Giáo trình Kinh tế xây dựng - Chương 11: Định giá sản phẩm xây dựng

Nội dung text: Giáo trình Kinh tế xây dựng - Chương 11: Định giá sản phẩm xây dựng

1. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật Ch−ơng 11 : định giá sản phẩm xây dựng 11.1.Đăc điểm của việc định giá sản phẩm xây dựng Việc định giá trong xây dung có một số đặc điểm sau : a. Giá cả của sản phẩm xây dựng có tính cá biệt cao vì các công trình xây dựng phụ thuộc nhiều vào điều kiện của địa điểm xây dựng, vào chủng loại công trình xây dựng và vào các yêu cầu sử dụng khác nhau của các chủ đầu t−. Do đó giá xây dựng không thể định tr−ớc hàng loạt cho các công trình toàn vẹn mà phải xác định cụ thể cho từng tr−ờng hợp theo đơn đặt hàng cụ thể. b. Trong xây dựng mặc dù không thể định giá tr−ớc một công trình toàn vẹn, nh−ng có thể định giá tr−ớc cho từng loại công việc xây dựng, từng bộ phận hợp thành công trình thông qua đơn giá xây dựng. Trên cơ sở đơn giá xây dựng sẽ lập giá cho dự toán công trình xây dựng mỗi khi cần đến. Trong xây dựng giá trị dự toán công tác xây lắp đóng vai trò giá cả sản phẩm của ngành công nghiệp xây dựng c. Quá trình hình thành giá xây dựng th−ờng kéo dài kể từ khi đấu thầu đến khi kết thúc xây dựng và bàn giao trải qua các điều chỉnh và đàm phán trung gian giữa bên giao thầu và bên nhận thầu xây dựng. Giá xây dựng một công trình nào đó đ−ợc hình thành tr−ớc khi sản phẩm thực tế ra đời d. Sự hình thành giá cả xây dựng chủ yếu đ−ợc thực hiện thông qua hình thức đấu thầu hay đàm phán khi chọn thầu hoặc chỉ định thầu. ở đây chủ đầu t− đóng vai trò quyết định trong việc định giá xây dựng công trình e. Phụ thuộc vào các giai đoạn đầu t−, giá xây dựng công trình đ−ợc đ−ợc biểu diễn bằng các tên gọi khác nhau, đ−ợc tính toán theo các qui định khác nhau và đ−ợc sử dụng với các mục đích khác nhau. g. Trong nền kinh tế thị tr−ờng, nhà n−ớc vẫn đóng một vai trò quan trọng trong việc hình thành giá cả xây dựng, chủ yếu cho khu vực xây dựng từ nguồn vốn nhà n−ớc. ở n−ớc ta hiện nay, vai trò quản lý giá xây dựng của nhà n−ớc còn t−ơng đối lớn, vì phần lớn các công trình xây dựng hiện nay là nhờ vào nguồn vốn của Nhà N−ớc và vì Nhà N−ớc còn phải đóng vai trò can thiệp vào giá xây dựng các công trình của các chủ đàu t− n−ớc ngoài để tránh thiệt hại chung cho đất n−ớc. 11.2. Hệ thống định mức và đơn giá trong xây dựng 11.2.1. Định mức dự toán trong xây dựng 11.2.1.1. Khái niệm Định mức dự toán là các trị số qui định về mức tiêu phí về vật liệu, nhân công, máy móc để tạo nên một sản phẩm xây dựng nào đó, đ−ợc dùng để lập đơn giá dự toán trong xây dựng Ch−ơng 11 Trang129
2. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật Định mức dự toán đ−ợc lập trên cơ sở các số liệu quan sát, thống kê thực tế và dựa vào khoa học về định mức chi phí sản xuất Định mức dự toán phải đảm bảo tính khoa học và thực tiễn, phản ánh đúng trình độ công nghệ và trình độ tổ chức sản xuất trong xây dựng ở một giai đoạn nhất định Định mức dự toán có vai trò vô cùng quan trọng trong việc tính toán gia cả xây dựng vì nó là cơ sử để lập nên tất cả các loại đơn giá trong xây dựng. Một sai sót nhỏ trong việc xác định các trị số định mức có thể gây nên các lãng phí rất lớn trong xây dựng Các trị số định mức chi phí đ−ợc trình bày chủ yếu theo đơn vị đo hiện vật, trên cơ sở đó chỉ có các đơn giá là đ−ợc thay đổi theo tình hình của thị tr−ờng. 11.2.1.2. Phân loại các định mức dự toán - Theo chủng loại công việc xây : + Định mức cho công tác đất + Định mức cho công tác bê tông + Định mức cho công tác cốt thép + Định mức cho công tác nề + Định mức cho công tác mộc + Định mức cho công tác hoàn thiện - Theo mức bao quát các loại công việc : + Định mức dự toán chi tiết qui định mức chi phí về vật liệu, nhân công và sử dụng máy móc theo hiện vật cho một đơn vị khối l−ợng công việc xây lắp riêng rẽ nào đó (Ví dụ cho các công việc xây trát, đổ bêtông, đào móng ). Định mức dự toán chi tiết đ−ợc dùng để lập đơn giá xây dựng chi tiết + Định mức dự toán tổng hợp qui định mức chi phí về vật liệu, nhân công và sử dụng máy móc theo hiện vật cho một đơn vị khối l−ợng công việt xây dựng tổng hợp (bao gồm nhiều loại công việc xây dựng riêng lẽ có liên quan hữu cơ với nhau để tạo nên một sản phẩm tổng hợp nào đó) hoặc cho một kết cấu xây dựng hoàn chỉnh nào đó. Định mức dự toán tổng hợp đ−ợc dùng để lập đơn giá xây dựng tổng hợp - Theo mức độ phổ cập các định mức có thể lập chung cho mọi chuyên ngành xây dựng và lập riêng cho mọi chuyên ngành xây dựng đối với các công việc xây lắp đặc biệt cho các chuyên ngành này. - Theo cách tính và trình bày các định mức có thể các trị số tuyệt đối hay các trị số t−ơng đối d−ới dạng tỷ lệ phần trăm (ví dụ định mức về vật liệu phụ, về hao hụt vật t− ) 11.2.2. Đơn giá dự toán trong xây dựng 11.2.2.1. Khái niệm Ch−ơng 11 Trang130
3. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật Đơn giá dự toán trong xây dựng là giá qui định cho một đơn vị sản phẩm hoặc đơn vị kết cấu xây dựng nào đó đ−ợc dùng để lập giá trị dự toán xây dựng Cơ sở để tính toán lập đơn giá là định mức dự toán xây dựng. Xác định giá xây dựng đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc xác định giá xây dựng cho toàn bộ công trình 11.2.2.2. Phân loại đơn giá dự toán xây dựng a. Đơn giá dự toán xây dựng chi tiết Đơn giá dự toán xây dựng chi tiết bao gồm những chi phí xây lắp trực tiếp về vật liệu, nhân công và chi phí sử dụng máy xây dựng tính cho một đơn vị khối l−ợng công việc xây lắp riêng biệt hoặc một bộ phận kết cấu xây dựng đ−ợc xác định trên cơ sở định mức dự toán chi tiết Đơn giá dự toán chi tiết đ−ợc lập tại các tỉnh. thành phố trực thuộc trung −ơng (do đó còn gọi là đơn giá địa ph−ơng) do chủ tịch uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung −ơng ban hành. Đ−ợc dùng để lập dự toán xây dựng chi tiết và để làm căn cứ để xác định xét thầu đối với tất cả các công trình xây dựng của trung −ơng và địa ph−ơng đ−ợc xây dựng trên địa ph−ơng đó không phụ thuộc vào cấp quyết định đầu t−. b. Đơn giá dự toán xây dựng tổng hợp Đơn giá dự toán xây dựng tổng hợp bao gồm toàn bộ chi phí xã hội trung bình cần thiết gồm : chi phí vật liệu, nhân công và chi phí sử dụng máy, chi phí chung, lãi và thuế cho từng loại công việc hoặc một đơn vị khối l−ợng công tác xây lắp tổng hợp, hoặc một kết cấu xây dựng hoàn chỉnh và đ−ợc xác định trên cơ sở định mức dự toán tổng hợp Đơn giá dự toán tổng hợp đ−ợc lập theo các vùng lớn, căn cứ vào điều kiện thi công xây lắp, điều kiện sản xuất và cung ứng vật t− xây dựng ở một tỉnh, thành phố đại diện cho vùng đó. Công trình ở các thành phố tỉnh khác nhau trong vùng sẽ đ−ợc sử dụng hệ số điều chỉnh cho phù hợp. Đơn giá dự toán xây dựng tổng hợp do bộ xây dựng chủ trì lập, ban hành và chỉ đạo sử dụng để lập tổng sự toán các công trình ở giai đoạn thiết kế kỹ thuật, không đ−ợc dùng để lập dự toán chi tiết và thanh quyết toán khối l−ợng công tác hoàn thành. c. Đơn giá công trình Đối với một số công trình quan trọng cấp Nhà N−ớc trong tr−ờng hợp đ−ợc phép chỉ định thầu do các đặc điểm và điều kiện thi công phức tập, cũng nh− đối với một số công trình có điều kiện đặc biệt có thể đ−ợc lập đơn giá riêng (gọi là Đơn giá công trình). Đơn giá công trình đ−ợc lập theo ph−ơng pháp lập đơn giá xây dựng do Bộ Xây dựng h−ớng dẫn. Ban đơn giá công trình bao gồm chủ đầu t−, tổ chức nhận thầu xây lắp chính và cơ quan tài chính hoặc ngân hàng (nếu vay vốn). Ch−ơng 11 Trang131
4. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật Đơn giá công trình của một số công trình thuộc nhóm A khi xây dựng phải đ−ợc bộ xây dựng thống nhất ý kiến với các ngành hoặc địa ph−ơng trong việc lập ban xây dựng đơn giá cũng nh− trong việc xét duyệt các đơn giá ấy. Đơn giá công trình của các loại công trình còn lại (nếu có) sẽ do các bộ, tỉnh, thành phố trực thuộc trung −ơng xét duyệt có sự thoã thuận của bộ xây dựng. Đơn giá xây dựng công trình đ−ợc dùng để lập dự toán xây lắp chi tiết các hạng mục công trình và các loại công trình và các loại công tác xây lắp riêng biệt trong tr−ờng hợp đ−ợc Nhà N−ớc cho phép áp dụng loại đơn giá này. d. Giá chuẩn Giá chuẩn là chỉ tiêu xác định chi phí bình quân cần thiết để hoàn thành một đơn vị diện tích xây dựng hay một đơn vị công suất sử dụng của từng loại nhà hay hạng mục công trình thông dụng đ−ợc xây dựng theo thiết kế điển hình(hay thiết kế hợp lý về mặt kinh tế). Trong giá chuẩn chỉ bao gồm giá trị dự toán của các loại công tác xây lắp trong phạm vi ngôi nhà hoặc phạm vi của hạng mục công trình hay công trình thuộc các lĩnh vực xây dựng dân dụng, công nghiệp, giao thông thuỷ lợi. Trong giá chuẩn, không bao gồm các chi phí không cấu thành trực tiếp ngôi nhà hay công trình nh− các loại chi phí để xây dựng các hạng mục công trình ở ngoài nhà và chi phí mua sắm thiết bị cho ngôi nhà hoặc cho công trình đang xét. Giá chuẩn chỉ đ−ợc dùng để xác định chi phí xây lắp của tổng dự toán công trình trong tr−ờng hợp áp dụng thiết kế điển hình. 11.3. Giá xây dựng công trình 11.3.1. Khái niệm Giá xây dựng công trình thuộc các dự án đầu t− là toàn bộ chi phí cần thiết để xây dựng mới, mở rộng hay trang bị lại kỹ thuật cho công trình. Do đặc điểm của sản phẩm và sản xuất xây dựng mỗi công trình có giá trị xây dựng riêng đ−ợc xác định bằng ph−ơng pháp lập dự toán xây dựng do nhà n−ớc qui định. Giá xây dựng công trình đ−ợc biểu thị bằng các tên gọi khác nhau theo từng giai đoạn của quá trình đầu t−. + ở giai đoạn chuẩn bị đầu t− : tổng mức đầu t− + ở giai đoạn thực hiện xây dựng công trình của dự án đầu t− :tổng dự toán công trình, dự toán chi tiết các hàng mục công trình và các loại công việc xây dựng riêng biệt, + ở giai đoạn kết thúc xây dựng đ−a dự án vào hoạt động : giá quyết toán công trình. 11.3.2. Các loại giá áp dụng trong xây dựng 11.3.2.1. Giá xét thầu Giá xét thầu là giá do bên chủ đầu t− dự kiến đ−a ra tr−ớc đó để xét thầu Ch−ơng 11 Trang132
5. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật Theo qui định hiện hành tổng dự toán công trình là giới hạn tối đa của vốn đ−ợc sử dụng để xây dựng công trình là căn cứ để xác định giá xét thầu trong tr−ờng hợp đấu thầu hay chọn thầu Giá dự toán xây lắp chi tiết các hạng mục công trình và các loại công tác xây lắp trên cơ sở đơn giá dự toán chi tiết là giá xét thầu trong tr−ờng hợp đấu thầu hoặc chọn thầu theo hạng mục công trình hay loại công việc xây lắp riêng biệt Đơn giá chi tiết đ−ợc lập tại các tỉnh và thành phố trực thuộc đ−ợc sử dụng để lập dự toán chi tiết và để làm căn cứ xác định giá xét thầu đối với tất cả công trình xây dựng ở trung −ơng và địa ph−ơng đ−ợc xây dựng trên địa ph−ơng đó, không phụ thuộc vào cấp quyết định đầu t−. 11.3.2.2. Giá tranh thầu Giá tranh thầu là giá do doanh nghiệp tham gia tranh thầu tự lập ra để tranh thầu dựa trên hồ sơ thiết kế, các yêu cầu của bên mời thầu, các qui định chung về định mức và đơn giá của nhà n−ớc, các kinh nghiệm thực tế và dựa vào ý đồ chiến l−ợc tranh thầu. Giá tranh thầu có thể có các mức khác nhau, trong đó tổ chức xây dựng cần xác định đ−ợc giá cận d−ới và độ tin cậy của giá tranh thầu. Dựa trên khối l−ợng công việc đã đ−ợc bên chủ đầu t− tính toán tr−ớc và do bên dự thầu xác định lại căn cứ vào hồ sơ thiết kế, các tổ chức xây dựng tham dự tranh thầu có thể xác định đơn giá xây dựng cho mình để tính giá tranh thầu, trên cơ sở tham khảo giá dự toán chi tiết mà các chủ đầu t− đã sử dụng để tính giá tranh thầu. Giá tranh thầu cận d−ới có thể xác định bằng hiệu số giữa giá trị dự toán hạng mục công trình và chi phí khả biến của nó. 11.3.2.3. Giá hợp đồng xây dựng và giá thanh toán công trình Giá hợp đồng xây dựng là giá do bên chủ đầu t− mời thầu và bên tổ chức xây dựng đã thắng thầu cùng nhau thoã thuận chính thức đ−a vào hợp đồng với các điều kiện kèm theo. Giá hợp đồng có thể qui định theo các cách sau đây: a. Giá cố định (giá cứng) : theo cách này giá hợp đồng đ−ợc giữ cố định cho đến khi thanh toán cuối cùng. Một tr−ờng hợp riêng của ph−ơng pháp giá cứng là chỉ giữ giá cố định tính cho một đơn vị sản phẩm (tức là giá cứng), còn khối l−ợng công việc xây dựng thì có thể thay đổi theo thực tế. b. Giá mềm: Theo cách này có thể có hai tr−ờng hợp sau : - Giá hợp đồng có thế thay đổi tuỳ theo các phát sinh thực tế hợp đồng gây nên nh− sự thay đổi giá cả, thay đổi tỷ giá hối đoái, cũng nh− tuỳ theo các sự cố không thể khắc phục nổi gây nên nh− thiên tai và thời tiết xấu. Ch−ơng 11 Trang133
6. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật - Giá hợp đồng đ−ợc tính toán theo chi phí thực tế cộng theo một khoản lãi tính theo phần trăm so với chi phí thực tế, hoặc so với chi phí theo dự toán ban đầu. - Trong tr−ờng hợp khó xác định chính xác giá cả xây dựng, nhất là đối với các công trình đặc biệt mới đ−ợc xây dựng lần đầu ch−a có định mức và đơn giá, bên chủ đầu t− và bên nhận thầu xây dựng cũng có thể thống nhất với nhau một dự toán chi phí ban đầu nào đó, nếu sau này bên nhận thầu thực hiện với mức chi phí thấp hơn dự toán ban đầu thì đ−ợc th−ởng một khoản tiên nào đó và ng−ợc lại. Trong tr−ờng hợp này ở Việt Nam đã có qui định phải lập ban xây dựng đơn giá công trình theo qui định để lập giá xây dựng 11.3.2.4. Giá thanh quyết toán Theo qui định hiện hành là toàn bộ chi phí hợp lý đã thực hiện trong quá trình đầu t− để đ−a công trình vào khai thác sử dụng. Qui định hiện hành giá thanh toán công trình là giá trúng thầu cùng với các điều kiện đ−ợc ghi trong hợp đồng giữa chủ đầu t− và doanh nghiệp xây dựng đối với tr−ờng hợp đấu thầu hoặc chọn thầu, còn đối với tr−ờng hợp chỉ định thầu thì giá thanh toán là giá trị dự toán hạng mục công trình hoặc loại công việc xây lắp riêng biệt. 11.3.2.5. Giá thõa thuận và giá theo qui định của nhà n−ớc Giá thoã thuận là giá đ−ợc qui định tuỳ theo sự thoã thuận giữa chủ đầu t− và tổ chức nhận thầu xây dựng và th−ờng đ−ợc áp dụng cho các công trình xây dựng thuộc vốn của t− nhân. Giá qui định của nhà n−ớc là loại giá đ−ợc lập trên cơ sở các định mức, đơn giá, các qui định và chính sách của Nhà N−ớc và là cơ sở để xác định giá xây dựng các công trình có nguồn vốn đ−ợc Nhà N−ớc cấp. Khi qui định giá có thể xác định mức giá cao nhất (giá trần) và mức giá thấp nhất (giá sàn) để phục vụ công tác quản lý giá. 11.3.2.6. Giá công trình xây dựng, hạng mục công trình và các loại công việc xây lắp riêng Do đặc điểm của sản phẩm xây dựng nên giá có thể tính toán cho toàn bộ công trình, một hạng mục công trình nằm trong công trình và một loại công việc xây lắp riêng biệt của hạng mục công trình. Ngoài ra, theo góc độ kế hoạch của doanh nghiệp xây dựng giá xây dựng còn đ−ợc tính cho các đối t−ợng công việc xây dựng đ−ợc hoàn thành theo các thời đoạn niên lịch (tháng, quí, năm ) 11.3.2.7. Giá xây dựng công trình do vốn đầu t− trong n−ớc và do vốn đâu t− của n−ớc ngoài Ch−ơng 11 Trang134
7. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật Do yêu cầu của hợp tác quốc tế trong xây dựng cần phân biệt và có cách quản lý riêng đối với giá xây dựng chỉ do nguồn vốn trong n−ớc và đối với giá xây dựng công trình do nguồn vốn n−ớc ngoài Việc xác định giá xây dựng để tham gia dự thầu các công trình xây dựng do vốn của chủ đầu t− n−ớc ngoài rất phức tạp, vì nó vừa phải tuân theo các qui định của quốc gia lại vừa phải tuân thủ các qui định của thông lệ quốc tế. 11.3.4. Ph−ơng pháp xác định một số chỉ tiêu của giá xây dựng công trình 11.3.4.1. Tổng mức đầu t− Tổng mức đầu t− dự án đầu t− xây dựng công trình (gọi tắt là tổng mức đầu t−) là khái toán chi phí của dự án đầu t− xây dựng công trình (gọi tắt là dự án) đ−ợc xác định trong giai đoạn lập dự án hoặc lập báo cáo kinh tế - kỹ thuật, làm cơ sở để lập kế hoạch và quản lý vốn đầu t−, xác định hiệu quả vốn đầu t− của dự án. Đối với dự án sử dụng vốn ngân sách Nhà n−ớc thì tổng mức đầu t− là chi phí tối đa mà Chủ đầu t− đ−ợc phép sử dụng để đầu t− xây dựng công trình Tổng mức đầu t− bao gồm: Chi phí xây dựng; chi phí thiết bị; chi phí đền bù giải phóng mặt bằng, tái định c−; chi phí quản lý dự án và chi phí khác; chi phí dự phòng. a. Chi phí xây dựng, bao gồm: - Chi phí xây dựng các công trình, hạng mục công trình thuộc dự án; - Chi phí phá và tháo dỡ các vật kiến trúc cũ; - Chi phí san lấp mặt bằng xây dựng; - Chi phí xây dựng công trình tạm, công trình phụ trợ phục vụ thi công (đ−ờng thi công, điện n−ớc, nhà x−ởng, ); - Nhà tạm tại hiện tr−ờng để ở và điều hành thi công. b. Chi phí thiết bị, bao gồm: - Chi phí mua sắm thiết bị công nghệ (bao gồm cả thiết bị phi tiêu chuẩn cần sản xuất, gia công) và chi phí đào tạo , chuyển giao công nghệ (nếu có). - Chi phí vận chuyển từ cảng hoặc từ nơi mua về đến chân công trình, chi phí l−u kho, l−u bãi, chi phí bảo quản, bảo d−ỡng tại kho bãi ở hiện tr−ờng, - Thuế và chi phí bảo hiểm thiết bị thiết bị công trình, - Chi phí lắp đặt thiết bị thí nghiệm, hiệu chỉnh (nếu có). c. Chi phí đền bù giải phóng mặt bằng, tái định c−, bao gồm: - Chi phí đền bù nhà cửa, vật kiến trúc, cây trồng trên đất - Chi phí thực hiện tái định c− có liên quan đến đền bù giải phóng mặt bằng của dự án; - Chi phí của ban đền bù giải phóng mặt bằng; - Chi phí sử dụng đất nh− chi phí thuê đất trong thời gian xây dựng, Ch−ơng 11 Trang135
8. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật - Chi phí đầu t− hạ tầng kỹ thuật nếu có. - Chủ đầu t− có trách nhiệm lập ph−ơng án và xác định chi phí trình cấp có thẩm quyền phê duyệt để tổ chức thực hiện công việc này. d. Chi phí quản lý dự án và chi phí khác, bao gồm: - Chi phí chung của dự án - Chi phí tổ chức thực hiện công tác đền bù giải phóng mặt bằng thuộc trách nhiệm của chủ đầu t−. - Chi phí thẩm định hoặc thẩm tra thiết kế, tổng dự toán, dự toán xây dựng công trình. - Chi phí lập hồ sơ mời dự thầu, hồ sơ mời đấu thầu, phân tích đánh giá hồ sơ dự thầu, hồ sơ đấu thầu, - Chi phí giám sát thi công xây dựng, giám sát khảo sát xây dựng và lắp đặt thiết bị. - Chi phí kiểm định và chứng nhận sự phù hợp về chất l−ợng xây dựng công trình, - Chi phí nghiệm thu, quyết toán và quy đổi vốn đầu t−, - Chi phí lập dự án, - Chi phí thi tuyển kiến trúc (nếu có). - Chi phí khảo sát, thiết kế xây dựng, - Lãi vay của chủ đầu t− trong thời gian xây dựng thông qua hợp đồng tín dụng hoặc hiệp định vay vốn (đối với dự án sử dụng vốn ODA) - Các lệ phí và chi phí thẩm định, - Chi phí cho ban chỉ đạo Nhà N−ớc, hội đồng nghiệm thu Nhà N−ớc, chi phí đăng kiểm chất l−ợng Quốc tế, chi phí quan trắc biến dạng công trình (nếu có), - Vốn l−u động ban đầu cho sản xuất, - Chi phí nguyên liệu, năng l−ợng, nhân lực cho quá trình chạy thử không tải và có tải (đối với dự án sản xuất kinh doanh), - Chi phí bảo hiểm công trình, - Chi phí kiểm toán, thẩm tra, phê duyệt quyết toán và một số chi phí khác. e. Chi phí dự phòng: là khoản chi phí để dự trù cho các khối l−ợng phát sinh, các yếu tố tr−ợt giá và những công việc ch−a l−ờng tr−ớc đ−ợc trong quá trình thực hiện dự án. 11.3.4.2. Tổng dự toán công trình a. Khái niệm Tổng dự toán công trình là tổng chi phí cần thiết cho việc đầu t− xây dựng công trình đ−ợc tính toán cụ thể ở giai đoạn thiết kế kỹ thuật. Với công trình đ−ợc thiết kế theo hai b−ớc thì tổng dự toán công trình đ−ợc lập ở b−ớc thiết kế kỹ thụât. Ch−ơng 11 Trang136
9. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật Với công trình đ−ợc thiết kế theo một b−ớc thì tổng dự toán công trình lẽ dĩ nhiên đ−ợc lập theo thiết kế bản vẽ thi công Chi phí xây lắp nằm trong tổng dự toán công trình đ−ợc lập dựa trên cơ sở đơn giá tổng hợp hoặc giá chuẩn Tổng dự toán công trình là giới hạn tối đa về vốn đ−ợc sử dụng trong công trình, là cơ sở để lập kế hoặch vốn đầu t− và quản lý sử dụng vốn đầu t−, là căn cứ để xác định giá xét thầu trong tr−ờng hợp đấu thầu, chọn thầu xây dựng. b. Nội dung chi phí của tổng dự toán công trình Tổng dự toán công trình bao gồm: Các giá trị đ−ợc tính theo các dự toán xây dựng công trình, hạng mục công trình; gồm: - Chi phí xây dựng (GXD). - Chi phí thiết bị (GTB), - Các chi phí khác đ−ợc tính dự toán xây dựng công trình (CK) và dự phòng phí (CDP), - Chi phí quản lý dự án và một số chi phí khác của dự án ch−a đ−ơc tính trong tổng dự toán xây dựng công trình (CQLDA). ™ Tổng dự toán công trình không bao gồm: - Chi phí đền bù giải phóng mặt bằng, - Chi phí tái định c− kể cả chi phí thuê đất trong thời gian xây dựng, - Chi phí đầu t− hạ tầng kỹ thuật (nếu có), Vốn l−u động ban đầu cho sản xuất (đối với dự án sản xuất, kinh doanh). 11.3.4.3. Dự toán xây dựng công trình a. Khái niệm Dự toán công trình đ−ợc lập trên cơ sở khối l−ợng xác định theo thiết kế kỹ thuật đối với thiết kế 3 b−ớc, ở b−ớc thiết kế bản vẽ thi công đối với thiết kế 2 b−ớc và 1 b−ớc hoặc từ yêu cầu, nhiệm vụ công việc cần thực hiện của công trình và đơn giá, định mức chi phí cần thiết để thực hiện khối l−ợng đó Dự toán công trình đ−ợc dùng làm giá xét thầu trong tr−ờng hợp đấu thầu hoặc chọn thầu theo hạng mục công trình hay loại công tác xây lắp riêng biệt là căn cứ để xác định giá hợp đồng giao nhận thầu. b. Nội dung dự toán công trình Giá trị dự toán xây lắp theo qui định hiện hành bao gồm các bộ phận sau: * Chi phí trực tiếp Chi phí trực tiếp bao gồm - Chi phí cho nguyên vật liệu xây dựng Loại chi phí này đ−ợc xác định dựa trên khối l−ợng và đơn giá dự toán xây dựng chi tiết theo các công thức sau : Ch−ơng 11 Trang137
10. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật m VL = ∑Qi .Dvi + CLvi i=1 Trong đó : VL : chi phí vật liệu xây dựng Qi : khối l−ợng công việc xây lắp thứ i Dvi : chi phí vật liệu trong đơn giá dự toán xây dựng của công việc xây lắp thứ i CLvi : chênh lệch chi phí vật liệu thứ i (nếu có) - Chi phí cho nhân công Chi phí cho nhân công đựơc tính cho công nhân trực tiếp làm nhiệm vụ xây lắp Chi phí cho nhân công (ký hiệu NC) đ−ợc tính theo công thức sau : m NC = M = ∑Qi Dmi x (1+Knc) i=1 Trong đó : Qi : khối l−ợng công việc xây lắp thứ i Dmi : chi phí cho nhân công nằm trong đơn giá xây dựng chi tiết cho công việc thứ i Knc : Hệ số điều chỉnh nhân công. - Chi phí cho sử dụng máy (ký hiệu M) m M = ∑Qi Dmi x (1+Kmtc) i=1 Trong đó : Qi : khối l−ợng công việc xây lắp thứ i Dmi : chi phí sử dụng máy nằm trong đơn giá xây dựng chi tiết của loại công việc thứ i Kmtc : Hệ số điều chỉnh chi phí máy thi công Theo TT16/2005/TT-BXD ngày 13/1/2005 thì hệ số điều chỉnh dự toán chi phí xây dựng công trình nh− sau : Đơn giá xây dựng cơ bản địa ph−ơng tính theo đơn l−ơng tối Hệ số điều chỉnh thiểu / tháng 144.000đồng 180.000đồng 210.000đồng 290.000 đồng Chi phí nhân công (Knc) 3,36 2,96 2,30 1,67 Chi phí máy thi công (Kmtc) 1,4 1,34 1,30 1,24 - Chi phí trực tiếp khác: TT = 1,5%x(Vl+NC+M) Vậy chi phí trực tiếp (ký hiệu là T gồm) T = VL + NC + M+ TT Ch−ơng 11 Trang138
11. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật * Chi phí chung Đó là loại chi phí phục vụ chung cho mọi đối t−ợng sản phẩm hay công việc xây dựng nằm trong dự toán xây lắp của hạng mục công trình đang xét mà chúng không thể tính trực tiếp hay chính xác theo từng đối t−ợng sản phẩm hay công việc xây lắp Bao gồm: - Chi phí quản lý hành chính: là toàn bộ những khoản chi phí cần thiết đảm bảo cho việc tổ chức bộ máy quản lý và chỉ đạo sản xuất xây dựng hoạt động gồm: l−ơng, phụ cấp l−ơng, công tác phí, điện n−ớc, văn phòng phẩm, b−u chính, điện thoại - Chi phí phục vụ công nhân: là những khoản chi phí phục vụ cho công nhân trực tiếp xây lắp mà ch−a đ−ợc tính vào chi phí nhân công trong đơn giá nh−: chi phí bảo hiểm xã hội, nghỉ ốm, thai sản, trích nộp phí công đoàn, chi phí phục vụ thi công, bảo hộ lao động có giá trị lớn không giao hoán cho ng−ời lao động đ−ợc. - Chi phí phục vụ thi công: là những khoản chi phí cần thiết để phục vụ cho quá trình thi công, cải tiến kỹ thuật, tăng c−ờng chất l−ợng sản phẩm, đẩy nhanh tiến độ thi công, chi phí di chuyển điều động công nhân - Chi phí chung khác: là những chi phí về những khoản phát sinh có tính chất phục vụ cho toàn doanh nghiệp nh− bồi d−ỡng nghiệp vụ, học tập, hội họp, sơ kết tổng kết, lụt bảo, hỏa hoạn vv Chi phí chung đ−ợc định mức theo tỷ lệ phần trăm so với chi phí trực tiếp theo từng loại công trình (theo TT04/2005/TT-BXD thì chi phí chung cho các công dân dụng là 6,0 và công trình công nghiệp là 5,5) Chi phí chung (ký hiệu là C) đ−ợc tính nh− sau: C = P x T Trong đó : P tỉ lệ chi phí chung so với chi phí trực tiếp * Thu nhập chịu thuế tính tr−ớc : Thu nhập chịu thuế tính tr−ớc đ−ợc tính theo tỷ lệ phần trăm so với tổng chi phí trực tiếp cộng với chi phí chung (hai khoản này hợp thành cái gọi là giá thành dự toán xây lắp, ký hiệu là Z) Z = T + C Thu nhập chịu thuế tính (ký hiệu là TL) đ−ợc xác định theo công thức TL = (T+C).R R : tỷ lệ so với giá thành dự toán xây lắp ( theo TT04/2005/TT-BXD thì chi phí chung cho các công dân dụng là 5,5 và công trình công nghiệp là 6,0) * Thuế giá trị gia tăng : Thuế giá trị gia tăng đ−ợc xác định dựa vào tỷ lệ phần trăm so với giá trị dự toán tr−ớc thuế (G = T + C + TL) xd GTGT = G x T GTGT Ch−ơng 11 Trang139
12. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật Vậy giá trị dự toán sau thuế là : GXDCPT = G + GTGT * Chi phí xây dựng nhà tạm tại hiện tr−ờng để ở và điều hành thi công : GXDLT =G x tỷ lệ qui định x TGTGT Vậy giá trị dự toán xây lắp công trình (đơn giá dự thầu)đ−ợc tính là : ĐGDT = (T+ C + L+ GXDLT) c. Giá thành dự toán xây lắp của các hạng mục công trình và các loại công tác xây lắp riêng biệt * Nội dung của giá thành dự toán xây lắp Nh− đã trình bày ở trên, trong giá thành dự toán xây lắp chỉ bao gồm chi phí trực tiếp và chi phí chung Mức giá thành xây lắp t−ơng đối (so với giá trị dự toán xây lắp) thì bằng tỷ số giữa giá thành công tác xây lắp và giá trị dự toán công tác xây lắp Cơ cấu của giá thành xây lắp là tỷ trọng phần trăm của các khoản mục chi phí của giá thành so với toàn bộ giá thành. Theo khuynh h−ớng chung của tiến bộ khoa học kỹ thuật và tổ chức sản xuất tỷ trọng của các khoản mục chi phí cho vật liệu và sử dụng máy tăng lên, tỷ lệ chi phí nhân công và chi phí chung sẽ giảm đi. Tuy nhiên điều này còn phụ thuộc vào chính sách tiền l−ơng đối với công nhân và cán bộ quản lý cũng nh− các chi phí để hiện đại hoá quản lý đang có xu h−ơng ngày càng tăng lên. * Mối quan hệ t−ơng quan giữa giá thành xây lắp và các loại giá khác Mối quan hệ giữa giá thành xây lắp và các loại giá khác có thể thấy rõ ở bảng sau : Phần hạ giá Nhiệm vụ Chi phí mua sắm thành v−ợt hạ giá thiết bị, chi phí Tên chỉ tiêu mức so với thành dự Thuế và lãi khác và chi phí kế hoạch kiến theo dự phòng kế hoạch Giá thành xây lắp thực tế của doanh nghiệp xây dựng Giá thành xây lắp theo kế hoạch của doanh nghiệp xây dựng Giá thành xây lắp theo dự toán qui định của nhà n−ớc (giá thành dự toán xây lắp) Giá thành xây lắp theo dự toán qui định của nhà n−ớc (giá trị dự toán xây lắp) Giá trị xây dựng công trình (giá xây dựng công trình) Ch−ơng 11 Trang140
13. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật d. Một số đặc điểm của tổ hợp chi phí trong giá thành xây lắp * Chi phí đ−ợc chia ra chi phí trực tiếp và chi phí chung Trong sản xuất kinh doanh th−ờng có mấy loại phân chia nh− : phân chia thành chi phí cơ bản và chi phí phụ, chi phí trực tiếp và chi phí gián tiếp, chi phí trực tiếp và chi phí chung. Trong xây dựng hiện nay ở n−ớc ta dùng cách phân chia chi phí trực tiếp và chi phí có liên quan chung đến mọi đối t−ợng sản phẩm hay công việc xây lắp nằm trong giá trị dự toán xây lắp và phần lớn các chi phí có tính chất gián tiếp. * Chi phí chung trong giá trị dự toán xây lắp cũng có mấy cách tính nh− sau - Chi phí chung đ−ợc xác định theo tỷ lệ phần trăm chi phí trực tiếp (gồm chi phí cho vật liệu nhân công và sử dụng máy). Ưu điểm của ph−ơng pháp này là đơn giản, nh−ợc điểm của nó là phản ảnh không chính xác chi phí chung cần có, vì nó phụ thuộc nhiều vào mục chi phí vật liệu, một khoản mục chi phí chiếm tỷ trọng lớn nhất trong giá thành xây lắp, nh−ng mức độ liên quan của nó với chi phí chung không nhiều. Chi phí vật liệu chỉ ảnh h−ởng đến chi phí chung nếu trong chi phí chung có qui định thành phần chi phí l−ơng cho bộ phận quản lý vật t− và một vài chi phí khác có liên quan đến quản lý vật t− mà ch−a đ−ợc tính vào mục chi phí vật liệu. Ph−ơng pháp này khuyến khích các doanh nghiệp xây dựng chọn các công trình có chi phí vật liệu lớn để nhận thầu xây dựng - Chi phí chung đ−ợc xác định theo tỷ lệ phần trăm so với tổng số của hai mục chi phí cho nhân công và cho sử dụng máy. Cách này đã loại trừ đ−ợc ảnh h−ởng quá lớn của chi phí vật liệu, nh−ng lại coi mức ảnh h−ởng đến chi phí chung của hai khoản chi phí nhân công và sử dụng máy là nh− nhau, trong khi đó ảnh h−ởng của chúng thực tế rất khác nhau. - Chi phí chung đ−ợc tính theo hai tỷ lệ phần trăm, trong đó một tỷ lệ dành cho các công tác xây dựng thực hiện bằng ph−ơng pháp thủ công và một tỷ lệ danh cho công tác xây dựng đ−ợc thực hiện bằng cơ giới Tuy nhiên, trong thực tế một công trình và một doanh nghiệp xây dựng th−ờng phải dùng cả hai loại ph−ơng pháp kể trên, nên việc tách bạch chi phí chung thành hai bộ phận nh− trên là rất khó khăn. - Chi phí chung đ−ợc xác định theo tỷ lệ phần trăm so với chi phí nhân công, chỉ với một vài loại công việc cơ giới hoá đ−ợc xác định một tỷ lệ chung đặc biệt. Cách này nói chung không khuyến khích đ−ợc các doanh nghiệp xây dựng áp dụng máy móc và đang đ−ợc sử dụng ở n−ớc ta hiện nay. - Chi phí chung đ−ợc chia làm hai phần : chi phí chung cho cấp công tr−ờng đ−ợc tính so với chi phí trực tiếp, còn chi phí chung cho toàn doanh nghiệp đ−ợc Ch−ơng 11 Trang141
14. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật tính theo tỷ lệ phần trăm so với chi phí trực tiếp cộng với chi phí chung của công tr−ờng. ở đây chi phí chung cho cấp công tr−ờng cũng có hai cách xác định : hoặc là dùng tỷ lệ chung mọi công trình hoặc là có phần đ−ợc xác định riêng cho từng công trình của từng hợp đồng xây dựng -Chi phí chung đ−ợc xác định trên cơ sở số liệu thống kê thực tế nhiều năm. Ph−ơng này chỉ phù hợp cho các tổ chức xây dựng chuyên môn hoá, hoặc doanh nghiệp xây dựng có cơ cấu công tác xây dựng t−ơng đối ổn định qua các năm. Chi phí chung đ−ợc xác định dựa trên số liệu thống kê thực tế có áp dụng ph−ơng pháp toán hàm t−ơng quan nhiều nhân tố để xác định mức độ ảnh h−ởng của các nhân tố chi phí đến mức chi phí chung. * Các chi phí đ−ợc tổ hợp thep khoản mục tổng hợp, tức là ở mỗi khoản mục đều có chi phí cho ba yếu tố cơ bản của sản xuất (công cụ lao động, đối t−ợng lao động, ng−ời lao động) 11.3.4.4. Một số đặc điểm của giá trị xây lắp đối với các công trình có vốn đầu t− trực tiếp từ n−ớc ngoài Trong tr−ờng hợp đang xét này, nhà n−ớc có qui định riêng và đang tiếp tục hoàn thiện a. Những nguyên tắc chung Khi lập giá xây dựng cho các công trình có vốn đầu t− n−ớc ngoài phải tính đến mặt bằng giá của khu vực và thế giới,bảo đảm cho tổ chức xây dựng trong n−ớc có khả năng cạnh tranh với các nhà thầu xây dựng n−ớc ngoài và có lãi thoã đáng, phải có tổ chức phối hợp nội bộ trong n−ớc để tránh hiện t−ợng cạnh tranh thầu dẫn đến gìm giá làm thiệt hại phía trong n−ớc, phải tuân theo các qui tắc hiện hành của nhà n−ớc đồng thời có vận dụng những qui định của n−ớc ngoài theo thông lệ quốc tế, mức giá có thể thay đổi nh−ng không đ−ợc thấp hơn một mức giá tối thiểu b. Cách xác định các khoản mục chi phí Giá dự thầu ở đây phải dựa trên đơn giá đầy đủ (bao gồm chi phí vật liệu, chi phí cho nhân công, chi phí sử dụng máy, chi phí chung, lãi và thuế, đồng thời phải tính thêm một số chi phí theo thông lệ quốc tế) Khi xác định chi phí vật liệu phải dựa trên định mức của nhà n−ớc có điều chỉnh cho phù hợp với yêu cầu chất l−ợng của bên mời thầu, giá vật liệu nhập khẩu đ−ợc tính theo giá nhập khẩu thực tế cộng với chi phí đ−a đến chân công trình, giá vật liệu tự sản xuất trong n−ớc phải lấy theo giá thị tr−ờng cao nhất cho những loại sản phẩm đạt tiêu chuẩn xuất khẩu hoặc lấy theo giá t−ơng ứng của khuh vực Đông Nam á. Ch−ơng 11 Trang142
15. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật Khi xác định chi phí cho nhân công nên dựa trên các định mức hiện có trong n−ớc có điều chỉnh theo định mức của khu vực Đông Nam á. Mức l−ơng của công nhân nên lấy cao hơn mức trong n−ớc nh−ng có thể thấp hơn mức các n−ớc trong khu vực một cách hợp lý để vừa bảo đảm khả năng cạnh tranh lại vừa để đảm bảo khả năng cạnh tranh lại vừa đảm bảo quyền lợi cho ng−ời trong n−ớc. Khi xác định chi phí sử dụng máy móc có thể dựa trên các định mức của trong n−ớc, riêng giá ca máy phải đ−ợc nâng cao phù hợp với chi phí khấu hao, chi phí cho thợ lái máy và các chi phí khác t−ơng đ−ơng với giá của khu vực. Khi xác định chi phí chung có thể dựa trên tỷ lệ qui định trong n−ớc để tính đơn giá đầy đủ nh−ng phải thêm một số chi phí cho phù hợp với thông lệ quốc tế. Khi lập giá dự thầu bằng ngoại tệ (USD) cần có biện pháp chống lỗ vốn cho phía trong n−ớc khi tỷ giá hối đoái t−ơng đối ổn định, nh−ng giá cả vật liệu xây dựng trong n−ớc lại tăng lên. 11.4. Quản lý giá xây dựng Về quản lý giá xây dựng ở mỗi n−ớc có các qui định khác nhau ở n−ớc ta theo qui định hiện hành việc quản lý giá xây dựng có những qui định chính nh− sau: 11.4.1. Về định mức dự toán Định mức dự toán tổng hợp và chi tíêt do bộ xây dựng chủ trì cùng với cán bộ phản lý chuyên ngành nghiên cứu ban hành áp dụng thống nhất trong toàn quốc 11.4.2. Về đơn giá xây dựng Đơn giá dự toán chi tiết đ−ợc lập tại các tỉnh và thành phố trực thuộc trung −ơng do chủ tịch uỷ ban nhân dân tỉnh và thành phố thuộc trung −ơng ban hành và đ−ợc dùng để lập dự toán chi tiết và để làm căn cứ xác định giá xét thầu đối với mọi công trình đ−ợc xây dựng ở địa ph−ơng. Đơn giá riêng (hay đơn giá công trình) đ−ợc phép lập để áp dụng cho các công trình quan trọng của nhà n−ớc trong tr−ờng hợp chỉ định thầu và có các đặc điểm kỹ thuật phức tạp, hoặc cho một số công trình có đặc điểm riêng. Ban lập đơn giá riêng đ−ợc thành lập theo qui định của nhà n−ớc. Đơn giá tổng hợp đ−ợc lập cho các vùng hay các khu vực lớn ở thành phố đại diện cho khu vực đó. các tỉnh và thành phố khác trong vùng sẽ đựơc sử dụng các hệ số điều chỉnh giá. Đơn giá tổng hợp do Bộ xây dựng chủ trì lập và ban hành và chỉ dùng để lập tổng dự toán của các công trình và không dùng để lập dự toán chi tiết và để thanh quyết toán 11.4.3. Về tổng dự toán công trình Theo qui định hiện hành tuỳ theo công trình nhóm A, B hay C mà có các cấp chủ trì và phê duyệt tổng dự toán công trình khác nhau Ch−ơng 11 Trang143
16. Giáo trình Kinh Tế Xây Dựng bộ môn kinh tế kỹ thuật Tất cả các công trình xây dựng đều phải lập tổng dự toán công trình để làm cơ sở xét thầu 11.4.4. Về điều chỉnh giá xây dựng công trình Theo qui định hiện hành tổng dự toán công trình, giá trị dự toán hạng mục công trình và các loại công việc xây dựng riêng biệt chỉ đ−ợc điều chỉnh trong các tr−ờng hợp sau theo các qui định nhất định Khi cấp quyết định đầu t− thay đổi chủ tr−ơng xây dựng Khi điều kiện xây dựng công trình cần sửa đổi, cần bổ sung cần thiết dẫn đến sự tăng giảm khối lựơng xây lắp hoặc phát sinh công việc mới đ−ợc cơ quan xét duyệt định đầu t− chấp thuận. Khi nhà n−ớc thay đổi giá cả, tiền l−ơng và các chính sách chế độ có liên quan đến giá xây dựng công trình. Ch−ơng 11 Trang144