Giáo trình môn Tâm lý học

Nội dung text: Giáo trình môn Tâm lý học

1. s GIÁO TRÌNH TÂM LÝ HỌC
2. www.hoiquandulich.com CHƯƠNG I MT S VN ð CƠ BN CA TÂM LÝ HC I . KHÁI QUÁT V TÂM LÝ HC 1. Khái nim v tâm lý - Theo cách hiu thơng thưng: Hiu, đốn ý ngưi khác, đi đn cách cư x phù hp - Theo khoa hc: là tt c nhng hin tưng tinh thn xy ra trong não con ngưi, nĩ gn lin và điu hành mi hành vi và hot đng ca con ngưi. Tâm lý cịn đưc gi là th gii ni tâm hay “Lịng ngưi”. 2. Bn cht ca hin tưng tâm lý ngưi 2.1.Tâm lý là s phn nh hiên thc khách quan vào não ngưi. 2.2 .Tâm lý mang tính ch th. 2.3. Bn cht xã hi – lch s ca tâm lý ngưi. 3. Khái nim v tâm lý hc 3.1. Khái nim tâm lý hc Tâm lý hc là mt khoa hc nghiên cu s hình thành vn hành và phát trin ca hot đng tâm lý, tc là nghiên cu con ngưi nhn thc th gii khách quan bng con đưng nào, theo qui lut nào, nghiên cu thái đ ca con ngưi đi vi cái mà h nhn thc đưc hoc làm ra. ði tưng ca tâm lý hc là các hin tưng tâm lý. 3.2. V trí ca tâm lý hc Tâm lý hc đưc ny sinh trên nn tri thc ca nhân loi và do nhu cu ca cuc sng địi hi. Nhìn tng th, tâm lý hc đng v trí giáp ranh gia khoa hc t nhiên, khoa hc xã hi, khoa hc kinh t và trên nn ca trit hc. Ngưi ta d đốn th k 21 là th k mũi nhn, hàng đu ca tin hc, tâm lý hc và sinh vt hc. 3.3 . Vai trị và ý nghĩa ca tâm lý hc du lch Vic ra đi ca ngành du lch gn lin vi nhiu ngành khác như giao thơng vn ti, dch v khách sn, hưng dn du lch, các dch v ăn ung, bán hàng, chiêu đãi viên, qung cáo . . ð phc v thit thc cho ngành du lch, nhiu lĩnh vc khoa hc ra đi như: ða lý du lch, văn hố du lch, tâm lý hc du lch. . . Tâm lý hc du lch là mt ngành ca khoa hc tâm lý và cũng là mt ngành trong h thng các khoa hc v du lch. Tâm lý hc du lch cĩ nhim v Nghiên cu các hin tưng tâm lý ca du khách, ca cán b cơng nhân viên ngành du lch, tìm ra nhng đc đim tâm lý qui lut tâm lý ca h. * Vai trị, ý nghĩa ca tâm lý hc du lch Cung cp h thng lý lun v tâm lý hc, trên cơ s đĩ, các nhà kinh doanh du lch nhn bit đưc nhu cu, s thích, tâm trng, thái đ . . . ca khách du lch đ đnh hưng, điu khin và điu chnh quá trình phc v khách du lch. Trên cơ s hiu bit tâm lý hc, các nhà kinh doanh du lch s cĩ kh năng nhn bit, đánh giá đúng v kh năng kinh doanh ca mình, hồn thin và nâng cao năng lc chuyên mơn, năng lc giao tip và rèn luyn các phm cht tâm lý cn thit. Vic nm đưc nhng đc đim tâm lý đc trưng ca du khách , các hin tưng tâm lý xã hi thưng gp trong du lch s giúp cho vic phc v khách du lch tt hơn. Ngồi ra, tâm lý hc du lch giúp cho vic đào to, tuyn chn, b trí, t chc lao đng, xây dng văn hố ca doanh nghip du lch, x lý hài hồ các mi quan h trong doanh nghip. 4. Phân loi hin tưng tâm lý 1
3. Cĩ nhi u cách phân lo i các hi n t ưng tâm lý. Cách ph bi n nh t trong các tài li u tâm lý h c là vi c phân lo i các hi n t ưng tâm lý theo th i gian t n t i c a chúng và v trí t ươ ng đi c a chúng trong nhân cách. Theo cách chia này, các hin tưng tâm lý cĩ ba lo i chính : Các qúa trình tâm lý Các tr ng thái tâm lý Các thu c tính tâm lý. II. C Ơ S MƠI TR ƯNGT NHIÊN VÀ MƠI TR ƯNG XÃ H I C A TÂM LÝ 1.Cơ s mơi tr ưng t nhiên ðiu ki n t nhiên tác đng m nh m t i m c quy t đ nh đ i s ng con ng ưi, đ l i nh ng d u n sâu s c trên tâm lý con ng ưi. ðiu ki n t nhiên bao g m v trí, đ a lý, kh n ăng tài nguyên, th i ti t, khí h u và nhi u nhân t sinh thái khác. ðiu ki n t nhiên nh h ưng đ n c vĩc ng ưi, màu da, màu tĩc. . . kh n ăng thích nghi và ch u đng c a c ơ th , nh ưng quan tr ng h ơn c là nh h ưng đ i v i tác phong, t ư t ưng . . . Con ng ưi vùng hàn đi th ưng tr m l ng, ít nĩi h ơn so v i vùng ơn đi, và vùng nhi t đ i. Nhng n ưc cĩ v trí đ a lý thu n l i cho vi c giao l ưu nh ư n ưc Pháp, Singapor, th ưng cĩ c ư dân c i m , giàu ngh thu t giao ti p và cĩ phong t c t p quán pha t p. nh ng n ơi thiên nhiên kh c nghi t, đ t đai nghèo nàn, con ng ưi ch u th ươ ng ch u khĩ và giàu ĩc sáng t o. ðĩ là tr ưng h p c a c ư dân Nh t B n, PhilipPin, ðan Mch, Na Uy, Thu ðin . . Nh ng n ơi thiên nhiên thu n l i, hay đưc phát hi n s m thì tr thành nh ng trung tâm đơ h i và là nh ng n ơi c a các n n v ăn minh nh ư Trung Qu c, n ð , Pháp, ð c, Tây Ban Nha, Trung C n ðơng. đây con ng ưi cĩ b dày văn hố truy n th ng, nên tâm lý, dân t c tr nên b n v ng. Trái l i nh ng vùng đt mi khai phá, c ư dân ơ h p , v ăn hố lai t p, con ng ưi tr nên th c d ng h ơn và c ũng thơ h ơn trong ng x . ðĩ là tr ưng h p c a Hoa K ỳ. 2.Cơ s mơi tr ưng xã h i c a tâm lý Nĩi đn mơi tr ưng xã h i là nĩi d n các nhĩm xã h i và các v n đ dân t c, giai t ng xã h i, phong t c t p quán, ngh nghi p, tín ng ưng tơn giáo. ðĩ là nh ng yu t gĩp ph n hình thành tâm lý con ng ưi. Tr s ơ sinh b cơ lp v i sinh ho t xã h i s khơng cĩ ho t đ ng t ư duy và ngơn ng , khơng cĩ đ i s ng t ư t ưng tình c m, tr l n lên s cĩ cách s ng g n v i b n năng đng v t. Tr s ơ sinh gi a c ng đ ng này l n lên gi a m t c ng đ ng khác s cĩ l i s ng, đc thù tâm lý c a c ng đ ng th hai. Trong mơi tr ưng xã h i thì quá trình phát tri n l ch s c a dân t c là nhân t hàng đu. Chính là do chung l ưng đu c t, c i t o thiên nhiên, t ch c xã h i, b o t n nịi gi ng, ch ng ngo i xâm mà các dân t c đã t o ra dân t c tính cho mình. Chúng ta cĩ th tìm th y ví d trên qua tinh th n th ưng võ, ngang tàng c a ng ưi Cơ D c, tinh th n võ s ĩ đ o c a ngưi Nh t, nh ng nét tiêu bi u c a v ăn minh ðơng Á c a ng ưi Trung Hoa, tinh th n đ c l p, t ch và s c m nh ch ng ngo i xâm c a dân t c ta, thái đ lãnh đm c a ng ưi Anh, tinh th n th c d ng c a ng ưi M . . . Tuy nhiên các đc đim dân t c khơng bao gi chi ph i tồn b đ c tính c a tng b ph n, t ng cá nhân. Vì v y, cĩ th xem xét m t ng ưi thơng qua dân t c c a h, nh ưng khơng th đánh giá dân t c thơng qua m t con ng ưi. ðây là m t v n đ mang tính tri t lý, địi h i ng ưi ph c v du l ch khơng ng ng tìm hi u, tích lu ki n 2
4. th c, cĩ ph ươ ng pháp giao ti p t t trong khi ph c v khách du l ch, nh t là khách Qu c t . S chuy n d ch v c ư dân, s giao l ưu trong s n xu t và th ươ ng m i gi a các vùng đa lý trên th gi i đã chi ph i ho c du nh p truy n th ng v ăn hố t dân t c này sang dân t c khác. Vì v y m t qu c gia cĩ th mang màu s c v ăn hố c a nhi u dân t c. Trái l i, đc tính v ăn hố c a m t dân t c đưc t n t i nhi u qu c III. CÁC HI N T ƯNG TÂM LÝ C Ơ B N 1.Nh n th c c m tính 1.1.Cm giác Là m t quá trình tâm lý ph n ánh t ng thu c tính riêng l bên ngồi c a s v t và hi n t ưng đang tr c ti p tác đ ng vào các giác quan c a ta. * ðc đim c a c m giác Cm giác ch ph n ánh t ng thu c tính riêng l c a s v t, hi n t ưng. Cm giác ch ph n ánh nh ng thu c tính bên ngồi c a s v t, hi n t ưng. Cm giác ph n ánh hi n t ưng khách quan m t cách tr c ti p và c th . Cm giác ph thu c vào s c kho , tâm tr ng, kinh nghim s ng, tri th c ngh nghi p, các quá trình tâm lý khác. Cm giác là m c đ đ u tiên c a ho t đ ng nh n th c, ho t đ ng ph n ánh c a con ng ưi, là hình th c đ nh h ưng đ u tiên c a c ơ th trong th gi i xung quanh. Nh ưng nĩ là n n t ng c a s nh n th c c a con ng ưi. Là “Viên g ch ” đ u tiên xây nên “Tồ lâu đài nh n th c ”. *Các lo i c m giác Căn c vào v trí c a ngu n kích thích gây ra c m giác, ng ưi ta chia c m giác thành Nh ng c m giác bên ngồi: C m giác nhìn, c m giác nghe, c m giác ng i, c m giác n m, và c m giác da. Nh ng c m giác bên trong: c m giác v n đng, c m giác s mĩ, c m giác th ăng bng, c m giác rung và c m giác c ơ th . *Các qui lu t c ơ b n c a c m giác Qui lu t ng ưng c m giác : Mu n cĩ c m giác thì ph i cĩ s kích thích vào các cơ quan c m giác và các kích thích đĩ ph i đt t i m t gi i h n nh t đ nh, gi i h n mà đĩ kích thích gây ra đưc c m giác là ng ưng c m giác. Qui lu t v s thích ng : ð ph n nh đưc t t nh t và b o v h th n kinh, c m giác c a con ng ưi cĩ kh n ăng thích ng v i kích thích. Thích ng là kh n ăng thay đi đ nh y c m c a c m giác cho phù h p v i s thay đ i c a c ưng đ kích thích, khi c ưng đ kích thích t ăng thì gi m đ nh y c m và ng ưc l i. Qui lu t này đưc th hi n rõ s thích ng ngh nghi p c a ng ưi lao đ ng. Ví d : Ng ưi đ u b p trong các nhà hàng, khách s n c m th y bình th ưng trong mơi tr ưng nĩng b c c a b p lị. Qui lu t tác đ ng l n nhau c a c m giác Là s thay đ i tính nh y c m c a m t c m giác này d ưi nh h ưng c a m t cm giác khác. Vì v y, khi cĩ s kích thích y u lên c ơ quan c m giác này s làm t ăng đ nh y c m c a c ơ quan c m giác kia và ng ưc l i.Ví d : Âm thanh m nh d làm cho cm giác v màu s c gi m xu ng và ng ưc l i. Ho c t gi y tr ng trên n n đen tr ng hơn khi th y nĩ trên n n xám. 3
5. Các qui lu t c a c m giác cĩ m t ý ngh ĩa to l n trong ho t đ ng kinh doanh du l ch: T vi c trang trí n i th t phịng ngh sao cho đ p m t ( hài hồ v màu s c, khách cĩ c m giác r ng rãi, thống mát, th m chí ngay c trong nh ng phịng nh , thi u ánh sáng ) đ n vi c trình bày mĩn ăn h p d n, lơi cu n ( Màu s c, mùi v ). 1.2 . Tri giác Là m t quá trình tâm lý ph n ánh m t cách tr n v n các thu c tính bên ngồi ca s v t, hi n t ưng đang tr c ti p tác đ ng vào các giác quan c a ta. Cĩ th đ c m u chuy n sau đây đ phân bi t c m giác ( s ph n nh s v t m t cách riêng l , t ng khía c nh ) v i tri giác ( s ph n ánh m t cách t ng h p, tr n v n ) “B n anh em mù h i nhau quan sát con voi: ng ưi th nh t s đ ng cái chân bèn nĩi: con voi gi ng nh ư c t tr . Ng ưi th hai mị trúng cái vịi bèn nĩi: đâu ph i nĩ gi ng cái chày. Ng ưi th ba đ ng cái b ng , vu t ve m t h i, r i nĩi: theo tơi nĩ gi ng cái chum đng n ưc. Ng ưi th t ư li n m cái tai: tr t c , nĩ gi ng nh ư cái nia. B n ng ưi cãi nhau om sịm khơng ai ch u ai. Làm th nào ch u đưc ch chính bàn tay mình s mĩ, ch đâu ph i nghe ng ưi ta nĩi l i sao mà b o là m ơ ng . . . Cĩ ng ưi đi qua, d ng l i h i đ u đuơi câu chuy n, c ưi và b o: khơng m t ai trong b n anh em là th y đưc rõ con voi nh ư th nào ! nĩ đâu cĩ gi ng cây c t nhà, mà các chân nĩ nh ư c t nhà. Nĩ đâu cĩ gi ng cái nia, mà cái tai nĩ gi ng cái nia. Nĩ đâu cĩ gi ng nh ư chum đng n ưc, mà cái b ng nĩ gi ng nh ư cái chum đng n ưc. Nĩ c ũng đâu cĩ gi ng cái chày, mà chính cái vịi nĩ gi ng cái chày. Con voi là chung tt c nh ng cái y: chân, l tai, b ng và vịi ”. con ng ưi, do cĩ tích lu kinh nghi m, do cĩ ngơn ng , nên s tri giác ( s tng h p các c m giác riêng l , đ cĩ m t hình t ưng tr n vn ) đưc b sung r t nhi u. chính nh cĩ kinh nghi m, mà con ng ưi, tuy m i nh n bi t b ng c m giác m t s thu c tính c a s v t, cĩ th tri giác đưc s v t. S tham gia c a kinh nghi m gĩp ph n vào quá trình tri giác, t o nên cái g i là t ng giác. *Các qui lu t c a tri giác Qui lu t v tính đi t ưng c a tri giác Qui lu t v tính l a ch n c a tri giác Tính cĩ ý ngh ĩa Tính n đ nh Tính t ng giác o nh tri giác 2.Nh n th c lý tính 2.1. T ư duy Tư duy là m t quá trình tâm lý ph n ánh nh ng thu c tính b n ch t, nh ng m i quan h và m i liên h bên trong cĩ tính qui lu t c a s v t, hi n t ưng trong hi n th c khách quan mà tr ưc đĩ ta ch ưa bi t. Tư duy là m c đ nh n th c m i v ch t so v i c m giác và tri giác. Quá trình ph n ánh này là quá trình gián ti p, đc l p và mang tính khái quát, đưc n y sinh trên cơ s ho t đ ng th c ti n, t s nh n th c c m tính nh ưng v ưt xa các gi i h n c a nh n th c c m tính. *ðc đim Tính cĩ v n đ c a t ư duy Tính gián ti p c a t ư duy 4
6. Tính tr u t ưng và khái quát c a t ư duy Tư duy liên h ch t ch v i ngơn ng Tư duy liên h m t thi t v i nh n th c c m tính *Các thao tác c a t ư duy Phân tích Tng h p ði chi u So sánh Khái quát hố Tr u t ưng hố C th hố * Các ph m ch t c a t ư duy Tính m m d o Tính đc l p Tính nhanh trí Các ph m ch t này là nh ng yêu c u đ c bi t đ i v i cán b , nhân viên trong kinh doanh. 2.2. T ưng t ưng Là m t quá trình tâm lý ph n ánh nh ng cái ch ưa t ng cĩ trong kinh nghi m ca cá nhân b ng cách xây d ng nh ng hình nh m i trên c ơ s c a nh ng bi u t ưng đã cĩ. * ðc đim c a t ưng t ưng Tưng t ưng ch n y sinh tr ưc hồn c nh cĩ v n đ , t c tr ưc nh ng địi h i mi, th c ti n ch ưa t ng g p, tr ưc nh ng nhu c u khám phá, phát hi n, làm sáng rõ cái m i, song tính b t đ nh c a hồn c nh quá l n, ta khơng th gi i quy t v n đ b ng tư duy, bu c con ng ưi ph i t ưng t ưng đ hình dung ra k t qu cu i cùng. Nh ư v y trong nh ng hồn c nh khơng đ điu ki n đ t ư duy, con ng ưi v n tìm ra đưc l i thốt nh ưng k t qu c a t ưng t ưng khơng chu n xác và ch t ch nh ư k t qu c a t ư duy. Tưng t ưng là quá trình nh n th c đưc b t đ u vi c th c hi n ch y u, b ng các hình nh và k t qu c a nĩ là m t hình nh m i. Hình nh mi này đưc xây d ng t nh ng bi u t ưng c a trí nh nh ưng mang tính gián ti p và khái quát cao h ơn. Do vy bi u t ưng c a t ưng t ưng là bi u t ưng c a bi u t ưng. *Các lo i t ưng t ưng - Căn c vào m c đ tham gia c a ý th c ta cĩ hai lo i: + T ưng t ưng khơng cĩ ch đnh + T ưng t ưng cĩ ch đnh - C ăn c vào tính tích tích c c hay khơng c a t ưng t ưng + Tiêu c c + Tích c c - Ngồi ra cịn cĩ m t lo i đc bi t đĩ là ưc m ơ và lý t ưng * Các cách sáng to hình nh trong t ưng t ưng Thay đi kích th ưc, s l ưng Nh n m nh các chi ti t, các thành ph n , thu c tính c a s v t. Ch p ghép Liên h p ðin hình hố 5
7. Lo i suy, mơ ph ng, b t ch ưc. 3.Xúc c m - Tình c m Tình c m là nh ng thái đ th hi n s rung đ ng c a con ng ưi đ i v i nh ng s v t, hi n t ưng cĩ liên quan đn nhu c u và đng c ơ c a h . S khác nhau gi a xúc c m và tình c m *Gi ng nhau ðu bi u th thái đ c a con ng ưi đ i v i hi n th c khách quan. ð u cĩ liên quan đn nhu c u c a con ng ưi. ð u cĩ tính xã h i và tính l ch s . ðu cĩ c ơ s sinh lý là ho t đ ng c a não b . ð u mang tính ch th . * Khác nhau Xúc c m Tình c m - Cĩ tr ưc - Cĩ sau - Là m t quá trình tâm lý - Là m t thu c tính - Cĩ c ng ưi và v t - Ch cĩ con ng ưi - Xy ra trong th i gian ng n , g n li n - Tn t i trong m t th i gian dài, cĩ vi tình hu ng và s tri giác đ i t ưng tính sâu s c, l ng đ ng. - Khơng b n v ng,d n y sinh, d - Bn v ng, n đ nh mt đi - D bi u hi n, d b c l , d th y - Cĩ th che gi u, ch u nh h ưng nhi u ca ý chí và tính cách c a cá nhân. - tr ng thái hi n th c - tr ng thái ti m tàng. - Gn li n v i ph n x khơng điu - Gn li n v i ph n x cĩ điu ki n, ki n , th c hi n ch c n ăng sinh v t th c hi n ch c n ăng xã h i. *Các m c đ c a đ i s ng tình c m - Màu s c xúc c m c a c m giác - Xúc c m - Tình c m: tình c m đ o đ c Tình c m trí tu Tình c m th m m Tình c m ho t đ ng *Các qui lu t c a đ i s ng tình c m Qui lu t lây lan Qui lu t thích ng Qui lu t c m ng ( t ươ ng ph n ) Qui lu t di chuy n Qui lu t pha tr n 4. Ý chí: là ph m ch t c a nhân cách, là kh n ăng tâm lý cho phép con ng ưi vưt qua nh ng khĩ kh ăn tr ng i trong hành đng b ng s n l c c a b n thân đ th c hi n nh ng hành đng cĩ m c đích. 6
8. Ý chí th ưng là bi u hi n c a s k t h p gi a nh n th c và tình cm. Nh n th c càng sâu s c, tình c m càng mãnh li t thì ý chí càng cao. Trong ho t đ ng tâm lý c a con ng ưi, ý chí gi hai ch c n ăng, đĩ là ch c năng kích thích nh ng hành đng h ưng t i m c đích và ch c n ăng kìm hãm nh ng hành đng gây tr ng i cho vic th c hi n m c đích. 5. Chú ý : Là xu h ưng và s t p trung ho t đ ng tâm lý vào m t đ i t ưng nào đĩ. Chú ý đưc xem nh ư là m t tr ng thái tâm lý “ đi kèm” các ho t đ ng tâm lý khác, giúp cho các ho t đ ng tâm lý đĩ cĩ k t qu . Ch ng h n ta v n th ưng nĩi: Ch ăm chú nhìn, l ng tai nghe, t p trung suy ngh ĩ. Các hi n t ưng ch ăm chú, l ng nghe là nh ng bi u hi n c a chú ý. Chú ý khơng cĩ đ i t ưng riêng, đi t ưng c a nĩ chính là đi t ưng c a ho t đ ng tâm lý mà nĩ “ ði kèm ” vì th chú ý đưc coi là “Cái n n ”, là điu ki n c a ho t đ ng cĩ ý th c. *Các lo i chú ý Chú ý khơng ch đ nh Chú ý cĩ ch đ nh Chú ý sau khi cĩ ch đ nh * Các thu c tính c a chú ý Sc t p trung c a chú ý S phân ph i chú ý S di chuy n chú ý Tính b n v ng Kh i l ưng 6 . Các thu c tính tâm lý đin hình c a nhân cách 6.1. Khái ni m v nhân cách Nhân cách là tồn b nh ng đ c đim tâm lý đã n đ nh c a cá nhân, t o nên giá tr xã h i c a cá nhân đĩ. Nhân cách là b m t tinh th n c a con ng ưi, là tính ng ưi c a con ng ưi. 6.2. Các thu c tính tâm lý c a nhân cách Trong nhi u giáo trình tâm lý h c , ng ưi ta coi nhân cách cĩ 04 nhĩm thu c tính tâm lý đin hình là xu h ưng, n ăng l c, tính cách, khí ch t. Xu h ưng nĩi lên ph ươ ng h ưng phát tri n c a nhân cách. N ăng l c nĩi lên kh n ăng c a nhân cách và khí ch t nĩi lên tính ch t phong cách c a nhân cách. * Xu h ưng Là ý mu n ho c h ưng v ươ n t i đ t ra trong đ u, thúc đ y con ng ưi ho t đ ng theo m t m c tiêu nh t đ nh. Xu h ưng th ưng th hi n nh ng m t sau Nhu c u Hng thú Th gi i quan Ni m tin Lý t ưng Tĩm l i Tồn b các thành ph n trong xu h ưng nhân cách là đng l c c a hành vi c a ho t đ ng. 7
9. *Tính cách Tính cách là m t thu c tính tâm lý ph c h p c a cá nhân, bao g m m t h th ng thái đ c a nĩ đ i v i hi n th c, th hi n trong h th ng hành vi, c ch , cách nĩi n ăng t ươ ng ng. Tính cách đưc hình thành và bi u hi n trong ho t đ ng c a con ng ưi. Cu trúc c a tính cách H th ng thái đ c a cá nhân nh ư thái đ đ i v i t nhiên, xã h i , thái đ đ i vi lao đ ng, thái đ đ i v i b n thân. H th ng hành vi, c ch , cách nĩi n ăng c a cá nhân. * Khí ch t Là thu c tính tâm lý cá nhân g n li n v i ki u ho t đ ng th n kinh t ươ ng đi bn v ng c a con ng ưi, khí ch t bi u hi n c ưng đ , t c đ , nh p đ c a các ho t đng tâm lý th hi n s c thái hành vi, c ch , cách nĩi n ăng c a cá nhân. Các ki u khí ch t Hăng hái Bình th n Nĩng n y Ưu tư Tĩm l i: M i ki u th n kinh trên cĩ m t m nh, m t y u. Trong th c t con ng ưi cĩ ki u th n kinh trung gian bao g m nhi u đ c tính c a 04 ki u khí ch t trên khí ch t c a cá nhân cĩ c ơ s sinh lý th n kinh nh ưng nĩ mang b n ch t xã h i, ch u s chi ph i c a các đ c đim xã h i, bi n đ i do rèn luy n và giáo d c. *Năng l c: N ăng l c là t h p các thu c tính đ c đáo c a cá nhân, phù h p v i nh ng yêu c u c a m t ho t đ ng nh t đ nh, đ m b o cho ho t đ ng cĩ k t qu . ðc đim Năng l c bao gi c ũng g n li n v i m t ho t đ ng nào đĩ. Năng l c đưc bi u l và hình thành trong cu c s ng, trong ho t đ ng c a con ng ưi. Năng l c là nh ng nét đ c đáo riêng bi t c a t ng ng ưi. Năng l c cĩ ý ngh ĩa xã h i, nĩ đưc hình thành và phát tri n trong ho t đng nh m tho mãn nhu c u. Năng l c bao gi c ũng cĩ nh ng thu c tính tâm lý chung và nh ng thu c tính tâm lý chuyên bi t. Các m c đ c a n ăng l c Năng l c cĩ kh n ăng hồn thành cĩ k t qu m t ho t đng nào đĩ c a con ng ưi. Tài n ăng là m t m c đ cao h ơn, bi u th s hồn thành m t cách sáng t o m t ho t đng nào đĩ. Thiên tài là m c đ cao nh t c a n ăng l c, bi u th m c ki t xu t, hồn ch nh nh t ca nh ng v ĩ nhân trong l ch s nhân lo i. Tĩm l i: N ăng l c c a cá nhân d a trên c ơ s c a t ư ch t, nh ưng điu ch y u là n ăng l c hình thành và phát tri n và th hi n trong ho t đ ng tích c c c a con ng ưi dưi s tác đ ng c a rèn luy n và giáo d c. CÂU H I TH O LU N Nhân viên kinh doanh du l ch c n cĩ nh ng nét tính cách và n ăng l c gì ? 8
10. CÂU H I ƠN T P 1.Tâm lý là gì? Phân tích b n ch t hi n t ưng tâm lý ng ưi. 2.Tâm lý là gì? Nêu vai trị c a tâm lý du l ch 3. Trình bày s phân lo i các hi n t ưng tâm lý ng ưi 4.Trình bày các đc đim c a nh n th c c m tính. V n d ng các qui lu t c a chúng vào l ĩnh v c du lich. 5.Trình bày các đc đim c a t ư duy, t ưng t ưng. Nêu vai trị c a t ư duy, t ưng t ưng trong ho t đ ng h ưng d n du l ch. 6.Tình c m là gì? Các đc đim c a tình c m. V n d ng các qui lu t c a tình cm vào ho t đ ng du l ch. 7.Ý chí là gì? Nhân viên h ưng d n du l ch cn cĩ nh ng nét tính cách nào? Hãy xây d ng cách ph c v t t nh t v i các ki u ng ưi cĩ các ki u khí ch t khác nhau. 8. N ăng l c là gì? Nhân viên h ưng dn du l ch c n ph i rèn luy n nh ng ph m ch t n ăng l c ngh nghi p nào ? CH ƯƠ NG II CÁC HI N T ƯNG TÂM LÝ XÃ H I TRONG DU L CH I.KHÁI QUÁT V TÂM LÝ XÃ H I 1.Tâm lý xã h i là gì ? Tâm lý xã h i là nh ng hi n t ưng tâm lý chung c a nhi u ng ưi khi h t p h p l i thành m t nhĩm xã h i, cùng s ng trong nh ng điu ki n kinh t - xã h i nh t đ nh. Tâm lý xã h i là tr ng thái ý th c và thái đ c a nhĩm ng ưi đ i v i nh ng s ki n, hi n t ưng xã h i. Nĩ ph n ánh t n t i xã h i mà nhĩm ng ưi đĩ s ng và ho t đng. Tâm lý xã h i th hi n m i cá nhân v i t ư cách là thành viên c a nhĩm. Tâm lý xã h i cĩ quan h m t thi t v i tâm lý cá nhân và h t ư t ưng. C ba thành t cùng tác đng qua l i và chi ph i l n nhau. 2. Các qui lu t hình thành tâm lý xã h i Các hi n t ưng tâm lý xã h i hình thành theo các qui lu t đ c tr ưng sau 9
11. 2.1 Qui lu t k th a Trong cu c sng bên c nh tính k th a sinh v t ( di truy n ) cịn cĩ tính k th a xã h i – l ch s . ðĩ là s truy n đ t các kinh nghi m s ng, n n v ăn hố tinh th n t th h này sang th h khác. S phát tri n và l ch s c a m t cá nhân riêng l khơng th tách r i l ch s c a nh ng cá nhân s ng tr ưc ho c đ ng th i v i ng ưi đĩ. S k th a th c hi n nh quá trình giao ti p. Do đĩ các hi n t ưng tâm lý xã h i phát tri n theo qui lu t k th a xã h i l ch s . - S k th a khơng th đ ng, máy mĩc mà cĩ ch n l c., c i biên, b sung nh ng cái m i, hồn thi n h ơn. Th h m i k th a tâm lý c a ơng Cha mình, c a các lp ng ưi đi tr ưc khơng ph i d ưi hình th c cĩ s n mà ti p nh n m t cách cĩ ch n lc, bác b ,ci biên nhi u điu, b sung và đan xen vào nh ng cái m i, h ch lĩnh h i nh ng cái gì c n thi t cho cu c s ng trong hồn c nh m i. -Các l a tu i khác nhau, s k th a khác nhau: l a tu i thanh niên, con ng ưi mu n c i t o cái c ũ m t cách cĩ phê phán, và đem l i cái gì đĩ m i m . tu i tr ưng thành ng ưi ta điu ch nh l i nh ng điu b n thân đã k th a tu i thanh niên và ti p tc b sung làm cho nĩ phong phú thêm, b ưc vào tu i già, ng ưi ta b t đ u suy ngh ĩ nhi u đ n vi c gìn gi nh ng điu đã k th a h ơn là phát tri n cái di s n đã cĩ s n. 2.2 Qui lu t lây lan Qui lu t lây lan là quá trình lan to tr ng thái c m xúc t ng ưi này sang ng ưi khác, t nhĩm ng ưi này sang nhĩm ng ưi khác, hay nĩi cách khác, bên trong các quan h xã h i cĩ s giao l ưu tình c m gi a các cá nhân t o nên s lây truy n xã h i. S lây truy n xã h i là nh ng c m xúc và ý ki n giao ti p v i nhau, do đĩ đưc nhân lên và đưc cng c . Lây truy n xã h i qui đnh xu h ưng b t ch ưc m t mơ hình ng x và đưc truy n t ng ưi này sang ng ưi khác. - Lây lan cĩ bi u hi n đa d ng : + Lây lan cĩ ý th c và lây lan vơ th c + Lây lan t t và lây lan bùng n nhanh: Lây lan t m t s vi c, hi n t ưng nào đĩ lúc xu t hi n cịn ch ưa gây đưc tác đ ng ngay đ n nh ng ng ưi xung quanh nh ưng s t n t i c a nĩ d n d n gây c m xúc đ i v i ng ưi xung quanh thơng qua quá trình giao ti p và n y sinh s b t ch ưc ng ưi khác m t cách t t . Ví d : Hi n tưng m t, th i trang. + Lây lan bùng n : Hi n t ưng này x y ra khi con ng ưi tr ng thái c ăng th ng th n kinh cao đ , lúc đĩ ý chí c a con ng ưi b y u đi, s t ch b gi m sút, con ng ưi b r ơi vào tr ng thái ho ng lo n, b t ch ưc m t cách máy mĩc hành đng c a ng ưi khác. 2.3 Qui lu t b t ch ưc: B t ch ưc là s mơ ph ng, l p l i hành vi, tâm tr ng, cách suy ngh ĩ, cách ng x c a ng ưi khác hay c a m t nhĩm ng ưi nào đĩ. B t ch ưc cĩ tính n ăng đ ng và tuy n ch n, nĩ khơng ph i là s sao chép đơn gi n hành vi khác, mà là s sao chép sáng t o đ c đáo. - Con ng ưi b t ch ưc nhau v cách t ch c cơng vi c, và s d ng th i gian nhàn r i, hay c các th hi u khác trong cu c s ng, gĩp ph n xác l p nên các truy n th ng và t p t c xã h i. Bt ch ưc nh ư m t c ơ ch trong quá trình xã h i hố, quá trình t o nên các giá tr , các chu n m c c a nhĩm. 2.4 Qui lu t tác đ ng qua l i gi a con ng ưi v i con ng ưi 10
12. S tác đng qua l i gi a con ng ưi v i nhau v trí tu , tình c m, hành đng, hình thành tâm tr ng chung, quan đim chung, m c đích chung. Trong quá trình giao ti p, con ng ưi trao đ i quan ni m v i nhau, khi quan ni m gi ng nhau thì quan ni m đĩ đưc c ng c, tr thành c ơ s cho ho t đ ng chung, cho cách x s chung. Khi cĩ quan ni m khác nhau s n y sinh ra s đ u tranh v quan ni m, và khi đĩ, quan ni m sai ho c đưc kh c ph c, ho c s l n át quan đim kia, do đĩ s hình thành nên nh ng quan đim chung. Con ng ưi càng cĩ s th ng nh t trong ho t đ ng chung thì s tác đ ng càng ch t ch . II. M T S HI N TƯNG TÂM LÝ XÃ H I NH H ƯNG ð N KHÁCH DU L CH 1. Phong t c t p quán Do điu ki n t nhiên và xã h i, nh ng phong t c t p quán đã đnh hình trong các c ng đng, phong t c t p quán là qui ưc sinh ho t ph n l n khơng thành v ăn b n đưc c c ng đng tuân th . Nĩ khá b n v ng tr ưc th i gian và làm nên d u hi u sinh ho t cĩ tính đc thù c a t ng dân t c. Phong t c t p quán c a đa ph ươ ng, c a s c tc c ũng là m t nhu c u tâm lý, nét tâm lý. Nm đưc phong t c t p quán c a m t đa ph ươ ng thì s d nh p cu c, d hồ đng, tránh đưc nh ng ph n ng tiêu c c trong tâm lý c a ng ưi b n đa *D ưi đây là nh ng ví d v phong t c t p quán m t s qu c gia. Do thái giáo và h i giáo cĩ ngày th b y (sa bát ) là ngày dành cho tơn giáo.Dân chúng khơng đưc phép làm gì ngồi nghi l tơn giáo và ăn u ng ngh ng ơi. B n cĩ đn n ưc này (do thái, các n ưc r p, Brunei, I ran) nên th n tr ng đng bàn đn cơng vi c làm ăn trong ngày sa bát mà g p r c r i. ðo h i giáo nghiêm c m vi c b t tay ph n , khơng l y th c ăn b ng tay trái. Mu n ch v t nào, h ưng nào ph i dùng ngĩn tay cái. Khi cĩ ng ưi m i ăn u ng b n ph i nh n, khơng đưc t ch i. Tuy nhiên khơng c n thit b n ph i ăn u ng h t (cĩ th nh m nháp chút ít ). Nh t ngay 15 -1 hàng n ăm là ngày ăn m ng dành cho ng ưi đã thành nhân t 20 tu i tr lên. ðĩ là ngày Seini No Hi mà ng ưi Nh t r t xem tr ng. Thành ph l n c a Scơtland là Glágow, m t thành ph yêu bĩng đá cu ng nhi t, thành ph c đng viên luơn chia thành hai phe tơn giáo. ðĩ là tin lành và thiên chúa giáo. B n cĩ d p đn, xin đng tham gia vào đi nào mà g p tai ho . Ph n n đ r t coi tr ng đ trang s c. Dù m t ng ưi nào đĩ dù sang tr ng đn đâu mà khơng mang vịng vàng, mang nh n , thì c ũng b xem nh ư khơng cĩ gì. Th m chí h cịn mang c cánh m ũi ch khơng ch c tay hay b p tay mà thơi. Dân các n ưc cĩ truy n th ng lâu đi nh ư Thái Lan, Myanma, Camphuchia, Lào đu cĩ l i chào nhau b ng cách ch p hai bàn tay đưa cao tr ưc ng c. B n nên chào đáp l b ng cung cách y thay vì chìa tay ra đ b t tay h . ða s các n ưc Châu âu khơng thích đưc t ng hoa cúc vàng vì nĩ đưc xem nh ư t ưng tr ưng cho th t b i và r i ro . Hoa tr ng dành cho cơ gái tr , cịn hoa cĩ màu s c đưc dùng t ng cho các cơ đã l n tu i ho c đã l p gia đình. Ng ưi Nga cĩ t p t c m i bánh mì cĩ mu i cho khách vì h cho là bi u hi n ca tình thân ái và lịng m n khách. ði v i h khơng cĩ gì t t đp h ơn bánh mì và mu i. Giá tr nn t ng c a xã h i m ĩ là cá nhân và t do. Quan h gia đình c ũng tuân th theo qui lu t tơn tr ng cá nhân. đa tr cĩ phịng riêng và đưc đc l p ngay trong nhà. Ngồi gi tr ưng h c, chúng cịn ph i làm bài t p nhà nên cĩ khi chúng 11
13. khơng mu n b qu y ry. Ng ưi l n khi th y bi n ( xin đng qu y r y ) treo n m ca c ũng đành ph i rút lui. N u cĩ t c gi n mà đánh con thì chúng s g i ngay s 991 ( c ch sát c p c u ) đn can thi p. Ng ưi M cĩ m t cu c s ng cao, đy đ ti n nghi vì đưc mua ch u, tr gĩp trong nhi u n ăm tu ỳ theo l i t c, thu nh p mi n là cĩ vi c n đnh. Do tính cách thích hưng th , h th ưng thích đi du l ch kh p n ơi trong nh ng ngày ngh phép hàng năm. Ng ưi Nh t đưc x p hàng đu th gi i v vi c du l ch. Do đng yên lên giá, h thích du l ch ra n ưc ngồi đ tiêu xài tho thích. Ng ưi đưc t ng hoa cúc s r t vui m ng vì h coi là bi u t ưng c a h nh phúc và s ng lâu. Ng ưịi m ĩ th ưng b ám nh v th i gian trong khi ng ưi r p cĩ v nh ư khơng ý th c v th i gian. Tuy nhiên h cũng khơng ph i là dân t c duy nh t. M t s các dân t c khác c ũng quan ni m coi r th i gian nh ư : Ý, Tây ban Nha, B ðào nha, Mêhicơ, Nam M .th ưng thích hen mai m t , mai m t trong cơng vi c. Khi đưc ng ưi In đơnêxia m i dùng b a, b n ph i ch ch nhà m i m i đưc ăn. B n khơng nên xin thêm mu i, tiêu, n ưc ch m vì ch ng khác nào b n chê ch nhà th c ăn khơng v a mi ng. Tránh nĩi chuy n luác ăn v i ng ưi b n x . ði v i ng ưi dân đo h i, b n c n l ưu ý các điu sau: -Th i gian t t nh t đ th ăm viéng là t 4 -6 gi chi u -Khơng đưc yêu c u mĩn th t heo -Khơng đi ngang qua m t ng ưi đang c u nguy n. - Khơng dùng tay mĩ vào sách kinh Coran các đn th . - Khi g i ng ưi nào, b n ph i ngo c c hai lịng bàn tay úp xu ng. -Khơng ăn u ng tr ưc m t h trong tháng Ramadan (t lúc m t tr i m c đn lúc m t tr i l n). Vì đĩ là điu t i k Ng ưi Thái lan r t t i k bàn chân ai đĩ h ưng vào mình. B n nên tránh b ng cách đng ng i v t chéo chân khi cĩ ng ưi b n x tr ưc m t mình. Ng ưi Thái cĩ ng i v i t ư th đĩ, h c ũng h ưng cho các đu ngĩn chân xu ng đát. Bn nên tránh các cu c th o lu n v chính tr vì Trung đơng là n ơi cĩ nhi u các cu c xung đt v chính tr đang ti p di n th ưng xuyên. đng th i b n khơng nên xa vào tình tr ng coi th ưng pháp lu t đa phươ ng, r ưu chè , nh u nh t vì c nh sát cĩ th p t i b t cúa lúc nào. 2. Tín ng ưng – Tơn giáo - Tín ng ưng: Là s tin t ưng vào cái gì siêu nhân và ni m tin đĩ chi ph i cu c sng tinh th n, v t ch t và hành vi c a con ng ưi. tín ng ưng là ph n quan trng trong đi s ng tâm linh c a con ng ưi. Nĩ t o ra s yên tâm, an u con ng ưi s tránh đưc nh ng r i ro trong cu c đ i. - Tơn giáo: Là hình th c t ch c cĩ c ươ ng l ĩnh, m c đích, cĩ nghi th c và h th ng lý lu n đ đưa l i cho con ng ưi m t tín ng ưng nào đĩ m t cách b n v ng. Trong kinh doanh du l ch, tín ng ưng – Tơn giáo là y u t c ơ b n t o nên các sn ph m du l ch tín ng ưng. Ví d : Du l ch Chùa H ươ ng, Núi Sam . đu ít nhi u mang tính ch t tín ng ưng. Trong m t qu c gia, các tài nguyên nhân v ăn, các cơng trình ki n trúc c . . cĩ giá tr đ u ít nhi u liên quan đn tơn giáo, tín ng ưng. ngồi ra, lịng tin, s kiêng k ca tín ng ưng – tơn giáo cĩ tác đng r t l n đ n tâm lý, nhu c u và hành vi tiêu dùng ca khách du l ch, đ n tâm lý, hành vi c a các nhĩm ng ưi tham gia ho t đ ng du l ch. Do đĩ tơn giáo – tín ng ưng là nh ng khía c nh c n đưc nghiên c u đ y đ và khai thác nĩ trong khi t ch c ho t đ ng kinh doanh du l ch. 12
14. 3. Tính cách dân t c Tiêu bi u cho dân t c là tính c ng đ ng v lãnh th và đi s ng kinh t , c ng đng v ngơn ng . Nh ng nét đ c tr ưng cho c ng đ ng đưc bi u hi n trong n n v ăn hố c a các dân t c đĩ. Tính cách dân t c là nh ng nét đin hình riêng bi t, mang tính n đ nh, đ c tr ưng trong các m i quan h c a dân t c. tính cách dân t c đưc bi u hi n trong các giá tr truy n th ng, trong v ăn h c, ngh thu t, trong phong t c t p quán. Trong cách bi u c m c a con ng ưi. . . cá nhân thu c qu c gia, dân t c nào thì tâm lý c a h ch u s chi ph i c a tính cách dân t c đĩ. Tính cách dân t c là thành ph n ch đ o trong b n s c v ăn hố c a t ng dân tc, nĩ là y u t t o ra nh ng s n ph m du l ch v ăn hố mang tính đ c tr ưng cho t ng dân t c. Ngồi ra khơng ch cĩ nh ng s n ph m du l ch v ăn hố và các s n ph m du lch khác, vi c tr c ti p ho c gián ti p gi i thi u v i du khách các giá tr , b n s c v ăn hố, tính cách c a dân t c mình c ũng làm t ăng thêm s d bi t, t ăng thêm s c quy n r ũ cho du khách. Do đĩ, các giá tr trong tính cách dân t c là tài nguyên du l ch. Thơng qua tính cách c a khách du l ch thu c v m t qu c gia nào đĩ, ng ưi kinh doanh ch đ ng t o ra các s n ph m du l ch phù h p, khơng b đ ng và ng c nhiên tr ưc hành vi ng x và hành vi tiêu dùng c a khách. M t khác gi i thi u v i khách v các giá tr , b n s c văn hố, tính cách c a dân t c mình thơng qua các hàng hố và d ch v du l ch. 4.Th hi u và “Mơt ” Th hi u và “M t” là s thích c a con ng ưi h ưng vào đi t ưng nào đĩ. Nĩ là hi n t ưng tâm lý xã h i khá ph bi n, lơi cu n s đơng ng ưi vào m t cái gì đĩ ( M t sn ph m tiêu dùng, m t cách ngh ĩ, m t cách trang trí, m t ho t đ ng . . .) Trong m t th i gian mà ng ưi ta cho là h p d n và cĩ giá tr . Th hi u khơng cĩ tính b n v ng, nĩ ph thu c vào đc đim c a cá nhân.Ti m i th i đim trong m i cá nhân th ưng t n ti nhi u th hi u khác nhau. Cũng nh ư các hi n t ưng tâm lý xã h i khác, th hi u và m t nh h ưng đ n tâm lý, nhu c u, đ c bi t là đn hành vi tiêu dùng c a khách du l ch. Ngồi ra th hi u và m t cịn nh h ưng đ n ng ưi khách, nên trong kinh doanh du l ch c n k p th i n m bt đưc th hi u và phán đốn tr ưc th hi u c a khách du l ch. 5. B u khơng khí tâm lý Bu khơng khí tâm lý xã h i là m t hi n t ưng tâm lý xã h i phát sinh và phát tri n trong các m i quan h l n nhau, tâm lý c a ngưi này cĩ nh h ưng tr c ti p t i tâm lý c a ng ưi kia t o nên m t tâm tr ng chung c a t p th . Nĩi đn b u khơng khí tâm lý xã h i là mu n nĩi đn khơng gian, trong đĩ ch a đ ng tr ng thái tâm tr ng chung c a nhi u ng ưi. B u khơng khí tâm lý xã h i cĩ tác d ng thúc đy ho c kìm hãm s ho t đ ng c a con ng ưi. Ti m t di m du l ch hay trong doanh nghi p du l ch c n thi t ph i t o ra m t bu khơng khí tâm lý xã h i tho i mái, lành m nh. N u khơng th c hi n đưc điu này s nh h ưng x u t i tâm lý, t i m c đ tho mãn c a khách du l ch, vì v y nĩ nh hưng đ n ch t l ưng s n ph m d ch v du l ch. Trong m t s tr ưng h p, b u khơng khí tâm lý xã h i cịn là y u t t ăng s c h p d n cho các s n ph m du l ch, là y u t thu hút khách du l ch đ n v i các s n ph m du l ch. CÂU H I TH O LU N 13
15. Tìm nh ng phong t c t p quán đ c tr ưng c a ba mi n B c – Trung – Nam. CÂU H I ƠN T P 1.Tâm lý xã h i là gì? Trình bày các qui lu t hình thành tâm lý xã h i. 2.Phong t c t p quán là gì? Trình bày s nh h ưng c a phong t c t p quán trong ho t đ ng du l ch. 3.Trong ho t đ ng du l ch c n khai thác nh ng đim gì c a phong t c t p quán, tơn giáo, tính cách dân t c, th hi u. CH ƯƠ NG III TÂM LÝ DU KHÁCH I. KHÁI QUÁT V DU L CH 1. Du l ch là gì Khi lồi ng ưi b ưc vào giai đon phân cơng lao đng l n th ba (nơng nghi p, ch ăn nuơi, cơng nghi p), nghành th ươ ng ngi p đưc tách ra kh i s n xu t v t ch t. Xã hi xu t hi n t ng l p th ươ ng gia, h đem hàng hố t n ơi này đn n ơi khác trao đi và làm n y sinh các nhu c u v v n chuy n, ăn , h ưng d n đĩ là c ơ s cho nghành du l ch ra đi. TheoI.Lpirơgi ơnic(1985 – Liên xơ c ũ )thu t ng du l ch bao g m 3 n i dung: - Cách s d ng th i gian r i bên ngồi n ơi c ư trú th ưng xuyên. - Mt d ng chuy n c ư đc bi t t m th i - Mt nghành kinh t phi s n xu t nh m ph c v nhu c u v ăn hố xã h i c a nhân dân. Nh ư v y theo ơng, du l ch là m t d ng ho t đng đc bi t c a ng ưi dân trong mt kho ng th i gian nhàn r i v i s di chuy n và l ưu l i t m th i bên ngồi n ơi c ư trú th ưng xuyên, nh m ngh ng ơi ch a b nh, phát tri n th ch t và tinh th n, và nâng cao trình đ nh n th c – v ăn hố ho c th thao kèm theo vi c tiêu th nh ng giá tr v t nhiên, kinh t và v ăn hố. Hay nĩi cách khác, du l ch là vi c đi l i, l ưu trú t m th i bên ngồi n ơi c ư trú th ưng xuyên c a cá nhân v i m c đích thỗ mãn các nhu c u đa d ng. 2 . Khách du l ch là gì. Thu t ng du l ch trong ti ng anh: Tour cĩ ngh ĩa là cu c d o ch ơi, cu c dã ngo i, ngày nay đã đưc qu c t hố là “Tourism”, cịn “tourist” là ng ưi đi du l ch hay cịn gi là du khách. Chúng ta cĩ th hi u Khách du l ch là nh ng ng ưi r i kh i n ơi c ư trú th ưng xuyên c a mình đn n ơi cĩ điu ki n đ ngh ng ơi, gi i trí nh m ph c h i, nâng cao sc kho , tham quan vãn c nh, tho mãn nhu c u tìm hi u, th ưng th c cái m i l , ho c k t h p vi c nhg ng ơi v i vi c h i h p, kinh doanh, nghiên c u khoa h c . Ti h i ngh c a t ch c Du l ch th gi i (WTO), tháng 9 – 1968, đã chính th c xác đnh: 14
16. -Khách du l ch là nh ng ng ưi l ưu l i m t đêm t i n ơi khơng ph i là nhà mình vi m c đích chính c a s di chuy n khơng nh m ki m ti n. -Khách du l ch qu c t bao g m: nh ng ng ưi hành trình ra n ưc ngồi v i m c đích th ăm vi ng ng ưi thân, ngh d ưng ch a b nh, tham gia các h i ngh , h i th o qu c t , ngo i giao th thao, th c hi n cơng v (kí k t h p đng mua bán th ăm dị th tr ưng ), nh ng ng ưi đi trên các chuy n tàu v ưt bi n đi d ươ ng. Cĩ hai lo i: khách du l ch và khách tham quan. S khác bi t gi a khách du l ch và khách tham quan là khách tham quan khơng l ưu l i qua đêm n ơi đn du l ch. II. PHÂN LO I KHÁCH DU L CH 1.Tâm lý du l ch theo gi i tính 1.1. Khách du l ch là n Trong vi c du l ch gi a nam và n cĩ đim khác nhau do y u t tâm lý và truy n th ng xã h i qui đ nh : -Cĩ đ nh y cm, đa c m, tinh t , t nh . - Sành ăn, tính tốn ti n ăn nhanh và th o. - Trong mua hàng, đi tham quan h k tính hay địi h i c n k , s ch s , g n gàng, khơng v a ý là phàn nàn, gĩp ý ngay. - Th ưng th n tr ng tr ưc s n ph m m i, l . - Thích mua s m - Ph n Châu Á e dè h ơn Ph n Châu Âu. 1.2. Khách du l ch là nam -Th ưng xơng xáo, b o d n và hay cĩ tính m o hi m trong du l ch. - Tính tình c i m , d m n, tiêu pha r ng rãi -Thích vui ch ơi, gi i trí, khám phá -Thích ăn c a l , dùng đ sang, tt và đơi khi ch y đùa, th thách nhà hàng. 2. Tâm lý du khách theo l a tu i 2.1.Du khách là ng ưi cao tu i: ðây là nhĩm ng ưi đ c bi t, đi du l ch th ưng đ an d ưng, ho c đi du l ch v i m c đích tơn giáo. - Thích yên t ĩnh, chuy n trị nh nh . ða s khơng thích giao ti p n ào. - ðánh giá ưu th c a du l ch nghiêng v giá tr c a th c t , tính ti n d ng, thái đ ph c v h ơn là hình th c. 2.2. Khách du l ch là tr em -Tính tình hi u đ ng, hay ngh ch ng m, li u l ĩnh, mãi ch ơi quên l i d n, hay vi ph m n i qui. -Hay tị mị, hi u k ỳ và b ưng b nh, d x y ra tai n n. -Hay b t ch ưc ng ưi l n và b n bè, ăn tiêu khơng bi t tính tốn. 3. Tâm lý du khách theo châu l c 3.1. Tâm lý ng ưi châu Á - ði s ng tình c m kín đáo, n ng tình nh lý. - Th ưng ăn ngon, l y ăn làm chu n. Trong ăn r t c u k ỳ v n u n ưng, gia gi m. Ăn u ng lâu, hay ng i chi u. - Trong chi tiêu h tính tốn và dè s n. - Thích x ưng hơ theo quan h gia đình, thích m i chào v n vã. - Tơn tr ng l nghi, tín ngh ĩa. 15
17. - Kín đáo, dè d t trong giao ti p - Chú tr ng v n đ chào h i. Chào h i đúng l nghi là th ưc đo c a ph m h nh. Luơn tơn tr ng th b c trong giao ti p. - Ít b c l cá tính, tuân th n n p xã h i “Gi ng nh ư v i m i ng ưi” đây là nguyên t c ng x t i cao. 3.2. Tâm lý ng ưi Châu Âu - Cĩ l i s ng th c t , c i m , đ cao ch ngh ĩa cá nhân, quí tr ng t do cá nhân. - Cĩ tác phong cơng nghi p chu n xác, trong gi gi c sinh ho t đưc “K h ach hố”. -H đ u thích du l ch, k t h p du l ch v i cơng tác ho c nghiên c u văn hố khoa h c ho c kinh doanh, gi nào vi c y, nhanh, chính xác. -H khơng thích nĩi v đ i t ư, nhìn vào đi t ư. -Sng sịng ph ng, cơng khai theo pháp lý ( khơng ưa xin x , nâng giá tr tu ỳ ti n ). -Làm vi c vui ch ơi, cĩ k h ach, r t ghét s tu ỳ ti n. -Khơng thích nĩi chuy n đ i t ư v chính tr , ch thích nĩi chuy n v ăn hố ngh thu t và làm ăn kinh t . -Trong giao ti p th ưng cĩ thĩi quen chào h i, c m ơn, xin l i. Ưa thích vui ch ơi, gi i trí. - Rt chú tr ng các nghi th c trong giao ti p : + Trnh tr ng: G i đúng ch c danh, khơng g i b ng tên riêng khi khơng đưc phép. + Các doanh nhân luơn xem tr ng trang ph c. + Hay ti p khách t i nhà hàng khách s n, ưa dùng n ưc hoa và hay t ng quà. 3.3- Tâm lý ngưi Châu Phi -Ng ưi dân s ng theo đ i gia đình.Ch ngh ĩa “Gia t c tr ” th ng tr trong xã hi. -Tơn sùng đo giáo: cĩ nhi u t p t c k ỳ c c, kh t khe. -Rt hi u khách và l phép. 3.4. Tâm lý ng ưi Châu M -Tr c tính, th c t , tình c m rõ ràng, hay tranh lu n. -Vui tính, c i m , thân thi n, coi tr ng nghi th c đ i v i ph n . -Rt hi u khách, th ưng m i khách đ n nhà. N u đưc m i nên mang theo quà. -Khi trị truy n thích ng i sát bên khách, đơi khi cịn ghé vào tai khách trao đi. -Trong tranh cãi th ưng cĩ c ch m nh: khua tay, đp bàn, nh ưng khi đã tho thu n thì luơn th c hi n kh n tr ươ ng. - ðiu quan tâm nhi u là đa v và giàu sang. 4. Tâm lý du khách theo qu c gia, dân t c 4.1.Tâm lý du khách là ng ưi Trung Qu c Trung qu c là m t n ưc cĩ l ch s và n n v ăn minh lâu đ i, m t n n v ăn hố rc r v i nh ng thành t u to l n v k thu t và ngh thu t. Nh ng c v t di tích lch s ngàn x ưa, nh ng th ng c nh hùng v ĩ, tuy t v i cùng v i cơng trình đ s hàng ngàn năm cịn t n t i quy n r ũ khách du l ch t b n ph ươ ng đ v . ðc đim chung : 16
18. -Là nh ng con ng ưi giàu lịng th ươ ng ng ưi, sâu s c trong quan h , hào hi p cao th ưng trong c ư x . - Thơng minh, c n cù và kiên nh n. Cĩ đ u ĩc làm ăn l n và tính tốn kinh t gi i. - R t kín đáo và thâm thuý -Th ươ ng gia Trung Qu c n i ti ng là m m m ng và khéo chi u lịng ng ưi. -Sng theo đ i gia đình, cĩ quan h huy t th ng, h hàng kh ăng khít. Do chính sách m i gia đình ch cĩ m t con nên ng ưi Trung Qu c coi con h là trên h t. B i vy h ưng d n viên du l ch c n quan tâm đ n con c a h . -Ph n th ưng nghiêm trang v i ng ưi ngồi. -Thích b u khơng khí thân m t, c i m nh ư trong gia đình. - Trong giao ti p th ưng nĩi to và nĩi nhi u. luơn coi tr ng l i m i tr c ti p. -Kh u v + Ng ưi Trung Qu c ăn nhi u và bi t th ưng th c đ ăn, cĩ nhi u k thu t n u ăn c u k ỳ, ph c t p. + Thích u ng trà. Trà u ng là trà xanh pha trong m và c c. H th ưng u ng trà vào lúc sáng s m, sau các b a ăn no, vào chi u t i, trong lúc trị chuy n, đàm đo. *. ðc đim du l ch - Du khách th ưng đi theo nhĩm, theo các ch ươ ng trình du l ch tr n gĩi c a các cơng ty du l ch Trung Qu c t ch c. -Qu ng cáo v i ng ưi du l ch Trung Quc c n nh n m nh “Gía r ” nh ưng ch t lưng cao ho c đ m b o. -Du khách Trung Qu c th ưng ít nĩi ti ng n ưc ngồi. Thơng tin qu ng bá bng ti ng Trung Qu c là điu r t c n thi t. Ví d các bi u hi n trong nhà v sinh các đim du l ch ch ghi b ng ti ng Anh thì khách Trung Qu c s r t khĩ tìm th y và khơng bi t cách s d ng. -Ng ưi Trung Qu c n i đ a th ưng cĩ thĩi quen làm nh h ưng đn ng ưi xung quanh nh ư n ào, đi kéo lê dép l t x t trong khách s n. H th ưng khơng đĩng c a phịng vì khơng thích dùng máy điu hồ nhi t đ . ð tránh b t nh ng phi n hà này, các khách s n nên phân h cùng m t t ng l u. - H th ưng ch n du l ch ng n ngày. ( 2 đn 3 ngày ) - L ưu trú trong khách s n 2 – 3 sao và s d ng d ch v cĩ th h ng trung bình khá -Th ưng chú ý giá r nh ưng giá tr chuy n đi cao. Rt hi m ng ưi Trung Qu c dùng th tín d ng mà h th ưng mang nhi u ti n mt. Do đĩ h s r t m ng n u các đim du l ch n ưc ngồi s d ng đ ng nhân dân t đ trao đ i mua bán. -An tồn và yên n n ơi du l ch là điu quan tâm đ u tiên c a khách du l ch Trung Qu c. -Th ưng đi du l ch v i tính ch t tham quan, thích tìm hi u các phong t c l . Thích tham quan các khu du l ch cĩ c ơ s h t ng t t, đ c bi t là các cơng ty phát tri n hi n đ i đ m r ng t m nhìn qu c t c a mình. H thích n ơi du l ch cĩ b u khơng khí vui v , khoan khối nh ư trang tr i, gia đình. -Khách du l ch Trung Qu c thích mua s m và thích đn nh ng c a hàng n i ti ng. H th ưng mua nh ng hàng hố khơng cĩ ho c r h ơn n ưc h .Vì ph n l n ng ưi Trung Qu c nghi n thu c lá. Trong khách s n nên đt nhi u g t tàn thu c nh ng n ơi mà khách đt chân đ n. -Yêu c u làm th t c Vi Sa, h chi u ( Pasport ) d và nhanh. 17
19. -S d ng thang máy quen thu c -Kiêng c m đũ a tay trái. 4.2. Khách du l ch ng ưi Hàn Qu c - ðt n ưc Hàn Qu c. M t trong nh ng đ t n ưc cĩ l ch s lâu đ i. ð t n ưc này coi tr ng giáo d c, vì nĩ t o ra ngu n nhân l c c n thit cho s phát tri n kinh t và khoa h c, k thu t. Văn hố Hàn Qu c ch u nh h ưng m nh m c a đ o ph t, kh ng. Ki n trúc nhà gi ng ng ưi Nh t, ng i trên sàn và khơng đi giày dép trong nhà. *. ðc đim chung - Trong n p s ng hi n đ i, ng ưi Hàn Quc vn gi đưc nh ng nét truy n th ng, h r t coi tr ng b n s c v ăn hố dân t c và đ cao giáo d c. -Luơn đ cao truy n th ng hi u ngh ĩa v i cha m , t tiên thu chung v chng, trung thành v i b n, kính tr ng th y, ph c tùng lãnh đo. ðây là 05 đc tính quan tr ng nh t trong v ăn hố truy n th ng. -Thanh niên Hàn cĩ ý th c ngh ĩa v , trách nhi m v i nhà n ưc r t cao. H cĩ xu h ưng s ng hi n đ i, th c t , n ăng đ ng, d hồ mình và thích nghi v i hồn c nh mi, thích đi du l ch và tham d các ho t đ ng mang tính ch t phong trào. -Trong giao ti p + Ng ưi Hàn Qu c d g n, giao ti p c i m , tho i mái, th ưng nĩi nhi u, nĩi to. Thích tranh cãi, luơn th hi n là ng ưi ham h c h i, n ăng đ ng c n cù, coi tr ng đo đ c và y u t tinh th n. + Thích đi du ngo n. Hàn Qu c cĩ r t nhi u b o tàng, cung đin, đình chùa, lăng t m, các cơng viên và các đa danh l ch s . + Hâm m th thao. Cĩ mơn võ TeaKwondo n i ti ng th gi i. Thích leo núi, bơi l i, đánh gơn, l ưt ván. . . luơn th d c, th thao trong th i gian r i, đi b và Tenis là hai mơn đưc ưa chu ng nh t. -Tp quán trong giao ti p +Ngĩn tr và ngĩn cái t o thành hình trịn: chúc b n giàu cĩ. + Kiêng s 4 vì âm đc s 4 đ ng âm v i t : ch t + Ng ưi Hàn Qu c khơng t gi i thi u mà ch ng ưi khác gi i thi u + M t yêu c u c ơ b n trong đàm phán là: “Kibun ” cĩ ngh ĩa là c m giác bên trong. H khơng mu n làm ăn v i ai đã gây t n th ươ ng tình c m bên trong c a h . - Kh u v : g n gi ng Vi t Nam +C ơm tr ng và c ơm đn là mĩn ăn chính, ăn c ơm v i nhi u mĩn tu ỳ vùng, tu ỳ mùa. + Mĩn Kinshi ( Rau c i tr n gia v và n ưc s t ) là mĩn ăn dân t c và là ni m t hào c a ng ưi Hàn Qu c. + Rau mu i nhi u gia v th ưng là b p c i, c c i hay d ưa chu t, rau c n tr n ti, g ng, hành t và tép. + Canh là mĩn ăn khơng th thi u c a b a ăn. M i ng ưi cĩ m t bát canh riêng nh ưng các mĩn ăn khác đưc đ t chung nh ư Vi t Nam. Khi ăn dùng thìa và đĩa. + Gia v hay cay, do đĩ t là th khơng th thi u trong b a ăn. *. ðc đim khi đi du l ch - Ng ưi Hàn Qu c luơn luơn gi b n s c dân t c khi đi du l ch. H là nh ng ng ưi sơi n i, c i m , vui v nh ưng l ch s và cĩ tính t ch khá cao. - Thích th lo i du l ch bi n, ngh ng ơi, tìm hi u du l ch v ăn hố. 18
20. - ði du l ch th ưng k t h p v i m c đích kinh doanh -Ng ưi Hàn Qu c th ưng s d ng các d ch v cĩ th h ng trung bình, khá. H quen s d ng các trang thi t b hi n đ i. 4.3. Khách du l ch ng ưi ðài Loan *. ðc đim chung - Ng ưi ðài Loan r t hi u khách và nhi t tình - Cĩ ý th c tơn tr ng pháp lu t - Ch ăm ch , c n cù khơng c u k ỳ, sinh ho t cĩ nh ng nét t ươ ng đng v i ng ưi Vi t Nam. - Hay cĩ thĩi quen la hét nh ng yêu c u c a h và nĩi to ti ng. - Ăn tr u là m t t p quán ph bi n ðài Loan. - Ăn nhi u + Sáng: ăn nhanh và đơ n gi n. + Tr ưa: ăn trong quán và khơng u ng r ưu bia trong b a sáng và tr ưa. *. Trong giao ti p - Thích s d ng các nghi th c qu c t , cách chào h i, b t tay . Nhưng nĩi chung khơng quá c u k ỳ. -Nĩi cám ơn, xin l i là c n thi t nh ưng khơng c n thi t ph i cúi g p ng ưi khi chào. N c ưi luơn đưc coi tr ng. - Khi m i khách ðài Loan nên g i gi y m i tr ưc 02 tu n và nên tránh ngày l . Khách đưc m i nên mang theo m t mĩn quà nh ( Hoa, qu , đ l ưu ni m ). - Khơng t ý c m đ v t c a h . Nên khen ng i và t ra yêu thích đ v t c a h. - Tr ng l ngh ĩa trong giao ti p, nghi th c g p nhau là nh ng c ch khoan thai, mc th ưc. Vi c chào h i đúng qui cách là m t bi u hi n c a ph m h nh. - Tơn tr ng tơn ty tr t t nên s kính n h u nh ư là m t nét n i b t trong giao ti p xã h i. Ng ưi già r t đưc kính tr ng. Ng ưi ðài Loan ít g i tên riêng trong trị chuy n th ưa g i. - B t tay là ki u chào ph bi n -Giao ti p b ng đin tho i ph bi n, d dàng và thu n l i *. ðc đim khi đi du l ch - Du khách ðài Loan cĩ m t s hi u bi t khá đ y đ v các t ch c du l ch qu c gia: SinGaPore, Thái Lan, Nh t B n, Hàn Qu c và Trung Qu c . . . H th ưng cĩ nhi u kinh nghi m đi du l ch n ưc ngồi. - Ph n cĩ nh h ưng quy t đ nh trong vi c l a ch n đ a ch du l ch nào đĩ. H th ưng t tìm hi u và quy t đ nh chuy n đi. - ð chu n b m t chuy n đi th ưng d đ nh trong 06 tháng và gi ch ít nh t 01 tháng tr ưc ngày kh i hành. - Khi đi du l ch thích ch n vào mùa xuân và mùa hè, th i gian ngh th ưng t mt đ n ba tu n. -Khách du l ch ðài Loan th ưng ưa chu ng nh ng ch ươ ng trình du l ch tr n gĩi. 4.4. Khách du l ch ng ưi Anh *. ðc đim chung - L nh lùng, tr m l ng, th c t và b n r n ( Là ng ưi c a cơng vi c ). 19
21. - Thích th c ti n, ng n g n, khơng ưa dài dịng, giàu đu ĩc th c t . - Ng ưi Anh theo ch ngh ĩa c t c, luơn gi thái đ dè d t, gi ý. - Luơn tơn th gia đình, ít thay đi và cĩ tính tuy n th ng cao. - Trong quan h giao ti p th ưng gi thái đ nghiêm ngh , th ưng đ ng cách ng ưi đ i tho i 50cm. - N i ti ng l ch lãm, cĩ v ăn hố ( ðưc g i là Gentlemen ng ưi phong nhã ) th ưng r t l ch thi p trong c x , k c khi tình hình b t l i cho h . -Khơng thích đùa c t, hài h ưc, ghét ba hoa, phù phi m. Khi tán th ưng r t ít v tay tán th ưng nhi t li t. Nh ưng h sung s ưng khi đưc ti p xúc v i nh ng ng ưi uyên bác, tài n ăng giúp h hi u bi t thêm. -Trong giao ti p tránh h i v tơn giáo, chính tr , và nh ng phi n tối v s c kho . ð tài nĩi chuy n h p d n và gây xúc đng nh t là th i ti t “Thay đ i d dàng nh ư th i ti t n ưc Anh ”. - M t s t p quán Anh : + Ngày 14/02 ngày h i tình yêu + Ngĩn tr gõ lên cánh m ũi “Hãy gi bí m t ” + Ngĩn tr vu t mi m t và kéo dài th p xu ng “Anh đ ng b p tơi ” + Th ưng ít b t tay, ch b t tay sau khi xa nhau lâu ngày ho c t ý c m ơn. - Trong sinh ho t h là nh ng ng ưi tơn tr ng th i gian, chú ý đ n v n đ v sinh, s ng ăn n p các c ơ s v t ch t mà h s d ng. Th ưng gi nghiêm k lu t, nhi u ti n tiêu xài nh ưng r t k n k , t m và th n tr ng trong thanh tốn. -Th ưng khơng l ưu tâm đn các ngơn ng khác. Ch s d ng ngơn ng c a h . - Yêu thích mèo và hoa t ươ i. Thích đi du l ch - K : + Th t Ca ra vát k sc vì lo i này cĩ th ph ng theo trang ph c quân đ i và nhà tr ưng. + L y chuy n hồng gia ra ch gi u *. ðc đim khi đi du l ch : - Thích đn các n ưc cĩ khí h u nĩng, bãi t m đ p và c ư dân nĩi ti ng Anh. - Thích đi du l ch ng n ngày v i đon đưng hành trình ng n. - Mu n cĩ nhi u điu ki n, ph ươ ng ti n đ ch ơi th thao n ơi du l ch - Trong th i gian ngh ng ơi, khách du l ch Anh thích quan h , ti p xúc và vui nh n theo ki u cách riêng c a h . Khi gi i trí th ưng cĩ tính đơn điu nh ưng đc đáo. Thích gi i trí trong Casino. - Mu n đưc tham quan nhi u n ơi trong chuy n hành trình - Ph ươ ng ti n v n chuy n đưc yêu thích là máy bay và tàu thu . - Thích ngh l u tr i n ơi du l ch - ðc bi t quan tâm t i giá c du l ch các n ưc s c mua n ơi du l ch th p. - Kh u v : + ðim tâm nhi u mĩn trong đĩ ph i cĩ trà, s a, cà phê. Truy n th ng là mĩn cháo và tr ng tráng. + Quen ăn các mĩn ăn gà quay, Cá rán, th t đúc, dê n ưng, ít ăn n ưc s t ( n ưc st b c hà + n ưc chanh ép ) + Ưa thích các mĩn ăn ch bi n t cua, c, ba ba , rùa , r n , đ c bi t t cá + Khơng ưa nh ng mĩn ăn giàu tinh b t + Ng ưi Anh th ưng ưa thích nh ng mĩn ăn cĩ lưng đ m, béo v a ph i và cĩ mùi th ơm. 20
22. + Ít u ng cà phê. Hay u ng trà theo ki u Anh ( Trà pha thêm vài gi t s a ). H th ưng u ng trà vào gi đim tâm, tr ưc và sau b a ăn tr ưa. Vào 17 ho c 23 gi ( B a ph chi u đưc g i là Afternoon tea ) + Ng ưi Anh cũng thích u ng r ưu, đ c bi t là trong các b a ti c và khi đi du lch, h th ưng dùng các lo i r ưu nh ư: Whisky, vang ( Wine ) và Brandy. Chú ý ch rĩt ti p r ưu, trà cho ng ưi Anh khi ly c a h đã đưc u ng c n. + D n ăn, ngồi cách d n bàn theo ki u Âu, ng ưi Anh cịn cĩ cách đư a lên bàn tt c các mĩn ăn m t l n. + Khi ăn ng ưi Anh c m úp đĩ a hay đ th a m t chút mĩn ăn đ th hi n s lch s . *. Trong kinh doanh - Ng ưi Anh luơn th n tr ng và kín đáo, khơng đưc v l ưng, khốc vai và b t tay b ng hai tay. Nên h n ch t i thi u các va ch m c a c ơ th . - Khơng đưc li c nhìn th ư ho c gi y t trong v ăn phịng hay h i v nh ng khía c nh cơng vi c khơng liên quan đn mình. - ði đúng gi là chuy n quan tr ng và là nguyên t c. -Vì tơn tr ng s riêng t ư nên ng ưi Anh th ưng ít m i khách đ n nhà ăn c ơm mà đ h tu ỳ ý đ nh li u. 4.5.Khách du l ch ng ưi M *. ðc đim chung - Thơng minh, th đ an, hay phơ tr ươ ng - Cĩ tính n ăng đng cao, r t th c d ng.V i h m i hành đng đu đưc cân nh c k trên nguyên t c l i ích thi t th c. Nh ng gì sâu xa, tinh t , mang nét v ăn hố tao nhã, thanh l ch khơng h p v i h . ðiu này th hi n rõ trong ki n trúc, ho t đ ng và c trong giao ti p. Ví d : Quan ni m cái gì đ s , to l n là đp. - Giao ti p r ng, k t b n d , th ưng khơng khách sáo và câu n hình th c: g i tên khơng cĩ ngh ĩa là thân m t. - T c đ làm vi c nhanh chĩng kh n tr ươ ng - Vui ch ơi cũng r t sơi đ ng và mãnh li t: bĩng b u d c, Hockey trên b ăng, bĩng r - Tính cách c i m , phong cách s ng t nhiên, tho i mái. - Ng ưi M ít b t tay: nam ch b t tay khi đưc gi i thi u ho c lâu ngày g p l i. N khơng b t tay khi đưc gi i thi u, ít b t tay khi t giã. Tr nh ng tr ưng h p làm ăn kinh doanh. - S n i ti ng là m t bi u hi n c a thành cơng và đng ngh ĩa v i nh p đ ( Càng t t b t càng đưc n tr ng ) - Ngưi M quan ni m r ng: sang – hèn là ch tài s n, nên m c tiêu c a h là ca c i, ti n b c. ð di n t h nh phúc h nĩi: “ I Feel like a milion dollar ”. Ng ưi M r t t hào v ti n c a h . - Ch ngh ĩa cá nhân là c t lõi c a n n v ăn hố M . H r t coi tr ng cá nhân và tính t do. Ph N quen s ng đ c l p và ch đ ng trong m i cơng vi c, tr cĩ phịng riêng khơng ph thu c vào cha m và khơng mu n cha m quan tâm ho c qu y r y. - V i m i quan h , ti p xúc g p g đ u ph i h n hị báo tr ưc. Trong giao ti p cái quan tr ng là n c ưi đ u tiên ( N u h thích n c ưi c a ta thì ta đã là b n c a h ) H cho r ng khơng ph i che d u tình c m, mà hay bi u l thái quá. H hay c ưi tho i 21
23. mái, khơng đem tin d cùng n c ưi mà v i thái đ quan tâm đau bu n. Thích đưc đĩn ti p n ng h u nh ư m t ngơi sao. Hai ch th th ưng đưa câu chuy n đ n ch k t thúc cu c giao ti p đĩ là tu i tác và ti n b c ( H i v thu nh p là điu t i k ). - Tránh h i v ch ng tc, tơn giáo ( m t nhà chính tr Pháp nĩi: “Pháp cĩ 03 lo i tơn giáo và 280 lo i Format, cịn Hoa k ỳ cĩ 03 lo i Format và 280 tơn giáo ” ). Khơng thích nghe nĩi nhi u. Tránh đ ng quá g n đ khơng th vào m t ng ưi đi di n. - Ng ưi M trong giao ti p đưc coi là ng ưi khơng va ch m, ngồi nh ng cái ơm khi g p và chia tay. R t tin vào s c m nh huy n bí. K s 13. S g p mèo đen, gươ ng v . -Kh u v : khơng c u k ỳ trong ăn u ng, khơng thích nghe nĩi nhi u và l nghi phi n tối. Ng ưi M ăn nhi u ( m t su t bng 02 ng ưi ăn ) và yêu c u tuy t đ i s ch s. -Mĩn ăn truy n th ng: s ưn rán, bánh cua, bánh mì k p th t gà. Thích ăn ng t ln m n. *. ðc đim đi du l ch - ðc bi t quan tâm đ n điu ki n an ninh tr t t n ơi du l ch. Thích th lo i du lch bi n. Mơn th thao ưa thích nh t t i đim du l ch: Tennis, b ơi l i, l n bi n, thích đưc quan tâm nhi u n ơi trong chuy n đi, thích tham gia h i hè và cĩ nhi u d ch v vui ch ơi gi i trí. Ph ươ ng ti n giao thơng th ưng s d ng là ơ tơ du l ch đ i m i. Phươ ng ti n lưu trú, th ưng các khách s n hi n đ i. R t chú ý đ n ngo i hình c a hưng d n viên du l ch. Kh t khe trong khi đánh giá ch t l ưng ph c v . - Kh u v : Ăn ph Vi t Nam, nh ng th c ăn ch bi n s n ( s ch, r, nhanh ). Hay v a đi v a ăn, khơng thích ăn nĩng quá. ð u ng ph i th t l nh. Thích n ưc l c đã kh trùng ho c n ưc khống tinh khi t. - Ưa thích d o ph , ng m c nh b ng xích lơ. 4.6. Khách du l ch ng ưi Pháp *. ðc đim chung: Thơng minh, l ch thi p, nhã nh n và khéo léo trong l ĩnh vc ti p xúc, tơn tr ng t do cá nhân. Tr ng hình th c, c u k ỳ và sành điu trong ăn mc. R t hài h ưc và châm bi m tr ưc cái gì thái quá. Trong giao ti p th ưng c ư x nh nhàng nh ưng nghiêm túc. Trong quan h xã h i, h gi ki u cách và tr ng hình th c, cĩ s phân bi t đ ng c p trong quan h , cĩ s phân bi t rõ ràng trong cách chào, cách nĩi, cách vi t th ư và đc bi t là cách c ư x đ i v i ph n . R t d m ch lịng v i nh ng s ơ xu t nh c a ng ưi n ưc ngồi. Thích vui ch ơi, gi i trí tơn tr ng tình b n. -Tp quán c a ng ưi Pháp Rt ít m i b n v nhà, ph n l n m i ra nhà hàng. N u đưc m i dùng c ơm gia đình là m t vinh d l n. Ngày 1/8 là ngày h i du l ch. Ngĩn tay tr ch vào thái d ươ ng ch ng t s ngu ng c. - Ng ưi Pháp k : Hoa cúc màu vàng vì nĩ bi u th s ch t chĩc. Hoa c m ch ưng th hi n s xui x o. Con s 13 đem l i s khơng may m n. H khơng thích đ cp đ n s riêng t ư trong gia đình và bí m t trong buơn bán khi nĩi chuy n. - Kh u v ăn u ng : Thích ăn các lo i bánh ng t, Pa tê cĩ t i. Thích ăn các mĩn n ưng rán, tái cịn lịng đào, các mĩn n u nh . Hay ăn súp vào bu i t i. Tráng mi ng b ng mĩn ng t và hoa qu t ng h p. Ăn h t th c ăn cĩ ngh ĩa là khen ng i tài nu b p, khi ly r ưu v ơi m t n a thì ti p thêm r ưu, nh ưng khi khơng u ng thêm nên ung c n ly là ch ng t đã đ r i. 22
24. - Khơng nên hút thu c lá trong các b a ăn, khơng thích ng i ăn cùng bàn v i ng ưi khơng quen bi t. ð i v i ng ưi Pháp ăn u ng là m t ngh thu t, b a ăn cĩ th kéo dài 3 đn 4 gi . Các mĩn ăn c a h khơng ch c u k ỳ, đc đáo mà cịn sàng l c t t c nh ng tinh hoa nh t v v ăn hố m th c. *. ðc đim khi đi du l ch - M c đích chính th ưng là ngh ng ơi và tìm hi u làm giàu v n tri th c b n thân. Ít nĩi ti ng n ưc ngồi. Cĩ thĩi quen cho ti n thêm đ bày t s hài lịng đi v i ng ưi ph c v . - Ph ươ ng ti n giao thơng thích s d ng:Ơ tơ, máy bay Thích ngh t i các nhà ngh 3, 4 sao và các ki u nhà ngh gi i trí. Thích và đam mê c nh V nh h Long và ưa các mĩn ăn Vi t Nam, r u “Cu c l i ”. - Yêu c u ch t l ưng ph c v cao. 4.7. Khách du l ch ng ưi ð c *. ðc đim chung - Thơng minh, t ư duy ch t ch , ti p thu nhanh nh y và d t khốt. Cĩ tài t ch c, ý chí cao, s ng và làm vi c luơn theo m t k h ach c th . Cĩ nhi u tham v ng ti t ki m. - Trong giao ti p: Ng ưi ð c th ưng đ ng cách đ i t ưng h ơn 50cm. R t hay bt tay khi g p nhau. Coi tr ng tính chính xác, đúng gi . ð u ĩc th c t ưa hi u qu . Sng sịng ph ng và th c t . Trong nhi u tr ưng h p đưc cho nh ưng v n tr ti n. R t coi tr ng hành vi trung th c. H chú ý hình th c. Th ươ ng gia ðc hay m c áo đ m vai và đi m ũ ph t, chu ng nghi th c và th t c. R t th n tr ng v i các cu c giao d ch , các cu c h n đ u ph i x p đ t tr ưc. Luơn đúng gi , n u khơng s b đánh giá là thi u tơn tr ng. Ghét s đưng đ t, n u ng ưi cĩ h c v , h mu n b n nh điu đĩ và nh c h c v c a h nhi u l n trong đàm tho i. - Kh u v : Ng ưi ð c cĩ mĩn th t hun khĩi n i ti ng. Ngày l t t, hay ăn ng ng quay c con. ð c bi t hay ăn th t bị và các mĩn ch bi n t cá. Các mĩn sào n u hay s d ng nhi u b ơ, thích các mĩn ăn cĩ s t, đ c bi t là s t tr ng cĩ s a kem t ươ i. Súp th ưng ăn đ c. Bu i t i hay ăn đ ngu i, thích các lo i bánh ng t, đ m cà phê. Các mĩn ăn ph n nhi u ch bi n t khoai tây. Mĩn đ c tr ưng c a ng ưi ð c là th t thái lát và khoai tây rán. Mĩn ăn đ m i khách quí là th t bị s ng tr n v i lịng đ tr ng s ng, ăn v i mu i và hành khi ăn u ng khơng nĩi chuy n n ào, khong cĩ ti ng va ch m mnh. *. ðc đim khi đi du l ch - R t tin vào vi c qu ng cáo du l ch. Thích đn nh ng n ơi cĩ du l ch bi n phát tri n và điu ki n an ninh đ m b o. Chi tiêu n ơi du l ch ít nh ưng l ưu l i lâu. -Thích cĩ nhi u d ch v vui ch ơi gi i trí và các cu c tham quan t p th , th ưng đi du l ch theo ki u tr n gĩi. Hành vi c a khách du l ch ð c r t t nhiên, hay t cao và coi th ưng các dân t c khác. - Phươ ng ti n giao thơng ưa thích: ơ tơ, du l ch máy bay, xe l a, th ưng l ưu trú ti khách s n 2, 3 sao. R t hay đánh giá v ch t l ưng ph c v và bày t thái đ rõ ràng. - Thích các bãi t m kho thân, ð c, kho thân c ũng là m t bi u hi n v ăn hố. - Khi d n bàn ăn cho khách du l ch ð c, nên d n bàn ăn theo t ng vùng đa lý vì ng ưi vùng này khơng thích gi ng nĩi vùng khác. 23
25. 4.8. Khách du l ch ng ưi ITaLia *. ðc đim chung - Ng ưi ItaLia nĩi nhi u, l c quan, say mê âm nh c, coi tr ng s g n gàng, ki u cách và sang tr ng. Hào phĩng và thi t tha vi du l ch, h r t đúng h n khi g p, làm vi c v i ng ưi ItaLia khơng nên đi th ng vào v n đ mà câu chuy n mào đu là r t quan tr ng. - T p quán + Khi giao ti p luơn cĩ xu h ưng đ n g n đ i t ưng, khi mu n đưa các câu h i thì cong ngĩn tay l i, khi t ng hoa và quà tránh hoa cúc và s l . U ng rưu khơng đưc say. Trong khi ăn u ng khơng hút thu c lá. - Ph n đi m t mình r t thích đàn ơng đĩn r ưc b t k ỳ c ơ h i nào. Ng ưi ItaLia thích th i trang, nên th ưng ăn m c l ch s , ch i chut, g n gàng. *. ðc đim đi du l ch - Th ưng đi du l ch ng n ngày, ch s d ng k ỳ ngh m t l n trong n ăm ( T gi a tháng 7 đ n đ u tháng 9 ). - Th ưng thích tham quan các thành ph n i ti ng v phong cách và v ăn hố. - Thích th lo i du l ch bin, đi ch ơi đêm và quan tâm đn mua hàng. - Th ưng đi du l ch c gia đình và l ưu trú t i các khách s n sang tr ng đ ti n nghi - Ph ươ ng ti n giao thơng s d ng ưa chu ng là xe l a, ơ tơ du l ch và máy bay. - L ưu l i n ơi du l ch v i th i gian ng n, quy t đ nh kh i hành nhanh, khơng theo l ch trình đã đnh. 4.9. Khách du l ch ng ưi Nga *. ðc đim chung:Th ng th n, d t khốt, d hồ thu n, trong giao ti p c i m , d hồ mình và thích nghi v i ng ưi xung quanh. R ng l ưng, chân thành trong các mi quan h . - Dân t c Nga đơn h u, th t thà, ham hi u bi t. Ưa thích c c s ng phĩng khống, g n g ũi v i thiên nhiên. - H gi n d trong sinh ho t, đơn gi n trong ăn u ng. *. ðc đim đi du l ch - Thích đi theo gia đình ho c các nhĩm b n bè, ho c theo đồn, thích đn n ơi cĩ cnh s c thiên nhiên. Thích th ăm nhi u di tích l ch s , các danh lam, th ng c nh, các phong t c t p quán và các truy n thuy t ly k ỳ. - Khách du l ch Nga thích vui v , đàn hát và thích hài h ưc, quan tâm nhi u đ n vi c mua hàng và các v t k ni m khác c a chuy n đi. - Kh u v + Thích các mĩn quay, các mĩn n u ăn ph i nh , thích các lo i th t xay nh , rán hay om cĩ s t. + Gia v n u và mĩn ăn th ưng cĩ nhi u b ơ, kem + Quen ăn các lo i rau: b p c i, cà chua, d ưa chu t, khoai tây, c c i đ , xà lách ăn kèm các lo i th t viên ho c ninh nh . Và quen ăn d ưa chu t, b p c i mu i chua. + Mĩn ăn ph bi n: cá ưp mu i hun khĩi. + Hay u ng n ưc chè đen nĩng pha đưng và mt vài lát chanh + R t thích các lo i r ưu ( Vodka ), hay u ng Wodka đ . 24
26. + Tr ưc khi ăn th ưng u ng Cognac, Wkisky, sau đĩ u ng r ưu nh . Sau b a ăn th ưng dùng Coffee Chocola ca cao và hoa qu . 5. Tâm lý khách du l ch theo ngh nghi p 5.1. Khách du l ch là ng ưi ch huy ( Ross ): Bao g m các giám đ c, ng ưi qu n lý, “Ơng ch ”. . . Các c ơ quan, xí nghi p. - Ưa thích ho t đ ng ( Ho t đ ng trí ĩc, chân tay, s c m t, điu b ). - Nhi u ham mu n ( V t ch t, tham v ng, quy n l c, và ái tình ). - Quy t đ nh v n đ m t cách l , ch c ch n và sáng su t. - Hành đng theo lý trí h ơn là tình c m. - Coi tr ng l i h n, ti t ki m th i gian - Tác phong đĩnh đc, ch t ch trong giao ti p - Yêu c u cao v ti n nghi v t ch t và ăn u ng. - hay phán xét và b t li ng ưi ph c v . 5.2.Khách du l ch là ngh s - Giàu tình c m, giàu trí t ưng t ưng, kh n ăng liên t ưng cao - Hào phĩng trong giao ti p mang s c thái tâm h n lãng m n. Hành đng theo tình c m h ơn lý trí - Tác phong bo d n, t nhiên, điu b điêu luy n, và ng x r t nh y. ð cao s thích cá nhân - Trong sinh ho t th ưng thích gì làm n y - S ng theo c m h ng, ít ch u tác đ ng tâm lý c a c p trên 5.3- Khách du l ch là các nhà kinh doanh - Ưa ho t đ ng, cĩ nhi u kinh nghi m trong giao ti p, cĩ kh n ăng thuy t ph c cao, khơn ngoan, láu cá, nhanh nh n - Ưa s nhanh g n, ti n l i, rõ ràng. Quan tâm nhi u đ n tình hình th tr ưng, giá c . - Trong giao ti p th ưng t ra giàu cĩ, thích phơ tr ươ ng hay kiêng k , tin vào vn s 5.4. Khách du l ch là các nhà khoa h c - Tri th c r ng, hi u bi t nhi u, tác phong sinh ho t đàng hồng, m c th ưc, tơn tr ng các qui đ nh chung - Thích đưc tơn tr ng và đi x l ch thi p. Yêu c u cao v phong cách giao ti p, tính chính xác và trung th c ng ưi ph c v - Tính ơn hồ và t ch cao, thích suy t ư, t tìm tịi.Tác phong chính xác, kiên trì - Thích bơng đùa, hài h ưc, d ti p xúc v i m i ng ưi. Ăn u ng khơng c u k ỳ, ưa t nh , l ch thi p 5.5. Khách du l ch là cơng nhân - N ăng n , ho t bát, chân thành. Thích sinh ho t theo tính ch t h i ngh nghi p, d hồ đng cùng m i ng ưi - Sinh ho t gi n d , nh ng ng ưi lao đng n ơi cĩ ti ng n nhi u: d cáu g t, chán n n, thích yên t ĩnh, ng i di chuy n đi l i - Nh ng ng ưi lao đng điu ki n kh c nghi t:can đm, d m o hi m, cĩ tính bn b , cĩ nhu c u cao v ngh ng ơi gi i trí 25
27. - Nh ng ng ưi lao đ ng trong nh ng cơng ngh tinh x o: tr m t ĩnh, tác phong ch m ch p, thích gi i trí n ơi g n g ũi thiên nhiên, phĩng khống 6. Tâm lý khách du l ch theo tín ng ưng tơn giáo 6.1. Tâm lý ng ưi theo đo Ph t - Giàu lịng nhân t , bác ái, an ph n th th ưng, r t nh n n i, đơi khi nh n nh c, coi lao đng là điu ki n b ích, c n thi t - Yêu thích bình yên, yên t ĩnh, d hồ h p v i các đ o khác - Cĩ nhi u t p t c kiêng k ( xem ngày gi , l vái, th p h ươ ng ) 6.2. Tâm lý ng ưi theo đ o h i - H là tín đ th th n A La. Trung thành và tin t ưng tuy t đ i. Cĩ t c ăn kiêng th t các lo i vào tháng 3 hàng n ăm - Tuân th ch t ch các qui đ nh c a l h i, ăn chay nh n đĩi ( Tháng 9 l ch h i giáo là tháng 2 ), l hi u sinh ( Gi t c u làm l t ) . 6.3.Tâm lý ng ưi theo đ o thiên Chúa - Tin vào Chúa tr i m t cách tuy t đ i và r t trung thành - Tín đ là nh ng ng ưi hi n lành, th t thà, t t b ng, và ch t phát - Cĩ nhi u t p t c kiêng k , l nghi r t v ăn hố - Trong giao ti p nên c n tr ng vì h là nh ng ng ưi s n sàng t vì đo 7. ðc đim tiêu dùng c a khách “Ba lơ ” - ði du l ch v i hành lý gi n d . ðây là nh ng ng ưi th c s đ n v i c nh quan thiên nhiên và con ng ưi Vi t Nam v i tính tị mị ham hi u bi t c a h ( Th ưng đ tu i t 17 – 25 ) - Th ưng tìm ki m thiên nhiên qua nhi u kênh khác nhau r i quy t đ nh Tour ca mình - Ph ươ ng ti n giao thơng ch y u là tàu ho . T i đim tham quan th ưng dùng xe ơ tơ ho c thuê xe đp, xe ơm - Luơn ti t ki m chi phí t i đa. Khai thác t i đa các y u t đ a ph ươ ng v i m c đích đi đưc nhi u n ơi - Ăn u ng đơn gi n. Bánh mì k p th t, và t t c các mĩn ăn Vi t Nam t i quán bình dân. U ng bia h ơi ch p nh n các mĩn ăn đim tâm t 5.000 đ – 10.000 đ/ b a. B a ăn chính khơng quá 25.000 đ/ b a. C quán nào đơng khách du l ch “Ba lơ ” là vào và rt chung thu v i s n ph m - Thuê phịng 6 – 15 Usd cho 2 – 4 ng ưi/phịng th m chí cịn th p h ơn - Th i gian l ưu l i các đim du l ch th ưng t 2 – 3 ngày III. TÂM TR NG C A KHÁCH DU L CH 1.Tâm tr ng c a khách du l ch – Tâm trng ban đ u c a khách du l ch + Cĩ th gị bĩ, khơng tho i mái, e ng i nh ng n ơi du l ch xa l + Tâm th s n sàng b ưc vào c c gi i trí, ngh ng ơi v i hy v ng t t đp v nơi du l ch - Khách du l ch khi đi du l ch v i tâm tr ng d ươ ng tính, th ưng là ng ưi r t hăng hái, nhanh nh n, c i m , nhi t thành, d v ưt qua nh ng tr ng i ban đ u, d hồ mình vào các ho t đ ng giao ti p, d th a nh n và hài lịng v i ng ưi ph c v , chi 26
28. tiêu ti n nhi u và d dàng, s d ng d ch v nhi u h ơn và kéo dài th i gian ngh , cĩ th quay l i. - Sau chuy n đi du l ch th ưng nh ng c m t ưng du l ch trong ng ưi du khách này rõ r t, sâu đ m, và h s là ngu n qu ng cáo, tuyên truy n cho khu du l ch đĩ - Khách du l ch đi du l ch mang l i tâm tr ng âm tính: bu n chán, th đ ng, d mt m i, d n i nĩng, khĩ tác đ ng, d ph n ng gay g t, hay th ơ, đãng trí. Khĩ ph c v và th ưng gây nên s khĩ ch u cho c hai bên. - Khách du l ch trong tình tr ng Stress : Tâm tr ng r t ph c t p, tuy nhiên cĩ th nh n ra qua nh ng hành vi mang tính vơ ý th c c a h : ánh m t vơ h n, hành vi vơ đnh . . . Vi c c i thi n tình tr ng Stress c a con ng ưi khơng h đơn gi n . . . Trong ph c v c n tơn tr ng đ i x cơng b ng, tránh nh ng hành vi và l i nĩi làm cho hồn c nh x u h ơn. Cĩ th cách ly khách v i mơi tr ưng xung quanh m t cách t nh b ng cách nh n m nh đ n s tho i mái và ti n l i cho khách. 2. Các nhân t nh h ưng đ n tâm tr ng c a khách du l ch - Nhân t ch quan: Bao g m c ơ c u đ c đim tâm lý: s c kho , khí ch t, tính cách dân t c, ngh nghi p, giai c p trình đ v ăn hố, tơn giáo, gi i tính và kh n ăng thanh tốn. Các y u t này đĩng vai trị quy t đ nh trong s hình thành tâm tr ng ban đ u ca khách du l ch. - Nhân t khách quan: Bao g m tồn b th gi i xung quanh v i nh ng đ c đim và thành ph n c a nĩ, nhân t này cĩ th làm cho tâm tr ng ban đ u c a du khách đưc gi v ng và phát tri n theo chi u h ưng tích c c ho c cĩ th phá v tâm tr ng ban đ u c a du khách. T hy v ng đ n th t v ng và phát tri n theo chi u h ưng xu đi. Các nhân t khách quan đưc x p thành 04 thành ph n, các thành ph n đĩ khác nhau đ c đim riêng c a nĩ và tác đng theo cách này hay cách khác t i tâm tr ng ca khách du l ch + Mơi tr ưng thiên nhiên + Nh ng giá tr v ăn hố, l ch s cĩ s c h p d n c ũng là y u t t o nên tâm tr ng d ươ ng tính cho khách du l ch. + N p s ng v ăn hố, phong t c t p quán đin hình, đc đáo c a dân đ a ph ươ ng cĩ th mang đ n cho khách nhi u điu m i l , thích thú v i n t ưng đ p + C ơ s v t ch t k thu t, và vi c m r ng nhi u lo i d ch v cĩ ý ngh ĩa quan tr ng và đĩng vai trị quy t đ nh đ duy trì tâm tr ng tích c c c a khách du l ch IV. S THÍCH CA KHÁCH DU LCH 1. Khái ni m S thích là m t bi u hi n c a h ng thú. ðĩ là thái đ c a du khách đ i v i đ i tưng nào đĩ cĩ ý ngh ĩa đ i v i du khách và đem l i s khối c m cho du khách do s hp d n, lơi cu n c a đ i t ưng đĩ. Nh ư v y trong s thích cĩ 02 y u t g n bĩ ch t ch v i nhau. - ði t ưng gây ra s thích ph i cĩ ý ngh ĩa đ i v i du khách - ði t ưng ph i cĩ s h p d n, lơi cu n đem l i c m xúc d ươ ng tính cho du khách. S thích đưc th hi n qua s l a ch n ph bi n c a con ng ưi tr ưc m t đ i tưng nào đĩ. ði t ưng đĩ cĩ s c thu hút s t p trung chú ý, điu khi n s suy ngh ĩ và thúc đy con ng ưi hành đng. 27
29. 2. S hình thành s thích du l ch S thích đưc hình thành trên c ơ s c a các nhu c u, nh ưng khơng ph i m i nhu c u c a cá nhân đ u tr thành s thích mà ch cĩ nhu c u c p đ khát v ng m i là n i dung c a s thích. S thích bao gi c ũng đưc cá nhân ý th c, hi u rõ ý ngh ĩa ca nĩ đi v i đ i s ng c a h . Do đĩ s thích lơi cu n, thu hút cá nhân v phía đ i tưng t o ra s khát khao ti p c n và đi sâu vào đi t ưng. Khác v i nhu c u, mu n cho m t s thích cá nhân t n t i ph i tho mãn 02 điu ki n : - Cái gây ra s thích ph i đưc cá nhân hi u rõ ý ngh ĩa c a nĩ đi v i đ i s ng riêng c a mình - Cái đĩ ph i gây ra các cá nhân nh ng xúc c m d ươ ng tính. Chính thành ph n này mang tính đc tr ưng đ phân bi t nĩ v i nhu c u. S phát tri n s thích trong tiêu dùng du l ch c a con ng ưi ph thu c vào : - S phát tri n c a các s n ph m du l ch - ðc đim tâm lý – xã h i c a cá nhân - Trào l ưu c a xã h i trong du l ch - M c đích đ ng c ơ c a chuy n du l ch 2.1. N u đ ng c ơ đi du l ch là đi ngh ng ơi, gi i trí ph c h i tâm sinh lý thì s thích c a du khách th ưng là - Thích đi theo nhĩm, thích s yên t ĩnh, th ơ m ng - Thích đi theo các chuy n bao tr n, đn nh ng n ơi du l ch n i ti ng.Thích nh ng ho t đ ng vui ch ơi nh ư t m n ng, l ưt ván, vui đùa trên cát. Thích th ăm vi ng bn bè, ng ưi thân quen n ơi du l ch.Thích giao ti p v i khách du l ch khác. Thích ph ươ ng ti n giao thơng cĩ t c đ cao.Thích cĩ nhi u d ch v ăn ngh , gi i trí, ch p nh, mua s m và ch t l ưng c a d ch v đã đưc qu c t hố. 2.2. N u đi du l ch đ “Khám phá ”, tìm hi u s thích c a h th ưng là -Thích phiêu l ưu, m o hi m t i nh ng n ơi xa xơi, hoang dã, thích tìm tịi cái mi - Thích hồ mình vào n n v ăn hố đ a ph ươ ng - ði l i nhi u và thích mua quà l ưu ni m đ c đáo - Ch p nh n nh ng ti n nghi ăn t i thi u 2.3. N u đi du l ch v i đ ng c ơ cơng v , h i ngh thì s thích là - Phịng ng cĩ ch t l ưng cao cĩ đ ti n nghi ph c v cho vi c hồn thành cơng vi c m t cách nhanh chĩng, thu n l i, n ơi h i h p, h th ng thơng tin ph ươ ng ti n in n. - Tính chính xác trong ph c v , l ch s , chu t t - Ăn u ng, ti c tùng - ð c đ cao 2.4. N u đi du l ch đ ch a b nh thì s thích là - ð c ph c v ân c n, chu đáo - ðưc đ ng viên, an i - Cĩ nhi u d ch v ph c v cho vi c ch a b nh - Khơng khí n ơi du l ch tinh khi t, trong lành - B u khơng khí tâm lý xã h i n ơi du l ch tho i mái, chan hồ 28
30. Tuy nhiên s thích c a con ng ưi l i tu ỳ thu c vào “M t ” du l ch trong t ng kỳ. Hi n nay xu h ưng du l ch c a khách ph ươ ng Tây, M là đn ðơng Nam Á.Vành đai Thái Bình d ươ ng, đn vùng đt cịn trinh nguyên. CÂU H I TH O LU N 1. Hi n nay xu h ưng và s thích c a khách du lch nh ư th nào ? 2. Làm th nào đ tho mãn t i đa nhu c u c ơ b n trong du l ch c a du khách. CÂU H I ƠN T P 1. Trình bày các phong t c t p quán m t s vùng. 2. Phân lo i khách du l ch theo gi i tính. Xây d ng cách th c ph c v v i t ng lo i khách. 3. Phân lo i khách du l ch theo l a tu i. Xây d ng cách th c ph c v v i t ng lo i khách. 4. Phân lo i du khách theo châu l c. 5. Phân lo i du khách theo Qu c Gia, Dân t c. 6. Phân lo i du khách theo ngh nghi p. 7. Phân lo i du khách theo tín ng ưng tơn giáo 8. Phân tích các y u t nh h ưng đ n tâm tr ng c a khách du l ch 9. Trình bày s thích c a khách du l ch. CH ƯƠ NG IV 29
31. NH NG V N ð CHUNG V GIAO TI P I. KHÁI NI M CHUNG 1.Giao ti p là gì? Giao ti p là hình th c đ c tr ưng cho m i quan h con ng ưi v i con ng ưi mà qua đĩ n y sinh s ti p xúc tâm lý và đưc bi u hin, các quá trình thơng tin, hi u bi t rung c m, nh h ưng tác đ ng qua l i l n nhau. - Giao ti p là m t hi n t ưng đ c thù c a con ng ưi, ngh ĩa là ch riêng con ng ưi m i cĩ giao ti p th c s khi s d ng ph ươ ng ti n ngơn ng ( Nĩi, vi t, hình nh ngh thu t . . . ) và đưc th c hi n ch trong xã h i lo i ng ưi. - Giao ti p đưc th hi n s trao đ i thơng tin, s hi u bi t l n nhau, s rung cm và nh h ưng l n nhau. 2. Ch c n ăng c a giao ti p - Ch c n ăng thơng tin hai chi u gi a hai ng ưi hay hai nhĩm ng ưi. - Ch c n ăng t ch c, điu khi n ph i h p hành đng c a m t nhĩm ng ưi trong ho t đ ng cùng nhau. - Ch c n ăng giáo d c và phát tri n nhân cách. 3. Vai trị c a giao ti p trong đi s ng cá nhân và xã h i - Giao ti p là điu ki n t n t i c a xã h i lồi ng ưi. Khơng cĩ giao ti p khơng cĩ t n t i xã h i. Giao ti p là c ơ ch bên trong c a s t n t i và phát tri n c a xã h i, nĩ đc tr ưng cho tâm lý ng ưi. - Thơng qua giao ti p cá nhân gia nh p các m i quan h xã h i v i các cá nhân khác trong các nhĩm xã h i và quan h v i tồn xã h i. - Qua giao ti p con ng ưi ti p thu n n v ăn hố và bi n thành cái riêng c a mình, đng th i cá nhân đĩng gĩp vào s phát tri n n n v ăn hố xã h i. - Qua giao ti p con ng ưi n m b t đưc các chu n m c đ o đ c c a xã h i, các giá tr xã h i c a ng ưi khác, c a b n thân trên c ơ s đĩ t điu ch nh, điu khi n b n thân theo các chu n m c xã h i Qua đĩ ta th y giao ti p cĩ vai trị r t quan tr ng trong đ i s ng c a cá nhân, ca xã h i. Trong ho t đ ng khơng th khơng cĩ s giao ti p gi a ng ưi v i ng ưi, vì giao ti p là điu ki n, ph ươ ng ti n đ xây d ng m i quan h gi a ng ưi v i ng ưi . Trong quá trình giao ti p cĩ s trao đ i thơng tin giúp con ng ưi hi u bi t l n nhau, nh ưng s hi u bi t l n nhau c a con ng ưi ch u nh h ưng c a n t ưng tri giác ban đu, c a đ nh hình xã h i và ch u nh h ưng c a hi u ng ánh hào quang. 4.Các hình th c giao ti p - C ăn c vào ph ươ ng ti n giao ti p ta cĩ: Giao ti p b ng v t ch t; giao ti p b ng ngơn ng ; giao ti p b ng tín hi u phi ngơn ng . - C ăn c vào tính ch t và qui cách giao ti p ta cĩ: Giao ti p chính th c và giao ti p khơng chính th c. - C ăn c vào s l ưng và thành ph n tham gia vào quá trình giao ti p ta cĩ : Giao ti p gi a cá nhân v i cá nhân ( Giao ti p nhân cách ). Giao ti p gi a cá nhân v i nhĩm. Giao ti p gi a nhĩm v i nhĩm. - C ăn c vào kho ng cách giao ti p ta cĩ: Giao ti p tr c ti p và giao ti p gián ti p. Tuỳ theo m c đích, n i dung và đi t ưng giao ti p mà ta cĩ th s d ng lo i giao ti p nào cho phù h p nh m đem l i hi u qu cao nh t 30
32. 5 .Các k n ăng giao ti p 5.1.Khái ni m K n ăng giao ti p là kh n ăng nh n bi t nhanh chĩng nh ng bi u hi n bên ngồi và đốn bi t di n bi n tâm lý bên trong c a con ng ưi ( v i t ư cách là đi t ưng giao ti p ) trong quá trình giao ti p. ðng th i bi t s d ng ph ươ ng ti n ngơn ng , bi t cách đnh h ưng đ điu ch nh và điu khi n quá trình giao ti p đt hi u qu . 5.2.Các nhĩm k n ăng giao ti p 5.2.1.Nhĩm các k n ăng đ nh h ưng : nhĩm các k n ăng này đưc bi u hi n kh n ăng d a vào tri giác ban đu v các bi u hi n bên ngồi trong th i gian và khơng gian giao ti p đ đốn bi t m t cách t ươ ng đi chính xác các di n bi n tâm lý đang di n ra trong đi t ưng, trên c ơ s đĩ đnh h ưng m t cách h p lý cho m i quan h ti p theo. Nhĩm k n ăng đnh h ưng bao g m: - K n ăng tri giác:C ăn c vào bi u hi n bên ngồi mà phán đốn tâm lý. Ng ưi cĩ k n ăng tri giác t t cĩ th d dàng phát hi n di n bi n tâm lý c a đi t ưng giao ti p. - K n ăng chuy n t tri giác vào nh n bi t b n ch t bên trong các đc đim nhu c u, đng c ơ, s thích cá tính c a đi t ưng giao ti p. *Rèn luy n các k n ăng đnh h ưng: +Hi u rõ “ ti ng nĩi” c a ngơn ng c ơ th +Rèn luy n kh n ăng quan sát, tích lu kinh nghi m trong quá trình s ng +Quan sát th c nghim b ng các tranh nh, b ăng hình. +Tham kh o kinh nghi m dân gian t ưng m o 5.2.2Các nhĩm k n ăng đ nh v : là nhĩm k n ăng cĩ kh n ăng xác đnh đúng v trí giao ti p đ t đĩ t o điu ki n cho đi t ưng ch đng. Th c ch t đây là k năng bi t cách thu th p và phân tích, x lý thơng tin. *Rèn luy n k n ăng đnh v : + Rèn tính ch đng và điu ti t các đc đim tâm lý c a b n thân + ðánh giá đúng v trí thơng tin c a mình và c a đi t ưng giao ti p. 5.2.3 Nhĩm k n ăng điu khi n quá trình giao ti p: Bi u hi n kh n ăng lơi cu n, thu hút đi t ưng, bi t duy trì h ng thú, s t p trung chú ý c a đi t ưng. Nhĩm k n ăng điu khi n g m: - K n ăng làm ch tr ng thái tình c m khi ti p xúc và kh n ăng t kìm ch . - K n ăng làm ch các ph ươ ng ti n giao ti p: ngơn ng và phi ngơn ng . * Rèn luy n k n ăng điu khi n quá trình giao ti p + Hi u rõ đi t ưng giao ti p: s thích thĩi quen, thú vui c a đi t ưng giao ti p + Nâng cao trình đ v ăn hố, trình đ ngh nghi p và b i d ưng nhân cách c a b n thân. + Luơn chân thành c i m , t tin. Khơi hài, dí d m và c m thơng. + Luơn t ch , bao dung và đ l ưng 6 . Phong cách giao ti p 6.1.Khái ni m Phong cách giao ti p là h th ng các ph ươ ng th c ng x n đnh c a cá nhân trong quá trình giao ti p. Nĩ bao g m m t h th ng hành vi, c ch , l i nĩi đưc s dng trong quá trình giao ti p. Phong cách giao ti p c a cá nhân ch u s chi ph i c a cái chung ( Lồi ng ưi ), cái đc thù ( c ng đng ) và cái cá bi t. T đc đim trên, c u trúc c a phong cách 31
33. giao ti p đưc t o b i tính chu n m c và tính linh ho t. M c đ c a hành vi v ăn minh trong giao ti p c a cá nhân đưc đánh giá thơng qua c u trúc này. Tính chu n m c bi u hi n qui ưc ( d ưi d ng truy n th ng đo đc, l giáo, phong t c t p quán) và nh ng qui đnh khác. ðây là nh ng tác phong hành vi r t n đnh, b n ch t do tính ch t c a h th ng th n kinh qui đnh và do nh ng ph n x cĩ điu ki n đã đưc c ng c khá v ng b n tr thành thĩi quen c a cá nhân trong ng x hàng ngày qui đnh. Tính linh ho t bi u hi n trình đ v ăn hố, h c v n kinh nghi m, tr ng thái tâm lý, đ tu i, gi i tính và đc đim ngh nghi p c a m i cá nhân. ðây là nh ng hành vi, c ch r t linh ho t, c ơ đng xu t hi n b t th ưng đ giúp cho con ng ưi mau thích ng v i bi n đng c a hồn c nh. Nĩ là nh ng kinh nghi m ng x c a t ng cá nhân do đ nh y c m c a b ĩc, c a trí tu m i ng ưi, t o ra ng x linh ho t trong t ng tình hu ng c th . Phép l ch s trong giao ti p là m t trong nh ng tiêu chu n đ đánh giá phong cách giao ti p c a cá nhân. Phép l ch s đưc c u thành b i: + Trang ph c v sinh cá nhân + Cách chào h i b t tay + T ư th trong giao ti p + Ngơn ng trong giao ti p Ngày nay nhi u doanh nghi p đã l a ch n tiêu chu n 4S: t ươ i c ưi, l ch s , mau l và chân thành ( Smile, Smart, Speed, Sincerity ) 6.2. n t ưng ban đ u trong giao ti p n t ưng ban đu là khi g p nhau đng th i ng ưi ta v a nh n xét và đánh giá, va cĩ thi n c m hay ác c m ngay t phút đu tiên khơng ch ph i nghiên c u, kh o sát hay thí nghi m n t ưng ban đu là y u t r t quan tr ng trong giao ti p. S nh n bi t, đánh giá và l a ch n l n nhau trong quá trình giao ti p ph n l n ch u s chi ph i c a n tưng ban đu ( C m giác đu tiên ). C u trúc tâm lý ca n t ưng ban đu bao g m: - Thành ph n c m tính ( chi m ưu th ) g m nh ng d u hi u b ngồi nh ư: trang ph c, dung m o, c ch , điu b , gi ng nĩi - Thành ph n lý tính ( logic ) g m nh ng d u hi u v ph m ch t cá nhân ( tính cách, khí ch t, n ăng l c). - Thành ph n c m xúc: g m nh ng d u hi u bi u hi n tình c m ( yêu, ghét ) tu ỳ theo m c h p d n th m m bên ngồi. B n ch t ca n t ưng ban đu chính là thơng qua các kênh c m giác mà cá nhân cĩ đưc các c m giác và s tri giác ban đu v ng ưi ti p xúc v i h . S tri giác ban đu t o ra n t ưng ban đu v ng ưi đi tho i. Vì v y khi ti p xúc v i ai đĩ, ta nên c g ng gây đưc thi n c m ban đu v đi t ưng, chính nĩ là cái chìa khố c a thành cơng trong các giai đon giao ti p ti p theo. Tr ưc khi giao ti p, cá nhân th ưng cĩ s t ưng t ưng v đi t ưng mà h s g p. S t ưng t ưng này ch u s chi ph i c a các hi u ng: - Hi u ng “hào quang”: c m nh n và đánh giá đi t ưng giao ti p theo hình nh khuơn m u cĩ tính lý t ưng hố, theo các ngh nghi p và các ki u ng ưi khác nhau. C m nh n này th ưng hay xu t hi n khi ta ti p xúc v i nh ng ng ưi làm vi c trong nh ng 32
34. nghành ngh hay c ơ quan, t ch c cĩ ti ng t ăm mà tên tu i và thành tích c a h đã đưc kh ng đnh trong xã h i. - Hi u ng “ đng nh t”: c m nh n và đánh giá đi t ưng theo cách đng nh t ng ưi đĩ v i b n thân, theo ki u “t b ng ta suy ra bng ng ưi”. Ho c đng nh t h v i đám đơng trong t ng lo i ngh nghi p và ki u ng ưi. - Hi u ng “khác gi i”: cho r ng đi t ưng là ng ưi “ ngo i đo” vi l ĩnh v c, chính ki n hay s quan tâm c a mình, t đĩ chu n b tâm th giao ti p mang tính hình th c, l ch s hay chinh ph c. - Hi u ng “kho ng cách xã h i”: ng m so sánh v th , vai trị xã hi, tên tui c a đi t ưng v i b n thân đ chu n b t ư th giao ti p t cho là thích h p. - Hi u ng “ đa lý”: nh ng n t ưng ho c hi u bi t c a b n thân ta v m t x s hay vùng đt nào đĩ, v con ng ưi, t p quán, v ăn hố c a h và ta gán hình nh c a h v i nh ng n t ưng và s hi u bi t mang tính ch quan đĩ . Các hi u ng này th c hi n theo c ơ ch “ yêu nên t t, ghét nên x u”. Do hi u ng này mà n t ưng ban đu trong giao ti p cĩ th tr nên tích c c hay ng ưc l i và t đĩ cĩ nh h ưng tr c ti p đn k t qu c a ho t đng. II. NGƠN NG TRONG GIAO TI P 1. Vai trị c a ngơn ng trong giao ti p - Khi m t ng ưi này giao ti p v i ng ưi khác đ u ph i s d ng ngơn ng ( Nĩi ra thành l i hay vi t ra thành ch ) đ truy n đ t, trao đ i ý ki n, t ư t ưng tình c m cho nhau. Nh ng ng ưi câm khơng nĩi đưc ( ngày c tr ưng h p h khơng th vi t thành ch ) thì h di n đ t ý ngh ĩ, tình c m c a h b ng c ch , nét m t và c ch c a hai bàn tay . . . ðĩ là ph ươ ng ti n giao ti p đưc th ng nh t cho nh ng ng ưi câm trong m t n ưc đ h s d ng trong quá trình giao ti p. - ða tr m t, hai tu i ch ưa bi t giao ti p b ng ngơn ng vì nĩ ch ưa bi t nĩi. Ng ưi l n mà v n ngơn ng nghèo nàn thì nhi u khi t ra lúng túng, vì khơng tìm ra đưc đúng t ng c n thi t đ di n đ t điu mình mu n nĩi. ðiu đĩ làm h n ch ch t lưng và hi u qu c a m i l n giao ti p. Nh ng ng ưi cĩ v n ngơn ng phong phú thì rt thu n l i trong giao ti p, h di n đ t d dàng và chính xác nh ng điu h mu n nĩi và h cĩ th di n đ t v n đ m t cách h p d n v i tính thuy t ph c cao. Trong th c t cĩ nh ng ng ưi vi t r t hay nh ưng l i nĩi r t d : nĩi ch m ch p, nĩi lí nhí, khĩ kh ăn khơng l ưu lốt. - Cĩ nh ng ngh nghi p mà s giao ti p địi h i ph i cĩ trình đ phát tri n ngơn ng cao ( Vi t và nĩi đu gi i , đc bi t là nĩi ). Ch ng h n: ngh d y h c, ngh lu t sư, ngh qu ng cáo, ngh phát thanh viên . Cĩ nh ng lo i ho t đng vi c s d ng ngơn ng nh ư là m t n ăng l c ngh nghi p và đưc đào t o c n th n nh ư: Giáo viên dy h c, lu t s bào ch a cho k ph m t i, phát thanh viên đc tin, h ưng d n viên du lch, di n viên đin nh và sân kh u. . . - Trong giao ti p, ngơn ng khơng ch bi u đ t, ý ngh ĩ, tình c m c a con ng ưi mà nĩ cịn th hi n trình đ h c v n, trình đ v ăn hố và giá tr nhân cách c a con ng ưi. Nh ưng ta c ũng khơng nên ch c ăn c vào ngơn ng c a ng ưi đĩ đã vi vàng nh n đ nh và đánh giá nhân cách c a h m t cách sai l ch, mà c n ph i c ăn c vào vi c làm th c t c a h ch khơng ph i s “ đĩng k ch ”, “ đánh l a, đánh l c h ưng”. Bi vì, trong quá trình giao ti p vì m t lý do nào đĩ, th m chí vì m t thĩi quen con ng ưi khơng nĩi đúng s th t nh ư h ngh ĩ, c m xúc hay cĩ ý đ nh nh ư th này nh ưng li nĩi và vi t khác đi cĩ th gi m nh đi hay c ưng điu lên, th m chí nĩi ng ưc hồn 33
35. tồn ngh ĩa là h đã nĩi d i. Nh ư v y ngơn ng khơng ch là ph ươ ng ti n, ph ươ ng pháp đ truy n đ t thơng tin, di n đ t, biu l trung th c th ng th n nh ng điu con ng ưi hi u bi t, suy ngh ĩ và c m xúc, mà cịn là ph ươ ng ti n và ph ươ ng pháp đ con ng ưi che d u, xuyên t c s th t, đánh l c h ưng đ i t ưng trong giao ti p. 2. Nh ng đ c đim và phong cách ngơn ng c a cá nhân trong giao ti p 2.1 ðc đim v ngơn ng c a cá nhân Ngơn ng c a cá nhân th ưng mang nh ng đ c đim sau - Tính c i m : Là s th hi n m nh m v nhu c u giao ti p. Ng ưi cĩ đc đim này th ưng hay ti p xúc trao đ i tâm t ư tình c m v i nh ng ng ưi khác và h cĩ đi s ng n i tâm r t phong phú. - Tính kín đáo: Th ưng ít b c l tâm t ư tình c m v i nh ng ng ưi khác do h khơng cĩ nhu c u giao ti p ho c khơng quen ti p xúc v i nhi u ng ưi. - Tính nĩi nhi u: Là nh ng ng ưi khơng t ch , ki m ch đưc ho t đ ng ngơn ng , h nĩi nhi u và khơng cĩ s l a ch n c n thi t, h ít ho c khơng nghe đưc l i nĩi c a đ i t ưng giao ti p v i mình và khơng đ ý xem ng ưi khác mu n gì và cĩ thái đ nh ư th nào . . . - Tính hùng bi n: Là nh ng ng ưi cĩ s th ng nh t gi a ý ngh ĩ và l i nĩi, m c đích giao ti p đưc th hi n m t cách rõ ràng, sinh đng giàu hình nh và đy s c thuy t ph c trong l i nĩi. 2.2. Phong cách ngơn ng trong giao ti p - Phong cách sinh ho t: ngơn ng chân th t trong vi c s d ng t . - Phong cách v ăn ngh :ngơn ng đưc dùng m t cách bĩng b y, trau chu t mang tính v ăn ngh . - Phong cách khoa h c: ngơn ng mang tính lơ gíc ch t ch , rõ ràng và chính xác. - Phong cách cơng tác: là ngơn ng đưc s d ng theo các qui cách đã đưc th ch hố theo m u nh t đ nh cho t ng lo i cơng tác. III. M T S QUI T C GIAO TI P XÃ H I 1. Quan tâm đn con ng ưi, th hi n tình c m gi a ng ưi v i ng ưi trong cu c s ng. Quan tâm đ n ng ưi khác là điu khơng th thi u đưc trong b t c m i quan h nào. S quan tâm t i nhau giúp ng ưi ta tránh đưc c m giác b b r ơi gi a cu c đ i. Cĩ quan tâm t i nhau mi cùng nhau chia x ng t bùi, v ưt qua nh ng khĩ kh ăn c a cu c sng đ i th ưng. Nh ư ta th ưng hay nĩi: “Ni m vui đưc chia s s tăng lên g p đơi. N i bu n đưc chia s s v ơi đi m t n a”. 2 Trong giao ti p ph i bi t tơn tr ng ng ưi khác Trong giao ti p ch cĩ tơn tr ng mình là sa vào ch ngh ĩa v k và khơng th cĩ nh ng quan h t t đ p v i nh ng ng ưi xung quanh. ð a v , quy n th , ch c t ưc, s c đp, s c m nh, tài n ăng . . . c ũng khơng cho phép ai đt mình lên trên ng ưi khác. Trong quan h xã h i, trong kinh doanh . . . ch ng ai mu n mình b h th p. M t s phê phán khơng khéo léo, thi u t nh s làm ng ưi khác c m th y b xúc ph m. Trong bt c v n đ quan tr ng nào, n u ta bi t tơn tr ng ý ki n c a nhau thì k t qu s t t đp h ơn. Vi c chuy n hố t ch ngh ĩa v k sang tơn tr ng ngưi khác là ngu n g c ca m i c ư x t t. 3- Luơn kh ng đ nh con ng ưi, tìm ưu đim ng ưi khác 34
36. Mt chuyên gia tâm lý đã nĩi: “Cái v n quí nh t c a ta là n ăng l c khêu g i đưc lịng h ăng hái c a m i ng ưi. Ch cĩ khuy n khích và khen ng i m i làm phát sinh và gia t ăng nh ng tài n ăng quí nh t c a ng ưi ta mà thơi. Tơi bi t ch c cĩ ng ưi s nĩi: Ph i ! Ai l gì cái thuy t m t ng t ch t ru i ! N nh hĩt cho ng ưi ta lên mây xanh ch gì ! Nh ưng ơng ơi ! Ng ưi thơng minh h khơng c n câu đâu ! ” đây l i khen t ng ph i khác v i l i n nh hĩt. L i khen ph i xu t phát t đáy lịng, t thâm tâm mà ra, hồn tồn khơng v l i. Nhà tâm lý h c Emerson nĩi : “ ðng ti c l i cám ơn và khuy n khích ! Nh ng l i nĩi đĩ, ít lâu sau ta cĩ th quên, nh ưng nh ng ng ưi đưc ta khen t ng s hoan h và luơn nh c nh t i”. Ví d : H c sinh A ch h c bình th ưng. L n đ u tiên em đưc đưc 7. Cơ giáo đã đ ngh c l p v tay khen ng i vì bn đã cĩ ti n b . 4.Qui t c đ nh v : Bi t đ t v trí mình vào v trí c a ng ưi khác đ đi x . ðĩ là qui t c bi t đ t v trí mình vào v trí c a ng ưi khác đ suy ngh ĩ, đ thơng cm khi ng x , đ c bi t là khi c n gĩp ý ki n v i ng ưi khác. Ng ưi Vi t Nam cĩ câu : “Trách ng ưi hãy ngh ĩ đ n ta”. N u ta khiêm t n nh n tr ưc r ng ta c ũng ch ng hồn tồn gì r i m i trách ng ưi khác, thì ng ưi đĩ khơng th y khĩ ch u l m. ðây là tâm s c a m t ng ưi Cha: Th ng nhĩc ăn c p ti n mua k o, tơi gi n lm “N m xu ng, hai roi ”. Tơi đ nh đánh, b t ch t nh l i chuy n n ăm x ưa c ũng tr c tu i nĩ, tơi t ng ăn c p ti n c a Cha tơi. Phát hi n, ng ưi nĩi: “Th t x u h ! Nay tr m vài đng, mai vài ch c . . . ri t con s là tên tr m chuyên nghi p ! ” Nĩi xong ng ưi khĩc. Tơi khĩc theo và h a : “Th ưa Ba, con s khơng bao gi tái ph m ”. Gi tr ưc mt con , tơi buơng roi, l p l i l i d y c a Cha tơi. Th ng nhĩc ồ khĩc và c ũng nĩi câu ngày x ưa tơi đã nĩi v i Cha, khơng sai m t ch . 5 .Dùng l i nĩi t nh Nĩi c ơ gi i là nĩi th ng, nĩi v vào m t. Ví d : Tơi khơng cho, tơi khơng cĩ, anh nĩi sai. Cịn nĩi tình thái là nĩi t nh , cĩ tình c m, làm cho ng ưi nghe cĩ th ti p thu tho i mái n i dung c a b n th ng đip. Ví d : Tơi e r ng s đánh giá nh ư th ch ưa tho đáng. N i dung t t, ch ti c là thái đ h ơi gay g t, Cơ hy v ng em s . . . Con ng ưi ta ai c ũng cĩ lịng t ái. Trong giao ti p, khơng ai mu n mình b ch m t ái hay c m th y ng ưng ngùng. Ví d : Anh ki m ti n khơng b ng Ơng A bên cnh . . . Ph m Cao Tùng cĩ nêu và phân tích l i nĩi ch m t ái ng ưi khác nh ư câu nĩi sau “Tơi ghét nh ng bà đánh mĩng tay đ nh ư máu”. T i nghi p, cĩ nh ng bàn tay búp m ăng đang c gi u nh ng mĩng tay s ơn đ nh ưng khơng k p. Ng ưi th t ra câu nĩi trên đã nhìn th y, nên v i ch a: “Tơi đâu c ý nĩi đ n m y bà !” Nh ưng đã mu n ! “Nh t ngơn kí xu t, t mã nan truy” ( M t l i nĩi ra, b n con ng a đui theo c ũng khơng k p ). Trong giao ti p, tuy t đ i khơng nên nĩi m a mai hay châm ch c ng ưi khác, làm ch m t ái và t n th ươ ng đn h . Trong m i ng ưi, t ái nên gi vì đĩ là tình c m c a con ng ưi cĩ ph m cách. ð ng nên nĩi đùa châm ch c, nh t là nh ng ng ưi quá nh y c m. Ng ưi Pháp nĩi: M a mai hay tát vào m t ơng A, bà B cĩ gì khác nhau khơng ? ðim khác bi t duy nh t là tát thì kêu, nh ưng th ưng l i khơng đau b ng. Vì v y, hãy chơn vùi thĩi m a mai trong m . Ch di u m t ng ưi mù hay k câm thì đáng b mù ho c câm. . . . 35