuï theå coù hieäu quaû trong nhöõng tình huoáng cuï theå Nhaø laõnh ñaïo hieäu quaû theå hieän taâm traïng vaø haønh vi phuø hôïp vôùi tình huoáng hieän taïi Laïc quan, tin töôûng, ñaày nghò löïc vaø baèng haønh ñoäng cuûa mình khieán cho caáp döôùi caûm nhaän vaø haønh ñoäng theo mình Taâm traïng vaø haønh vi cuûa nhaø laõnh ñaïo aûnh höôûng keát quaû coâng vieäc cuûa caáp döôùi “Haõy mæm cöôøi vaø caû theá giôùi seõ mæm cöôøi vôùi baïn” Laõnh ñaïo laïc quan vui veû - nhöõng ngöôøi xung quanh laïc quan veà muïc tieâu - kích thích tính saùng taïo cuûa hoï - taêng hieäu quaû ra quyeát ñònh cuûa hoï - taêng nhieät tình giuùp ñôõ Nhaø laõnh ñaïo hieäu quaû coù nhöõng khaû naêng - Töï nhaän thöùc ñöôïc xuùc caûm cuûa chính mình Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 13 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
15. - Töï quaûn lyù mình: kieåm soaùt xuùc caûm, haønh vi - Nhaän thöùc veà xaõ hoäi: Nhaïy caûm vaø ñoàng caûm - Quaûn lyù caùc moái quan heä: Giao tieáp, tranh thuû söï uûng hoä, xaây döïng cam keát cuûa caùc caù nhaân Nhaø laõnh ñaïo hieäu quaû coù kyõ naêng aûnh höôûng ñeán haønh vi/thaùi ñoä cuûa nhöõng ngöôøi lieân quan. Tö vaán cho ngöôøi khaùc Thuyeát phuïc hôïp lyù Taïo ra caûm höùng Laøm vöøa loøng Lieân keát moïi ngöôøi Gaây aùp löïc ngöôøi choáng ñoái Tranh thuû söï giuùp ñôõ cuûa caáp treân Ñaùnh ñoåi Hoûi: ÖÙng duïng nhöõng kyõ naêng ñoù nhö theá naøo cho hieäu quaû? 2. Uy tín cuûa laõnh ñaïo. Uy tín aùm chæ söï gaây aûnh höôûng cuûa moät ngöôøi tôùi caáp döôùi vaø ñöôïc caáp döôùi toân troïng. * AÛnh höôûng cuûa ngöôøi laõnh ñaïo ñoái vôùi caáp döôùi : Ñeå hieåu roõ ñöôïc aûnh höôûng cuûa ngöôøi laõnh ñaïo ñoái vôùi caáp döôùi, ta coù theå daãn ra ñaây moät ví duï minh hoïa : Naêm 1911 nhaø thaùm hieåm noåi tieáng teân laø Raun Rabuùtxen – ngöôøi ñaàu tieân ñeán Nam Cöïc cuûa traùi ñaát. Khi trôû veà ñaát lieàn, oâng ñaõ ñöôïc nieàu nöôùc ñoùn tieáp nhö moät vò khaùch danh döï. Khi sang thaêm nöôùc Anh theo lôùi môøi cuûa Nöõ Hoaøng Anh, trong toïa ñaøm vò chöôûng lyù coù hoûi Raun Rabuùtxen moät caâu : “Thöa ngaøi, ngaøi döï ñònh thi haønh bieän phaùp kyû luaät gì vôùi caùc nhaân vieân caáp döôùi cuûa ngaøi, khi ñoaøn thaùm hieåm saép tôùi Nam Cöïc?”. OÂng Raun Rabuùtxen traû lôøi : “Toâi khoâng heà bieát tôùi nhöõng töø ñoù. Toâi choïn nhöõng ngöôøi bieát toân troïng toâi, côù sao toâi laïi coù theå thi haønh kyû luaät hoï?Moïi yù muoán cuûa toâi ñoái vôùi hoï ñeàu laø phaùp luaät”. Khi ñoù vò chöôûng lyù Anh hoûi tieáp : “Tröôøng hôïp baát ngôø ngaøi caàn ra leänh cho moät ngöôøi trong ñoaøn nhaûy xuoáng vöïc thì sao?”. Raun Rabuùtxen traû lôøi : Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 14 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
16. “Anh ta seõ nhaûy, vì hoï laø nhöõng ngöôøi tin töôûng toâi voâ cuøng. Khi toâi ra leänh nhö vaäy, anh ta seõ hieåu raèng ñieàu ñoù laø caàn thieát”. Khi moät ngöôøi laõnh ñaïo coù uy tín tuyeät ñoái thì baát kyø moät meänh leänh naøo, moät yù muoán naøo cuûa oâng cuõng trôû thaønh chaân lyù theo ñuùng nghóa cuûa noù. Ñoái vôùi taát caû nhöõng ngöôøi döôùi quyeàn vaø caáp döôùi cuûa hoï seõ ñem heát nghò löïc, khaû naêng, saùng kieán ñeå thöïc hieän nhöõng meänh leänh ñoù. Neáu ngöôøi laõnh ñaïo khoâng coù uy tín, moïi meänh leänh cuûa oâng ta seõ bò caáp döôùi nghi ngôø, ñem ra baøn taùn vaø taát nhieân khoâng ñöôïc thöïc hieän ngay. Coù theå hoï coøn chôø ñôïi theâm moät meänh leänh khaùc ñeå baõi boû meänh leänh ñoù. Moïi yù kieán quyeát ñònh cuûa ngöôøi laõnh ñaïo coù uy tín ñeàu raát coù giaù trò vaø coù söùc caõm hoùa cao ñoä. Nhö vaäy, söùc caõm hoùa chính laø baûn thaân cuûa uy tín cuûa ngöôøi laõnh ñaïo. * Hieäu quaû laõnh ñaïo thöôøng ñöôïc ño baèng söï ñoùng goùp cuûa hoï ñoái vôùi ngöôøi döôùi quyeàn nhö sau : (Keát quaû thaêm doø ñaõ tieán haønh caâu hoûi : Anh/Chò thích ngöôøi laõnh ñaïo cuûa mình veà ñieåm gì ? Cho thaáy nhö sau : - Nhöõng ñaëc ñieåm öa thích ? - Nhöõng ñaëc ñieåm khoâng öa thích? 3. Moät soá hình thöùc “ Uy tín giaû taïo” Söï reøn luyeän phong caùch laõnh ñaïo laø moät chuoãi thôøi gian nhaän thöùc. Ñoù løaø chaëng ñöôøng khoù khaên, ñoøi hoûi ñöùc tính kieân nhaãn, beàn bæ höôùng thieän ñeå trû thaønh moät thoùi quen baát di baát dòch. Caàn phaûi traùnh nhöõng loaïi hình thöùc “ Uy tín giaû taïo” sau ñaây : Baûng 7: Nhöõng bieåu hieän cuûa “Uy tín giaû hieäu” CAÙC LOAÏI “UY BIEÅU HIEÄN TÍN” - Luoân luoân phoâ tröông quyeàn löïc söùc maïnh cuûa mình. - Ñe doïa caáp döôùi baèng caùc hình thöùc kyû luaät 1. Uy tín sôï haõi - Hay “ Ñoùng vai” laõnh ñaïo soáng söôïng. - AÛnh höôûng cuûa noù tôùi ngöôøi khaùc. - Ñaây laø loaïi uy tính loäng haønh. - Ngöôøi laõnh ñaïo töï coi mình cao sang hôn ngöôøi khaùc. 2. Uy tín gia - Töï coi mình coù quyeàn löïc ñoái vôùi moïi ngöôøi. tröôûng - Luoân luoân ñaåy heát nhöõng ngöôøi hoï khoâng öa thích vaø laäp ra phe caùnh goàm nhöõng ngöôøi hôïp vôùi hoï. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 15 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
17. - Khi ñi coâng taùc hoï thöôøng keùo theo moät ñoaøn tuyø tuøng goàm nhöõng ngöôøi thaân caän cuûa hoï. - Caùch ñoái xöû cuûa hoï laø “Coù ñi coù laïi” - Hoï khoâng bao giôø daùm chan hoøa gaàn guõi vôùi quaàn chuùng. 3. Uy tín khoaûng - OÂng ta muoán baûo veä moät “Vaønh ñai”. caùch - Trang ñieåm cho mình thaønh moät con ngöôøi “Ñaëc bieät, khaùc ngöôøi”. SÖÏ THAY ÑOÅI TRONG PHONG CAÙCH LAÕNH ÑAÏO VAØ QUAÛN LYÙ HIEÄN NAY ? B - TAÂM LYÙ QUAÛN LYÙ I .VAI TROØ CUÛA TAÂM LYÙ TRONG QUAÛN LYÙ - Quaûn lyù kinh teá,xeùt cho cuøng,laø quaûn lyù con ngöôøi.Vì vaäy ,ñoái töôïng taùc ñoäng chuû yeáu cuûa quaûn lyù chuû yeáu laø con ngöôøi.Muoán quaûn lyù toá ñoøi hoûi caùc nhaø quaûn trò phaûi hieåu con ngöôøi vaø moät trong nhöõng khía caïnh caàn hieåu laø taâm lyù con ngöôøi noùi chung vaø taâm lyù quaûn lyù noùi rieâng. - Muïc tieâu quaûn lyù khoâng chæ ñoøi hoûi phaûi ñöôïc thöïc hieän maø coøn phaûi tính toaùn ñeå ñaït muïc tieâu vôùi hieäu quaû toái öu. Muoán ñaït ñöôïc hieäu quaû treân ñoøi hoûi caùc nhaø quaûn trò phaûi taïo ñöôïc traïng thaùi taâm lyù thoaùi maùi cuûa ngöôøi lao ñoäng trong quaù trình thöïc hieän muïc tieâu cuûa quaûn lyù. -Taát caû caùc phaïm truø kinh teá ñeàu chöùa ñöïng taâm lyù. Vì vaäy, ñeå quaûn lyù thaønh coâng ,ñaït hieäu quaû kinh teá cao phaûi coù kieán thöùc veà taâm lyù. Vôùi ba lyù do treân vieäc nghieân cöùu veà taâm lyù laø söï caàn thieát ñoái vôùi caùc nhaø quaûn lyù vaø nhaø doanh nghieäp. KIEÁN THÖÙC CÔ BAÛN LIEÂN QUAN ÑEÁN TAÂM LYÙ TRONG QUAÛN LYÙ 1. Caùc thuoäc tính taâm lyù caù nhaân. 1.1 Tính khí cuûa nhaân vieân a. Tính khí laø gì? (Anh /Chò haõy neâu ra cho mình moät khaùi nieäm) : Tính khí cuûa con ngöôøi - Caûm giaùc thuaän Caù nhaân Hieän töôïng - Caûm giaùc ngöôïc - Khoâng caûm giaùc Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 16 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
18. Vôùi caùch hieåu treân, coù theå noùi, tính khí cuûa con ngöôøi chuû yeáu bò aûnh höôûng bôûi heä thaàn kinh cuûa con ngöôøi vaø mang tính baåm sinh. Caên cöù vaøo caùc tính chaát hoaït ñoäng heä thaàn kinh cuûa co ngöôøi, nhö : Cöôøng ñoä hoaït ñoäng, traïng thaùi cuûa heä thaàn kinh Coù theå phaân thaønh 4 loaïi tính khí cô baûn cuûa con ngöôøi nhö sau : Caùc loaïi tính khí cuûa con ngöôøi Tính chaát Cöôøng ñoä hoaït Traïng thaùi cuûa heä Toác ñoä chuyeån ñoåi 2 quaù thaàn kinh ñoäng cuûa heä thaàn kinh trình cuûa heä thaàn kinh Tính khí thaàn kinh Linh hoaït Maïnh Caân baèng Nhanh(Linh hoaït) Ñieàm tónh Maïnh Caân baèng Chaäm(khoânglinh hoaït) Soâi noåi Maïnh Khoâng caân baèng Nhanh(linh hoaït) Öu tö Yeáu Khoâng caân baèng Chaäm(khoâng linh hoaït) b. Caùc öu nhöôïc ñieåm cuûa caùc loaïi tính khí cuûa con ngöôøi Baûng soá 2 : Öu – Nhöôïc ñieåm cuûa caùc loaïi tính khí con ngöôøi – Boá trí coâng vieäc ? Tính khí Öu ñieåm Nhöôïc ñieåm 1. Linh hoaït Coâng vieäc Thích hôïp : Khoâng thích hôïp : Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 17 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
19. 2 Ñieàm tónh Thích hôïp : Khoâng thích hôïp : Coâng vieäc 3. Soâi noåi Coâng vieäc Thích hôïp : Khoâng thích hôïp : 4. Öu tö Coâng vieäc Thích hôïp : Khoâng thích hôïp : 1.2 Tính caùch (Caù tính) cuûa nhaân vieân. 1.2.1 Khaùi nieäm. Vôùi muïc ñích cuûa chuùng ta, coù theå hieåu tính caùch laø toång theå caùc caùch thöùc trong ñoù moät caù nhaân phaûn öùng vaø töông taùc vôùi moâi tröôøng cuûa anh (chò) ta. 1.2.2 Caùc yeáu toá caùc ñònh tính caùch (caù tính) Ñaõ coù moät cuoäc tranh luaän töø xa xöa laø tính caùch do baåm sinh hay moâi tröôøng maø coù vaø cuoäc tranh luaän ñeán nay vaãn chöa chaám döùt. Tuy nhieân, tính caùch theå hieän nhö laø keát quaû cuûa caû hai. a.Tính caùch di truyeàn : “Di truyeàn ñöôïc thöïc hieän thoâng qua gen, gen laïi xaùc ñònh söï caân baèng veà hormone, söï caân baèng veà hormone xaùc ñònh cô theå vaø cô theå taïo ra tính caùch” Nhaø taâm lyù hoïc ngöôøi Ñöùc Emst Kretschmer (1888 – 1964) sau bao nhieâu naêm nghieân cöùu ñaõ vieát taùc phaåm veà caáu truùc thaân xaùc vaø tính caùch. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 18 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
20. Qua taùc phaåm naøy oâng ñaõ chuû tröông coù moät moái lieân heä raát maät thieát giöõa moät loaïi hình moät caù nhaân vaø tính caùch cuûa caù nhaân ñoù. ☺ Tính caùch noäi höôùng : Khi ta ñaõ saép xeáp moät caù nhaân vaøo moät loaïi hình thaùi naøo roài, vaán ñeà ñaët ra laø hình thaùi ñoù töông öùng vôùi tính caùch naøo ? Tröôùc heát ta haõy baøn veà tính caùch noäi höôùng phaân lieät cuûa loaïi hình gaày, maûnh. Loaïi hình naøy coù khuynh höôùng noåi baät laø khoâng thích xaõ giao, thôø ô vôùi moïi vaät xung quanh. Ngöôøi coù khuynh höôùng noäi höôùng khoâng phaûi laø ngöôøi beänh nhöng tính caùch cuûa hoï thích traàm maëc, öa coâ ñoäc, gaàn vôùi ñaëc tính cuûa ngöôøi beänh phaân lieät. Do ñoù khoâng phaûi ngöôøi naøo noäi höôùng phaân lieät cuõng ñeàu tieâu cöïc daán thaân. Nhöng phaûi noùi ñaëc ñieåm chung naøy laø thieáu tính thích öùng vôùi xaõ hoäi. Ngoaøi ra keû höôùng noäi, vì thích taïo cho mình moät theá giôùi rieâng, khoâng öa keû khaùc xaâm phaïm vaøo caùi gì rieâng tö cuûa mình neân duø coù giao thieäp vôùi tha nhaân, keû höôùng noäi vaãn vaïch moät ñöôøng phaân caùch giöõa hoï vaø ngöôøi khaùc. Ñoái vôùi theá giôùi beân ngoaøi ngöôøi noäi höôùng coù maëc caûm töï ti vì söï thieáu thích öùng cuûa baûn thaân, nhöng ñoái vôùi theá giôùi beân trong cuûa mình, ngöôøi noäi höôùng laïi raát töï kieâu vôùi giaù trò mình theo ñuoåi. Söï maâu thuaãn naøy cuõng laø neùt ñaëc tröng cuûa ngöôøi noäi höôùng. Moät Khuaát Nguyeân thôøi Chu maït, thaáy cuoäc ñôøi laø ñuïc, ngöôøi ñôøi laø say maø mình laïi tænh, laïi trong neân töø ñoù boû phuù quyù ra ñi. Ñoù laø maâu thuaãn noäi höôùng ñieån hình. Neáu khoâng bieát ñöôïc nhöõng neùt ñaëc tröng cuûa nhaân caùch noäi höôùng ta coù theå cho raèng ngöôøi noäi höôùng phöùc taïp, maâu thuaãn, laïnh luøng, kieâu ngaïo Söï thöïc ngöôøi noäi höôùng ñaõ luùng tuùng vôùi theá giôùi khaùch quan vì thieáu tin töôûng vaøo khaû naêng cuûa mình trong theá giôùi naøy. Vaøo tieäm nöôùc, ngöôøi noäi höôùng baên khoaên suy nghó mình neân uoáng nöôùc gì cho ngon. Nhöng duø ñaõ maát thì giôø löïa choïn, ngöôøi noäi höôùng roát cuoäc vaãn khoâng öng buïng vôùi söï löïa choïn cuûa mình. Hoï coù maëc caûm theá giôùi khaùch quan laø nguyeân nhaân ñöa tôùi söï thaát baïi cuûa cuûa hoï. Vì theá hoï troán vaøo theá giôùi aûo töôûng. Coù ngöôøi phaân chia loaïi noäi höôùng thaønh nhieàu nhoùm nhö nhoùm baát maõn, lyù töôûng, aûo töôûng vaø nhoùm ñoäc thieän (giöõ rieâng mình cho trong saïch) nhöng nhöõng ñieåm chung cuûa lôùp ngöôøi naøy thì ñoàng nhaát vaø phong phuù. ☺ Tính caùch ngoaïi höôùng : Coù theå noùi coù söï töông phaûn giöõa tính caùch cuûa ngöôøi noäi höôùng vaø tính caùch cuûa ngöôøi ngoaïi höôùng. Ngöôøi ngoaïi höôùng côûi môû vôùi theá giôùi beân ngoaøi, öa xaõ giao, deã boäc loä tình caûm vaø tính caùch. Thích tìm caùch trao ñoåi tình caûm vaø trí tueä vôùi ngöôøi khaùc vaø vui möøng trong caùc cuoäc tieáp xuùc naøy. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 19 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
21. Nhöng trong maãu ngöôøi ngoaïi höôùng laïi coù nhöõng ngöôøi coù bieåu loä moät taâm lyù vui buoàn baát thöôøng, laïc, bi töøng luùc. Maãu ngöôøi naøy, Krestschmer goïi laø ”cyclothymes” vaø theo oâng hoï “thöôøng maäp maïp, to troøn, coù khaû naêng haøi hoøa vôùi xaõ hoäi. Tình caûm cuûa hoï dao ñoäng vôùi moâi tröôøng vaø tuøy theo ñoù maø naûy sinh vui, buoàn hay giaän döõ. Hoï xaõ giao vaø thöïc teá. Nhaân vaät Sancho Panca, ngöôøi haàu cuûa Don Quichotte laø loaïi hình naøy” (theo N. Sillamy). ÔÛ möùc ñoä quaù ñaùng, maãu ngöôøi naøy coù theå ñi töø cöïc ñoan naøy veà caûm xuùc cöïc ñoan kia chæ vì nhöõng nguyeân nhaân bình thöôøng. Trong vieäc löïa choïn ngheà nghieäp, ngöôøi noäi höôùng vaø ngöôøi ngoaïi höôùng coù nhöõng sôû thích khaùc nhau. Ngöôøi noäi höôùng öa nhöõng ngheà nghieäp caàn nhieàu trí töôûng töôïng nhö thô vaên, toaùn hoïc, trieát hoïc Coøn ngöôøi ngoaïi höôùng laïi thích ngheà thöïc haønh nhö kyõ sö, kieán truùc sö, nhaø phaåu thuaät vaø buoân baùn Neáu cuøng hoaït ñoäng ngheä thuaät, ngöôøi noäi höôùng laïi öa saùng taùc caùi tröøu töôïng, coøn ngöôøi ngoaïi höôùng laïi thieân veà caùi thöïc teá, cuï theå, veà maët chính trò, kinh teá ngöôøi noäi höôùng ñeo ñuoåi lyù töôûng cuûa mình vaø khoù thoûa hieäp vôùi ngöôøi khaùc. Trong khi ñoù, ngöôøi ngoaïi höôùng coù thaùi ñoä trung dung neân deã thoûa hieäp vôùi tha nhaân. ☺ Ñaëc ñieåm cuûa tính caùch boäc phaùt: Ngöôøi coù tính caùch boäc phaùt thöôøng laø ngöôøi coù cô baép phaùt trieån, hoï beàn gan trong coâng vieäc nhöng thieáu linh ñoäng khi laøm. Trí tueä cuûa hoï cuõng khoâng hoaït ñoäng toát cho laém. Hoï deã chòu ñöïng nhöng laïi thöôøng boäc phaùt nhöõng côn giaän gheâ gôùm hay thaùi ñoä höng phaán khaùc ngöôøi. Do ñoù, hoï cuõng khoâng hoøa hôïp ñöôïc nhö vôùi moâi tröôøng xung quanh. Nghieân cöùu voõ sí, nhöõng ñoâ vaät coù nhieàu ngöôøi thuoäc moâ hình naøy. Lieân quan ñeán caùc loaïi tính caùch noäi höôùng, ngoaïi höôùng vaø boäc phaùt chuùng ta ñaõ bieát qua ôû phaàn treân. Tuy nhieân, ñeå tieän vieäc tìm hieåu ñoái töôïng ta cuõng neân döïa vaøo moät soá heä thoáng tieâu chuaån tieâu bieåu nhö sau: * Loaïi noäi höôùng? Boá trí nhaân vieân döôù quyeàn ? * Loaïi ngoaïi höôùng ? Boá trí nhaân vieân döôù quyeàn ? Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 20 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
22. • Loaïi boäc phaùt ? Boá trí nhaân vieân döôù quyeàn ? b. Moâi tröôøng : Coù raát nhieàu yeáu toá aûnh höôûng ñeán vieäc hình thaønh tính caùch: Neàn vaên hoùa trong ñoù con ngöôøi lôùn leân, nhöõng ñieàu kieän soáng ban ñaàu chuùng ta, caùc chuaån möïc trong gia ñình, baïn beø, taàng lôùp xaõ hoäi vaø caùc kinh nghieäm soáng cuûa con ngöôøi. Roõ raøng moâi tröôøng ñoùng vai troø quan troïng trong vieäc hình thaønh tính caùch. Neàn vaên hoùa trong ñoù con ngöôøi lôùn leân seõ quy ñònh caùch suy nghó vaø haønh ñoäng cuûa con ngöôøi, Ví duï, ngöôøi phöông Taây raát quen vôùi xaõ hoäi coâng nghieäp, tinh thaàn caïnh tranh ñoäc laäp trong khi ñoù ngöôøi phöông Ñoâng laïi laø tính coäng ñoàng tinh thaàn hôïp taùc vaø caùc giaù trò gia ñình. Moâi tröôøng soáng cuûa con ngöôøi, ñieàu kieän soáng cuûa hoï, caùch thöùc giaùo duïc cuûa cha meï laø giaûi thích coù lyù kdo cho söï khaùc bieät tính caùch cuûa caùc anh chò em ruoät trong khi quan ñieåm di truyeàn khoâng theå lyù giaûi ñöôïc. Roõ raøng caû hai yeáu toá di truyeàn vaø moâi tröôøng ñeàu quan troïng trong vieäc hình thaønh neân tính caùch con ngöôøi: Di truyeàn taïo ra caùc yeáu toá, nhöng toaøn boä caùc tieàm naêng cuûa moät con ngöôøi seõ ñöôïc xaùc ñònh bôûi khaû naêng maø con ngöôøi ñieàu chænh ñoái vôùi caùc nhu caàu vaø ñoøi hoûi cuûa moâi tröôøng. Nhöõng nghieân cöùu ñaàu tieân veà tính caùch ñaõ noå löïc nhaän daïng caùc phaåm chaát moâ taû caùc haønh vi cuûa moät caù nhaân. Nhöõng ñaëc tính ñöôïc chæ ra laø : beõn leõn, xoâng xaùo, deã phuïc tuøng, löôøi bieáng, tham voïng, trung thaønh vaø nhuùt Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 21 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
23. nhaùt. Nhöõng ñaëc tính naøy neáu ñöôïc theå hieän ra trong nhieàu tình huoáng khaùc nhau ñöôïc goïi laø phaåm chaát. Söï nhaát quaùn cuûa caùc phaåm chaát caøng cao, söï theå hieän caøng thöôøng xuyeân cuûa noù trong nhieàu tình huoáng khaùc nhau thì caùc phaåm chaát naøy caøng trôû neân quan troïng trong vieäc moâ taû veà caù nhaân. - Nghieân cöùu ñaàu tieân veà ñaõ chæ ra 17.953 ñaëc tính moâ taû tính caùch. - Sau ñoù caùc cuoäc nghieân cöùu coá gaéng ruùt goïn laïi coøn 171 ñaëc tính. - Cuoäc nghieân cöùu sau ñoù coøn laïi 16 caù tính sau ñaây : 1. Kín ñaùo Côûi môû 2. Keùm thoâng minh hôn Thoâng minh hôn 3. Bò chi phoái bôûi caûm giaùc OÅn ñònh 4. Deã phuïc tuøng Thoáng trò 5. Nghieâm troïng Vui veû, thoaûi maùi 6. Thöïc duïng Taän taâm 7. Ruït reø, nhuùt nhaùt Maïo hieåm 8. Cöùng raén Nhaïy caûm 9. Thaät thaø Ña nghi 10. Thöïc teá Mô moäng 11. Thaúng thaén Khoân ngoan , saéc saûo 12. Töï tin Tri giaùc, tröïc giaùc 13. Baûo thuû Thöïc nghieäm 14. Phuï thuoäc vaøo nhoùm Ñoäc laäp – töï chuû 15. Khoâng bieát kieåm soaùt Bieát kieåm soaùt 16. Thoaûi maùi Caêng thaúng - Treân cô sôû caùc ñaëc tính cuûa heä thaàn kinh ta coù theå xeáp thaønh 04 nhoùm ngöôøi sau : * Loaïi ngöôøi xaõ hoäi : + + + + + + + Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 22 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
24. * Loaïi ngöôøi ngheä só: + + + + + + + * Loaïi ngöôøi quy cuõ: + + + + + + *Loaïi ngöôøi quyeán ruõ : + + + + + + 1.2.3. Bieåu hieän cuûa tính caùch. Tö theá ñöùng, ngoài laø söï quan troïng cuûa ngoân ngöõ ñieäu boä. Ngay laàn gaëp gôõ ñaàu tieân coù ba ñieäu boä coù theå taïo ra aán töôïng raát khaùc nhau. Ñieäu boä tích cöïc coù taùc duïng toát vaø khuyeán khích cuoäc giao tieáp côûi môû, ñieäu boä trung bình, ñieäu boä tieâu cöïc laøm cho söï giao tieáp trôû neân khoù khaên 1.4. KIEÅU HAØNH VI KHOÂNG PHAÛI LAØ CAÙ TÍNH Noù laø moät loaït caùc haønh ñoäng maø moïi ngöôøi coù theå thaáy vaø ñoàng yù raèng noù neâu ra ñöôïc haønh vi thoâng thöôøng cuûa moät ngöôøi. Coøn caù tính thì goàm : Giaù trò, mong muoán, tö töôûng, caùc öôùc voïng Kieåu haønh vi = Caùc haønh ñoäng thaáy ñöôïc Kieåu haønh vi giao tieáp cuûa ngöôøi ñoù Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 23 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
25. Cho pheùp döï ñoaùn haønh vi coù theå xaûy ra trong töông lai Coù theå xaây döïng moái quan heä hieäu quaû hôn CAÙC DAÏNG HAØNH VI Daïng khuyeách tröông. Hieáu ñoäng vaø öa hoaït ñoäng. ÑAËC ÑIEÅM CAÙCH TIEÁP CAÄN COÂNG VIEÄC - Maïnh meõ traøn ñaày sinh löïc - Duøng nhöõng ñoäng cô thuùc ñaåy. - Haêng haùi nhieät tình - Baøy toû yù töôûng cuûa mình moät caùch thuyeát - Kích ñoäng, coå vuõ. phuïc. - Gaây xuùc ñoäng, gaây aán töôïng. - Deã loâi cuoán ngöôøi khaùc. - Deã bò kích ñoäng, loâi keùo. - Ra quyeát ñònh nhanh. - Coù khaû naêng saùng taïo. - Deã thay ñoåi quyeát ñònh neáu quyeát ñònh - Deã buoàn. khoâng taùc duïng. - Thích nhöõng caùi môùi. - Cô caáu giaûn ñôn nhaèm toái ña hoùa saùng taïo .Daïng phaân tích Khuoân pheùp vaø traät töï ÑAËC ÑIEÅM CAÙCH TIEÁP CAÄN COÂNG VIEÄC - Kyõ naêng laäp keá hoaïch toát - Thu thaäp thoâng tin nhö laø böôùc ñaàu tieân. - Nghieâm tuùc, quan troïng, nhieät tình - Caûnh giaùc trong vieäc ra quyeát ñònh, ít khi - Coù löông taâm ngheà nghieäp, caån thaän, maéc loãi lôùn. chu ñaùo, tæ mæ. - Döïa vaøo ngöôøi khaùc ñeå duy trì tieâu chuaån. - Khoâng coá chaáp. - Nghieân cöùu vaø phaân tích tröôùc khi ra quyeát - Vöõng chaéc ñieàu ñoä, kieân ñònh. ñònh. - Chính xaùc - Ra quyeát ñònh döïa vaøo thöïc teá. . Daïng hoã trôï. Quan taâm tình caõm ngöôøi khaùc ÑAËC ÑIEÅM CAÙCH TIEÁP CAÄN COÂNG VIEÄC - Xaõ hoäi - Ngöôøi xaây döïng nhoùm maïnh - Quan heä - Xaây döïng moái quan heä ñeå coâng vieäc ñöôïc - Trung thaønh, tình nghóa thöïc hieän. - Vui thích, deã öa - Taïo ra giaûi phaùp ñeå chieán thaéng - Hieáu ñoäng - Deã tieáp thu khoâng aùp ñaët ngöôøi khaùc. - Saün saøng hôïp taùc. - Toát veà khaû naêng hoøa giaûi - Thoâng caõm. - Nhaãn naïi. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 24 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
26. . Daïng kieåm soaùt Nhaän laõnh traùch nhieäm ÑAËC ÑIEÅM CAÙCH TIEÁP CAÄN COÂNG VIEÄC - Coù yù chí - Taäp trung vaøo caáp döôùi - Thuyeát phuïc - Saün saøng ñöông ñaàu - Nhaïy caõm vôùi tình huoáng khaån caáp - Quyeát ñoaùn - Coù naêng löïc vaø quyeát ñoaùn - Quan taâm hieäu quaû - Ñònh höôùng coâng vieäc thích kinh doanh - Giôùi haïn trong coâng vieäc hôïp taùc vaø xaây - Khoâng tìm kieám nhöõng khích leä hoaëc hoã döïng nhoùm laøm vieäc. trôï - Thoáng trò. 2. Moät soá vaán ñeà taâm lyù taäp theå Taâm lyù taäp theå coù moät soá hieän töôïng ñaëc tröng nhaát ñònh, neáu khoâng bieát, caùc nhaø quaûn trò khoù lyù giaûi ñöôïc caùch xöû söï cuûa nhaân vieân. Vieäc nghieân cöùu caùc hieän töôïng taâm lyù taäp theå ñoái vôùi nhaø quaûn trò laø moät vieäc heát söùc caàn thieát. 2.1. Vai troø cuûa quan heä cô caáu chính thöùc vaø khoâng chính thöùc cuûa moät taäp theå. - Quan heä chính thöùc, laø nhöõng moái quan heä thieát laäp töø caùc yeâu caàu coâng vieäc cuûa moät toå chöùc vaø ñöôïc theå hieän trong caùc vaên baûn, quy cheá, ñieàu leä Chính thöùc cuûa toå chöùc ñoù. - Quan heä khoâng chính thöùc, laø nhöõng moái quan heä ñöôïc thieát laäp moät caùch ngaãu nhieân, boät phaùt giöõa caùc caù nhaân trong taäp theå do nhöõng lyù do mang tính chaát hoaøn toaøn caù nhaân, nhö : Truøng hôïp sôû thích, tính khí, quan ñieåm Quan heä chính thöùc thöôøng khoâng bao quaùt heát ñöôïc caùc loaïi hoaït ñoäng cuï theå cuûa moät taäp theå. Vì vaäy, treân thöïc teá vaãn toàn taïi nhöõng tröôøng hôïp ngoaïi leä. Quan heä khoâng chính thöùc treân thöïc teá coù aûnh höôûng ñeán naêng suaát lao ñoäng vaø hieäu quaû lao ñoäng cuûa moät taäp theå. Nhaø baùc hoïc MARINO – Ngöôøi YÙ ñaõ thöïc hieän ñieàu tra trong moái quan heä giöõa caùc caù nhaân trong moät taäp theå döïa treân caâu traû lôøi cuûa hai caâu hoûi döôùi ñaây : - Trong taäp theå naøy baïn thích laøm vieäc vôùi ai ? - Vaø khoâng thích laøm vieäc vôùi ai ? Tröôøng hôïp thích ñaùnh daáu + khoâng thích ñaùnh daáu – Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 25 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
27. Baûng 3 : Phaân loaïi caùc caù nhaân trong moät taäp theå PHAÂN LOAÏI CÔ SÔÛ ÑAÙNH GIAÙ 1. Ngoâi sao taäp theå 1. Caùc phieáu ñeàu mang daáu + 2. Tích cöïc (ngöôøi ñöôïc öa chuoäng) 2. Caùc phieáu coù daáu + > - 3. Chaáp nhaän ñöôïc 3. Caùc phieáu coù ∑ + = ∑ - 4. Bò xa laùnh 4. Caùc phieáu coù ∑ - > ∑ + 5. Bò coâ laäp 5. Caùc phieáu ñeàu mang daáu - Baûng 4 : Caùc yeáu toá caàn löu yù khi thöïc hieän caùc moái quan heä trong moät taäp theå YEÁU TOÁ TAÙC DUÏNG 1.Soá löôïng caùc thaønh 1. vieân. 2. Naêng löïc quaûn lyù. 2. 3. Ña daïng hoùa caùc 3. loaïi tính khí. 4. Ña daïng hoùa theá 4. heä trong taäp theå. 6. Giôùi tính 5. 6. Tyû leä noàng coát. 6. Baûng 5 : Caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa moät taäp theå GIAI ÑOAÏN ÑAËC ÑIEÅM - Quan heä khoâng chính thöùc chöa hình thaønh. 1.Tröôûng thaønh - Chöa coù söï phaân hoùa giöõa caùc thaønh vieân trong taäp theå - Laõnh ñaïo söû duïng phong caùch ñoäc taøi. - Quan heä khoâng chính thöùc ñöôïc thieát laäp. 2. Töông ñoái oån - Coù söï phaân hoùa. ñònh - Phong caùch laõnh ñaïo: daân chuû. - Quan heä khoâng chính thöùc ñöôïc thieát laäp. 3. Phaùt trieån - Phong caùch laõnh ñaïo : töø daân chuû sang töï do. 2.2. Moät soá hieän töôïng taâm lyù taäp theå Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 26 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
28. * Taâm lyù laây lan taäp theå. Laø moät hieän töôïng phoå bieán trong taäp theå ñang hoaït ñoäng. Hieän töôïng laây lan taâm lyù ñöôïc bieåu hieän döôùi hai hình thöùc : - Hieän töôïng dao ñoäng töø töø. - Hieän töôïng buøng noå. * Baàu khoâng khí taâm lyù taäp theå. Baàu khoâng khí taâm lyù taäp theå ñöôïc hình thaønh töø caùc moái quan heä qua laïi giöõa con ngöôøi, nhöng khoâng ñoàng nhaát vôùi toång theå noùi treân. Baàu khoâng khí taâm lyù taäp theå ñöôïc hình thaønh töø thaùi ñoä cuûa moïi ngöôøi ñoái vôùi lao ñoäng, baïn beø vaø ngöôøi laõnh ñaïo cuûa hoï. Nhöõng quan heä naøy ñöôïc cuûng coá trong quaù trình lao ñoäng vaø phuï thuoäc raát nhieàu vaøo tính caùch vaø phong caùch laøm vieäc cuûa ngöôøi laõnh ñaïo taäp theå. Baàu khoâng khí taâm lyù taäp theå tröôùc heát, lieân quan tôùi trình ñoä, nhaän thöùc, tö töôûng vaø hieåu bieát cuûa moïi ngöôøi. Vì vaäy, caùch ñoái xöû vôùi töøng ngöôøi phaûi tuøy theo trình ñoä cuûa hoï. Cô sôû cuûa baàu khoâng khí taâm lyù taäp theå laø möùc ñoä thoûa maõn coâng vieäc cuûa caùc thaønh vieân trong taäp theå. * Dö luaän xaõ hoäi trong taäp theå laø hình thöùc bieåu hieän taâm traïng cuûa taäp theå tröôùc nhöõng söï kieän, nhöõng hieän töôïng, nhöõng haønh vi cuûa con ngöôøi xaûy ra trong cuoäc soáng vaø bieåu thò trí tueä taäp theå, taâm tö vaø nguyeän voïng cuûa hoï. Theo Anh / Chò Dö luaän xaõ hoäi trong taäp theå traûi qua maáy giai ñoaïn ? Dö luaän taäp theå coù hai loaïi : Toát vaø xaáu; Chính thöùc vaø khoâng chính thöùc * Truyeàn thoáng taäp theå, laø caùc thoâng leä, caùc quy taéc xöû söï chung ñöôïc hình thaønh töø ñôøi soáng taâm lyù chung cuûa taäp theå qua nhieàu theá heä vaø luoân ñöôïc baûo veä, toân troïng, trong vieäc giaûi quyeát nhöõng nhieäm vuï naøo ñoù cuûa taäp theå. Tính truyeàn thoáng ñoù khoâng chæ coù taïo ra moät taäp theå maïnh, maø coøn taïo ra tính ñoäc ñaùo cuûa moät taäp theå. 3. Naêng löïc Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 27 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
29. - Naêng löïc caù nhaân, xeùt döôùi giaùc ñoä taâm lyù, ñöôïc hieåu laø nhöõng nhoùm phaåm chaát, taâm lyù nhaát ñònh maø nhôø noù ngöôøi ta coù theå thöïc hieän hay hoaït ñoäng thaønh coâng trong moät lónh vöïc nhaát ñònh. THÖÏC HAØNH Anh/Chò haõy nhaän daïng caùc phaåm chaát caàn coù cuûa moät ngöôøi laõnh ñaïo theo boán nhoùm baèng caùch ñaùnh daáu vaøo coät thích hôïp, sau ñoù suy nghó xem nhöõng phaåm chaát hoaëc kyõ naêng naøo coù theå hoïc hay reøn luyeän ñöôïc (löu yù raèng moät phaåm chaát coù theå rôi vaøo hôn moät nhoùm) KYÕ NAÊNG PHAÅM KYÕ BEÀ DAÀY COÙ THEÅ LAØM VIEÄC CHAÁT CAÙ NAÊNG THAØNH HOÏC PHAÅM CHAÁT VÔÙI CON NHAÂN QUAÛN LYÙ TÍCH ÑÖÔÏC NGÖÔØI TOÁT 1. Khaû naêng gaây aûnh höôûng ñeán ngöôøi khaùc 2. Khaû naêng khôi daäy söï töï tin 3. Tính kieân ñònh 4. Tính ñaùng tin caäy 5. Loøng chính tröïc 6. Moät quaù trình phaán ñaáu vaø thaønh coâng 7. Coâng baèng 8. Bieát laéng nghe 9. Nhaát quaùn 10. Quan taâm chaân thaønh ñeán ngöôøi khaùc 11. Boäc loä söï tin töôûng vaøo taäp theå 12. Ñaùnh giaù coâng traïng ñuùngngöôøi 13. Saùt caùnh beân taäp theå 14. Cung caáp thoâng tin kòp thôøi cho taäp theå - Nhöõng löu yù naøo khi ñaùnh giaù naêng löïc? 4. Voâ thöùc vaø caùc cô cheá töï veä : Caùc haønh vi giao tieáp cuûa con ngöôøi coøn chòu söï taùc ñoäng cuûa voâ thöùc vaø caùc cô cheá töï veä. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 28 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
30. 4.1 Voâ thöùc Voâ thöùc laø nhöõng hieän töôïng taâm lyù khoâng coù söï tham gia cuûa yù thöùc vaø chuùng xaûy ra ngoaøi söï kieåm soaùt cuûa con ngöôøi. Voâ thöùc ñöôïc nhaø phaân taâm hoïc Z. Freud phaùt hieân vaø neâu leân trong luaän thuyeát veà “Söï voâ thöùc trong ñoäng cô thuùc ñaåy”. Haønh vi öùng xöû cuûa con ngöôøi thöôøng xuaát phaùt töø ñoäng cô thuùc ñaåy nhaèm ñaït tôùi moät muïc tieâu nhaát ñònh. Ñoäng cô ñoù, muïc ñích ñoù thöôøng ñöôïc chuùng ta yù thöùc vaø kieåm soaùt. Nhöng vaãn coù nhöõng haønh vi, cöû chæ, caâu noùi ñöôïc chuùng ta thöïc hieän theo voâ thöùc, töùc laø khoâng nhaän bieát ñöôïc ñoäng cô vaø muïc ñích cuûa haønh ñoäng. Voâ thöùc coù theå ñöôïc hình thaønh töø baûn naêng, nhöõng yeâu caàu töï nhieân; nhöng cuõng coù khi laïi laø moät haønh ñoäng voán laø coù yù thöùc, nhöng ñöôïc laäp ñi laäp laïi nhieàu laàn maø trôû neân voâ thöùc (coøn goïi laø tieàm thöùc). Caùc thoùi quen vaø kyõ xaûo giao tieáp cuûa chuùng ta thöïc hieän chuùng moät caùch töï ñoäng ôû daïng tieàm thöùc. Voâ thöùc thöôøng ñöôïc theå hieän ôû nhöõng cô cheá töï veä taâm lyù. 4.2 Caùc cô cheá töï veä Khi con ngöôøi gaëp nhöõng söùc eùp cuûa söï ñe doïa, moät va chaïm, moät söï lo aâu, thì caùc cô cheá töï veä xuaát hieän nhaèm giuùp ngöôøi ta traùnh ñöôïc nhöõng phieàn phöùc, giöõ ñöôïc söï caân baèng taâm lyù. Caùc cô cheá töï veä thöôøng laø : - Cô cheá ñeø neùn : - Cô cheá ñeàn buø: - Cô cheá qui chuïp - Cô cheá giaû taïo : ? - Cô cheá di chuyeån: - Cô cheá thoaùi boä : 5. Theá giôùi quan Laø heä thoáng quan ñieåm cuûa con ngöôøi veà töï nhieân, xaõ hoäi vaø baûn thaân, xaùc ñònh phöông chaâm haønh ñoäng cuûa ngöôøi ñoù. Theá giôùi quan quyeát ñònh thaùi ñoä cuûa con ngöôøi ñoái vôùi theá giôùi xung quanh, quyeát ñònh nhöõng phaåm chaát vaø phöông höôùng phaùt trieån cuûa nhaân caùch. Theá giôùi quan ñoùng vai troø ñònh höôùng haønh vi cuûa chuùng ta. Trong nhöõng daïng ñaëc bieät cuûa theá giôùi quan laø nieàm tin. Nieàm tin laø moät heä thoáng quan nieäm maø con ngöôøi nhaän thöùc ñöôïc qua hieän thöïc ñeå xem xeùt cuoäc ñôøi, ñeå ñònh höôùng haønh ñoäng, haønh vi cuûa mình. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 29 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
31. Coù nhieàu loaïi nieàm tin : Nieàm tin khoa hoïc, nieàm tin cha meï, vôï con, phaùp luaät, chính trò, toân giaùo, soá phaän . Nhôø ñoù laøm cho con ngöôøi caân baèng, giuùp cho con ngöôøi khoûe maïnh veà taâm hoàn ñeå soáng vaø laøm vieäc. Nieàm tin giöõ vai troø kim chæ nam cho cuoäc soáng. Do ñoù, khi tin vaøo ai, tin caùi gì thì hoï phuïc vuï, phuïng söï heát loøng vì ngöôøi ñoù. Vì vaäy, nhaø quaûn trò phaûi gaây ñöôïc nieàm tin vaøo moïi ngöôøi, taïo ñöôïc chöõ tín trong kinh doanh. 6. Caûm xuùc – tình caûm - Caûm xuùc : Laø nhöõng rung caûm cuûa con ngöôøi ñoái vôùi nhöõng söï vaät, hieän töôïng coù lieân quan ñeán vieäc thoûa maõn nhu caàu. Neáu hieän töôïng söï vaät thoûa maõn nhu caàu thì seõ naûy sinh ra caûm xuùc tích cöïc, nhö haøi loøng, söï thuù vò, sung söôùng. Nhöng khoâng thoûa maõn nhu caàu thì seõ naûy sinh ra caûm xuùc tieâu cöïc nhö : Khoù chòu, böïc mình, ñau khoå. Caûm xuùc thöôøng laø nhöõng rung caûm ngaén, nhaát thôøi, khoâng oån ñònh, hay thay ñoåi. - Tình caûm : Laø nhöõng rung caûm ñaõ trôû neân oån ñònh, beàn vöõng vaø keùo daøi. Trong giao tieáp, neáu nhöõng caûm xuùc cuøng loaïi ñöôïc laëp ñi, laëp laïi qua nhöõng laàn tieáp xuùc thì seõ daàn hình thaønh neân tình caûm töông öùng. Nhöõng tình caûm tích cöïc nhö : yeâu thöông, quyù troïng vaø nhöõng caûm xuùc deã chòu naûy sinh treân cô sôû nhöõng tình caõm ñoù laøm cho ngöôøi ta coù nhu caàu giao tieáp vôùi nhau. Ngöôïc laïi, nhöõng tình caõm tieâu cöïc nhö : söï caêm gheùt, khinh bæ vaø nhöõng caûm xuùc khoù chòu laøm cho ngöôøi ta xa laùnh nhau, ngaïi giao tieáp. Nhö vaäy tình caûm, caûm xuùc laø choã maïnh nhaát nhöng cuõng laø choã yeáu nhaát cuûa con ngöôøi. Vì vaäy, ñeå giao tieáp coù hieäu quaû caàn kieàm cheá vaø laøm chuû ñöôïc tình caõm, caûm xuùc cuûa mình. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 30 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
32. c- PHONG CAÙCH LAÕNH ÑAÏO I. KHAÙI NIEÄM : Phong caùch Laõnh ñaïo laø nhöõng moâ hình hoaëc caùch thöùc maø ngöôøi laõnh ñaïo thöôøng söû duïng ñeå gaây aûnh höôûng ñeán caáp döôùi trong quaù trình thuùc ñaåy hoï thöïc hieän caùc muïc tieâu chung cuûa toå chöùc. II. CAÙC PHONG CAÙCH LAÕNH ÑAÏO CÔ BAÛN : Baûng 9 Öu khuyeát ñieåm cuûa caùc phong caùch laõnh ñaïo PHONG ÑAËC ÑIEÅM (ÑOÁI TÖÔÏNG ÖU ÑIEÅM KHUYEÁT ÑIEÅM CAÙCH ÑÖÔÏC SÖÛ DUÏNG) Ngöôøi laõnh ñaïo naém baét Giaûi quyeát vaán ñeà Trieät tieâu tính caùc thoâng tin, quan heä moät caùch nhanh saùng taïo cuûa trong toå chöùc ñöôïc thöïc choùng. quaàn chuùng. hieän moät chieàu töø treân Noù caàn thieát khi taäp ÑOÄC xuoáng. theå môùi thaønh laäp. Boùp ngheït tính ÑOAÙN Ngöôøi laõnh ñaïo chæ döïa Khi taäp theå ñoù chuû ñoäng saùng (CÖÔÕNG vaøo kinh nghieäm, uy tín, nhieàu maâu thuaån taïo cuûa caáp döôùi BÖÙC, chöùc traùch ñeå ñöa ra caùc khoâng thoáng nhaát. ÑOÄC quyeát ñònh khoâng thaûo -Nhaán maïnh vaøo TAØI) luaän, khoâng baøn baïc. keát quaû döï baùo Giao tieáp: treân xuoáng döôùi tröôùc, chính xaùc, Giao cho caáp döôùi thöïc traät töï hieän caùc nhieäm vuï ñaõ ñònh ÑOÁI - Nhöõng ngöôøi coù t/ñoä choáng TÖÔÏNG ñoái SÖÛ - Nhöõng ngöôøi khoâng töï chuû. DUÏNG -Thu huùt nhieàu ngöôøi tham Caáp döôùi phaán khôûi Toán keùm thôøi gia hoà hôõi laøm vieäc. gian - UÛy quyeàn roäng raõi Khai thaùc saùng Ngöôøi laõnh ñaïo - Thoâng tin hai chieàu kieán cuûa moïi ngöôøi maø nhu nhöôïc DAÂN - Quyeát ñònh thoâng qua taäp -Nhaän ñöôïc söï cam seõ theo ñuoâi qc CHUÛ theå. keát cuûa caáp döôùi thoâng qua söï tham gia cuûa hoï ÑOÁI - Nhöõng ngöôøi coù t/thaàn hôïp Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 31 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
33. TÖÔÏNG taùc. SÖÛ - Nhöõng ngöôøi thích soáng DUÏNG t/theå - Ít tham gia vaøo hoaït ñoäng - Phaùt huy cao saùng - Deã sinh ra hieän cuûa taäp theå . kieán cuûa moïi ngöôøi. töôïng hoãn loaïn, - Taát caû ñöôïc tham gia hoaït -Cho pheùp caáp döôùi voâ toå chöùc. ñoäng. thöïc hieän coâng vieäc - Caùc thaønh vieân cuûa khi thaáy phuø hôïp maø nhoùm töï thöïc hieän coâng khoâng caàn söï can TÖÏ DO vieäc theo caùch toát nhaát maø thieäp cuûa laõnh ñaïo hoï coù theå - Giao tieáp: Theo chieàu ngang - Quyeàn quyeát ñònh thuoäc veà l/ñaïo ÑOÁI - Nhöõng ngöôøi coù ñaàu oùc caù TÖÔÏNG nhaân SÖÛ - Nhöõng ngöôøi noäi höôùng. DUÏNG LAÕNH ÑAÏO THEO TÌNH HUOÁNG Laølaõnh ñaïo thaønh coâng khi phong caùch laõnh ñaïo phuø hôïp vôùi tình huoáng Boán ñaëc ñieåm phong caùch laõnh ñaïo tình huoáng - Ñònh höôùng: Noùi vôùi caáp döôùi nhöõng kyø voïng veà hoï, cung caáp caùc höôùng daãn, lòch trình, quy ñònh vaø chuaån möïc.AÛnh höôûng tích cöïc ñeán söï thoûa maõn vaø kyø voïng cuûa caáp döôùi, - Hoã trôï: Ñoái xöû bình ñaúng vôùi caáp döôùi vaø quan taâm ñeán lôïi ích cuûa hoï ,tích cöïc ñeán söï thoûa maõn cuûa caáp döôùi, ngöôøi thöïc hieän nhöõng nhieäm vuï khoù khaên nhieàu aùp löïc. Tham gia ñoùng goùp yù kieán ngöôøi ñang haùo höùc tham gia - Ñònh höôùng keát quaû: Muïc tieâu thaùch thöùc, nhaän maïnh söï xuaát saéc, caûi tieán lieân tuïc, duy trì nieàm tin Nhaø quaûn trò caàn bieát caù tính cuûa con ngöôøi haàu nhö khoâng coù giôùi haïn. Moãi caù tính seõ coù caùch suy nghó vaø haønh ñoäng khaùc nhau do söï muoân maøu muoân veû cuûa trí töôûng töôïng con ngöôøi. Do ñoù moãi caù tính vaø haønh vi cuûa hoï ñeàu phaûi coù phöông phaùp söû duïng cho phuø hôïp Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 32 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
34. III.HÖÔÙNG GIAÛI QUYEÁT CAÙC KHOÙ KHAÊN TRONG LAÕNH ÑAÏO &TAÀM NHÌN LAÕNH ÑAÏO 1-Moät soá vaán ñeà ñaët ra VAÁN ÑEÀ ÑAËT RA HÖÔÙNG GIAÛI QUYEÁT 1. Töø phía caùc nhaø quaûn trò 2. Maát nhieàu thôøi gian cho nhöõng coâng vieäc vaët. 3. Nhieàu quyeát ñònh khoâng ñöôïc thöïc hieän. 4. Giaûi quyeát vaán ñeà naøy laïi naûy sinh vaán ñeà khaùc. 5. Khoù khaên trong vieäc baûo veä yù ñònh. 6. Hoïp khoâng ñaït ñöôïc yù ñònh. 7. Caáp döôùc saün saøng vöôït maët. 8. Khoâng coù ai thay theá khi caàn thieát. 9. Khoù khaên trong vieäc hoøa nhaäp. 10. Bò caêng thaúng thaàn kinh. 11. Caùc nhaân vieân luoân noùi raèng hoï quaù baän roän. 2-Taàm nhìn laõnh ñaïo Coù theå hình dung: Böùc tranh veà töông lai Coù theå mong öôùc: Phuø hôïp vôùi lôïi ích daøi haïn cuûa caùc beân lieân quan Khaû thi: Muïc tieâu mang tính hieän thöïc, coù theå ñaït ñöôïc Taäp trung: Roõ, giuùp cung caáp höôùng daãn cho vieäc ra quyeát ñònh Linh hoaït: Töông ñoái toång quaùt, cho pheùp caù nhaân chuû ñoäng vaø öùng phoù vôùi nhöõng thay ñoåi Coù theå truyeàn ñaït: Deã giaûi thích, deã hieåu * Phaùt trieån höôùng ñi Thu thaäp vaø phaân tích thoâng tin, soá lieäu: khuynh höôùng, moái quan heä vaø nhöõng lieân keát Phaùt trieån höôùng ñi: Taàm nhìn vaø chieán löôïc - Moâ taû moâi tröôøng hoaït ñoäng trong töông lai - Caùch ñeå ñaït muïc tieâu Taàm nhìn vaø chieán löôïc - YÙù töôûng môùi Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 33 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
35. - Keát hôïp nhöõng gì ñaõ ñöôïc moïi ngöôøi bieát ñeán Coù caùi nhìn bao quaùt mang tính chieán löôïc Bieát nhìn thaáy nhöõng gì maø ngöôøi khaùc khoâng nhìn thaáy. *Phaùt trieån yù töôûng môùi Lou Gerstner (President of the Travel Related Services at American Express) Lónh vöïc kinh doanh ñaõ baõo hoøa, caïnh tranh khoác lieät Taàm nhìn môùi: Thò tröôøng toaøn caàu, taäp trung sinh vieân vaø phuï nöõ, nhieàu saûn phaåm dòch vuï môùi, taêng naêng suaát vaø giaûm chi phí, dòch vuï toát nhaát Truyeàn ñaït “taàm nhìn”, gaây döïng nieàm tin Thay ñoåi “caùch nghó, caùch laøm cuõ” Tieâu chuaån tuyeån choïn môùi vaø ñaøo taïo nhaân vieân “Thöôûng daùm nghó daùm laøm”, “Thöôûng keát quaû xuaát saéc” *Ñöa moïi ngöôøi lieân quan veà cuøng moät höôùng Laøm cho moïi ngöôøi hieåu veà “Taàm nhìn” Taïo nieàm tin vaø ñaït ñöôïc cam keát Trao quyeàn - Khi haønh vi nhaát quaùn vôùi “taàm nhìn” ngöôøi khaùc khoâng theå can thieäp - Traùnh nhöõng caûn trôû Taïo ra “naêng löôïng” cho nhaân vieân baèng caùch thoûa maõn nhu caàu cuûa con ngöôøi Nhaø laõnh ñaïo gioûi ñoäng vieân khuyeán khích nhaân vieân theo nhieàu caùch - Truyeàn ñaït taàm nhìn - Tham gia cuûa nhaân vieân - Hoã trôï giuùp ñôõ - Ghi nhaän thaønh tích vaø thöôûng. Khuyeán khích phaùt trieån naêng löïc laõnh ñaïo cuûa caáp döôùi Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 34 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
36. D .QUYEÀN LÖÏC VAØ UÛY QUYEÀN TRONG QUAÛN TRÒ I. MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM Sô ñoà 1. Quyeàn haïn vaø quyeàn löïc. Tuy nhieân, söï phaân bieät naøy chæ coù giaù trò töông ñoái bôûi vì treân thöïc teá aùp duïng vieäc uûy quyeàn trong caùc toå chöùc quaûn trò hieän nay, hai töø vaãn thöôøng ñöôïc söû duïng thay theá laãn nhau trong caùc vaên baûn. II. CÔ SÔÛ CUÛA QUYEÀN LÖÏC 1. Caùc yeáu toá cuûa quyeàn löïc Coù raát nhieàu yeáu toá coù theå taïo ra quyeàn löïc cho moät caù nhaân trong moät toå chöùc. Caùc yeáu toá ñoù coù theå ñöôïc theå hieän qua baûng sau : Baûng 10 : Caùc yeáu toá cuûa quyeàn löïc YEÁU TOÁ NOÄI DUNG - Quyeàn haïn do heä toå chöùc quy ñònh chính thöùc. 1. Quyeàn löïc vò trí - Quyeàn ñöôïc kieåm soaùt taát caù caùc lónh vöïc cuûa toå chöùc. (Do vò trí mang laïi quyeàn löïc) - Quyeàn ñöôïc khen thöôûng vaø tröøng phaït. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 35 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
37. - Quyeàn kieåm soaùt vaø phaân phoái thoâng tin. - Quyeàn kieåm soaùt moâi tröôøng laøm vieäc cuûa toå chöùc - Do naêng löïc kinh nghieäm baûn thaân. 2. Quyeàn löïc caù nhaân - Do quan heä giao tieáp vaø quen bieát. - Do uy tín cuûa baûn thaân, phaåm chaát caù nhaân. - Quyeàn kieåm soaùt quaù trình ra quyeát ñònh 3. quyeàn löïc chính trò - Quyeàn lieân keát giöõa caù nhaân vaø caùc toå chöùc khaùc. - Quyeàn theå cheá hoùa caùc quy ñònh vaø caùc quyeát ñònh. - Quyeàn hôïp taùc, lieân minh. Ñeå söû duïng quyeàn löïc coù hieäu quaû caàn löu yù : - Quyeàn löïc ñöôïc taïo thaønh vaø coù theå maát ñi trong thôøi gian nhaát ñònh. - Ñeå ñaùnh giaù thaønh coâng trong söû duïng quyeàn löïc, coù hai tieâu thöùc : + Söï thoûa maõn cuûa ñoái töôïng. + Keát quaû cuoái cuøng cuûa toå chöùc ñaït ñöôïc 2. Caùc chieán löôïc gaây aûnh höôûng nhaèm taïo quyeàn löïc cho ngöôøi laõnh ñaïo Treân thöïc teá coù 7 chieán löôïc ngöôøi laõnh ñaïo coù theå söû duïng ñeå gaây quyeàn löïc cho mình. Baûng 11: Caùc chieán löôïc gaây aûnh höôûng nhaèm taïo quyeàn löïc CHIEÁN LÖÔÏC NOÄI DUNG Gaây thieän caõm vôùi ngöôøi khaùc ñeå hoï coù caùch nghó toát 1. Chieán löôïc thaân thieän veà ta. Thöông löôïng giaûi quyeát vaán ñeà treân cô sôû “Hai beân 2. Chieán löôïc trao ñoåi cuøng coù lôïi” Ñöa ra caùc thoâng tin, chöùng côù ñeå baøo chöõa vaø 3. Chieán löôïc ñöa ra lyù do thuyeát phuïc yù kieán cuûa mình. 4. Chieán löôïc quyeát ñoaùn Ñöa ra caùc quyeát ñònh taùo baïo, khi gaëp khoù khaên 5. Chieán löôïc tham khaûo caáp Ghi nhaän vaø xin yù kieán caáp treân treân (tranh thuû yù kieán cuûa caáp döôùi) 6. Chieán löôïc lieân minh Söû duïng ngöôøi khaùc nhaèm taïo uy tín cho mình Ruùt bôùt ñaëc quyeàn, ñaëc lôïi, quyeàn haïn, cuûa moät soá 7. Chieán löôïc tröøng phaït ñoái töôïng trong tröôøng hôïp caàn thieát. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 36 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
38. III. UÛY QUYEÀN TRONG QUAÛN TRÒ : 1. Khaùi nieäm : UÛy quyeàn (delegation) laø giao phoù quyeàn haïn vaø traùch nhieäm cho ngöôøi khaùc ñeå hoï thay quyeàn thöïc hieän moät nhieäm vuï rieâng bieät. Nguyeân nhaân khoâng phaân quyeàn * Khoâng tin caáp döôùi * AÛnh höôûng lôïi ích caù nhaân: quyeàn kieåm soaùt * Ñaëc ñieåm caù nhaân Taùc duïng cuûa phaân quyeàn * Taêng thôøi gian cho nhaø laõnh ñaïo * Phaùt trieån khaû naêng, loøng nhieät tình/nhieät huyeát cuûa caáp döôùi * Taêng chaát löôïng coâng vieäc * Taêng quyeàn löïc caù nhaân Phaân quyeàn giao vieäc khi naøo ? * Caáp döôùi coù ñuû thoâng tin, khaû naêng? * Caáp döôùi coù ñuû nhieät tình, quyeát taâm? * Khaû naêng phaùt trieån cuûa caáp döôùi khi ñöôïc giao vieäc? * Caáp döôùi hieåu, coù cuøng caùch suy nghó vaø ñaùnh giaù vaán ñeà? * Coù ñuû thôøi gian ñeå giao vieäc? 2. Quy trình uûy quyeàn : Toaøn boä quy trình uûy quyeàn bao goàm : - Xaùc ñònh keát quaû mong muoán. Vieäc giao quyeàn laø nhaèm cho ngöôøi khaùc coù khaû naêng thöïc hieän ñöôïc coâng vieäc – vieäc giao quyeàn maø ngöôøi ñöôïc giao khoâng theå thöïc hieän ñöôïc coâng vieäc uûy quyeàn naøy laø voâ nghóa. Do ñoù caàn phaûi uûy quyeàn töông xöùng vôùi coâng vieäc vaø taïo ñieàu kieän cho hoï thöïc hieän coâng taùc ñöôïc giao. - Choïn ngöôøi vaø giao nhieäm vuï. - Giao quyeàn haïn ñeå thöïc hieän caùc nhieäm vuï ñoù. - Yeâu caàu ngöôøi ñöôïc uûy quyeàn phaûi chòu traùch nhieäm. 3. Nguyeân taéc uûy quyeàn : Ñeå vieäc uûy quyeàn thaät söï coù giaù trò vaø mang laïi hieäu quaû, khi uûy quyeàn caàn phaûi tuaân theo caùc nguyeân taéc sau : 1) Trong heä thoáng toå chöùc, vieäc uûy quyeàn thöôøng laø uûy quyeàn cho caáp döôùi tröïc tieáp, nghóa laø caáp treân uûy quyeàn cho caáp döôùi tröïc tieáp maø khoâng ñöôïc vöôït caáp theo sô ñoà sau : Ghi chuù : Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 37 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
39. + Muõi teân thaúng : Ñöôïc pheùp uûy quyeàn + Muõi teân voøng cung : Khoâng ñöôïc pheùp uûy quyeàn Hình 2. Sô ñoà uûy quyeàn thuoäc caáp. 2) Söï uûy quyeàn khoâng laøm maát ñi hay thu nhoû traùch nhieäm cuûa ngöôøi ñöôïc uûy quyeàn. 3) Quyeàn lôïi, nghóa vuï traùch nhieäm cuûa ngöôøi uûy quyeàn vaø ngöôøi ñöôïc uûy quyeàn phaûi baûo ñaûm vaø gaén boù vôùi nhau. Nguyeân taéc naøy ñoøi hoûi phaûi ñaûm baûo söï töông xöùng giöõa nghóa vuï, quyeàn lôïi vaø traùch nhieäm. Traùch nhieäm Quyeàn lôïi Nghóa vuï Hình 3. Sô ñoà moái quan heä töông xöùng giöõa nghóa vuï, quyeàn lôïi vaø traùch nhieäm. 4) Noäi dung, ranh giôùi cuûa nhieäm vuï ñöôïc uûy quyeàn phaûi xaùc ñònh roõ raøng. 5) UÛy quyeàn phaûi töï giaùc khoâng aùp ñaët. 6) Ngöôøi ñöôïc uûy quyeàn phaûi coù ñaày ñuû thoâng tin tröôùc khi baét tay vaøo vieäc. 7) Luoân luoân phaûi coù söï kieåm tra trong quaù trình thöïc hieän söï uûy quyeàn. Tuy nhieân, caùc nghieân cöùu veà nhöõng thaát baïi quaûn trò haàu nhö ñeàu chæ ra nguyeân nhaân laø giao quyeàn khoâng ñuùng möùc hoaëc thoâ thieån. Noùi caùch khaùc, veà phöông dieän naøo ñoù, uûy quyeàn laø ngheä thuaät cuûa quaûn trò. UÛy quyeàn laø taïo ñöôïc cho caáp döôùi ñöôïc reøn luyeän trong nhieäm vuï môùi, ñoù laø cô sôû ñeå löïa choïn, ñeà baït nhöõng ngöôøi coù naêng löïc vaøo nhöõng vò trí caàn thieát trong boä maùy quaûn trò. Söï uûy quyeàn phaûi ñöôïc tieán haønh moät caùch coù yù thöùc töø caû hai phía. Do ñoù nhaø laõnh ñaïo phaûi tin caäy vaøo caáp döôùi, saün saøng höôùng daãn, chia seû vaø cho pheùp caáp döôùi maéc sai laàm, ñoàng thôøi phaûi coù söï kieåm tra ñoân ñoác thöôøng xuyeân caáp döôùi khi ñöôïc uûy quyeàn phaûi thaáy ñöôïc traùch nhieäm vaø nhöõng giôùi haïn trong quyeàn löïc ñeå khoâng trôû thaønh ngöôøi laïm quyeàn gaây thieät haïi cho toå chöùc. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 38 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
40. E . ÑOÄNG VIEÂN TINH THAÀN LAØM VIEÄC CUÛA NHAÂN VIEÂN 1.Quan nieäm cuûa Maslow Trong heä thoáng lyù thuyeát veà quaûn trò vaø ñoäng vieân, thuyeát caáp baäc nhu caàu cuûa Abraham Maslow laø thuyeát coù ñöôïc moät söï hieåu bieát roäng lôùn. Maslow cho raèng haønh vi cuûa con ngöôøi baét nguoàn töø nhu caàu vaø nhöõng nhu caàu cuûa con ngöôøi ñöôïc saép xeáp theo moät thöù töï öu tieân töø thaáp tôùi cao veà taàm quan troïng. Caáp baäc nhu caàu ñöôïc saép xeáp thaønh naêm baäc sau : Nhu caàu töï thaân vaän ñoäng Nhöõng nhu caàu veà söï toân troïng Nhöõng nhu caàu veà lieân keát vaø chaáp nhaän Nhöõng nhu caàu veà an ninh hoaëc an toaøn Nhöõng nhu caàu veà sinh lyù Sô ñoà 2 : Söï phaân caáp nhu caàu cuûa Maslow. 1) Nhöõng nhu caàu cô baûn hay nhu caàu sinh lyù : laø nhöõng nhu caàu ñaûm baûo cho con ngöôøi toàn taïi nhu : aên, uoáng, maëc, toàn taïi vaø phaùt trieån noøi gioáng vaø caùc nhu caàu cuûa cô theå khaùc. 2) Nhöõng nhu caàu veà an toaøn vaø an ninh : laø caùc nhu caàu nhö an toaøn, khoâng bò ñe doïa, an ninh, chuaån möïc, luaät leä 3) Nhöõng nhu caàu xaõ hoäi : laø caùc nhu caàu veà tình yeâu, ñöôïc chaáp nhaän, baïn beø, xaõ hoäi 4) Nhöõng nhu caàu töï troïng : laø caùc nhu caàu veà töï troïng, toân troïng ngöôøi khaùc, ñöôïc ngöôøi khaùc toân troïng, ñòa vò 5) Nhöõng nhu caàu töï theå hieän : laø caùc nhu caàu nhö chaân, thieän, myõ, töï chuû, saùng taïo, haøi höôùc Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 39 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
41. Maslow ñaõ chia caùc nhu caàu thaønh hai caáp : caáp cao vaø caáp thaáp. Caùc nhu caàu caáp thaáp laø caùc nhu caàu sinh lyù vaø an toaøn, an ninh. Caùc nhu caàu caáp cao bao goàm caùc nhu caàu xaõ hoäi, töï troïng, vaø töï theå hieän. Söï khaùc bieät giöõa hai loaïi naøy laø caùc nhu caàu caáp thaáp ñöôïc thoûa maõn chuû yeáu töø beân ngoaøi (1) trong khi ñoù caùc nhu caàu caáp cao laïi ñöôïc thoûa maõn chuû yeáu laø töø noäi taïi (2) cuûa con ngöôøi. Maslow cho raèng laøm thoûa maõn caùc nhu caàu ôû caáp thaáp laø deã laøm hôn so vôùi vieäc laøm thoûa maõn caùc nhu caàu ôû caáp cao vì caùc nhu caàu caáp thaáp laø coù giôùi haïn vaø coù theå ñöôïc thoûa maõn töø beân ngoaøi. OÂng coøn cho raèng ñaàu tieân caùc nhu caàu ôû caáp thaáp nhaát hoaït ñoäng, noù ñoøi hoûi ñöôïc thoûa maõn vaø nhö vaäy noù laø ñoäng löïc thuùc ñaåy con ngöôøi – noù laø nhaân toá ñoäng vieân. Khi caùc nhu caàu naøy ñöôïc thoûa maõn thì noù khoâng coøn laø yeáu toá ñoäng vieân nöõa luùc ñoù caùc nhu caàu ôû caáp ñoä cao hôn seõ xuaát hieän. Thuyeát caáp baäc nhu caàu cuûa Maslow ñaõ coù moät aån yù quan troïng ñoái vôùi caùc nhaø quaûn trò ñoù laø muoán ñoäng vieân nhaân vieân thì ñieàu quan troïng laø baïn phaûi hieåu ngöôøi lao ñoäng cuûa baïn ñang ôû caáp ñoä nhu caàu naøo. Töø söï hieåu bieát ñoù cho pheùp baïn ñöa ra caùc giaûi phaùp phuø hôïp cho vieäc thoûa maõn nhu caàu cuûa ngöôøi lao ñoäng ñoàng thôøi baûo ñaûm ñaït ñeán caùc muïc tieâu toå chöùc. Anh/Chò Vaän duïng lyù thuyeát cuûa Maslow trong laõnh ñaïo? Loaïi nhu caàu Khu vöïc aûnh höôûng cuûa quaûn trò Töï theå hieän mình Söï toân troïng Xaõ hoäi An toaøn Vaät chaát 1 Extrinsic needs 2 Intrinsic needs Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 40 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
42. 2. Thuyeát hai nhaân toá cuûa Herzberg : Herzberg ñaõ phaùt trieån thuyeát ñoäng vieân cuûa oâng ta baèng caùch ñeà nghò caùc chuyeân gia laøm vieäc trong caùc Xí nghieäp coâng nghieäp lieät keâ caùc nhaân toá laøm hoï thoûa maõn vaø caùc nhaân toá laøm cho hoï ñöôïc ñoäng vieân cao ñoä. Ñoàng thôøi yeâu caàu hoï lieät keâ caùc tröôøng hôïp (nhaân toá) maø hoï khoâng ñöôïc ñoäng vieân vaø baát maõn. Phaùt hieän cuûa Herzberg ñaõ taïo ra moät söï ngaïc nhieân lôùn vì noù laøm ñaûo loän nhaän thöùc thoâng thöôøng cuûa chuùng ta. Chuùng ta thöôøng cho raèng ñoái ngöôïc vôùi thoûa maõn laø baát maõn vaø ngöôïc laïi. Töùc laø chæ coù hai tình traïng hoaëc laø thoûa maõn hoaëc laø baát maõn. Herzberg cho raèng coù moät soá nhaân toá lieân quan tôùi söï thoûa maõn ñoái vôùi coâng taùc – coøn ñöôïc goïi laø caùc nhaân toá ñoäng vieân – vaø caùc nhaân toá naøy laø khaùc bieät vôùi caùc yeáu toá lieân quan tôùi söï baát maõn – coøn ñöôïc goïi laø caùc nhaân toá duy trì hay löôõng tính. Ñoái vôùi caùc nhaân toá ñoäng vieân neáu giaûi quyeát toát seõ taïo ra söï thoûa maõn vaø töø ñoù seõ ñoäng vieân neáu giaûi quyeát toát seõ taïo ra söï thoûa maõn vaø töø ñoù seõ ñoäng vieân ngöôøi lao ñoäng laøm vieäc tích cöïc vaø chaêm chæ hôn. Nhöng neáu giaûi quyeát khoâng toát thì taïo ra tình traïng khoâng thoûa maõn chöù chöa chaéc ñaõ baát maõn. Trong khi ñoù ñoái vôùi caùc nhaân toá duy trì, neáu giaûi quyeát khoâng toát seõ taïo ra söï baát maõn, nhöng neáu giaûi quyeát toát thì taïo ra tình traïng khoâng baát maõn chöù chöa chaéc ñaõ coù tình traïng thoûa maõn. Ví duï nhö heä thoáng phaân phoái thu nhaäp ôû ñôn vò baïn neáu ñöôïc xaây döïng khoâng toát seõ taïo cho baïn söï baát maõn, song neáu noù ñöôïc xaây döïng ñuùng thì chöa chaéc taïo ra cho baïn söï thoûa maõn. Anh chò haõy saép xeáp Caùc nhaân toá duy trì vaø ñoäng vieân thaønh 2 baûng: Caùc nhaân toá duy trì & Caùc nhaân toá ñoäng vieân 1. Phöông phaùp giaùm saùt. 2. Heä thoáng phaân phoái thu nhaäp. 3. Quan heä vôùi ñoàng nghieäp. 4. Ñieàu kieän laøm vieäc. 5. Chính saùch cuûa Coâng ty. 6. Cuoäc soáng caù nhaân. 7. Ñòa vò. 8. Quan heä qua laïi giöõa caù nhaân. 1. Söï thaùch thöùc cuûa coâng vieäc. 2. Caùc cô hoäi thaêng tieán. 3. YÙ nghóa cuûa caùc thaønh töïu. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 41 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
43. 4. Söï nhaän daïng khi coâng vieäc ñöôïc thöïc hieän. 9. YÙ nghóa cuûa caùc traùch nhieäm Baûng 12 : AÛnh höôûng cuûa caùc nhaân toá : Caùc nhaân toá duy trì Caùc nhaân toá ñoäng vieân Khi ñuùng Khi sai Khi ñuùng Khi sai Khoâng coù söï thoûa maõn Khoâng ñoäng vieân Khoâng taïo ra söï höng phaán Thuyeát hai nhaân toá cuûa Herzberg coù nhöõng aån yù quan troïng ñoái vôùi caùc nhaø quaûn trò : Nhöõng nhaân toá laøm thoûa maõn ngöôøi lao ñoäng laø khaùc vôùi caùc nhaân toá taïo ra söï baát maõn. Vì vaäy, baïn khoâng theå mong ñôïi söï thoûa maõn cuûa ngöôøi lao ñoäng baèng caùch ñôn giaûn laø xoùa boû caùc nguyeân nhaân gaây ra söï baát maõn. Vieäc ñoäng vieân nhaân vieân ñoøi hoûi phaûi giaûi quyeát thoûa ñaùng, ñoàng thôøi caû hai nhoùm nhaân toá duy trì vaø ñoäng vieân, khoâng theå chæ chuù troïng moät nhoùm naøo caû. 3. Taïi sao moïi ngöôøi laøm vieäc ? -Tröôùc ñaây khi Trong moät cuoäc nghieân cöùu thuù vò taïi 1000 QTV vaø 5000 Coâng nhaân vieân taïi TP HCM .Caâu hoûi laø Coâng kinh teá coøn khoù nhaân muoán gì töø coâng vieäc cuûa hoï ?Anh/Chò haõy xeáp khaên, ñoäng cô theo thöù töï töø cao xuoáng thaáp baûng sau ñaây haøng ñaàu cuûa con ngöôøi laø kinh teá, laø CAÙC YEÁU TOÁ QTV CNV LÖÔNG CAO thu ñöôïc nhöõng ÑAÛM BAÛO COÂNG VIEÄC nguoàn cuûa caûi ñeå TRIEÅN VOÏNG VAØ SÖÏ PHAÙT TRIEÅN CUÛA COÂNG TY ÑIEÀU KIEÄN LAØM VIEÄC ñaùp öùng ñöôïc nhu COÂNG VIEÄC THUÙ VÒ caàu vaät chaát cuûa SÖÏ TRUNG THAØNH VEÀ QUAÛN LYÙ ÑOÁI VÔÙI COÂNG anh ta vaø hoã trôï NHAÂN THAÊNG TIEÁN gia ñình, lyù töôûng SÖÏ ÑAÙNH GIAÙ ÑAÀY ÑUÛ CUÛA CAÁP TREÂN VEÀ HOÏ nhaát laø nhöõng tieän SÖÏ ÑOÀNG CAÛM (DAÂN CHUÛ HOÙA-COÂNG BAÈNG) LAØM CHUÛ COÂNG VIEÄC nghi ngaøy caøng Copyright © 2003 by South-Western/Thomson Learning. All rights reserved. taêng. Do ñoù tham voïng ñoùng moät vai troø quan troïng, vôùi nghóa laø mong muoán tieán boä vaø thu ñöôïc nhieàu ñieàu toát ñeïp hôn trong cuoäc soáng. Nhöng tham voïng veà thöïc chaát laø moät vaán ñeà caù nhaân vaø ñöôïc quy ñònh trong moät chöøng möïc naøo ñoù bôûi hoaøn caûnh cuûa moâi tröôøng. Nhö vaäy nhöõng öu ñaõi trong coâng vieäc cuûa moät caù nhaân laø raát quan troïng. Ví duï, anh ta coù theå thích moät coâng vieäc ñöôïc traû löông thaáp hôn nhöng ôû ñoù anh ta ñöôïc ñeå maëc töï xoay sôû laáy, traùnh xa ñöôïc tieáng oàn vaø söï caêng thaúng cuûa khu vöïc saûn xuaát. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 42 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
44. - Ñoäng cô thöù hai lieân quan ñeán nhu caàu xaõ hoäi cuûa con ngöôøi, nhu caàu ñoù coù nhieàu nhaùnh roäng lôùn. Anh ta muoán caõm thaáy raèng anh ta thuoäc veà coâng ty raèng anh ta ñöôïc caùc ñoàng nghieäp chaáp nhaän. Ñieàu naøy chöùng toû raèng lieân quan ñeán moät mong muoán coù baïn beø. Söï mong muoán veà ñòa vò xaõ hoäi naøy gaén lieàn vôùi nhu caàu phaùt trieån naêng khieáu baûn thaân (Self – realization). Caùc yeáu toá veà moät coâng vieäc ñaùp öùng nhu caàu laø nhöõng yeáu toá thöû thaùch khaû naêng anh ta, ñoøi hoûi anh ta phaûi ñaït ñöôïc nhöõng nguyeän voïng cuûa mình, vaø ñaët anh ta vaø moät vò trí coù traùch nhieäm trong maét cuûa caùc baïn ñoàng nghieäp vaø nhöõng ngöôøi haøng xoùm nôi anh ta soáng. (Nhö thaùp ñoäng cô thuùc ñaåy cuûa Maslow) .Tuy nhieân, khi naác thang giaù trò soáng ñaõ thay ñoåi nhu caàu cuõng thay ñoåi . Ñoù laø: Nghieân cöùu haønh vi ôû nôi laøm vieäc Vieäc nghieân cöùu tính chaát naøy ñaõ thu ñöôïc moät loaït caùc nguyeân taéc veà haønh vi coâng nghieäp coù aûnh höôûng to lôùn ñeán thöïc tieãn laõnh ñaïo hieän nay. Nhöõng nguyeân taéc naøy laø : • Thoâng thöôøng caùc coâng nhaân mong muoán giao thieäp vôùi caùc nhoùm nôi hoï tìm thaáy söï an toaøn ñöôïc coâng nhaän. • Söï thoûa maõn cuûa coâng nhaân ñöôïc theå hieän chuû yeáu veà maët hoï quan taâm ñeán ñòa vò xaõ hoäi cuûa hoï trong coâng ty nhö theá naøo. Nhöõng xem xeùt nhö vaäy thöôøng gaây ra raéc roái hôn nhieàu so vôùi nhöõng yeâu caàu veà tieàn löông. • Nhöõng phaøn naøn khoâng nhaát thieát phaûi döïa vaøo thöïc teá – Chuùng coù theå chæ laø nhöõng trieäu chöùng veà nhöõng xaùo troän ngaám ngaàm. Cung caáp cho moïi ngöôøi cô hoäi noùi chuyeän vaø thoå loä nhöõng phaøn naøn cuûa hoï coù theå naâng tinh thaàn leân moät caùch ñaùng keå. • Taát caû nhöõng vaán ñeà quaûn lyù veà tình traïng boû vieäc, möùc chu chuyeån lao ñoäng cao, söï keùm hieäu quaû vaø tinh thaàn keùm ñeàu quy veà moät vaán ñeà duy nhaát laø laøm caùch naøo ñeå giaûi quyeát cuoäc soáng cuûa nhoùm chuû choát ñaàu tieân, vì söï keát dính toát nhaát coù theå ñaït ñöôïc baèng caùch xaây döïng daàn töø caùc nhoùm nhoû gaëp nhau haøng ngaøy (quan heä khoâng chính thöùc). • Ngöôøi giaùm saùt hieäu quaû nhaát laø “Höôùng vaøo nhaân vieân”, nhaïy caõm vôùi caùc nhu caàu cuûa hoï vaø daønh öu tieân trong coâng vieäc cuûa hoï laøm cho hoï tích cöïc hôn. • Xaùc ñònh traùch nhieäm roõ raøng, giao quyeàn thích hôïp, giaûm söï hieåu laàm vaø taêng hieäu quaû giöõa caùc nhoùm. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 43 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
45. • Heä thoáng thoâng tin môû treân toaøn toå chöùc laøm giaûm ruûi ro hieåu laàm vaø xung ñoät. • Nhöõng thay ñoåi cuûa moâi tröôøng xaõ hoäi coù aûnh höôûng ñeán nhöõng ngöôøi laøm vieäc trong moät toå chöùc deã chaáp nhaän nhaát khi cuõng nhöõng ngöôøi ñoù ñöôïc pheùp tham gia vaøo vieäc ra nhöõng quyeát ñònh thích hôïp. Moâi tröôøng caù nhaân Nhu caàu vaø khaùt voïng caù nhaân Nhaän thöùc veà thò Nhaân caùch tröôøng lao ñoäng Mong ñôïi caù nhaân veà : Giao keøo kieán thöùc Lòch söû caù nhaân Giao keøo taâm lyù Caùc tieâu chuaån Hoaøn caûnh gia ñình Giao keøo naêng suaát /thöôûng Giaùo duïc – ñaøo taïo nhoùm ngöôøi cuøng Giao keøo ñaïo ñöùc vò trí Coâng vieäc tröôùc ñaåy Giao keøo caáu truùc coâng vieäc Kinh nghieäm Söï aên khôùp Giöõa Caùc tieâu chuaån Mong ñôïi caù nhaân veà : vaø vaên hoùa trong Hôïp ñoàng trí thöùc Coâng ngheä nhaø maùy Hôïp ñoàng taâm lyù Hôïp ñoàng naêng suaát /thöôûng Hôïp ñoàng ñaïo ñöùc Thaùi ñoä vaø tö Hôïp ñoàng caáu truùc coâng vieäc Caáu truùc haønh töôûng cuûa baïn chính Tình huoáng coâng vieäc Moâi tröôøng coâng vieäc Sô ñoà 4 : Moâi tröôøng thò tröôøng saûn phaåm Tìm hieåu nguyeän voïng cuûa coâng nhaân Trong moät doanh nghieäp, nhieäm vuï cuûa moät quaûn trò vieân khoâng nhöõng theo doõi coâng vieäc ñöôïc giao phoù, ñaït ñöôïc söï thònh vöôïng vaø phaùt trieån cuûa coâng ty maø coøn phaûi tìm hieåu öôùc voïng cuûa coâng nhaân nöõa. Moät lôøi an uûi maø caáp chæ huy ñoái vôùi moät coâng nhaân vöøa coù ngöôøi thaân töø traàn. Moät caâu thaêm hoûi chaân thaønh khi coâng nhaân ñau yeáu, hay coù ñieàu buoàn khoå trong gia ñình. Moät lôùi khen thaønh thaät khi coâng nhaân hoaøn taát moät coâng taùc ñöôïc giao phoù. Moät lôøi khuyeán khích, voã veà khi coâng nhaân ñöùng tröôùc moät coâng vieäc khoù khaên. Taát caû nhöõng cöû chæ noùi treân cuûa ngöôøi laõnh Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 44 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
46. ñaïo laø moät phöông thuoác maàu nhieäm coù moät söùc maïnh tinh thaàn giuùp cho thuoäc caáp vöôït qua moïi khoù khaên thöû thaùch ñeå laøm troøn traùch nhieäm. Nhöõng nguyeän voïng vöøa neâu treân goàm coù nhöõng ñieåm naøo ? • Öôùc voïng coù ñôøi soáng vaät chaát deã chòu hôn. Nhöõng coâng nhaân laøm vieäc taïi xí nghieäp ñeàu coá gaéng laøm sao taïo cho mnh moät cuoäc soáng deã chòu. Hoï caàn cuø laøm vieäc ñeå cuûng coá ñòa vò, coá gaéng caûi tieán thaønh tích ñeå thaêng tieán. • Muoán ñöôïc caùc ñoàng nghieäp kính neå Trong nhieàu tröôøng hôïp, nhieàu ngöôøi toû ra raát coù tinh thaàn thöôïng voõ trong vieäc laøm cuûa mình. Con ngöôøi thích chöùng toû raèng mình hôn keû khaùc, mình laäp nhöõng thaønh tích toát hôn trong phaïm vi cuûa mình. Con ngöôøi thích ñöôïc moïi ngöôøi kính neå cuõng nhö caàn thöùc aên vaäy. Toång soá nhöõng toäi aùc vì mieáng aên do nhaân loaïi gaây neân cuõng khoâng keùm nhöõng troïng toäi gaây neân do loøng töï aùi bò toån thöông. Trong thöïc teá chuùng ta thaáy raèng nguyeän voïng cuûa ngöôøi coäng söï ñöôïc caùc ñoàng nghieäp kính neå laø yeáu toá caên baûn khích leä hoï, vaø vieäc khích leä naøy khoâng coù giôùi haïn • Muoán ñoùng moät vai troø tích cöïc hôn trong nhoùm. Nhaân vieân caûm thaáy thích thuù ñöôïc ñoùng moät vai troø quan troïng trong toaùn cuûa mình, muoán bieát vò trí vai troø cuûa mình cuõng nhö cuûa caùc baïn ñoàng nghieäp, muoán bieát nhöõng noåi khoù khaên, nhöõng thaønh quaû hoaït ñoäng do toaùn mình thu ñaït ñöôïc. Neáu nhöõng öôùc voïng ñoù ñöôïc toaïi nguyeän, thì nhaân vieân ñoù seõ phaán khôûi vaø noå löïc phaùt huy tinh thaàn ñoàng ñoäi. • Thích nhöõng ñieàu môùi laï. Coù moät nhu caàu cuõng raát thoâng thöôøng song khoù xaùc ñònh : Ñoù laø sau moät thôøi gian laøm vieäc, con ngöôøi ñaâm ra nhaøm chaùn nhöõng caûm giaùc vaø nhöõng hoaït ñoäng taùi dieãn thöôøng xuyeân. Coù phaûi laø vì nhu caàu tìm nhöõng caûm giaùc môùi laï chaêng ? chuùng ta coù caûm töôûng laø con ngöôøi thích thay ñoåi vaø muoán tìm nhöõng ñieàu môùi laï. Nhu caàu naøy thöôøng bieåu loä vôùi nhöõng möùc ñoä khaùc nhau, tuøy theo caù nhaân. Nhu caàu naøy raát maõnh lieät trong giôùi treû, nhöng giaûn daàn cöôøng ñoä khi con ngöôøi ñaõ lôùn tuoåi. Quy taéc khi khen thöôûng nhaân vieân Khoâng coù ai maø khoâng muoán ñöôïc khen thöôûng, song vaán ñeà laø khen thöôûng nhö theá naøo ñeå vöøa ñoäng vieân khuyeán khích ñöôïc ngöôøi ñöôïc khen laïi vöøa loâi keùo, coå vuõ ñöôïc ngöôøi chöa ñöôïc khen coá gaéng hôn nöõa. Khi xeùt thöôûng, laøm theá naøo ñeå khoâng boû soùt nhöõng ngöôøi thöïc söï xöùng ñaùng vaø Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 45 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
47. khoâng trao nhaàm phaàn thöôûng cho nhöõng keû chaây löôøi. Ñoù luoân laø ñieàu traên trôû cuûa caùc nhaø laõnh ñaïo vaø quaûn lyù chaân chính. Caùc nhaø quaûn lyù thuoäc Haõng General Electric (Myõ) ñaõ tìm ra moät bí quyeát : chæ khen thöôûng nhöõng coâng nhaân khi hoï ñaùp öùng ñöôïc caùc muïc tieâu ñaõ ñeà ra. Tuy vaäy, ñeå coù theå phaùt huy ñöôïc taùc duïng cuûa bí quyeát naøy, Haõng General Electric ñaõ ñuùc keát ñöôïc 8 quy taéc khen thöôûng vaø ñaõ aùp duïng thaønh coâng taïi coâng ty nhieàu naêm nay. Nhöng vôùi tö caùch laø nhaø quaûn lyù, vaø muoán vaän duïng caùc quy taéc treân cho coâng ty mình, tröôùc heát baïn phaûi löu yù hai ñieåm : ñaët ra ñöôïc muïc tieâu cuï theå, chöù khoâng phaûi chung chung, cho caùc nhaân vieân vaø xaây döïng ñöôïc heä thoáng ño löôøng keát quaû laøm vieäc cuûa hoï. * Ñöøng gaén tieàn löông, tieàn thöôûng vaø quyeàn löïc. Vaøo nhöõng naêm 50 vaø 60, khi cô caáu coâng ty heát söùc coàng keành vôùi nhieàu taàng naác quaûn lyù, caùc nhaân vieân thöôøng ñöôïc khuyeân raèng, neáu coá gaéng phaán ñaáu leo leân ñöôïc caùc naác thang naøy thì anh ta seõ ñöôïc höôûng nhieàu quyeàn lôïi vaø boång loäc. Nhöng ngaøy nay heä thoáng quaûn lyù ñaõ ñôn giaûn hoùa hôn, thì chuùng ta seõ coù raát nhieàu nhaân vieân chaïy ñua ñeå laøm sao leo nhanh leân ñöôïc chieác thang caáp baäc ñaõ bò ruùt ngaén laïi. Do vaäy cöù tieáp tuïc gaén tieàn löông, tieàn thöôûng vôùi caáp baäc thì chaéc chaén seõ khieán cho raát nhieàu ngöôøi baát maõn do khoâng ñöôïc thaêng caáp, ñöôïc ñeà baït. ÔÛ General Electric, caùc nhaø quaûn lyù ñaõ coá gaéng traùnh taïo ra taâm lyù cho raèng, chæ coù leân chöùc môùi deã ñöôïc höôûng löông thöôûng cao hôn, thay vì noå löïc trau doài chuyeân moân nghieäp vuï. Hoï ñaõ giaûm töø 29 baäc löông xuoáng coøn 6 baäc. Ñieàu naøy vaãn cho pheùp nhaân vieân coù cô hoäi ñöôïc thaêng löông maø khoâng caàn thaêng chöùc. Ñoàng thôøi, hoï cuõng taêng ñaùng keå soá nhaân vieân ñöôïc quyeàn mua coå phaàn cuûa coâng ty vaø chæ khen thöôûng cho caùc caùn boä quaûn lyù theo naêng löïc cuûa hoï chöù khoâng phaûi theo thaâm nieân coâng taùc taïi coâng ty. * Laøm cho nhaân vieân hieåu roõ ñöôïc höôûng nhöõng gì Moät coâng ty saûn xuaát phuï tuøng oâ toâ cho Haõng Detroit ñaõ coù laàn giaät mình khi bieát raèng, moät soá coâng nhaân gioûi nhaát cuûa mình ñang chuyeån sang laøm vieäc cho moät coâng ty ñoái thuû maëc duø toång thu nhaäp maø coâng ty naøy traû khoâng baèng cuûa hoï. Coâng ty naøy traû möùc löông giôø cao hôn, song neáu tính caû caùc khoûan phuï caáp khaùc – nhö y teá, baûo hieåm nhaân thoï thì toång thu nhaäp giöõa hai coâng ty chaúng khaùc gì nhau. Nguyeân nhaân cuûa tình hình laø coâng ty cung caáp phuï tuøng oâ toâ treân ñaõ khoâng giaûi thích roõ veà caùc khoaûn thu nhaäp cho ngöôøi coâng nhaân neân hoï khoâng bieát thöïc chaát toång thu nhaäp cuûa hoï laø bao nhieâu. Coâng ty ñaõ khaéc phuïc vaán ñeà baèng caùch in moät quyeån saùch nhoû coù Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 46 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
48. minh hoïa keøm theo, trong ñoù giaûi thích roõ veà moïi thöù quyeàn lôïi maø ngöôøi coâng nhaân coù theå ñöôïc höôûng. * Phoå bieán coâng khai baát cöù vieäc khen thöôûng naøo Khi baïn thöôûng cho coâng nhaân 1000 USD, maø chaúng ai ngoaøi baïn vaø ngöôøi ñöôïc thöôûng bieát ñöôïc ñieàu ñoù caû, thì taùc duïng khuyeán khích cuõng chæ baèng khoâng maø thoâi. Töø laâu, trong chuùng ta ñaõ aên saâu moät quan ñieåm cho raèng, thu nhaäp cuûa moãi ngöôøi hoaøn toaøn laø vieäc rieâng tö nhaát cuûa hoï. Song khi caùc nhaân vieân khoâng coù thoâng tin chính xaùc veà caùc khoaûn tieàn thöôûng ñoù thì hoï baét ñaàu xì xaøo, baøn taùn. Vaø caùc ñieàu tra thöôøng cho thaáy raèng, ngöôøi ta thöôøng ñaùnh giaù thaáp nhöõng lôïi ích maø hoï ñöôïc höôûng khi so saùnh vôùi caùc ñoàng nghieäp. Neáu baïn nieâm yeát taát caû caùc möùc löông vaø thöôûng cuûa moïi ngöôøi leân baûng thoâng baùo thì coù theå giaûi toûa ñöôïc tình traïng tieâu cöïc naøy. Nhöõng haäu quaû cuûa söï baát maõn veà tieàn löông Thaønh tích giaûm Ñình coâng Mong muoán coù möùc löông cao hôn Keâu ca phaøn naøn Vaéng maët khoâng lyù do Tìm coâng vieäc Baát maõn veà ñöôïc traû löông cao Bieán ñoäng Thu mình laïi tieàn löông hôn nhaân sö Söùc haáp daãn cuûa coâng vieäc keùm ñi Khoâng haøi Theå löïc yeáu loøng vôùi CV Vaéng maët khoâng lyù do Trí löïc yeáu Tuy nhieân, baïn caàn löu yù moät ñieàu tröôùc khi aùp duïng caûnh naøy laø neáu baïn chöa coù moät heä thoáng ño löôøng hoøan chænh cho coâng vieäc cuûa nhaân vieân thì khoâng neân noùi veà möùc löông thöôûng cuûa moïi ngöôøi voäi. Bôûi vì neáu baïn chöa theå giaûi thích noåi nhöõng thaéc maéc ñaïi loïai nhö : taïi sao anh A laïi chæ ñöôïc thöôûng coù 2500 USD maø anh B laïi ñöôïc thöôûng tôùi 3000 USD, thì coù leõ toát hôn haõy neân thaän troïng, ñöøng noùi ra ñieàu naøy voäi. Hôn nöõa, khoâng phaûi moïi coâng nhaân ñeàu thích ñöôïc tuyeân döông caù nhaân. Chaúng haïn, moät soá nhaân vieân ôû Nhaät Baûn coøn caûm thaáy seõ khoù khaên trong vieäc hoøa nhaäp vôùi caùc ñoàng nghieäp khaùc neáu ñöôïc tuyeân döông caù nhaân coâng khai tröôùc moïi ngöôøi. * Caàn khen thöôûng kòp thôøi Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 47 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
49. Moät khoaûn khen thöôûng bò trì hoaõn coù theå coù taùc duïng tieâu cöïc chaúng keùm gì vieäc töø choái khoâng thöôûng cho moät ai ñoù ñaùng ñöôïc thöôûng. ÔÛ haõng General Electric, caùc nhaø quaûn lyù ñeà nghò caùc nhaân vieân ñaùnh giaù vaø xeùt thöôûng ngay taïi choã cho caùc ñoàng nghieäp cuûa mình . Hoï ñaõ söû duïng cho mình moät chöông trình ñöôïc goïi laø, cho pheùp moät nhaân coù quyeàn giôùi thieäu baát cöù moät ñoàng nghieäp naøo maø anh ta cho laø ñaõ hoaøn thaønh xuaát saéc nhieäm vuï ñöôïc giao (keå caû ngöôøi laøm ôû moät boä phaän khaùc) nhaän moät phieáu thöôûng quaø trò giaù 25 USD (coù theå söû duïng trong moät soá quaùn aên hoaëc cöûa haøng). Chæ rieâng naêm vöøa qua, General Electric ñaõ taëng thöôûng chöøng 10.000 phieáu thöôûng nhö vaäy cho caùc nhaân vieân cuûa mình. Ngöôøi nhaân vieân thöôøng töï mình trao moùn quaø ñoù cho ñoàng nghieäp cuûa mình. Caùc nhaân vieân thöôøng khaét khe hôn nhieàu so vôùi caùc oâng chuû trong vieäc xeùt thöôûng caùc ñoàng nghieäp, do ñoù nhöõng ngöôøi nhaän thöôûng laø raát xöùng ñaùng. Ñoái vôùi nhaân vieân, ñaây khoâng ñôn thuaàn chæ laø 25 USD, maø quan troïng hôn hôn laø chieám ñöôïc söï tín nhieäm cuûa moïi ngöôøi. Tuy nhieân, noùi nhö vaäy khoâng coù nghóa laø moïi vieäc khen thöôûng kòp thôøi laø toái öu. Chaúng haïn, coù laàn moät oâng giaùm ñoác ñieàu haønh chæ noùi moãi caâu “Caùm ôn” khi nhaän ñöôïc baûn baùo caùo toùm taét töø moät nhaân vieân quaûn lyù caáp döôùi. Nhöng ngay hoâm sau oâng ñaõ goïi ñieän cho nhaân vieân quaûn lyù kia vaø noùi “Toâi thaät söï ñaùnh giaù cao söï ñoùng goùp cuûa anh trong baûn baùo caùo hoâm qua”. Trong tröôøng hôïp naøy, vieäc trì hoõan coá yù nhö vaäy laïi caøng laøm taêng theâm giaù trò cuûa vieäc ñaùnh giaù. Vì sao? Vì ngöôøi nhaân vieân nghó raèng, oâng chuû ñaõ coù theâm thôøi gian nghieàn ngaãm vaø thaáy heát giaù trò baùo caùo cuûa mình. * Neân söû duïng hình thöùc khen thöôûng phi tieàn teä ÔÛ moät soá coâng ty, maëc duø quyõ löông chaúng ñaùng laø bao, vaäy maø caùc nhaø quaûn lyù ñaõ phaûi maát tôùi haøng traêm giôø ñeå ñaùnh giaù xeáp baäc töøng nhaân vieân moät. Song, coù moät ñieàu khoâng theå phuû nhaän laø chaúng coù ai haøi loøng vôùi chieác baùnh beù xíu naøy caû. Neáu baïn thieáu tieàn maët ñeå laøm vieäc ñoù, baïn haõy thöû moät soá caùch khuyeán khích phi taøi chính. Tieàn, khi ñöôïc söû duïng ñuùng, seõ coù taùc duïng khuyeán khích raát lôùn, song nhöõng khen thöôûng phi tieàn teä cuõng coù raát nhieàu lôïi theá. Baïn seõ deã daøng hôn khi giaûm bôùt quyeàn haïn cuûa moät nhaân vieân hoaëc ñình chæ vieäc tham gia cuûa moät nhaân vieân naøo ñoù vaøo moät döï aùn toát coù theå ñem laïi cho anh ta nhieàu lôïi loäc. Baïn coù theå töï taïo ñöôïc nhieàu nguoàn khen thöôûng. Neáu baïn thöôûng 100 USD cho nhaân vieân A, thì baïn cuõng phaûi coù chöøng ñoù ñeå thöôûng cho nhaân vieân B, do ñoù vieäc khen thöôûng cuûa baïn seõ bò haïn cheá bôûi ngaân quyõ. Vôùi caùch khen thöôûng phi tieàn teä, baïn seõ ít bò haïn cheá Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 48 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
50. nhö vaäy hôn. Baïn coù theå giao cho nhaân vieân C nhöõng coâng vieäc thuù vò hôn hoaëc neâu göông anh ta treân tôø thoâng tin noäi boä cho pheùp anh ta ñöôïc thuyeát trình taïi buoåi hoäi thaûo quan troïng vaø hoâm sau baïn cuõng coù theå taïo cô hoäi töông töï cho nhaân vieân D. Tuy vaäy, baïn cuõng khoâng neân laïm quaù laïm duïng hình thöôûng phi tieàn teä naøy, vì sôùm muoän noù cuõng seõ bò maát taùc duïng neáu ñöôïc söû lyù nhieàu laàn. * Khi khen thöôûng phaûi löu yù ñeán taäp quaùn cuûa töøng nöôùc, töøng ñòa phöông Neáu baïn ñang hoïat ñoäng ôû nöôùc ngoaøi, baïn caàn hieåu raèng, ôû moät soá nöôùc vieäc khen thöôûng baèng tieàn khoâng phaûi luùc naøo cuõng ñöôïc hoï öa thích. Moät laàn, trong moät buoåi thuyeát trình veà söï caàn thieát phaûi khen thöôûng nhieàu hôn baèng tieàn cho caùc nhaân vieân, moät nhaø quaûn lyù Nhaät Baûn ñaõ ñöùng leân phaûn ñoái : “OÂng ñöøng cho tieàn boïn treû ñeå chuùng laøm baøi taäp ôû nhaø, hay ñöøng thöôûng tieàn cho caùc baø vôï ñeå hoï naáu aên, hoaëc oâng cuõng ñöøng neân hoái loä caùc nhaân vieân ñeå hoï laøm vieäc cho coâng ty”. ÔÛ moät soá nöôùc, vieäc phaûn ñoái hình thöùc khen thöôûng baèng tieàn coù leõ laø do caùc nguyeân nhaân taøi chính hôn laø do yù thöùc. Thay cho tieàn maëc, caùc nhaân vieân cuõng muoán ñöôïc thöôûng baèng caùch taêng theâm thôøi gian nghæ hay ñöôïc nghæ ôû caùc khu ñieàu döôõng Do vaäy, cuõng neân löu yù ñeán nhöõng taäp quaùn vaên hoùa khaùc nhau ñeå vaän duïng caùc nguyeân taéc ñoù cho phuø hôïp khi hoïat ñoäng ôû nöôùc ngoaøi. * Caùc quyeát ñònh khen thöôûng cuõng coù theå thay ñoåi ñöôïc Seõ khoâng toát neáu baïn cöù laøm ra veû laø mình luoân luoân ñuùng, bôøi vì ñoâi khi baïn coù theå trao nhaàm phaàn thöôûng cho moät nhaân vieân khoâng xöùng ñaùng. Neáu nhö vaäy baïn phaûi duõng caõm söûa chöõa baèng caùch huûy boû quyeát ñònh aáy. Laø ngöôøi quaûn lyù, baïn thöôøng phaûi ngaäp ñaàu trong moät nuùi caùc giaáy tôø vaø nhöõng lôøi yeâu caàu töôûng nhö voâ taän cuûa caáp döôùi. Nhöng neáu baïn thöôûng cho moät nhaân vieân naøo ñoù, ngoøai vieäc naâng löông cô baûn, thì khoâng coù nghóa laø baïn cöù giöõ maõi quyeát ñònh ñoù. Ngöôøi nhaân vieân ñoù phaûi hieåu raèng, sang naêm tôùi anh ta seõ chæ ñöôïc thöôûng neáu anh ta vaãn duy trì ñöôïc hieäu suaát laøm vieäc. Nhöng xin baïn haõy löu yù moät ñieàu laø ôû moät soá coâng ty, vieäc thöôûng ñaõ trôû thaønh moät thoâng leä ñeán noãi caùc nhaân vieân ñaõ xem ñoù laø moät daïng löông khaùc, chæ thay ñoåi caùch goïi maø thoâi. Tuy vaäy, neáu caùc nhaân vieân cuûa coâng ty baïn troâng chôø vaøo caùc khoaûn tieàn thöôûng ñeå buø ñaép cho phaàn sinh hoaït bò thieáu huït do giaù caû taêng, thì raát coù theå laø baïn ñaõ traû khoâng ñuû löông cô baûn vaø neáu vaäy thì baïn caàn phaûi ñieàu chænh laïi. Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 49 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
51. * Cuoái cuøng quan troïng nhaát vaãn laø caùch ñöa tieàn Neáu caùch thöùc khen thöôûng cuûa coâng ty baïn khoâng phuø hôïp vôùi baát kyø moät quy taéc ôû treân, thì cuõng ñöøng quaù thaát voïng, vì caùc ñoái thuû cuûa baïn cuõng ñang trong tình theá ñoù. Do vaäy, neáu baïn aùp duïng ñöôïc caùc quy taéc naøy thì baïn seõ coù cô hoäi tuyeät vôøi ñeå chieám öu theá so vôùi caùc ñoái thuû cuûa mình maø khoâng caàn phaûi ñaàu tö theâm tieàn. Tuy nhieân, neáu baïn ñònh khen thöôûng cho moät nhaân vieân naøo ñoù, ñieàu quan troïng nhaát khoâng phaûi laø baïn ñöa cho hoï bao nhieâu tieàn, maø laø caùch maø baïn ñöa cho hoï caùi maø baïn coù nhö theá naøo. BAØI TAÄPTÌNH HUOÁNG Baøi taäp : Troïng laøm vieäc ôû phoøng kyõ thuaät ñaõ 5 naêm. A luoân laøm vieäc tích cöïc vaø ñöôïc ñeà baït leân laøm tröôûng phoøng kyõ thuaät. Trong cöông vò môùi anh caûm thaáy mình nhieàu quyeàn löïc anh quaùt naït, anh ra leänh vaø ñoøi hoûi moïi ngöôøi phaûi tuaân phuïc. Troïng ít khi quan taâm ñeán yù kieán cuûa hoï, anh muoán nhaân vieân thöïc hieän moïi yeâu caàu. Bình laø toå tröôûng baûo veä cuûa moät khaùch saïn, vôùi anh ñöôïc moïi ngöôøi yeâu meán. Anh khoâng bao giôø toû ra mình laø xeáp, anh luoân hoøa nhaäp vôùi moïi ngöôøi, saün loøng giuùp ñôõ nhöõng ngöôøi gaëp khoù khaên. Anh luoân ñeå nhaân vieân cuøng tham gia ra quyeát ñònh. Khi caáp döôùi hoûi yù kieán anh thöôøng traû lôøi “ Cöù theo caùch cuûa caäu maø laøm “ Caâu hoûi : 1-Baïn cho bieát hai phong caùch laûnh ñaïo treân laø gì ? 2- Veà laâu daøi hai caùch quaûn lyù treân seõ gaây ra haäu quaû gì ? 3- Laø moät nhaø quaûn lyù baïn haõy ñem ra caùch quaûn lyù coù hieäu quaû ? Thöïc haønh Baïn tình côø nghe ñöôïc cuoäc troø chuyeän sau : Ngöôøi A : Ngöôøi laõnh ñaïo laø ngöôøi coù khaû naêng thieân phuù. Ngöôøi noåi baät trong ñaùm ñoâng. OÂng coù khaû naêng ñoù khoâng ? Ngöôøi B : Thaät laø voâ lyù. Ai cuõng coù theå trôû thaûnh nhaø laõnh ñaïo. Laõnh ñaïo laø moät kyõ naêng maø ngöôøi ta coù theå hoïc ñöôïc nhö baát cöù nhöõng kyõ naêng naøo khaùc. Baïn ñoàng yù vôùi yù kieán ngöôøi A hay ngöôøi B ? Hay baïn coù theå chaúng ñoàng yù vôùi yù kieán naøo caû ? THÖÏC HAØNH 2 : Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 50 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
52. Baïn haõy nhaän daïng caùc phaåm chaát caàn coù cuûa moät ngöôøi laõnh ñaïo theo boán nhoùm baèng caùch ñaùnh daáu vaøo coät thích hôïp, sau ñoù suy nghó xem nhöõng phaåm chaát hoaëc kyõ naêng naøo coù theå hoïc hay reøn luyeän ñöôïc (löu yù raèng moät phaåm chaát coù theå rôi vaøo hôn moät nhoùm) KYÕ NAÊNG PHAÅM KYÕ COÙ BEÀ DAÀY LAØM VIEÄC CHAÁT CAÙ NAÊNG THEÅ THAØNH PHAÅM CHAÁT VÔÙI CON NHAÂN QUAÛN HOÏC TÍCH NGÖÔØI TOÁT LYÙ ÑÖÔÏC Khaû naêng gaây aûnh höôûng ñeán ngöôøi khaùc Khaû naêng khôi daäy söï töï tin Tính kieân ñònh Tính ñaùng tin caäy Loøng chính tröïc Moät quaù trình phaán ñaáu vaø thaønh coâng Coâng baèng Bieát laéng nghe Nhaát quaùn Quan taâm chaân thaønh ñeán ngöôøi khaùc Boäc loä söï tin töôûng vaøo taäp theå Ñaùnh giaù coâng traïng ñuùngngöôøi Saùt caùnh beân taäp theå Cung caáp thoâng tin kòp thôøi cho taäp theå Baøi taäp tình huoáng Ngoïc môùi ñöôïc boå nhieäm laø giaùm ñoác chi nhaùnh Ñaø Naüng cuûa coâng ty du lòch TP.HCM. Chi nhaùnh coù 10 ngöôøi, moät giaùm ñoác phuï traùch chung, 03 höôùng daãn vieân, 03 nhaân vieân kinh doanh, 01 thö kyù vaên phoøng, 01 nhaân vieân keá toaùn vaø 01 nhaân vieân baûo veä.Haûi moät nhaân vieân trong chi nhaùnh naøy, töøng coù trieån voïng ñöôïc boå nhieäm laø giaùm ñoác chi nhaùnh, raát phaãn noä khi Ngoïc ñöôïc boå nhieäm. Anh cho raèng mình hieåu bieát ñòa baøn nhieàu hôn Ngoïc vaø coù quan heä toát vôùi haàu heát caùc thaønh vieân trong nhoùm. Coâng ty muoán phaùt trieån caùc chi nhaùnh ñeå hoï coù theå naém caùc ñòa baøn khaùc. Nhöõng ngöôøi quaûn lyù cao caáp hy voïng Ngoïc quan taâm ñeán vieäc paùht tieån quy trình môùi, huaán luyeän nhaân vieân ñeå thöïc hieän ñöôïc nhieäm vuï. Caâu hoûi : 1. Ngoïc coù theå gaëp phaûi nhöõng khoù khaên gì khi thieát laäp quyeàn haïn cuûa mình vôùi nhaân vieân môùi?. 2. Ngoïc phaûi laøm theá naøo ñeå thieát laäp quyeàn haïn moät caùch hieäu quaû nhaát ñeå coù ñöôïc nhöõng keát quaû toát ñeïp nhaát töø nhaân vieân cuûa mình? Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 51 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi
53. 3. Ngoïc caàn nhöõng phöông thöùc naøo ñeå quaûn lyù chi nhaùnh, taïo ra söï thay ñoåi vaên hoùa cho coâng ty nhö yeâu caàu cuûa Ban giaùm ñoác caáp cao?. 4. Ngoïc phaûi laøm theá naøo ñeå coù theå baûo ñaûm raèng moïi quyeát ñònh quan troïng ñöa ra ñeàu taïo ra nhöõng keát quaû toát nhaát cho coâng ty vaø chi nhaùnh?. • • BAØI TAÄP TÌNH HUOÁNG • Hueä laø tröôûng phoøng haønh chaùnh cuûa moät nhaø maùy vôùi naêm nhaân vieân döôùi quyeàn . Hueä ñöôïc bieát ngaân saùch chi tieâu seõ bò thu heïp vaø boä phaän cuûu coâ phaûi caét giaûm 15% chi phí trong naêm tôùi (Töø 300 tr ñoàng xuoáng coøn 255 tr ñoàng ) trong khi khoái löôïng coâng vieäc vaãn nhö cuõ .Hueä coù hai tuaàn ñeã chuaån bò giaõi trình nhöõng ñeà xuaát cho tình hình môùi • BAØI TAÄP TÌNH HUOÁNG • Linh laø tröôûng moät nhoùm 15 coâng nhaân laøm vieäc taïi kho phaân phoái cuûa coâng ty chuyeân cung caáp haøng cho moät heä thoáng nhieàu sieâu thò lôùn trong Thaønh phoá. Coâng vieäc chia laøm hai ca : töø 07 giôø saùng ñeán 02 giôø chieàu vaø töø 01 giôø chieàu ñeán 08 giôø toái. Nhieäm vuï chính cuûa nhoùm laø ñoùng goùi caùc khaåu phaàn thöïc phaåm. Naêng suaát cuûa nhoùm khoaûng 10.000 goùi moät giôø. Vôùi moät tieáng nghæ giöõa ca, daây chuyeàn ñoùng goùi hoaït ñoäng 12 giôø moãi ngaøy. • Caáp treân vöøa thoâng baùo cho Linh bieát daây chuyeàn phaûi cung caáp 150.000 goùi moät ngaøy vì coâng ty ñang chuaån bò khai tröông theâm 02 sieâu thò trong voøng moät thaùng nöõa. Linh phaûi leân keá hoaïch öùng phoù vôùi tình hình môùi. • • CAÂU HOÛI : 1. Haõy trình baøy vaán ñeà maø Linh ñang gaëp phaûi. 2. Trong ñeà xuaát cuûa mình, Linh seõ phaûi ñaùp öùng nhöõng muïc tieâu naøo ? 3. Nhöõng raøng buoäc ñoái vôùi caùc vaán ñeà xuaát cuûa Linh laø gì ? 4. Neáu baïn laø Linh, baïn seõ caàn theâm nhöõng thoâng tin gì ñeå ra quyeát ñònh ? 5. Nhöõng giaûi phaùp naøo laø khaû dó nhaát maø Linh coù theå xem xeùt ? 6. Döïa vaøo nhöõng phaân tích cuûa baïn, giaûi phaùp naøo laø toát nhaát cho vaán ñeà cuûa Linh ? 7. Linh phaûi caân nhaéc nhöõng ruûi ro chuû yeáu naøo tröôùc khi thöïc thi quyeát ñònh cuûa mình ? Baøi taäp tình huoáng Thaûo vöøa ñöôïc giao phuï traùch keá toaùn cho coâng ty coù heä thoáng moät soá cöûa haøng baùn vaø cung caáp dòch vuï söûa chöõa xe maùy. Coâ phaûi toång hôïp soá lieäu töø caùc cöûa haøng vaøo moãi Ngheä thuaät laõnh ñaïo nhaân vieân - 52 - TS. Nguyeãn Thanh Hoäi