›
›

Giáo trình Kinh tế học vĩ mô - TS Nguyễn Thanh Vân

pdf 69 trang phuongnguyen 2130
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Kinh tế học vĩ mô - TS Nguyễn Thanh Vân", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfgiao_trinh_kinh_te_hoc_vi_mo_ts_nguyen_thanh_van.pdf

Nội dung text: Giáo trình Kinh tế học vĩ mô - TS Nguyễn Thanh Vân

  1. GIAÙO TRÌNH KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ Taùc giaû: TS Nguyeãn Thanh Vaân
  2. CHÖÔNG 1 KHAÙI QUAÙT VEÀ KINH TEÁ VÓ MOÂ 1. Ñoái töôïng vaø phöông phaùp nghieân cöùu kinh teá kinh teá vó moâ 1.1. Ñoái töôïng nghieân cöùu cuûa kinh teá vó moâ 1.1.1. Khaùi nieäm: Kinh teá hoïc vó moâ laø ngaønh khoa hoïc nghieân cöùu veà caùch thöùc maø xaõ hoäi hay neàn kinh teá löïa choïn trong vieäc söû duïng nhöõng nguoàn löïc khan hieám sao cho coù hieäu quaû nhaát nhaèm saùng taïo ra ngaøy caøng nhieàu hôn saûn phaåm, dòch vuï roài choïn caùch thöùc phaân phoái phuø hôïp ñeå phuïc vuï toát nhaát cho nhu caàu toàn taïi, phaùt trieån voâ haïn cuûa xaõ hoäi, cuûa neàn kinh teá 1.1.2. Nhöõng ñoái töôïng kinh teá vó moâ cô baûn : Vì kinh teá hoïc vó moâ laáy chuû ñeà laø nhöõng vaán ñeà kinh teá cô baûn chuû yeáu cuûa moät ñaát nöôùc treân bình dieän toaøn boä neàn kinh teá quoác daân ñeå nghieân cöùu, noù coù nhöõng ñoái töôïng sau: - Laøm theá naøo ñeå taêng tröôûng nhanh vaø oån ñònh . - Laøm theá naøo ñeå kieàm cheá laïm phaùt . - Laøm theá naøo ñeå taïo ñöôïc vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng . - Laøm theá naøo ñeå oån ñònh tyû giaù hoái ñoaùi vaø caân baèng caùn caân thanh toaùn . - Laøm theá naøo ñeå phaân boå nguoàn löïc moät caùch hôïp lyù vaø phaân phoái cuûa caûi moät caùch coâng baèng giöõa caùc thaønh vieân trong xaõ hoäi . - Vai troø nhaø nöôùc vaø khu vöïc coâng trong neàn kinh teá. - Laøm theá naøo toàn taïi vaø phaùt trieån toát trong moät theá giôùi lieân thuoäc veà kinh teá. - Ñöùng tröôùc caùc vaán ñeà treân , moãi quoác gia coù nhöõng löïa choïn khaùc nhau trong vieäc giaûi quyeát , söï löïa choïn khaùc nhau tuøy thuoäc vaøo caùc raøng buoäc cuûa hoï veà nguoàn löïc, veà heä thoáng chính trò, xaõ hoäi. Moät söï löïa choïn ñuùng bao giôø cuõng caàn ñeán nhöõng hieåu bieát saâu saéc veà toaøn boä söï hoaït ñoäng mang tính khaùch quan cuûa heä thoáng kinh teá. Kinh teá hoïc vó moâ cung caáp cho ngöôøi ta nhöõng kieán thöùc vaø coâng cuï ñeå laøm ñieàu ñoù . 2
  3. 1.2 . Phöông phaùp nghieân cöùu cuûa kinh teá vó moâ 1.2.1. Phöông phaùp caân baèng toång theå: Phöông phaùp caân baèng toång theå do L.Walras, nhaø kinh teá hoïc Phaùp (1834 – 1910) thuoäc tröôøng phaùi coå ñieån môí ñöa ra . OÂng laø nhaø toaùn hoïc, kyõ sö moû, nhaø vaên, nhaø nghieân cöùu kinh teá, coù nhieàu taùc phaåm kinh teá noåi tieáng nhö Lyù thuyeát veà giaù trò, giaù caû ; Lyù thuyeát caân baèng toång theå 1.2.1.1. Caân baèng toång theå : Caân baèng toång theå laø söï caân baèng ñoàng thôøi cuûa taát caû caùc thò tröôøng (AS = AD) xaùc ñònh ñoàng thôøi giaù caû vaø saûn löôïng caân baèng ( nhöõng yeáu toá quyeát ñònh hieäu quaû cuûa moät neàn kinh teá ) cuûa neàn kinh teá . 1.2.1.2. Ñieàu kieän caân baèng toång theå : Caân baèng toång theå xaûy ra khi TR = TC. Ñieàu kieän naøy hình thaønh thoâng qua nhöõng dao ñoäng töï phaùt cuûa neàn kinh teá : TR > TC => saûn xuaát môû roäng TR saûn xuaát thu heïp 1.2.2. Phöông phaùp moâ hình hoùa kinh teá 1.2.3. Phöông phaùp thoáng keâ , phaân tích toång hôïp 2. Heä thoáng kinh teá vó moâ: 2.1. Toång quan veà heä thoáng kinh teá vó moâ : 2.1.1. Ñaàu vaøo: - Chính saùch kinh teá - Yeáu toá phi kinh teá ( thôøi tieát , daân soá , chieán tranh ) - Yeáu toá kinh teá (nhaân löïc, taøi nguyeân, trình ñoä coâng ngheä, voán ) 2.1.2. Hoäp ñen ( hay neàn kinh teá vó moâ ) - Toång cung -Aggregate Supply - Toång caàu - Aggregate Demand 2.1.3. Ñaàu ra: - Saûn löôïng - Giaù caû - Vieäc laøm - Tæ giaù ( caùn caân thanh toaùn ) - Tích luõy trong neàn kinh teá Hoäp ñen CSKT Saûn löôïng Phi KT AD AS Giaù caû Vieäc laøm 3 Tæ giaù
  4. KT H 1.1: Heä thoáng kinh teá vó moâ 2.2 . Toång cung vaø toång caàu: 2.2.1. Khaùi nieäm: Toång cung AS laø toång khoái löôïng haøng hoùa vaø dòch vuï maø caùc doanh nghieäp muoán cung öùng cho neàn kinh teá ( toång saûn phaåm quoác daân ) . Toång caàu AD: toång khoái löôïng haøng hoùa vaø dòch vuï maø caùc taùc nhaân trong neàn kinh teá muoán mua . 2.2.2. Phaân loaïi: 2.2.2.1. AS ngaén haïn vaø AS daøi haïn: · AS ngaén haïn töông öùng vôùi saûn phaåm caùc doanh nghieäp cung öùng khi caùc yeáu toá saûn xuaát chöa ñöôïc ñieàu chænh ñoàng boä. Ñöôøng AS ngaén haïn doác leân beân phaûi ñoà thò . · AS daøi haïn khi doanh nghieäp ñieàu chænh ñoàng boä caùc yeáu toá saûn xuaát ( hoaït ñoäng heát coâng suaát : ñöôøng AS daøi haïn thaúng ñöùng song song vôùi YP ). 2.2.2.2. AS, AD vaø saûn löôïng caân baèng · Saûn löôïng tieàm naêng YP ( Potential Yield ) laø möùc saûn löôïng cao nhaát maø quoác gia coù theå ñaït ñöôïc khi khoâng laøm thay ñoåi möùc thaát nghieäp töï nhieân . -Thaát nghieäp töï nhieân Un (Natural Unemployment) laø möùc thaát nghieäp toàn taïi khi thò tröôøng lao ñoäng caân baèng . -Caùc yeáu toá quyeát ñònh YP : quyõ ñaát ñai , quyõ lao ñoäng xaõ hoäi , quyõ voán ( tö baûn ), trình ñoä coâng ngheä, naêng löïc tö duy cuûa nguoàn con ngöôøi. YP taêng theo thôøi gian . · Saûn löôïng caân baèng YO ( hay saûn löôïng thöïc teá Yt) laø möùc saûn löôïng ñöôïc xaùc ñònh taïi möùc toång cung vaø toång caàu baèng nhau . Caùc yeáu toá quy ñònh Yt: quyõ ñaát ñai, quyõ lao ñoäng, quyõ voán, möùc ñoä coâng ngheä vaø hieäu quaû söû duïng chuùng . · Moái quan heä Yt vaø YP - YP laø saûn löôïng khi tieàm naêng cuûa khi neàn kinh teá ñaït ñeán toaøn duïng. - Yt laø saûn löôïng ñaït ñöôïc trong thöïc teá . Yt coù theå baèng , thaáp hay nhoû hôn YP , ñieàu naøy do AS vaø AD quyeát ñònh . ` P AS 3 2 1 AD3 4 AD1
  5. AD2 0 Y Y1 Y2 Y3 H 1.2: AS , AD & saûn löôïng caân baèng Neàn kinh teá trong ñieàu kieän bình thöôøng seõ ôû 1 trong 3 traïng thaùi : 1 . Yt YP Traïng thaùi lyù töôûng nhaát laø Yt = YP . Ñaây cuõng laø muïc tieâu caùc neàn kinh teá muoán höôùng tôùi. 2.3 . Söï dòch chuyeån cuûa ñieåm caân baèng saûn löôïng 2.3.1. Caùc hình thöùc cuûa caân baèng: Caân baèng ngaén haïn : Yt nhoû hoaëc lôùn hôn YP Caân baèng daøi haïn : Yt = Y P 2.3.2. Söï dòch chuyeån AS vaø AD AS dòch chuyeån khi lao ñoäng, taøi nguyeân, kyõ thuaät, chi phí ñaàu vaøo thay ñoåi. AD dòch chuyeån neáu thueá laõi suaát, chi tieâu chính phuû vaø khuynh höôùng nhaân daân thay ñoåi. Heä thoáng kinh teá vó moâ vaïch ra cô sôû tieáp caän vaø taùc ñoäng coù yù thöùc vaøo söï vaän ñoäng khaùch quan cuûa neàn kinh teá. Tröïc tieáp laø taùc ñoäng vaøo AD vaø AS. Töø caân baèng AS vaø AD ta tìm ñöôïc saûn löôïng quoác gia, so saùch noù vôùi YP ta ñöôïc neàn kinh teá coù hieäu quaû hay khoâng hieäu quaû . Lyù thuyeát kinh teá vó moâ cho ta ñaùnh giaù vaø can thieäp vaøo neàn kinh teá moät caùch hieäu quaû . 3. Muïc tieâu vaø coâng cuï kinh teá vó moâ 3.1. Muïc tieâu : 1 . Saûn löôïng : Yt = YP ( toác ñoä taêng ñeàu ) 2 . Vieäc laøm 3 . OÅn ñònh giaù caû 4 . Phaùt trieån thöông maïi, hôïp taùc vaø ñaàu tö quoác teá. 5 . Phaân phoái coâng baèng 2 . Caùc chính saùch kinh teá vó moâ a . CS taøi khoùa ( thu vaø chi ngaân saùch cuûa chính phuû ) b . CS tieàn teä ( möùc cung tieàn vaø laõi suaát ) c . CS thu nhaäp ( löông, thueá , giaù caû ) d . CS kinh teá ñoái ngoaïi ( tæ giaù, caùn caân ngoaïi thöông ) 5
  6. 4. Moät soá khaùi nieäm vaø moái quan heä giöõa caùc bieán soá kinh teá vó moâ cô baûn 4.1 . Toång saûn phaåm vaø taêng tröôûng kinh teá · Toång saûn phaåm quoác gia GDP vaø Toång saûn phaåm quoác daân GNP laø thöôùc ño thaønh töïu veà kinh teá cuûa moät nöôùc hay moät vuøng laõnh thoå. · Caùc yeáu toá laøm taêng toång saûn phaåm trong thöïc teá - Quyõ ñaát ñai, taøi nguyeân, lao ñoäng , quyõ voán vaø trình ñoä coâng ngheä cuûa heä thoáng saûn xuaát. - Hieäu quaû söû duïng ñaát ñai , taøi nguyeân , lao ñoäng vaø nguoàn voán . 4.2. Chu kyø kinh doanh vaø söï thieáu huït saûn löôïng · Chu kyø kinh doanh laø söï dao ñoäng cuûa saûn löôïng thöïc teá xung quanh xu höôùng taêng leân cuûa saûn löôïng tieàm naêng . · Khi Yt < YP seõ thieáu huït saûn löôïng, nhieäm vuï cuûa kinh teá vó moâ laø tìm bieän phaùp thuùc ñaåy ñeå Yt = YP 3 . Taêng tröôûng vaø thaát nghieäp Paul Samuelson cho bieát toång keát cuûa Arthur Okun qua ñònh luaät sau: “ Khi saûn löôïng thöïc teá thaáp hôn saûn löôïng tieàm naêng 2% , tæ leä thaát nghieäp thöïc teá taêng theâm 1% ” . (Y -Y ) Coâng thöùc : Ut =Un +50 P t YP 4 . Taêng tröôûng vaø laïm phaùt: Coâng thöùc tính tæ leä taêng tröôûng (G) : GDP G(%) = ( t -1)100 GDPt-1 Vôùi G : tæ leä taêng tröôûng haøng naêm cuûa GDP hay GNP GDPt : naêm tính toaùn GDPt-1 : naêm tröôùc ñoù Khi saûn löôïng taêng quaù nhanh seõ sinh ra laïm phaùt . Coâng thöùc tính tæ leä laïm phaùt ( gP ) : Ip gP(%) = ( t -1)100 Ipt-1 Vôùi gP : tæ leä laïm phaùt Ipt chæ soá giaù naêm tính toaùn 6
  7. Ipt-1 chæ soá giaù naêm tröôùc ñoù Chæ soá giaù bình quaân ñöôïc tính bôûi coâng thöùc sau: Ip = å i p .d Trong ñoù: Ip : chæ soá giaù ( Price Index) iP : chæ soá giaù töøng loaïi saûn phaåm d : tæ troïng saûn phaåm trong toång chi tieâu. Löu yù raèng chæ soá giaù caû bình quaân coù 3 loaïi: - Chæ soá giaù haøng tieâu duøng bình quaân CPI (Consumer Price Index) - Chæ soá giaù haøng baùn leû bình quaân RPI (Retail Price Index) - Chæ soá giaù haøng saûn xuaát bình quaân PPI (Producing Price Index) Tuøy theo moái quan taâm cuûa nhaø tính toaùn veà laïm phaùt, coù theå loaïi chæ soá naøy hay loaïi kia ñöôïc söû duïng. Hai loaïi ñaàu phoå bieán hôn. 5 . Laïm phaùt vaø thaát nghieäp Trong ngaén haïn : thaát nghieäp vaø laïm phaùt quan heä tæ leä nghòch Trong daøi haïn : thaát nghieäp vaø laïm phaùt khoâng phuï thuoäc vaøo nhau . 7
  8. BAØI TAÄP Baøi 1: Tæ leä taêng tröôûng GDP cuûa Vieät Nam trong nhöõng naêm 1990 – 1995 nhö sau : Naêm 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Tæ leä taêng 5.1 6.0 8.6 8.1 8.8 9.5 GDP ( % ) 1.1. Haõy neâu yù nghóa vaø phöông phaùp xaùc ñònh tæ leä taêng tröôûng . 1.2. Cho bieát GDP thöïc teá cuûa naêm 1989 laø 24.308 tæ ñoàng, tính GDP thöïc teá cuûa caùc naêm tieáp theo. Baøi 2 : Tæ leä laïm phaùt cuûa Vieät Nam trong nhöõng naêm 1990 – 1995 nhö sau : Naêm 1990 1991 1992 1993 1994 1995 Tæ leä laïm 67.2 67.4 17.5 5.3 14.4 12.7 Phaùt ( % ) 2.1. Haõy neâu yù nghóa vaø phöông phaùp xaùc ñònh tæ leä laïm phaùt. 2.2. Xaùc ñònh chæ soá giaù cuûa töøng naêm so vôùi möùc giaù 1989 , vôùi I P1989 = 100% . 2.3. Sau 6 naêm giaù caû ñaõ taêng leân bao nhieâu laàn ? Baøi 3 : Trong thôøi kyø 1980 – 1983, GNP tieàm naêng cuûa moät nöôùc taêng 9% nhöng GNP thöïc teá khoâng thay ñoåi. Naêm 1980 tæ leä thaát nghieäp laø 5,8%. Theo ñònh luaät Okun thì tæ leä thaát nghieäp cuûa nöôùc ñoù seõ laø bao nhieâu vaøo naêm 1983 ? Baøi 4 : Giaû söû trong moät neàn kinh teá tæ leä thaát nghieäp thöïc teá laø 8% vaø tæ leä thaát nghieäp töï nhieân laø 6% . Bieát GNP thöïc teá laø 40.000 tæ ñoàng . 4.1. Haõy öôùc tính GNP tieàm naêng . 4.2. Giaû söû GNP tieàm naêng ñang taêng vôùi toác ñoä 3% naêm , GNP tieàm naêng trong hai naêm nöõa seõ laø bao nhieâu ? 4.3. GNP thöïc teá phaûi taêng vôùi toác ñoä naøo ñeå ñaït ñöôïc GNP tieàm naêng cuoái naêm ñoù. 8
  9. 2 CHÖÔNG 2 TOÅNG SAÛN PHAÅM VAØ THU NHAÄP QUOÁC DAÂN 1. Toång saûn phaåm quoác daân 1.1 . GNP vaø GDP 1.1.1. Ñònh nghóa: GNP (Gross National Products) töùc toång saûn phaåm quoác daân laø toång giaù trò baèng tieàn cuûa toaøn boä haøng hoùa vaø dòch vuï cuoái cuøng cuûa neàn kinh teá do taát caû coâng daân moät nöôùc saûn xuaát ra tính trong thôøi gian moät naêm . GDP (Gross Domestic Products) hay toång saûn phaåm quoác gia laø toång giaù trò baèng tieàn cuûa toaøn boä haøng hoaù vaø dòch vuï cuoái cuøng ñöôïc saûn xuaát ra trong phaïm vi laõnh thoå moät quoác gia, tính trong thôøi gian moät naêm. Baát keå do coâng daân mang quoác tòch nöôùc naøo saûn xuaát. 1.1.2. Gioáng vaø khaùc nhau giöõa GNP vaø GDP - Gioáng nhau : chuùng ñeàu laø toång giaù trò haøng hoùa vaø dòch vuï cuoái cuøng - Khaùc nhau : GNP tính theo sôû höõu quoác gia ,GDP tính theo laõnh thoå - Quan heä giöõa hai chæ soá: GDP = GNP – thu nhaäp roøng töø taøi saûn ôû nöôùc ngoaøi NIA (Net Income from Abroad). Trong ñoù: NIA =Thu nhaäp töø yeáu toá xuaát khaåu – Thu nhaäp töø yeáu toá nhaäp khaåu 1.2 . Vaán ñeà giaù caû khi tính GNP vaø GDP 1.2.1. Giaù thò tröôøng vaø giaù chi phí veà yeáu toá saûn xuaát Giaù thò tröôøng (Market Price ) laø giaù cuûa haøng hoùa ñöôïc mua baùn treân thò tröôøng. Giaù naøy bao haøm caû thueá giaùn thu Ti (Indirect Taxes ), giaù chi phí caùc yeáu toá saûn xuaát Fc (Factor cost ), giaù ñöôïc caáu thaønh töø chi phí saûn xuaát . 1.2.2. Giaù hieän haønh vaø giaù coá ñònh - Giaù hieän haønh : laø giaù thò tröôøng cuûa naêm naøo tính theo naêm ñoù . Khi tính theo giaù hieän haønh ta ñöôïc chæ tieâu danh nghóa:GDPn, GNPn (n:nominal) 9
  10. - Giaù coá ñònh : laø laáy giaù thò tröôøng cuûa moät naêm naøo ñoù laøm naêm goác duøng ñeå tính cho taát caû caùc naêm khaùc thoâng qua chæ soá giaù caû (chæ soá cuûa naêm goác ñöôïc cho baèng 100%) . Khi tính theo giaù coá ñònh ta ñöôïc chæ tieâu thöïc :GNPr, GDPr (r: real) GNPn duøng ñeå nghieân cöùu quan heä haøng hoaù tieàn teä GNPr ñaùnh giaù ño löôøng keát quaû, nhòp ñoä taêng tröôûng vaø phaùt trieån kinh teá GNPn GN Pr = Ip Ip (Price Index) : chæ soá giaù caû 1.3 . YÙ nghóa caùc chæ tieâu · GNP phaûn aùnh trình ñoä phaùt trieån kinh teá moät nöôùc. GNP/daân soá ta co ù: GNP per capita hay thu nhaäp quoác daân bình quaân ñaàu ngöôøi cho bieát löôïng giaù trò taøi saûn, haøng hoùa dòch vuï maø ngöôøi daân moät nöôùc coù theå höôûng ñöôïc. GNP per capita chæ ra möùc ñoä giaøu ngheøo cuûa moät nöôùc khi so saùnh vôùi nhöõng quoác gia trong phaàn coøn laïi cuûa theá giôùi. · GDP : toång saûn phaåm moät nöôùc coù theå saûn xuaát ra. Ngöôøi ta duøng GNP vaø GDP ñaùnh giaù tình traïng kinh teá, ño löôøng hieäu quaû saûn xuaát kinh doanh, laäp keá hoaïch phaùt trieån kinh teá . · Haïn cheá: GNP & GDP khoâng hoaøn toaøn chính xaùc do giaù caû khoâng töông ñöông giöõa caùc nöôùc. ÔÛ caùc nöôùc ñang phaùt trieån, moät soá haøng hoùa khoâng luaân chuyeån, thoáng keâ öôùc löôïng thöôøng khoâng ñöôïc ñaày ñuû . 2. Phöông thöùc xaùc ñònh GNP 2.1 . Sô ñoà luaân chuyeån kinh teá 2.1.1. Caùc khaùi nieäm: Tieâu duøng C (Consumption) laø löôïng tieàn maø hoä gia ñình duøng ñeå mua caùc tö lieäu tieâu duøng . Tieát kieäm S (Saving) laø phaàn thu nhaäp coøn laïi sau khi ñaõ tieâu duøng . Ñaàu tö cuûa doanh nghieäp I (Investment) bao goàm ñaàu tö môùi taêng vaøhaøng toàn kho. Haøng toàn kho ñöôïc tính laø cheânh leäch toàn kho: giaù trò toàn kho giaù trò toàn kho cheânh leäch toàn kho = - cuoái naêm ñaàu naêm Xeùt veà maët nguoàn voán, ñaàu tö goàm khaáu hao (ñaàu tö thay theá ) vaø ñaàu tö roøng (ñaàu tö môùi taêng) I = Khaáu hao + Ñaàu tö roøng 10
  11. Khaáu hao De (Depreciation) laø khoaûn tieàn duøng ñeå buø ñaép söï hao moøn höõu hình cuûa taøi saûn coá ñònh . Thueá T (Tax) laø nguoàn thu cuûa chính phuû duøng ñeå ñaùp öùng nhu caàu chi tieâu coâng coäng, bao goàm 2 loaïi: - Thueá tröïc thu Td (Direct Taxes) laø loaïi thueá tröïc tieáp ñaùnh vaøo thu nhaäp cuûa caùc thaønh phaàn daân cö . - Thueá giaùn thu Ti (Indirect Taxes) laø loaïi thueá giaùn tieáp ñaùnh vaøo thu nhaäp . Chi tieâu cuûa chính phuû G (Government spending on goods and services) bao goàm khoaûn tieàn chính phuû duøng ñeå traû löông , mua saém haøng hoùa dòch vuï vaø ñaàu tö cuøng vôùi chi chuyeån nhöôïng Tr (Transfer Payments) laø nhöõng khoaûn cho khoâng cuûa chính phuû nhö trôï caáp ngöôøi ngheøo, buø loã xí nghieäp quoác doanh . Xuaát khaåu X (Exports) laø löôïng haøng saûn xuaát trong nöôùc ñöôïc baùn ra nöôùc ngoaøi hay löôïng tieàn ngöôøi nöôùc ngoaøi mua haøng trong nöôùc, laø chi tieâu nöôùc ngoaøi traû cho neàn kinh teá . Nhaäp khaåu M (Imports) laø löôïng tieàn maø ngöôøi trong nöôùc mua haøng hoùa cuûa nöôùc ngoaøi, laø chi tieâu maø neàn kinh teá phaûi traû cho nöôùc ngoaøi . Tieàn löông W (Wages) laø thu nhaäp nhaän ñöôïc töø vieäc cung öùng söùc lao ñoäng Thu nhaäp cho thueâ R (Rent) laø thu nhaäp nhaän ñöôïc töø cho thueâ ñaát ñai, nhaø cöûa vaø caùc taøi saûn khaùc . Tieàn laõi i (Interest) laø thu nhaäp cuûa ngöôøi cho vay ñöôïc tính theo moät möùc laõi suaát nhaát ñònh so vôùi löôïng voán . Lôïi nhuaän Pr (Profit) laø thu nhaäp coøn laïi sau khi laáy doanh thu tröø ñi chi phí saûn xuaát, laø thu nhaäp cuûa chuû doanh nghieäp, vaø nhöõng ngöôøi huøn voán, nhöõng ngöôøi mua coå phieáu . 2.1.2. Sô ñoà luaân chuyeån kinh teá vó moâ: I=De+S= 3.000 M = 1.000 Nöôùc ngoaøi S = 500 C = 5.000 C + I + G X - M 9000 X = 1.000 G = 2.000 Tr = 500 Hoä gia ñình Chính phuû Ti = 1.500 Doanh nghieäp GDP = 10.000 YD = 5.500 Td = 1.000 T = 2.000 W + R + i + Pr = 6.000 De = 2.500 2.1.3. Phaân tích 11
  12. Theo cung treân ta tính ñöôïc toång giaù trò haøng hoùa vaø dòch vuï ñöôïc saûn xuaát ra trong neàn kinh teá . Theo cung döôùi ta tính ñöôïc toång möùc thu nhaäp töø yeáu toá saûn xuaát . Sô ñoà luaân chuyeån kinh teá vó moâ cho ta phöông phaùp ño löôøng toång saûn phaåm quoác daân. 2.2. Phöông phaùp tính GDP: 2.2.1. Phöông phaùp · Phöông phaùp saûn xuaát ( hay giaù trò gia taêng ) GDP = åVAi VA (Value Added) laø giaù trò môí taêng theâm cuûa doanh nghieäp i åVAi laø toång giaù trò gia taêng cuûa taát caû caùc doanh nghieäp trong neàn kinh teá xuaát löôïng cuûa chi phí trung gian VAi = - doanh nghieäp i cuûa doanh nghieäp i Xuaát löôïng cuûa moät doanh nghieäp laø toång giaù trò haøng hoùa saûn xuaát ñöôïc trong naêm. Chi phí trung gian laø nhöõng chi phí veà vaät chaát vaø dòch vuï mua beân ngoaøi duøng moät laàn trong quaù trình saûn xuaát. · Phöông phaùp chi phí ( hay thu nhaäp ) GDP = De+W + R +i + Pr+Ti · Phöông phaùp chi tieâu ( hay luoàng saûn phaåm ) GDP= C + I + G+ X - M 2.2.2. Moâ hình : · Moâ hình ñôn giaûn :neàn kinh teá ñoùng cöûa khoâng coù chính phuû GDP=C+I · Moâ hình neàn kinh teá ñoùng cöûa coù chính phuû: GDP = C + I + G · Moâ hình neàn kinh teá coù chính phuû môû cöûa: GDP = C + I + G + X - M 12
  13. 3. Moái quan heä giöõa caùc chæ tieâu: 3.1 . Toång saûn phaåm quoác gia ( GNP) & Toång saûn phaåm quoác noäi (GDP) GNP = GDP + NiA 3.2 . Toång saûn phaåm quoác daân roøng NNP = GNP – Khaáu hao De (Depreciation) 3.3 . Thu nhaäp quoác daân ( Y) vaø thu nhaäp quoác daân coù theå söû duïng ( YD) Thu nhaäp quoác daân NI ( National Income ) thöôøng kyù hieäu laø Y NI = NNP – Ti NI phaûn aùnh toång thu nhaäp töø caùc yeáu toá saûn xuaát NI = W + i + R + Pr NI = GNP - De – Ti Thu nhaäp quoác daân coù theå söû duïng YD ( Disposable) YD = Y – Td + Tr Hay YD = NI – Td + Tr 3.4. Moái quan heä giöõa caùc chæ tieâu : NIA De Ti GNP GDP NNP Td – Tr Y hay NI YD Khi söû duïng chæ tieâu thu nhaäp caù nhaân PI (Personal Income) , vaán ñeà phöùc taïp hôn PI = NI – ( Td1 + Td2 ) + Tr YD = PI – Td3 Vôùi Td bao goàm 3 loaïi : Td1 thueá thu nhaäp coâng ty Td2 caùc khoaûn baûo hieåm do coâng ty ñoùng Td3 thueá thu nhaäp caù nhaân Moáí quan heä baây giôø laø : Ti (Td1+Td2) – Tr NI Td PI 3 YD 13
  14. 4. Caùc ñoàng nhaát thöùc kinh teá vó moâ cô baûn 4.1 . Ñoàng nhaát thöùc tieát kieäm vaø ñaàu tö Ñoàng nhaát thöùc coù nghóa laø nhö nhau. Caùc ñoàng nhaát thöùc kinh teá vó moâ laø coâng cuï ñeå tính toaùn caân ñoái heä thoáng kinh teá vó moâ . Trong neàn kinh teá giaûn ñôn khoâng coù chính phuû, khoâng coù thueá vaø trôï caáp ta coù YD = Y vaø YD = C + S. ÔÛ traïng thaùi caân baèng khi cung döôùi tieát kieäm taùch ra khoûi doøng luaân chuyeån kinh teá vó moâ, daãn ñeán cung treân, doanh nghieäp phaûi thu huùt moät löôïng ñaàu tö töông öùng , vì vaäy S = I vaø Y = C + I . Sô ñoà moâ taû ñoàng nhaát thöùc : S = I Ñaàu tö Haøng hoùa & dòch vuï Doanh nghieäp Hoä gia ñình Thu nhaäp , chi phí Ngaân haøng Tieát kieäm 4.2 . Ñoàng nhaát thöùc moâ taû moái quan heä giöõa caùc khu vöïc trong neàn kinh teá Xuaát khaåu :X Chi tieâu :G Ñaàu tö :I Haøng hoùa & dòch vuï Doanh nghieäp Hoä gia ñình Thu nhaäp , chi phí 14
  15. Ngaân haøng Tieát kieäm:S Thueá:T Chính phuû Nhaäp khaåu:M Nöôùc ngoaøi Sô ñoà luaân chuyeån Vôùi kinh : teá S vó + moâ T + , Mmoâ = taû I +ba G khu + X vöïc cuûa neàn kinh teá Hay T – G = ( I – S) + ( X – M) Trong ñoù -T vaø G : khu vöïc chính phuû. -I vaø S : khu vöïc töï nhieân . -X vaø M : khu vöïc nöôùc ngoaøi . Nhaän xeùt : Traïng thaùi cuûa moãi khu vöïc coù aûnh höôûng ñeán caùc khu vöïc coøn laïi Ví duï : Khi X = M neáu G > I thì S > I Khi I = S G > T thì M > X laø tröôøng hôïp thaâm huït keùp: thaâm huït ngaân saùch ñöôïc buø ñaép baèng thaâm huït caùn caân thöông maïi ( töùc phaûi vay nöôùc ngoaøi chi tieâu) . Keát luaän : Caàn phaûi coù nhöõng chính saùch vaø bieän phaùp kinh teá vó moâ giöõ cho caùc khu vöïc kinh teá ôû traïng thaùi caân baèng ñeå toaøn boä neàn kinh teá caân baèng . BAØI TAÄP Baøi 1 : Neáu saûn phaåm quoác daân roøng ( NNP) cuûa naêm 1980 laø 360 tyû ñoàng tính theo giaù naêm 1980 vaø neáu möùc giaù taêng 20% töø naêm 1970 ñeán naêm 1980 thì NNP cuûa naêm 1980 tính theo giaù naêm 1970 seõ laø bao nhieâu ? Baøi 2 : GNP danh nghóa cuûa naêm 1983 laø 3.305 tyû ñoàng vaø cuûa naêm 1982 laø 3.073 tyû ñoàng . Chæ soá giaù cuûa naêm 1983 laø 215,3% vaø cuûa naêm 1982 laø 206,9% ( tính theo giaù naêm 1972 ). Haõy xaùc ñònh : 2.1. GNP thöïc teá cuûa caùc naêm 1982 vaø 1983 theo giaù naêm 1972 2.2. Toác ñoä taêng tröôûng cuûa GNP naêm 1983 so vôùi naêm 1982. 2.3. Toác ñoä taêng giaù cuûa naêm 1983 so vôùi naêm 1982. 15
  16. Baøi 3 : Cho bieát toång saûn phaåm quoác noäi GDP (tính theo giaù thò tröôøng naêm 1985) cuûa naêm 1987 laø 384.966 trieäu ñoàng vaø naêm 1988 laø 400.999 trieäu ñoàng. Toång saûn phaåm quoác noäi tính theo giaù hieän haønh cuûa naêm 1985 laø 355.329 trieäu ñoàng, naêm 1986 laø 380.623 trieäu ñoàng vaø naêm 1988 laø 463.933 trieäu ñoàng. Chæ soá giaù cuûa naêm 1986 laø 103,5% vaø naêm 1987 laø 108,5%. Haõy tính : 3.1. Toác ñoä taêng tröôûng cuûa GDP danh nghóa 3.2. Toác ñoä taêng tröôûng cuûa GDP thöïc teá 3.3. Toác ñoä taêng giaù cuûa giai ñoaïn 1985 – 1988 Baøi 4 : Xem xeùt 5 haõng kinh doanh trong ngaønh saûn xuaát xe ñaïp cuûa moät neàn kinh teá ñoùng : saûn xuaát theùp , cao su , maùy coâng cuï , baùnh xe ñaïp vaø xe ñaïp. Haõng xe ñaïp baùn xe cho ngöôøi tieâu duøng ñöôïc 8.000 trieäu ñoàng. Trong quaù trình saûn xuaát xe ñaïp haõng ñaõ mua baùnh xe maát 1000 trieäu ñoàng, theùp 2500 trieäu ñoàng vaø maùy coâng cuï 1800 trieäu ñoàng . Haõng saûn xuaát baùnh xe phaûi mua cao su laø 600 trieäu ñoàng cuûa ngöôøi troàng cao su. Haõng saûn xuaát maùy coâng cuï phaûi mua theùp maát 1000 trieäu ñoàng . 4.1. Baïn haõy tính xem ngaønh saûn xuaát xe ñaïp ñoùng goùp vaøo GDP bao nhieâu luoàng saûn phaåm cuoái cuøng hoaëc theo giaù trò gia taêng . 4.2. Baïn coù nhaän xeùt gì veà keát quaû tìm ñöôïc . Baøi 5 : Treân laõnh thoå cuûa moät quoác gia, caùc doanh nghieäp coù chi phí saûn löôïng nhö sau:(ñôn vò tính tæ ñoàng ) DN D1 D2 D3 D4 D5 Chi phí Chi phí trung gian 40 60 70 70 60 Khaáu hao 20 30 40 10 50 Chi phí khaùc 240 160 180 180 190 Giaù trò saûn löôïng 300 250 290 260 300 Trong heä thoáng haïch toaùn quoác gia coù caùc taøi khoaûn nhö sau : Tieâu duøng caùc hoä gia ñình : 500 Ñaàu tö roøng : 50 Chi tieâu cuûa chính phuû veà haøng hoùa : 300 Giaù trò haøng hoùa xuaát khaåu : 400 Thu nhaäp töø caùc yeáu toá xuaát khaåu:100 Giaù trò haøng hoùa nhaäp khaåu : 300 Thu nhaäp töø caùc yeâuù toá nhaäp khaåu: 50 Tieàn löông : 650 Tieàn traû laõi vay : 50 Tieàn thueâ ñaát : 50 Caùc khoaûn lôïi nhuaän : 150 Thueá giaùn thu : 50 5.1. Xaùc ñònh GDP danh nghóa theo giaù thò tröôøng baèng 3 phöông phaùp 5.2. Xaùc ñònh GNP theo giaù thò tröôøng 5.3. Tính NNP vaø NI 16
  17. Baøi 6 : Caùc chi tieâu naêm 1996 cuûa moät quoác gia ( ñôn vò : tæ ñoàng ) Tieàn löông : 420 Tieàn thueâ ñaát : 90 Tieàn traû laõi : 60 Ñaàu tö roøng : 40 Tieâu duøng caùc hoä gia ñình :600 Xuaát khaåu roøng : 35 Khaáu hao : 160 Thueá giaùn thu : 40 Lôïi nhuaän : 180 Thu nhaäp roøng töø nöôùc ngoaøi: 50 Chæ soá giaù caû naêm 1996 : 120%. Chi mua haøng hoùa vaø dòch vuï cuûa chính phuû : 115 6.1. Xaùc ñònh GDP danh nghóa theo giaù thò tröôøng baèng phöông phaùp thu nhaäp töø yeáu toá saûn xuaát vaø phöông phaùp chi tieâu . 6.2. Tính GNP theo giaù thò tröôøng vaø giaù saûn xuaát 6.3. Tính GNP thöïc cuûa naêm 1996. 2 CHÖÔNG 3 TOÅNG CAÀU VAØ CHÍNH SAÙCH TAØI KHOÙA 1. Toång caàu vaø saûn löôïng caân baèng 1.1 . Toång caàu trong moâ hình ñôn giaûn 1.1.1. Moät soá giaû ñònh nghieân cöùu : - Trong moâ hình ñôn giaûn khi chæ coù gia ñình vaø doanh nghieäp (khoâng coù chính phuû vaø nöôùc ngoaøi) ta coù : GNP = GDP , Y = YD - Cho raèng khoâng coù khaáu hao neân Y = GNP - Toång cung ( AS) cho tröôùc saün saøng ñaùp öùng moïi nhu caàu cuûa neàn kinh teá taïi moïi möùc giaù caû vaø tieàn löông . Vì vaäy toång caàu (AD) quyeát ñònh saûn löôïng thöïc teá (Yt) , AD = C+I . 1.1.2. Haøm toång caàu: 1.1.2.1. Haøm tieâu duøng C (Consume) C = C + MPC . YD Vôùi C : tieâu duøng töï ñònh : möùc tieâu duøng toái thieåu , hay tieâu duøng khi Y D = 0 MPC (Marginal Propensity to Consume) khuynh höôùng tieâu duøng caän bieân coøn goïi laø tieâu duøng trung bình: laø möùc thay ñoåi cuûa tieâu duøng khi thu nhaäp khaû duïng thay ñoåi 1 ñôn vò : dC MPC = dY D 1.1.2.2. Haøm tieát kieäm S (Savings ) 17
  18. S = -C + MPS . YD Vôùi MPS (Marginal Propencity to Save ) khuynh höôùng tieát kieäm bieân : laø möùc thay ñoåi cuûa tieát kieäm khi thu nhaäp khaû duïng thay ñoåi 1 ñôn vò . dS MPS = dY D YD = C + S vì vaäy theo ñònh nghóa : MPC + MPS = 1 Ví duï: YD 0 300 600 900 1200 1500 1800 2000 C 200 400 600 800 1000 1200 1400 1600 S -200 -100 0 100 200 300 400 500 Theo baûng ta coù : C = 200 + 2/3 YD S = -200 + 1/3 YD C vaø S 1200 C 600 E S 200 450 YD -200 600 H 3.1: Ñoà thò ñöôøng C & ñöôøng S 1.1.2.3. Haøm ñaàu tö: Toång ñaàu tö quoác gia phuï thuoäc vaøo ñaàu tö cuûa töøng doanh nghieäp vôùi 3 yeáu toá quyeát ñònh möùc ñaàu tö : - Möùc caàu veà saûn löôïng trong töông lai : caùc haõng kinh doanh nhaèm vaøo quaù khöù ñeå ñaàu tö töông lai . - Caùc yeáu toá aûnh höôûng tôùi chi phí ñaàu tö : laõi suaát ( i), thueá ( T) . - Döï ñoaùn tình traïng kinh teá trong töông lai. Trong moâ hình ñôn giaûn, ñaàu tö laø moät haøm haèng. I = I 1.1.2.4. Haøm toång caàu : AD = C + I: AD = C + MPC .Y + I AD = C + I.MPC .Y 18
  19. Theo phöông phaùp caân baèng thì : Y = AD Ví duï : Y = 200 + 2/3.Y + 200 400 Y = = 4001 .3 = 1200 C + I suy raC1 -:= 2Y200/ 3= + 2 /3.Y(üC + I ) = 1 - MPC ýY = C +1I- MPC I = 200 þ Y = 400 + 2/3.Y AD AD = C + I ED 450 YY0 0 1200 H 3.2: Ñoà thò AD vaø saûn löôïng caân baèng trong moâ hình ñôn giaûn 1.1.2.5. Soá nhaân cuûa toång caàu( tieâu duøng) · Ta xaùc ñònh saûn löôïng töø coâng thöùc Y hay AS = AD . Töø ñaây suy ra khi AD thay ñoåi thì Y thay ñoåi . Tuy nhieân söï thay ñoåi cuûa AD khaùc söï thay ñoåi cuûa Y . Khi AD thay ñoåi moät löôïng thì Y thay ñoåi moät löôïng lôùn hôn nhieàu laàn caùc nhaø kinh teá ñöa ra khaùi nieäm soá nhaân ñeå moâ taû taùc ñoäng cuûa AD tôùi saûn löôïng Y. · Ñònh nghóa soá nhaân (m) : Soá nhaân laø heä soá phaûn aùnh löôïng thay ñoåi cuûa saûn löôïng khi AD thay ñoåi 1 ñôn vò . Theo ñònh nghóa ta coù coâng thöùc sau : DY =m.DAD Vôùi DY : möùc thay ñoåi saûn löôïng DAD : möùc thay ñoåi toång caàu DAD = DC + DI m : soá nhaân cuûa AD AD2 AD E2 AD1 DAD E1 DY 0 Y 19
  20. H 3.3: Quan heä giöõa möùc gia taêng AD & Y Theo hình treân ta coù: AD1 = C + I, AD2 = C + I + DAD C + I Y = 1 1 - MPC DADC + I + D AD DY =Y2 -Y1 =Y = (1) 21-MPC1 - MPC DY Töø ñònh nghóa ta suy ra : m = (2) DAD Theá (1) vaøo (2) ta coù : DAD 1 m = 1- MPC = DAD 1- MPC 1 m = 1 - MPC 1.2. Toång caàu trong neàn kinh teá ñoùng cöûa coù chính phuû 1.2.1. Chi tieâu cuûa chính phuû vaø toång caàu: Chính phuû tham gia vaøo neàn kinh teá vôùi 2 coâng cuï Haøm G = G : laø moät haøm haèng (phuï thuoäc NS) Taùc ñoäng cuûa G tôùi toång caàu, vì G gioáng vôùi C vaø I neân khi coù G : AD=C + I + G Y = C + I + G Y =(C + I + G) + MPC.Y 1 Y = (C + I +G) 1- MPC Haøm T : Coâng cuï thöù hai chính phuû coù theå taùc ñoäng ñeán neàn kinh teá laø Thueá. Trong chöông 2 chuùng ta ñaõ bieát: TA = Td + Ti 20
  21. Y = NNP – Ti YD = Y – Td + Tr Ñeå ñôn giaûn, chuùng ta khoâng phaân bieät Ti vaø Td maø goïi chung laø thueá roøng T: T = TA – Tr Vôùi haøm thueá roøng : T = T Hoaëc T = t.Y Tröôøng hôïp 1 : T = T Thueá roøng ñöôïc cho laø moät haøm haèng do chính phuû ñònh saün.Luùc naøy thu nhaäp khaû duïng Y D laø : Y D = Y - T (vôùi : T = T ) C = C + MPC (Y - T ) Haøm tieâu duøng baây giôø coù daïng: Haøm AD seõ laø : Trong ñoù: AD = C + I + G + MPC (Y - T ) MPC LaøLaø löôïng löôïng thay thay ñoåi ñoåi Y khi Y khicoù taùccoù ñoäng taùc cuûa thueá .T 1 MPC Y 1=- (MPCC + I + G ñoäng) cuûa thueá- .T 1 - MPC 1 - MPC Laø soá nhaân cuûa thueá (m), m laø heä soá phaûn aûnh MPC t t - . 1 - MPC löôïng thay ñoåi cuûa saûn löôïng khi thueá thay ñoåi 1 ñôn vò. Daáu aâm cho bieát raèng thueá gaây taùc ñoäng ngöôïc chieàu ñeán saûn löôïng . Taùc ñoäng cuûa T tôùi Y theo cô cheá sau : · Thöù nhaát : T ñeán AD : Khi coù 1 löôïng DT taùc ñoäng : - DAD = MPC .DT (do DT = -DYD Þ - DC = -MPC .DYD caùc yeáu toá khaùc khoâng ñoåi : DC = DAD) · Thöù hai : AD ñeán Y : 1 DY = m.DAD = DAD. thay DAD = -MPC.DT 1- MPC 1 MPC ta coù : DY = -MPC.DT. = - .DT 1- MPC 1- MPC Töø ñaây ta coù söï so saùnh : m & mt 1 MPC m = m = - 1-MPC t 1- MPC m & m t : ngöôïc daáu 21
  22. m > mt vaø lôùn hôn MPC laàn m t = m.MPC Ví duï : MPC = 0,75 thì m = 4 mt = 4 . 0,75 mt = -3 Ruùt ra m + mt = 1 goïi laø soá nhaân ngaân saùch caân baèng . Soá nhaân ngaân saùch caân baèng noùi leân raèng : DT =DG=DY Thueá vaø chi tieâu G taêng baèng nhau thì saûn löôïng taêng 1 löôïng ñuùng baèng nhö vaäy . Chöùng minh : Vì thueá baèng chi tieâu : D T = D G neân : MPC 1 DY = - DG + DG 1 - MPC 1 - MPC 1 - MPC DY = DG = DG 1 - MPC DY = DG Tröôøng hôïp 2: thueá taêng giaûm theo thu nhaäp T = t.Y vôùi t laø thueá suaát % Baây giôø YD = Y – tY ó Y D = (1-t)Y C = C + MPC .Y D ñoåi thaønh C = C + MPC (1 - t )Y haøm AD seõ laø : AD = C + I + G + MPC (1 - t )Y DC DC trong ñoù MPC = ñaõ chuyeån thaønh MPC = DYD DY 1 neân soá nhaân ñoåi : m = 1- MPC(1 - t ) 1 Y = (C + I + G) 0 1 - MPC(1 - t) Ví duï: C = 200 + 0,75YD I = 200 G = 200 T = 0,2Y (t = 20%Y) 1 Y = ( 200 + 200 + 200 ) = 1500 122- 0,75 (1 - 0,2 )
  23. Hay C = 200 + 0,75(Y – 0,2Y) C = 200 + 0,6 Y Y = C + I + G = 200 + 0,6Y + 200 + 200 Y = 600 + 0,6Y Y = 600/0,4 = 1500 AD AD = C + I + G E0 1500 1000 600 0 500 45 0 Y Y0 H 3.4: Ñoà thò toång caàu vaø saûn löôïng trong neàn kinh teá ñoùng coù söï tham gia cuûa chính phuû 1.3 . Toång caàu trong neàn kinh teá môû Trong neàn kinh teá môû nöôùc ngoaøi tham gia vôùi 2 thaønh phaàn : X vaø M, neân toång caàu baây giôø laø : · Haøm M = MPM.Y vôùi MPM (Marginal Propensity to Imports ) : nhaäp khaåu caän bieân D M MPM = : möùc thay ñoåi cuûa M khi Y thay ñoåi 1 ñôn vò D Y Baây giôø : AD = C + I + G + X – M AD=C + I +G + X +[MPC(1-t) - MPM]Y 1 Vôùi M = MPM.Y soá nhaân thay ñoåi m = 1- MPC(1- t)+MPM 1 Y =(C+ I +G + X) 0 1-MPC(1-t) + MPM Ví duï : X = 50 M = 0,15Y vôùi soá lieäu ví duï treân : Y = C + I + G + X – M Y = 600 + 0,6Y – 0,15Y + 50 Y = 650 + 0,45Y = 650/0,55 = 1181 Aùp duïng coâng thöùc treân : 1 Y = 650. =1181 0,55 23
  24. AD AD = C + I + G + X - M 1000 600 0 500 45 0 Y 1181 H 3.5: Ñoà thò toång caàu vaø saûn löôïng caân baèng trong neàn kinh teá môû 2. Chính saùch taøi khoùa 2.1 . Lyù thuyeát : 2.1.1. Khaùi nieäm : Chính saùch taøi khoùa laø chính saùch thu vaø chi ngaân saùch cuûa chính phuû ñeå ñieàu tieát chi tieâu chung cuûa neàn kinh teá nhaèm taêng hay giaûm saûn löôïng theo nhöõng muïc tieâu nhaát ñònh . 2.1.1. Coâng cuï vaø cô cheá taùc ñoäng cuûa chính saùch taøi khoùa · Coâng cuï G: chi tieâu cuûa chính phuû G taùc ñoäng tröïc tieáp vôùi : DG = DAD · Coâng cuï T: thu ngaân saùch cuûa chính phuû T taùc ñoäng giaùn tieáp, ngöôïc chieàu ñeán AD: chaúng haïn thueá taêng, thu nhaäp giaûm, chi tieâu giaûm, toång caàu giaûm vaø ngöôïc laïi . - Ñònh löôïng : khi caàn taêng thueá - DAD DT = MPC - Ñònh löôïng khi caàn giaûm thueá DAD - DT = MPC 2.2 . Thöïc tieãn cuûa chính saùch taøi khoùa - Khoù tính toaùn chaéc chaén - Chaäm muoän - Caùc döï aùn khoù coù hieäu quaû nhö mong muoán 2.3 . Chính saùch taøi khoùa & thaâm huït 2.3.1. Thaâm huït: 24
  25. Khi G > T, ta coù thaâm huït ngaân saùch. Ñaây laø moät bieän phaùp (moät kieåu chính saùch taøi khoùa) ñeå chính phuû kích thích toång caàu laøm taêng saûn löôïng. Coù Ba loaïi thaâm huït -Thaâm huït thöïc teá -Thaâm huït cô caáu -Thaâm huït chu kyø 2.3.2. Thaâm huït ngaân saùch vaø thaùo lui ñaàu tö : Thaùo lui ñaàu tö laø hieän töôïng thu heïp ñaàu tö do laõi suaát taêng laøm giaûm lôïi nhuaän. Cô cheá taùc ñoäng : Khi chính phuû gia taêng chi tieâu ( thaâm huït ngaân saùch )AD taêng , nhu caàu tieàn taêng . Neáu MS khoâng ñoåi , laõi suaát taêng , laøm lôïi nhuaän giaûm , thu heïp ñaàu tö . Do ñoù khi söû duïng chính saùch taøi khoùa chuû ñoäng thaâm huït : G taêng & T giaûm seõ thu heïp ñaàu tö . Vì vaäy caàu keát hôïp chính saùch taøi khoùa vôùi chính saùch tieàn teä ñeå choáng thu heïp ñaàu tö . 2.4. Caùc bieän phaùp taøi trôï ngaân saùch vaø thaâm huït : 2.4.1. Vay cuûa daân : Phaùt haønh traùi phieáu kho baïc khoâng aûnh höôûng möùc cung öùng tieàn cuûa ngaân haøng trung öông ( MS khoâng ñoåi ). 2.4.2. Khi chính phuû vay nöôùc ngoaøi : löôïng tieàn vay laø haøng hoùa, vaøng hay USD. Taøi saûn naøy ñem veà kyù quyõ taïi ngaân haøng trung öông chuyeån ñoåi thaønh tieàn maët. Heä quaû laø ngaân haøng trung öông phaûi phaùt haønh tieàn ( MS taêng ). 2.4.3. Ngaân haøng trung öông cho chính phuû vay : - ÖÙng taïm thôøi - ÖÙng tröôùc coù kyø haïn - ÖÙng tröôùc vónh vieãn ( khoâng coù khaû naêng traû ) . Ñeå ngaân haøng trung öông ñaûm baûo nghieâm tuùc phaùt haønh tieàn ( phaûi coù taøi saûn ) . Chính phuû phaûi theá chaáp nhö caùc ñoái töôïng khaùc . 2.5. Chính saùch taøi khoùa vaø thaâm huït ngaân saùch ôû nöôùc ta nhöõng naêm gaàn ñaây : · Thi haønh caùc luaät thueá taïo ra söï chuyeån bieán veà chaát trong vieäc thu ngaân saùch: - Thu ñuùng , thu ñuû nhieàu khoaûn vöôït keá hoaïch . - Coøn toàn taïi moät soá vaán ñeà veà quaûn lyù vó moâ vaø boä maùy haønh thu caùc caáp . · Chi ngaân saùch hôïp lyù vaø hoaøn thaønh keá hoaïch Toång thu vaøboäi chi ngaân saùch töø naêm 1993 ñeán naêm 2000 Tæ leä thu chi ngaân saùch /GDP (%) Naêm Toång thu NS/GDP (%) Boäi chi NS/GDP (&) 1993 23,6 6.5 1994 23,8 4.9 25
  26. 1995 23,3 4.2 1996 23,2 3.1 1997 20,8 4.2 1998 20,5 3.8 1999 18,0 4.9 Muïc tieâu : 2000 18,0 4.9 Soá lieäu : Thôøi baùo kinh teá Vieät Nam 1999 & 2000 &2001 BAØI TAÄP Baøi 1 : Cho bieát soá lieäu moät neàn kinh teá giaûn ñôn Y ( tæ ñoàng) C ( tæ ñoàng ) 50 35 100 70 150 105 200 140 250 175 300 210 350 245 400 280 Ñaàu tö ( I) ñöôïc coi laø yeáu toá ngoaïi sinh ñoäc laäp vôùi saûn löôïng vaø baèng 60 tæ ñoàng ñoái vôùi moïi möùc saûn löôïng . 1.1. Xaùc ñònh S vaø AD ôû töøng möùc Y 1.2. Neáu ñaàu tö laø 75 tæ ñoàng , toång caàu thay ñoåi bao nhieâu ? Baøi 2 : Duøng soá lieäu trong baûng caâu 1 nhöng baây giôø coù söï tham gia cuûa chính phuû vôùi möùc thueá 20% saûn löôïng (T = 0,2Y), tieâu duøng chieám 70% thu nhaäp ( C = 0,7YD) chính phuû chi tieâu 50 tæ ñoàng (G = 50 tæ), ñaàu tö vaãn laø 60 (I = 60 tæ) cho taát caû caùc möùc saûn löôïng . 2.1. Xaùc ñònh Y D , C vaø S ôû töøng möùc saûn löôïng 2.2. Xaùc ñònh möùc saûn löôïng caân baèng (Y = AD) 2.3. Taïi möùc Y = 350 haønh vi cuûa caùc doanh nghieäp theá naøo ? Baøi 3 : Cho caùc haøm soá: C = 100 + 0,8YD I = 70 YP = 1000 Un = 5% (ñôn vò : tæ ñoàng) 26
  27. 3.1. Möùc saûn löôïng caân baèng laø bao nhieâu ? Tính tæ leä thaát nghieäp theo ñònh luaät Okun . 3.2. Giaû söû ñaàu tö taêng theâm 20 ñôn vò, möùc saûn löôïng caân baèng quoác gia thay ñoåi theá naøo ? 3.3. Ñeå ñaït ñöôïc saûn löôïng tieàm naêng töø caâu b ñaàu tö phaûi thay ñoåi bao nhieâu ? Baøi 4 : Cho caùc haøm soá : C = 200 + 0,75YD I = 350 G = 500 T = 450 4.1. Giaû söû chính phuû taêng thueá theâm 120 tæ ñoàng saûn löôïng caân baèng thay ñoåi theá naøo? 4.2. Neáu chính phuû taêng thueá 120 tæ ñoàng vaø duøng heát soá thueá ñoù cho chi tieâu G , saûn löôïng caân baèng thay ñoåi nhö theá naøo ? 4.3. Ñieàu kieän nhö caâu b nhöng baây giôø haøm T coù daïng : T = 0,2Y , saûn löôïng caân baèng thay ñoåi nhö theá naøo ? Baøi 5: Cho caùc haøm soá ( ñôn vò : tæ ñoàng ) C = 200 + 0,75YD I = 250 T = 0,2Y YP = 2500 5.1. Ñieåm caân baèng saûn löôïng laø bao nhieâu thì ngaân saùch caân baèng , vaø caân baèng ôû möùc bao nhieâu ? 5.2. Thöïc teá chính phuû chi tieâu G = 400 . Tìm ñieåm caân baèng saûn löôïng. 5.3. Töø keát quaû caâu b muoán cho saûn löôïng caân baèng ôû möùc tieàm naêng thì chính phuû coù theå aùp duïng nhöõng chính saùch taøi khoùa naøo ? 2 27
  28. CHÖÔNG 4 TOÅNG CUNG VAØ CHU KYØ KINH DOANH 1. Toång cung vaø thò tröôøng lao ñoäng 1.1 . Thò tröôøng lao ñoäng 1.1.1. Cung veà lao ñoäng ( SL) Phaân bieät hai ñöôøng cung veà lao ñoäng - Ñöôøng cung SL1 : löïc löôïng lao ñoäng chaáp nhaän vaø saün saøng cung öùng lao ñoäng taïi caùc möùc tieàn coâng thöïc teá . - Ñöôøng cung SL : toång löïc löôïng lao ñoäng xaõ hoäi SL > SL1 vì vaäy khi thò tröôøng lao ñoäng caân baèng hay traïng thaùi toaøn duïng nhaân coâng thì vaãn coù thaát nghieäp. Ñaây laø tình traïng thaát nghieäp töï nhieân . 1.1.2. Caàu veà lao ñoäng ( DL) - Caàu veà lao ñoäng cho bieát nhu caàu söû duïng nhaân coâng cuûa caùc doanh nghieäp töông öùng vôùi caùc möùc tieàn coâng thöïc teá ( caùc yeáu toá khaùc khoâng ñoåi ) - Tieàn coâng danh nghóa Wn (Nominal Wage) laø toång soá tieàn ngöôøi lao ñoäng thu ñöôïc do cung öùng dòch vuï lao ñoäng . - Tieàn coâng thöïc teá Wr (Real Wage) laø khoái löôïng haøng hoùa vaø dòch vuï coù theå mua ñöôïc töø tieàn coâng danh nghóa . Wr phuï thuoäc vaøo söï caân baèng cuûa thò tröôøng lao ñoäng vaø möùc giaù caû cuûa neàn kinh teá . Wn Wr = P 1.1.3. Caân baèng treân thò tröôøng lao ñoäng Thò tröôøng lao ñoäng caân baèng taïi möùc tieàn coâng thöïc teá W0 . Taïi möùc naøy soá lao ñoäng maø doanh nghieäp muoán thueâ baèng soá lao ñoäng maø xaõ hoäi muoán cung caáp . Nhö vaäy taïi möùc thò tröôøng lao ñoäng caân baèng moïi ngöôøi muoán cung öùng lao ñoäng vôùi möùc tieàn coâng caân baèng ( W0) ñeàu coù vieäc laøm ( traïng thaùi toaøn duïng nhaân coâng). Tuy nhieân taïi möùc naøy vaãn toàn taïi tæ leä thaát nghieäp töï nhieân . Wr D L S L1 S A L W 0 B 0 L 28
  29. H5.1: Thò tröôøng lao ñoäng caân baèng SL1 : Löïc löôïng lao ñoäng chaáp nhaän möùc löông W0 SL : Toång löïc löôïng lao ñoäng DL : Caàu veà lao ñoäng Ñoaïn A ñeán B : löôïng thaát nghieäp töï nhieân 1.1.4. Toång cung vaø thò tröôøng lao ñoäng Ñöôøng toång cung cho bieát möùc saûn löôïng maø caùc doanh nghieäp muoán vaø coù khaû naêng cung öùng taïi caùc möùc giaù . Möùc saûn löôïng cung öùng cuûa caùc doanh nghieäp phuï thuoäc vaøo soá löôïng caùc ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát. Soá löôïng ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát ñöôïc phaûn aùnh taäp trung ôû ñaàu vaøo lao ñoäng. Do ño,ù toång cung coù quan heä chaët cheõ vaø phuï thuoäc vaøo thò tröôøng lao ñoäng . 1.2 . Giaù caû , tieàn coâng , vieäc laøm vaø ñöôøng toång cung . 1.2.1. Giaù caû vaø tieàn coâng Söï phaân tích ôû treân cho thaáy tieàn coâng thöïc teá phuï thuoäc chuû yeáu vaøo möùc giaù caû, coøn vieäc laøm laïi phuï thuoäc chuû yeáu vaøo tieàn coâng thöïc teá. Möùc tieàn coâng naøy do cung vaø caàu veà lao ñoäng treân thò tröôøng quyeát ñònh coù theå moâ taû moái quan heä naøy baèng ñoà thò döôùi ñaây : Wr Wr W1 W1 W W2 2 W3 W3 0 L L L L 1 2 3 0 P1 P2 P3 P (möùc giaù) Vôùi L = f(Wr) H 6.2: Quan heä giaù caû tieàn coâng vaø vieäc laøm 1.2.2. Ñöôøng toång cung 29
  30. Toång cung cuûa neàn kinh teá, ñaëc bieät toång cung trong ngaén haïn, phuï thuoäc chuû yeáu vaøo tieàn coâng vaø giaù caû cuûa neàn kinh teá. Tieàn coâng vaø giaù caû cuûa neàn kinh teá aûnh höôûng caên baûn ñeán hình daïng vaø ñoä doác cuûa ñöôøng toång cung ngaén haïn . Tieàn coâng vaø giaù caûvaän ñoäng nhö theá naøo trong neàn kinh teá ? Vaán ñeà naøy caùc nhaø kinh teá hoïc coå ñieån vaø caùc nhaø kinh teá hoïc tröôøng phaùi Keynes coù quan ñieåm traùi ngöôïc nhau : -Theo tröôøng phaùi coå ñieån : giaù caû vaø tieàn coâng danh nghóa hoaøn toaøn linh hoaït , tieàn coâng thöïc teá ñieàu chænh ñeå giöõ cho thò tröôøng lao ñoäng luoân caân baèng. Neàn kinh teá luoân ôû möùc toaøn duïng nhaân coâng , caùc doanh nghieäp hoaït ñoäng heát coâng suaát, ñöôøng toång cung laø ñöôøng thaúng ñöùng . -Theo phaùi Keynes : giaù caû vaø tieàn coâng danh nghóa khoâng linh hoaït , thaäm chí coá ñònh . Tieàn coâng thöïc teá do vaäy cuõng khoâng ñoåi , thò tröôøng lao ñoäng luoân ôû tình traïng coù thaát nghieäp . Caùc doanh nghieäp coù theå thueâ möôùn theâm nhieàu nhaân coâng taïi möùc löông coá ñònh , hoï coù theå gia taêng saûn löôïng cung öùng maøkhoâng caàn taêng giaù, ñöôøng toång cung laø ñöôøng naèm ngang H 6.5: Ñöôøng toång cung thaúng ñöùng vaø ñöôøng toång cung naèm ngang AS P P AS O Y O Y Ñöôøng toång cung thaúng ñöùng Ñöôøng toång cung naèm ngang 1.2.3. Nhaän xeùt: Trong ngaén haïn, tieàn coâng laø coá ñònh do hôïp ñoàng lao ñoäng raøng buoäc tieàn löông khoâng ñoåi ít nhaát trong moät khoaûng thôøi gian nhaát ñònh (3 thaùng, 6 thaùng ). Vì theá, möùc giaù khoâng ñoåi vaø ñöôøng toång cung coù xu höôùng naèm ngang. Ngöôïc laïi, vôùi nhöõng khoaûng thôøi gian töø moät naêm trôû leân, hôïp ñoàng coù theå ñöôïc ñieàu chænh, tieàn löông coù theå thoûa thuaän laïi. Do vaäy, löông vaø giaù coù theå thay ñoåi. Trong khi veà daøi haïn, taøi nguyeân coù theå ñöôïc khai thaùc heát daãn ñeán saûn löôïng khoù taêng theâm. Moïi noã löïc taêng saûn löôïng seõ laøm giaù caû taêng nhieàu hôn laø ñaàu ra. Ñöôøng toång cung töø ñoù, coù xu höôùng thaúng ñöùng. Nhö vaäy, Keynes ñuùng trong ngaén haïn, trong khi tröôøng phaùi coå ñieån ñuùng trong daøi haïn. 1.3. Ñöôøng toång cung thöïc teá ngaén haïn 30
  31. Ñöôøng toång cung thöïc teá ngaén haïn ñöôïc xaây döïng treân cô sôû caùc moái quan heä sau: -Tieàn coâng vaø giaù caû : Wr = f(P) -Vieäc laøm vaø tieàn coâng : L =f(Wr) -Saûn löôïng vaø vieäc laøm : Y= f(L) Y Y Y=f(L) 450 L Y L1 L2 L3 Y1 Y2 Y3 Wr P AS W1 a b P3 c W P2 2 c DL P1 b W3 a L Y H 5.4: Caùch hình thaønh ñöôøng toång cung thöïc teá ngaén haïn AS = f (P) 2. AS, AD möùc giaù vaø toác ñoä ñieàu chænh kinh teá 2.1. Moái quan heä AS, AD vaø möùc giaù AS, AD quuyeát ñònh ñieåm caân baèng, quyeát ñònh möùc saûn löôïng vaø giaù caû caân baèng . Do vaäy vò trí cuûa ñieåm caân baèng (E0) phuï thuoäc vaøo vò trí cuûa ñöôøng AS & AD, ñoä doác cuûa ñöôøng AS &AD . P AD AS P0 0 31Y Y0
  32. H 5.5: Moái quan heä AS - AD Nghieân cöùu moái quan heä AS, AD vôùi giaù caû vaø tieàn coâng coù theå giaûi thích hieäu quaû taùc ñoäng cuûa caùc chính saùch kinh teá vó moâ. Hieäu quaû naøy phuï thuoäc raát nhieàu vaøo vò trí vaø ñoä doác cuûa AS & AD. 2.2. Söï ñieàu chænh ngaén haïn , trung haïn vaø daøi haïn 2.2.1. Khaùi nieäm : · Ñieàu chænh kinh teá : Ñieàu chænh kinh teá laø söï thay ñoåi traïng thaùi caân baèng cuûa AS, AD daãn tôùi thay ñoåi möùc saûn löôïng vaø giaù caû . Ñieàu chænh kinh teá coù theå dieãn ra döôùi daïng quaù trình töï ñieàu chænh (töï ñoäng) hoaëc döôùi taùc ñoäng cuûa caùc chính saùch kinh teá vó moâ . · Quaù trình töï ñieàu chænh cuûa neàn kinh teá: Laø söï phaûn öùng töï nhieân cuûa neàn kinh teá tröôùc nhöõng bieán ñoäng cuûa tieàn coâng vaø giaù caû, dieãn ra theo trình töï töø môû roäng ñeán thu heïp saûn löôïng hoaëc theo chieàu ngöôïc laïi tuøy thuoäc vaøo chieàu höôùng cuûa caùc bieán ñoäng. 2.2.2. Ñieàu chænh ngaén haïn , trung haïn vaø daøi haïn : P YP AS’ E’” AS E” E’ E0 AD’ AD 0 Y Y0 H 5.6: Caùc ñieàu chænh kinh teá H 5.6 moâ taû : · Ñieàu chænh ngaén haïn : Neàn kinh teá ñang caân baèng taïi E0 vôùi saûn löôïng Y0, chaúng haïn do bieán ñoäng giaù caû vaø tieàn coâng laøm AD dòch chuyeån leân treân thaønh AD’, caân baèng môùi taïi E’ ñöôïc thieát laäp: saûn löôïng taêng , giaù caû taêng . · Ñieàu chænh trung haïn : 32
  33. ÔÛ traïng thaùi caân baèng E’ : do saûn löôïng taêng, giaù taêng laøm AS dòch chuyeån sang traùi thaønh AS’, traïng thaùi caân baèng môùi ñöôïc thieát laäp taïi E’’ , saûn löôïng giaûm, giaù caû vaø tieàn coâng tieáp tuïc taêng . · Ñieàu chænh daøi haïn : Neáu taïi E’’ saûn löôïng caân baèng cao hôn saûn löôïng tieàm naên, AS tieáp tuïc dòch chuyeån sang traùi cho ñeán khi ñaït caân baèng taïi E’’ . Taïi ñaây, Y0 = YP , chæ coù giaù caû ôû möùc cao hôn . 3. Chu kyø kinh doanh : 3.1 Khaùi nieäm : Chu kyø kinh doanh ( chu kyø kinh teá ) laø söï giao ñoäng cuûa saûn löôïng thöïc teá ( Yt) xung quanh xu theá taêng leân cuûa saûn löôïng tieàm naêng ( YP ) 3.2 . Nguyeân nhaân : 3.2.1. Nguyeân nhaân beân ngoaøi : Caùc vaán ñeà chính trò, daân soá, thôøi tieát, chieán tranh coù taùc duïng gaây soác ban ñaàu. 3.2.2. Nguyeân nhaân beân trong : Do söï taùc ñoäng qua laïi AS vaø AD . 3 .3. Cô cheá gaây chu kyø kinh doanh : 3.3.1.Cô cheá : Cô cheá gaây chu kyø laø taùc ñoäng qua laïi giöõa soá nhaân cuûa toång caàu (m) vôùi möùc ñaàu tö bieân ( MPI ) taïo thaønh heä soá gia toác : V = m.MPI Vôùi : V: heä soá gia toác m: soá nhaân cuûa toång caàu MPI : möùc ñaàu tö bieân ( möùc thay ñoåi cuûa ñaàu tö khi saûn löôïng thay ñoåi 1 ñôn vò dI MPI= ) dY Heä soá gia toác laøm ñaàu tö thay ñoåi qua moâ hình heä soá gia toác . Moâ hình heä soá gia toác giaû ñònh laõi suaát khoâng ñoåi, ñaàu tö thay ñoåi phuï thuoäc vaøo löôïng lôïi nhuaän döï kieán trong töông lai. Löôïng lôïi nhuaän döï kieán trong töông lai phuï thuoäc vaøo doanh soá baùn ra trong töông lai. Caùc doanh nghieäp öôùc tính doanh 33 It = I0 +V(Yt-1 -Yt-2 )
  34. soá trong töông lai qua doanh soá vaø saûn löôïng trong quaù khöù ñeå xaùc ñònh möùc ñaàu tö . Moâ hình heä soá gia toác coù coâng thöùc sau: Vôùi : It : ñaàu tö cho naêm hieän taïi I0 : ñaàu tö töï ñònh ( ñaàu tö khoâng phuï thuoäc vaøo saûn löôïng ) V : heä soá gia toác Yt-1 : saûn löôïng thôøi kyø tröôùc Yt-2 : saûn löôïng tröôùc :TKT Söï thay ñoåi cuûa ñaàu tö haøng naêm theo moâ hình heä soá gia toác seõ gaây ra chu kyø kinh doanh theo trình töï sau : - Khi saûn löôïng taêng , ñaàu tö taêng theo gia toác , saûn löôïng taêng theo soá nhaân . - Khi saûn löôïng ngöøng taêng, ñaàu tö baèng vôùi ñaàu tö töï ñònh, saûn löôïng baét ñaàu giaûm . - Khi saûn löôïng giaûm ñaàu tö giaûm theo gia toác, saûn löôïng giaûm theo soá nhaân . 3.3.2. Minh hoïa: Moät neàn kinh teá giaûn ñôn ñang caân baèng ôû : Y = C +I = 60 tæ USD vôùi C = 30 tæ , I = 30 tæ, MPC = 0,5 , MPI = 0,3 coá ñònh ôû caùc möùc saûn löôïng. Giaû söû ñaàu tö töï ñònh taêng töø 30 tæ leân 40 tæ quaù trình ñieàu chænh cuûa neàn kinh teá theo moâ hình heä soá gia toác nhö sau : V = 0,6 & It = V( Y – Y ) Thôøi kyø t-1 t –2 C I Y DY It 0 30 30 60 1 30 40 70 10 46 2 35 46 81 11 46,6 3 40,5 46,6 87,1 6,1 43,66 4 43,55 43,66 87,21 0,11 40,06 5 43,6 40,06 83,66 -3,55 37,87 6 41,83 37,87 79,7 -3,96 37,62 7 39,85 37,62 77,47 -2,23 38,66 8 38,73 38,66 77,39 -0,08 39,95 9 38,7 39,95 78,65 1,26 40,75 10 39,32 40,75 80,07 1,42 40,85 Töø baûng treân ta veõ ñöôïc ñoà thò chu kyø kinh doanh : vôùi ñænh chu kyø ñaït ñöôïc khi saûn löôïng ngöøng taêng, ñaùy chu kyø khi saûn löôïng ngöøng giaûm . Y (tæ USD) 87,21 80,07 77,39 60 34 Thôøi 0 4 8 10 kyø H 5.7: Ñoà thò moâ taû chu kyø kinh doanh
  35. BAØI TAÄP Baøi 1 : Cho bieåu thöùc xaùc ñònh saûn phaåm bieân cuûa lao ñoäng laø 14 – 0,08L vôùi ( L soá löôïng lao ñoäng ). 1.1. Haõy tìm bieåu thöùc moâ taû caàu veà lao ñoäng vôùi tieàn coâng danh nghóa W vaø möùc giaù P . 1.2. Xaùc ñònh caàu veà lao ñoäng khi tieàn coâng danh nghóa baèng 4 nghìn , 3 nghìn , 1 nghìn ñoàng vaø möùc giaù baèng 1 . 1.3. Veõ ñoà thò ñöôøng caàu lao ñoäng . Baøi 2 : Cho bieåu thöùc moâ taû cung veà lao ñoäng laø : W S =140 +5( ) L P 2.1. Xaùc ñònh soá cung veà lao ñoäng töông öùng vôùi möùc tieàn coâng danh nghóa 4 nghìn , 3 nghìn , 1 nghìn ñoàng vaø möùc giaù laø 1 . 2.2. Veõ ñoà thò cung lao ñoäng . 2.3. Tìm caân baèng cuûa thò tröôøng lao ñoäng vôùi ñöôøng caàu tìm ñöôïc ôû baøi 1 . Baøi 3 : Moät neàn kinh teá ñang caân baèng ôû C + I = 3200 tæ ñoàng. Trong ñoù C = 1500 vaø I = 1600. Ñöôïc bieát saûn löôïng caân baèng naêm tröôùc ñoù laø 3000 tæ ñoàng, MPC coá ñònh ôû möùc 0,5Y vaø MPI = 0,4. Haõy tính möùc saûn löôïng taïi ñænh vaø ñaùy cuûa chu kyø vaø bieåu dieãn chu kyø treân ñoà thò . 2 35
  36. CHÖÔNG 5 TIEÀN VAØ HOAÏT ÑOÄNG NGAÂN HAØNG 1. Tieàn: 1.1. Chöùc naêng cuûa tieàn teä 1.1.1. Caùc loaïi tieàn 1.1.2. Chöùc naêng cuûa tieàn 1.2 . Khoái löôïng tieàn M1 = tieàn maët löu thoâng ngoaøi ngaân haøng + tieàn kyù thaùc duøng seùc M2 = M1 + caùc loaïi tieát kieäm M3 = M2 – caùc loaïi chöùng thö thanh toaùn 1.3. Möùc cung tieàn vaø vai troø cuûa ngaân haøng 1.3.1. Möùc cung tieàn vaø cô soá tieàn hay tieàn phaùt haønh (H) MS = U + D (MS = M1 ñeå ñôn giaûn , khoâng duøng M2 & M3) H = U + Ra MS : möùc cung tieàn U : tieàn maët löu haønh ngoaøi ngaân haøng D : tieàn kyù thaùc duøng seùc Ra : döï tröõ thöïc teá H : tieàn phaùt haønh 1.3.2. Nhöõng nhaân toá aûnh höôûng ñeán möùc cung tieàn 2. Khaùi quaùt veà heä thoáng ngaân haøng 2.1. Phaân loaïi heä thoáng ngaân haøng - Ngaân haøng trung öông - Ngaân haøng thöông maïi 2.2. Hoaït ñoäng cuûa ngaân haøng thöông maïi : 2.2.1. Kinh doanh cuûa ngaân haøng thöông maïi: · Kinh doanh cuûa ngaân haøng thöông maïi · Caùc loaïi döï tröõ cuûa ngaân haøng - Döï tröõ baét buoäc ( Rb) 36
  37. Rb r = .100 b D Vôùi rb : tæ leä döï tröõ baét buoäc - Döï tröõ thöïc teá (Ra) Ra r = .100 a D - Vôùi ra : tæ leä döï tröõ thöïc teá Ra = Rb + R(dö thöøa) · Tieàn löu thoâng ngoaøi ngaân haøng vaø tieàn kyù thaùc U S = .100 D S : tæ leä tieàn maët so vôùi tieàn kyù thaùc 2.2.2. Khaû naêng taïo tieàn qua ngaân haøng vaø soá nhaân cuûa tieàn: Khi coù 1 löôïng tieàn maët ñöôïc gôûi vaøo ngaân haøng thöông maïi (ngaân haøng bieán noù thaønh 1 löôïng buùt teä töông öùng ). Traûi qua nhieàu voøng kyù thaùc vaø cho vay, ngaân haøng taïo ra 1 löôïng buùt teä lôùn hôn nhieàu laàn soá tieàn gôûi ban ñaàu. Ví duï : Giaû ñònh caùc ngaân haøng thöông maïi hoaït ñoäng hoaøn haûo (kinh doanh heát tieàn maët : Ra = Rb) ngöôøi daân chæ duøng seùc, khoâng duøng tieàn maët vôùi rb = 10% Löôïng tieàn maët ban ñaàu gôûi vaøo ngaân haøng laø 1000 USD caùc ngaân haøng thöông maïi seõ taïo ra moät löôïng buùt teä nhö sau : Theá heä ngaân Soá tieàn kyù thaùc Soá tieàn döï tröõ baét Soá tieàn cho vay haøng thöông duøng sec môùi taêng buoäc môùi taêng maïi 1 1000 100 900 2 900 90 810 3 810 81 729 4 729 72,9 656,1 5 6 å Buùt teä = 1000 + 900 + 810 + 729 = 1000 + [1 + (0,9) + (0,9)2 + (0,9)3 ] 1 vì : (0 < 0,9 < 1 ) = = 10 1 - 0,9 37
  38. · å Buùt teä = 1000 . 10 = 10.000 · Töø ñaây cho khaùi nieäm soá nhaân tieàn teä (mM). Soá nhaân tieàn teä laø heä soá phaûn aùnh soá löôïng tieàn cung öùng (MS) ñöôïc sinh ra töø 1 ñôn vò tieàn phaùt haønh . Soá nhaân tieàn teä ñöôïc kyù hieäu : m M s + 1 m M = s + ra MS = mM . H DMS = m M . DH 2.2.3. Phaân tích soá nhaân Theo ñònh nghóa : MS m = M H Maø : MS = U + D = S.D + D = D.(S+1) H = U + Ra = SD + ra.D = D(S+ra) Vaäy s + 1 m M = s + ra 2.3 . Ngaân haøng trung öông vaø vai troø kieåm soaùt möùc cung tieàn 2.3.1. Chöùc naêng cuûa ngaân haøng trung öông: - Ngaân haøng cuûa caùc ngaân haøng thöông maïi - Ngaân haøng cuûa chính phuû - Quaûn lyù nhaø nöôùc veà NN & TT, kieåm soaùt MS, thò tröôøng taøi chính vaø tieàn teä . 2.3.2. Caùc coâng cuï: - Mua baùn chöùng khoaùn - Quy ñònh tæ leä döï tröõ baét buoäc - Thay ñoåi laõi suaát chieát khaáu Treân nguyeân taéc, Ngaân haøng trung öông kieåm soaùt möùc cung öùng tieàn MS. Möùc cung tieàn ñöôïc tính toaùn baèng nhöõng thoáng keâ vaø löôïng hoùa phöùc taïp. Khi qui veà caùch tính ñôn giaûn ñeå giaûi thích chính saùch tieàn teä, cung tieàn taïi moãi thôøi ñieåm ñöôïc xaùc ñònh bôûi phöông trình Irving Fisher. 38
  39. MV = PQ Trong ñoù: M: toång cung tieàn trong neàn kinh teá. Neáu giaû ñònh neàn kinh teá phoå bieán löu haønh M1, noù chính laø MS. V: vaän toác voøng quay tieàn teä P: chæ soá giaù bình quaân hay CPI (xem chöông 1 vaø 2) Q: soá löôïng toång saûn phaåm vaø dòch vuï maø neàn kinh teá taïo ra ñöôïc taïi thôøi ñieåm ñang xeùt. Vì tích soá PQ ñoàng nhaát vôùi GNP (hay GDP) tuøy qui öôùc. Deã daøng thaáy raèng: GNP MS = V Veà maët ngaén haïn, taïi nhöõng thôøi ñieåm ñang xeùt baát kyø, vì saûn löôïng vaø möùc giaù ñöôïc xem laø khoâng ñoåi, vaän toác voøng quay tieàn teä V cuõng khaù coá ñònh, MS laø moät soá khaù xaùc ñònh. Töø ñoù, haøm MS coù daïng moät haøm haèng . 3. Möùc caàu veà tieàn: 3.1 . Caùc taøi saûn taøi chính - Taøi saûn giao dòch ( khoâng sinh laõi ) : tieàn maët , seùc - Taøi saûn sinh laõi bao goàm : coå phieáu , traùi phieáu , tín phieáu goïi chung laø traùi phieáu . 3.2 . Möùc caàu tieàn (MD) 3.2.1.Khaùi nieäm : Möùc caàu tieàn laø löôïng tieàn daân chuùng muoán naém giöõ cho nhu caàu chi tieâu vaø laøm taøi saûn . Möùc caàu tieàn phuï thuoäc phuï vaøo thu nhaäp (Y) vaø laõi suaát (i) i MD = f(Y, i) vôùi MD = f(Y) ñoàng bieán vôùi Y MD = f(Y) > 0 MD = f(i) nghòch bieán vôùi I MD MD = f(i) < 0 Trong moät thôøi ñieåm Y khoâng ñoåi, MD phuï thuoäc i : ñöôøng caàu doác xuoáng . Y 0 Y MD = kY + hi ( hi < 0) H 4.1 – Ñoà thò caàu tieàn Vôùi Y :thu nhaäp (saûn löôïng ) theo laõi suaát 39
  40. i : laõi suaát k , h : möùc nhaïy caûm cuûa MD ñoái vôùi Y & i 3.2.2 . Möùc caàu veà taøi saûn taøi chính Caùc taøi saûn taøi chính goïi chung laø traùi phieáu (B . Bonds) Khi laõi suaát taêng , ngöôøi ta chuyeån tieàn qua traùi phieáu vaø ngöôïc laïi . Caàu veà traùi phieáu : DB= f(i) ñoàng bieán vôùi laõi suaát . 3.3. Moái quan heä MD & DB WN WN MS MD + DB = maø = + SB P P P MS MS MD + DB = + SB Þ (MD - ) - (SB - DB ) = 0 P P Vôùi : MD möùc caàu tieàn thöïc teá DB giaù trò thöïc cuûa caàu veà traùi phieáu WN giaù trò thöïc cuûa toång taøi saûn taøi chính P MS möùc cung tieàn thöïc teá P SB giaù trò thöïc cuûa cung veà traùi phieáu Nhö theá, khi thò tröôøng tieàn teä caân baèng thì thò tröôøng traùi phieáu cuõng caân baèng. Töø ñaây ruùt ra : Laõi suaát ( i) laø thu nhaäp trung bình töø taøi saûn taøi chính , laõi suaát do cung tieàn vaø caàu tieàn quyeát ñònh . 4. Tieàn teä laõi suaát & toång caàu 4.1 . Thò tröôøng tieàn teä caân baèng 4.1.1. Khaùi nieäm : Thò tröôøng tieàn teä caân baèng khi : MS = MD M1 = kY+ hi i MS i E i 0 Löôïng tieàn thöïc teá 0 M0 H5.2: Thò tröôøng tieàn teä caân baèng 40
  41. - Ñieåm caân baèng E : do MS = MD cho i0 , M0 E dòch chuyeån khi : MS & MD thay ñoåi. - Kieåm soaùt : thò tröôøng tieàn teä = MS hay i giöõ nguyeân MS : phaûi thay ñoåi i khi MD ñoåi coá ñònh i : phaûi thay ñoåi MS cho töông öùng vôùi MD - Duøng coâng cuï naøo ñeå ñieàu tieát tuøy ñieàu kieän cuï theå . 4.1.2 . Laõi suaát vôùi tieâu duøng , ñaàu tö vaø xuaát nhaäp khaåu : 4.1.2.1. Vôùi tieâu duøng: MS taêng => i giaûm => C taêng Hieäu öùng cuûa caûi : haøm C dòch chuyeån leân treân , cuûa caûi cuûa hoä gia ñình taêng. Ví duï : Tín phieáu 100 USD laõi suaát coá ñònh 5% naêm . Thanh toaùn sau 5 naêm laõi 25$ . Neáu laõi suaát haï xuoáng 4% , muoán coù thu nhaäp 25$ baây giôø phaûi boû ra 125$ Goïi 100$ laø giaù trò hieän taïi , 25$ laø thu nhaäp trong töông lai . Sau khi laõi suaát haï 1% giaù trò hieän taïi cuûa thu nhaäp trong töông lai ñaõ taêng leân töông öùng 125 USD 4.1.2.2. Laõi suaát vaø ñaàu tö : i MS taêng => i giaûm => I taêng I = f ( i) i2 Haøm I phuï thuoäc laõi suaát Kí hieäu I = IM i , IM I e taêng => X giaûm & M taêng * i giaûm => e giaûm => X taêng & M giaûm vôùi e : tæ giaù ñoàng noäi ñòa . Keát luaän : khi i giaûm AD taêng & ngöôïc laïi 4.2 . Chính saùch tieàn teä 4.2.1.Khaùi nieäm : Chính saùch tieàn teä laø chính saùch taùc ñoäng ñeán möùc cung tieàn & laõi suaát , qua ñoù taùc ñoäng ñeán toång caàu laøm thay ñoåi saûn löôïng theo nhöõng muïc tieâu nhaát ñònh . Chính saùch tieàn teä do ngaân haøng trung öông tieán haønh döïa treân nhöõng coâng cuï ñieàu tieát möùc cung tieàn teä . 41
  42. 4.2.1.Cô cheá taùc ñoäng cuûa CSTT : Khi MS thay ñoåi laøm cho i thay ñoåi , khi i thay ñoåi toång caàu vaø saûn löôïng seõ thay ñoåi . 4.3 . Moâ hình IS vaø LM ( IS: Investment equals savings & LM: Liquidity Preference & Money Supply) 4.3.1 .Ñöôøng IS : AD 4.3.1.1. Khaùi nieäm : taäp hôïp nhöõng toå hôïp khaùc E1 AD1 nhau giöõa laõi suaát vaø thu nhaäp phuø hôïp vôùi söï caân baèng cuûa thò tröôøng haøng hoùa . E0 AD0 4.3.1.2. Phöông trình Y = m.A+m.I M .i Y 0 Y0 Y1 Vôùi A=C + I +G+ X 4.3.1.3. YÙ nghóa ñöôøng IS : -Ñöôøng IS phaûn aùnh söï caân baèng cuûa thò i tröôøng haøng hoùa öùng vôùi caùc möùc khaùc nhau cuûa laõi suaát vaø thu nhaäp ( i & Y) E0 i0 -Nghieân cöùu ñöôøng IS cho ta moái quan heä taùc E 1 ñoäng qua laïi giöõa laõi suaát vaø saûn löôïng caân i1 IS baèng (thu nhaäp) , noù cho bieát saûn löôïng caân baèng seõ thay ñoåi nhö theá naøo khi laõi suaát thay 0 Y Y 0 Y1 ñoåi(caùc yeáu toá khaùc khoâng ñoåi). 4.3.1.4. Cô cheá : H 5.3: Ñoà thò ñöôøng IS Khi laõi suaát ( i) ñoåi , toång caàu (AD) dòch chuyeån laøm saûn löôïng (Y) thay ñoåi . 4.3.1.5. Ñoä doác IS : - IS doác xuoáng phaûn aùnh moái quan heä nghòch bieán giöõa Y & i . Ñoä doác IS phuï thuoäc vaøo ñoä nhaïy caûm cuûa AD vôùi i - i ñoåi , AD ñoåi ít - doác nhieàu - i ñoåi , AD ñoåi nhieàu - doác ít 4.3.1.6. Söï di chuyeån doïc ñöôøng IS : phaûn aùnh söï thay ñoåi cuûa laõi suaát ( i) daãn ñeán dòch chuyeån AD laøm thay ñoåi saûn löôïng . 4.3.1.7. Söï dòch chuyeån toaøn boä ñöôøng IS : phaûn aùnh caùc nhaân toá ngoaøi i laøm thay ñoåi AD seõ laøm cho IS dòch chuyeån sang phaûi hay sang traùi ñoà thò 4.3.2. Ñöôøng LM: 4.3.2.1.Khaùi nieäm :Ñöôøng LM bieåu thò nhöõng toå hôïp khaùc nhau giöõa laõi suaát vaø thu nhaäp , phuø hôïp vôùi söï caân baèng cuûa thò tröôøng tieàn teä . 42
  43. Phöông trình ñöôøng LM : 1 Y = ( MS - hi ) k Vôùi : h &k : ñoä nhaïy caûm cuûa caàu tieàn teä vôùi Y & i 4.3.2.2. YÙ nghóa nghieân cöùu ñöôøng LM - Ñöôøng LM phaûn aùnh söï caân baèng cuûa thò tröôøng tieàn teä töông öùng vôùi caùc möùc khaùc nhau cuûa laõi suaát vaø thu nhaäp . - Nghieân cöùu ñöôøng LM cho ta moái quan heä giöõa saûn löôïng vaø laõi suaát caân baèng , noù cho bieát laõi suaát seõ thay ñoåi nhö theá naøo khi saûn löôïng ( thu nhaäp ) thay ñoåi . · Cô cheá : khi saûn löôïng (Y) thay ñoåi , caàu tieàn seõ thay ñoåi keùo theo laõi suaát thay ñoåi . i i MS LM MD 1 E1 i1 E1 MD 0 E0 i0 E0 Y 0 M 0 M0 Y0 Y1 H5.4: Ñoà thò ñöôøng LM 4.3.2.3. Ñoà thò ñöôøng LM : Vôí möùc cung tieàn taïi möùc M0 thu nhaäp taïi Y0 thò tröôøng tieàn teä caân baèng taïi E0 Ta xaùc ñònh ñöôïc E0 ñoà thò LM : khi Y taêng leân Y1 caàu tieàn dòch chuyeån MD1 caân baèng môùi E1 xaùc ñònh ñöôïc E1 ñoà thò LM . 4.3.2.4. Ñoä doác cuûa LM : - LM doác leân phaûn aùnh moái quan heä ñoàng bieán giöõaY & i . Ñoä doác cuûa LM phuï thuoäc vaøo ñoä nhaïy caûm cuûa caàu tieàn vôùi thu nhaäp (saûn löôïng) . - Y ñoåi MD ñoåi nhieàu - doác nhieàu . - Y ñoåi MD ñoåi ít - doác ít. 4.3.2.5. Söï dòch chuyeån doïc ñöôøng LM: - Söï di chuyeån doïc ñöôøng LM cho thaáy : söï thay ñoåi cuûa thu nhaäp Y laøm cho laõi suaát ( i) thay ñoåi döôùi taùc ñoäng söï dòch chuyeån ñöôøng caàu tieàn trong khi cung tieàn khoâng ñoåi ( LM öùng vôùi 1 möùc MS) - Söï dòch chuyeån toaøn boä ñöôøng LM xaûy ra khi MS thay ñoåi . 43
  44. MS taêng => LM => sang phaûi MS giaûm => LM => sang traùi 4.3.2.6. Söï caân baèng ñoàng thôøi thò tröôøng haøng hoùa vaø tieàn teä: - IS phaûn aùnh söï caân baèng cuûa thò tröôøng haøng hoùa öùng vôùi caùc möùc Y & i - LM phaûn aùnh söï caân baèng cuûa thò tröôøng tieàn teä öùng vôùi caùc möùc Y & i - Söï taùc ñoäng qua laïi giöõa 2 thò tröôøng aán ñònh möùc laõi suaát vaø thu nhaäp caân baèng cho caû hai thò tröôøng (H.a). - Taïi ñieåm caân baèng IS vaø LM thò tröôøng haøng hoùa & thò tröôøng tieàn teä caân baèng taïi moät möùc i & Y ( i0 & Y0) . Taïi moät möùc i naøo ñoù (i1 hay i2) IS & LM khoâng caân baèng (H.b) : i1 > i0 seõ xaûy ra : *Neáu thò tröôøng haøng hoùa caân baèng ( ñieåm A) : thò tröôøng tieàn teä seõ dö cung keùo i giaûm . *Neáu thò tröôøng tieàn teä caân baèng ( ñieåm B) : thò tröôøng haøng hoùa seõ dö cung keùo P giaûm vaø i giaûm. Taïi möùc i2 AD taêng laøm cho IS0 => IS1 . i LM1 Tuy nhieân vì MS khoâng ñoåi neân i taêng töø i0 LM2 i1 E1 ñeán i1 , neàn kinh teá caân baèng taïi E1 ( hieän töôïng i taêng gaây thaùo lui ñaàu tö ) . Ñaùng leõ i 0 E saûn löôïng ñaït Y2 taïi E2 , baây giôø saûn löôïng 0 E2 ñaït Y1 taïi E1 . Quy moâ laán aùt ñaàu tö : Y2 => Y1 IS IS i2 0 1 Muoán khaéc phuïc tình traïng naøy phaûi keát hôïp vôùi môû roäng tieàn teä (taêng MS) seõ giöõ vöõng i0 0 Y Y1 Y1 Y2 vaø ñaït saûn löôïng Y2 . 44
  45. H 5.6: Taùc ñoäng cuûa chính saùch taøi khoùa vaø tieàn teä 5.2. Chính saùch tieàn teä : MS taêng : LM chuyeån sang phaûi . Luùc ñaàu Y chöa taêng neân i giaûm , i giaûm laøm AD taêng . IS chuyeån sang phaûi caân baèng môùi thieát laäp taïi E2 , saûn löôïng Y2 , i trôû veà i0 . Nhaän xeùt : chính saùch tieàn teä coù theå ñöôïc tieán haønh ñoäc laäp : khi caàn môû roäng saûn xuaát kinh doanh thì taêng MS. Khi caàn choáng laïm phaùt thì giaûm MS. - Khi thò tröôøng haøng hoùa bieán ñoäng thì oån ñònh MS ñeå AD thay ñoåi . Duøng MS ñeå kieàm cheá hay phuïc hoài AD. Cô cheá giöõ nguyeân MS : AD taêng => i taêng => AD giaûm veà vò trí oån ñònh . - Khi thò tröôøng tieàn teä dao ñoäng , caàu veà tieàn bieán ñoåi thì giöõ vöõng laõi suaát ñeå oån ñònh . Cô cheá giöõ nguyeân i : neáu MD taêng => MS taêng veà vò trí oån ñònh . 5.3. Phoái hôïp chính saùch taøi khoùa & tieàn teä 5.3.1 . Khaùi quaùt : - Chính saùch taøi khoùa taùc ñoäng tröïc tieáp qua coâng cuï G & T ,thôøi gian taùc ñoäng coù hieäu quaû nhanh . - Chính saùch tieàn teä taùc ñoäng giaùn tieáp thoâng qua MS & i , thôøi gian taùc ñoäng ñeán keát quaû chaäm . Yeâu caàu : phoái hôïp chung 2 chính saùch ñeå ñaït cuøng muïc tieâu . 5.3.2. Caùc caëp chính saùch : ( khi neàn kinh teá khoâng oån ñònh ) - Môû roäng taøi khoùa + nôùi loûng tieàn teä : aùp duïng cho thôøi kyø suy thoaùi . - Thu heïp taøi khoùa + thaét chaët tieàn teä :aùp duïng cho thôøi kyø taêng tröôûng quaù noùng . 5.3.3. Caùc caëp chính saùch khi neàn kinh teá oån ñònh Yt = YP - Taøi khoùa chaët + tieàn teä nôùi loûng : bieán ñoåi thaønh phaàn toång caàu . G giaûm , coøn C taêng & I taêng . Keát quaû saûn löôïng tieàm naêng trong töông lai seõ taêng vì ñaàu tö taêng . - Taøi khoùa roäng + tieàn teä heïp : G taêng , C giaûm & I giaûm , môû roäng ñaàu tö vaø phuùc lôïi coâng coäng , giaûm tieâu duøng & I tö nhaân . Keát quaû ñaàu tö tö nhaân vaø tieâu duøng giaûm nhöng ñaàu tö nhaø nöôùc vaø phuùc lôïi xaõ hoäi taêng. 45
  46. BAØI TAÄP Baøi 1 : Döôùi ñaây laø soá lieäu giaû ñònh veà baûng caân ñoái taøi saûn heä thoáng ngaân haøng thöông maïi ( ñôn vò tæ ñoàng) Coù Nôï - Döï tröõ taïi ngaân haøng - Tieàn kyù thaùc söû duïng trung öông : 500 seùc laø3000 - Traùi phieáu : 2500 Ñöôïc bieát löôïng tieàn döï tröõ thöïc teá cuûa heä thoáng ngaân haøng baèng 1/6 löôïng tieàn kyù thaùc , löôïng tieàn maët ngoaøi ngaân haøng baèng 4/1 löôïng tieàn kyù thaùc . Haõy tìm caùc chæ tieâu sau : 1.1. mM 1.2. H 1.3. M Baøi 2 : Cuøng vôùi soá lieäu cuûa baøi 1 nhö treân . Baây giôø ngaân haøng trung öông mua heát löôïng traùi phieáu cuûa ngaân haøng thöông maïi , giaù trò : 2500 tæ . Heä thoáng ngaân haøng thöông maïi cho vay heát toaøn boä löôïngtieàn maët döï tröõ dö thöøa . Haõy tính caùc chæ tieâu sau : 2.1. H 2.2. M 2.3. U 2.4. D 2.5. Ra Baøi 3 : Thò tröôøng tieàn teä ñöôïc ñaëc tröng bôûi nhöõng thoâng soá sau : ì Y = 600 ( tæ ñoàng) MD = kY + hi í î k = 0,2 ì h = - 5 MS ï MS = í MS = 70 ( tæ ñoàng) P ï î P = 1 3.1. Xaùc ñònh möùc laõi suaát caân baèng . 3.2. Veõ ñoà thò thò tröôøng tieàn teä töông öùng 3.3. Giaû söû thu nhaäp giaûm 100 tæ ñoàng . Xaùc ñònh möùc laõi suaát caân baèng môùi . 3.4. Moâ taû söï thay ñoåi cuûa thò tröôøng tieàn teä treân ñoà thò khi thu nhaäp giaûm ôû caâu c 46
  47. Baøi 4 : Cho thò tröôøng tieàn teä vôùi caùc thoâng soá sau : MD = 0,2Y - 4i MS = 200 (tæ ñoàng) 4.1. Vieát phöông trình vaø veõ ñoà thò bieåu dieãn ñöôøng LM 4.2. Giaû söû ñöôøng IS ñöôïc xaùc ñònhbaèng bieåu thöùc Y = 1250 . Haõy xaùc ñònh saûn löôïng vaø laõi suaát caân baèng . 4.3. Veõ ñoà thò moâ taû traïng thaùi caân baèng treân hai thò tröôøng haøng hoùa vaø tieàn teä Baøi 5 : Thò tröôøng haøng hoùa vaø thò tröôøng tieàn teä ñöôïc bieåu dieãn bôûi nhöõng thoâng soá sau ( ñôn vò : tæ) C = 50 + 0,75Yd G = 100 T = 0,2Y MD = 40 + 0,2Y – 8i I = 100 – 10 i MS = 100 5.1. Vieát phöông trình bieåu dieãn caùc ñöôøng IS vaø LM 5.2. Xaùc ñònh möùc thu nhaäp vaø laõi suaát caân baèng 5.3. Giaû söû chi tieâu chính phuû taêng 10 tæ , xaùc ñònh möùc thu nhaäp vaø laõi suaát caân baèng môùi . 5.4. Giaû söû chi tieâu chính phuû vaãn ôû möùc ban ñaàu vaø NHTW taêng möùc cung tieàn 10 tæ . Xaùc ñònh möùc thu nhaäp vaø laõi suaát caân baèng . 5.5. Neâu nhaän xeùt ruùt ra töø keát quaû ôû caâu c & d . Baøi 6 : Hình sau ñaây bieåu dieãn traïng thaùi caân baèng treân thò tröôøng haøng hoùa vaø tieàn teä i A B LM i 1 P i0 C D i2 IS Y 6.1. Cho bieát vaø giaûi thích traïng thaùi cuûa caùc thò tröôøng taïi caùc ñieåm A , B ,C , D 6.2. Caùc tình huoáng sau taùc ñoäng ra sao ñeán söï dòch chuyeån cuûa ñöôøng IS hoaëc IM. - Chính phuû taêng chi tieâu baèng caùch baùn traùi phieáu cho coâng chuùng - Chính phuû taêng chi tieâu baèng caùch phaùt haønh tieàn - Giaù caû taêng nhanh hôn möùc cung tieàn danh nghóa - Loøng tin kinh doanh cuûa caùc nhaø ñaàu tö bò giaûm suùt . 47
  48. 2 CHÖÔNG 6 THAÁT NGHIEÄP & LAÏM PHAÙT 1. Thaát nghieäp 1.1. Khaùi nieäm : 1.1.1. Thaát nghieäp : Thaát nghieäp laø traïng thaùi khoâng coù vieäc laøm cuûa löïc löôïng lao ñoäng . 1.1.2. Löïc löôïng lao ñoäng : Laø nhöõng ngöôøi trong ñoä tuoåi lao ñoäng coù söùc lao ñoäng ñang coù vieäc laøm hoaëc chöa coù vieäc laøm nhöng ñang tìm kieám vieäc laøm (thaát nghieäp) Ngoaøi tuoåi lao ñoäng Daân soá quoác Ngoaøi löïc löôïng gia Trong tuoåi lao lao ñoäng ñoäng Löïc löôïng lao Thaát nghieäp ñoäng Coùvieäc laøm H 6.1: Löïc löôïng lao ñoäng vaø thaát nghieäp Trong ñoù : Ñoä tuoåi lao ñoäng ôû VN :töø 15 ñeán 55 ( nöõ) 60 (nam) Ngoaøi löïc löôïng lao ñoäng : - Nhöõng ngöôøi trong ñoä tuoåi lao ñoäng nhöng ñang ñi hoïc ( khoâng keå hoïc taïi chöùc) - Nhöõng ngöôøi khoâng coù khaû naêng lao ñoäng ( oám ñau , dò taät ) - Nhöõng ngöôøi khoâng caàn vieäc laøm (khoâng coù höùng thuù laøm vieäc , quaù giaøu coù ) Coâng thöùc ño löôøng thaát nghieäp : ngöôøi thaát nghieäp Tæ leä thaát nghieäp % = å .100 löïc löôïng lao ñoäng 1.2 . Phaân loaïi thaát nghieäp : 1.2.1. Phaân theo loaïi hình thaát nghieäp : - theo giôùi tính - theo löùa tuoåi - theo vuøng laõnh thoå 48
  49. - theo ngaønh ngheà 1.2.2. Theo lyù do thaát nghieäp: - do boû vieäc - do maát vieäc - do môùi tham gia löïc löôïng lao ñoäng - do môùi quay laïi löïc löôïng lao ñoäng 1.2.3. Phaân theo nguoàn goác thaát nghieäp : - thaát ngieäp taïm thôøi - thaát nghieäp cô caáu - thaát nghieäp chu kyø - do yeáu toá ngoaøi thò tröôøng 1.3 . Thaát nhieäp töï nhieân Thaát nghieäp töï nghieân laø quan nieäm theo höôùng tieáp caän khaùc veà thaát nghieäp töø chuû theå thaát nghieäp, chia thaát nghieäp thaønh hai loaïi: thaát nghieäp töï nguyeän (töï nhieân) vaø baét buoäc. Moãi loaïi thaát nghieäp naøy ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng chính saùch, bieän phaùp khaùc nhau ñeå giaûi quyeát . 1.3.1 .Khaùi nieäm : - Thaát nghieäp töï nhieân laø möùc thaát nghieäp toàn taïi trong ñieàu kieän thò tröôøng lao ñoäng caân baèng ( xem laïi chöông 1) - Phaân bieät thaát nghieäp töï nhieân (thaát nghieäp töï nguyeän) vôùi thaát nghieäp baét buoäc. - Thaát nghieäp töï nhieân töông öùng vôùi thaát nghieäp taïm thôøi vaø thaát nghieäp cô caáu. Coøn thaát nghieäp baét buoäc töông öùng vôùi thaát nghieäp chu kyø. - Tæ leä thaát nghieäp töï nhieân ôû caùc nöôùc phaùt trieån thöôøng töø 3% ñeán10%. Möùc thaát nghieäp thöïc teá coù theå baèng, cao, hoaëc thaáp hôn thaát nghieäp töï nhieân . 1.3.2. Caùc nhaân toá aûnh höôûng ñeán thaát nghieäp töï nhieân : 1.3.2.1. Khoaûng thôøi gian thaát nghieäp : Khoaûng thôøi gian thaát nghieäp laø thôøi gian trung bình ngöôøi lao ñoäng khoâng coù vieäc laøm. Khi khoaûng thôøi gian thaát ngheäp trung bình caøng daøi thì toång soá ngöôøi thaát nghieäp trung bình seõ taêng . 1.3.2.2. Taàn soá thaát nghieäp Taàn soá thaát nghieäp phaûn aùnh soá laàn thaát nghieäp trong moät naêm (moãi laàn laø khoaûng thôøi gian thaát nghieäp). Taàn soá thaát nghieäp caøng cao thì toång soá ngöôøi thaát nghieäp seõ gia taêng . 1.4 . Taùc haïi cuûa thaát nghieäp : 1.4.1. Ñoái vôùi caù nhaân vaø gia ñình ngöôøi bò thaát nghieäp : 49
  50. Ñôøi soáng gia ñình khoù khaên , khaû naêng laøm vieäc vaø chuyeân moân bò soùi moøn , maát nieàm tin vaøo cuoäc soáng , beänh taät chaùn naûn , haïnh phuùc gia ñình bò ñe doïa. 1.4.2 .Ñoái vôùi xaõ hoäi : Phaûi chi phí cho gaùnh naëng thaát nghieäp , caû veà phöông dieän vaät chaát vaø tinh thaàn , phaûi ñöông ñaàu vôùi caùc teä naïn xaõ hoäi nhieàu hôn do thaát nghieäp gaây ra. Tæ leä thaát nghieäp caøng cao neàn kinh teá caøng keùm hieäu quaû . 1.5 . Giaûm tæ leä thaát nghieäp 1.5.1. Ñoái vôùi thaát nghieäp töï nhieân : - Taïo ra nhieàu vieäc laøm môùi baèng caùc bieän phaùp khuyeán khích ñaàu tö, ñoåi môùi coâng ngheä saûn xuaát . - Ñoåi môùi vaø hoaøn thieän thò tröôøng lao ñoäng ñeå ñaùp öùng moät caùch nhanh choùng, kòp thôøi cho caû ngöôøi söû duïng vaø ngöôøi cung öùng lao ñoäng. - Môû roäng hoaït ñoäng ñaøo taïo ngheà, ñaøo taïo laïi ñeå ngöôøi lao ñoäng coù theå ñaùp öùng yeâu caàu söû duïng cuûa caùc doanh nghieäp vôùi trình ñoä chuyeân moân ngaøy caøng ña daïng vaø cao hôn . - Taïo thuaän lôïi trong vieäc di chuyeån vaø cö truù cho ngöôøi lao ñoäng, nhaát laø trong thôøi kyø chuyeån ñoåi cô caáu kinh teá . - Ñaåy maïnh coâng nghieäp hoùa, hieän ñaïi hoùa noâng nghieäp vaø noâng thoân ñeå haïn cheá bôùt tæ leä thaát nghieäp thôøi vuï . 1.5.2.Ñoái vôùi thaát nghieäp chu kyø : Thaát nghieäp chu kyø gaén vôùi söï suy giaûm cuûa toång caàu vaø saûn löôïng. Vì vaäy caàn aùp duïng caùc chính saùch môû roäng taøi chính vaø nôùi loûng tieàn teä ñeå gia taêng toång caàu vaø saûn löôïng . 2. Laïm phaùt : 2.1 . Laïm phaùt : 2.1.1. Khaùi nieäm : Laïm phaùt laø tình traïng möùc giaù chung cuûa neàn kinh teá taêng leân trong khoaûng thôøi gian nhaát ñònh . 2.1.2.Möùc giaù chung : Möùc giaù chung (möùc giaù trung bình cuûa caùc loaïi haøng hoùa) ngöôøi ta ño möùc giaù baèng chæ soá giaù caû : I P = å ip.d Vôùi : IP : chæ soá giaù caû ( möùc giaù trung bình ) ip : tæ leä taêng giaù saûn phaåm i 50
  51. d : tæ troïng saûn phaåm i ( åd = 1) i : soá saûn phaåm tính chæ soá giaù caû Chaúng haïn : vôùi i = 3 saûn phaåm laø gaïo, thò , xi maêng. Trong naêm 1999 giaù gaïo taêng 110%, giaù thòt taêng 105%, xi maêng taêng 103% . Tæ troïng cuûa gaïo 0,5 (töùc chieám 50%), cuûa thòt 0,3 vaø xi maêng 0,2. Chæ soá giaù trung bình cuûa 3 saûn phaåm laø : IP = ( 0,5 . 110 ) + ( 0,3 . 105 ) + ( 0,2 . 103 ) = 107,1% 2.1.3. Phaân loaïi Chæ soá giaù ñöôïc chia thaønh caùc loaïi sau : - Chæ soá giaù tieâu duøng CPI (Consumer Price Index) phaûn aùnh sö ïthay ñoåi cuûa giaù caû trung bình cuûa caùc loaïi haøng hoùa tieâu duøng chính . - Chæ soá giaù saûn xuaát PPI (Producer Price Index) phaûn aùnh söï thay ñoåi giaù caû trung bình cuûa caùc nhoùm haøng hoùa laø löông thöïc, thöïc phaåm, caùc haøng hoùa thuoäc ngaønh cheá taïo cô khí, ngaønh khai khoaùng . - Chæ soá giaù toaøn boä hay chæ soá ñieàu chænh GDP (GDP deflator), kyù hieäu : D. Chæ soá D phaûn aùnh söï thay ñoåi giaù caû, trung bình cuûa taát caû caùc haøng hoùa saûn xuaát trong neàn kinh teá . Nhö vaäy coù theå xem xeùt möùc giaù chung cuûa neàn kinh teá baèng CPI , PPI hay D , ñieàu naøy tuyø thuoäc vaøo muïc ñích yeâu caàu ñaët ra khi tính toaùn . 2.2.Tæ leä laïm phaùt : Tæ leä laïm phaùt laø thöôùc ño laïm phaùt. Tæ leä laïm phaùt laø tæ leä phaàn traêm möùc taêng giaù caû trung bình cuûa neàn kinh teá : æ Ip ö G = ç t -1÷100 P ç ÷ è Ipt-1 ø Vôùi : GP : tæ leä laïm phaùt Ipt : chæ soá giaù naêm tính toaùn Ipt-1 : chæ soá giaù naêm tröôùc ñoù . 2 .3. Quy moâ laïm phaùt Laïm phaùt ñöôïc chia laøm 3 loaïi : - Laïm phaùt vöøa phaûi (laønh maïnh ) laø laïm phaùt moät con soá ( döôùi 10% moät naêm ) - Laïm phaùt phi maõ vôùi 2 hoaëc 3 con soá trong moät naêm. Laïm phaùt loaïi naøy seõ gaây nhöõng aûnh höôûng raát xaáu ñeán toaøn boä neàn kinh teá . - Sieâu laïm phaùt vôùi 4 con soá trôû leân trong moät naêm. Laïm phaùt loaïi naøy gaây haäu quaû naêng neà nghieâm troïng, tuy nhieân noù thöôøng ít xaûy ra . 2.4 . Nguyeân nhaân cuûa laïm phaùt 2.4.1.Laïm phaùt do caàu keùo: 51
  52. Laïm phaùt do caàu keùo xaûy ra khi toång caàu taêng quaù nhanh, trong ñieàu kieän toång cung haïn cheá. Ñoä doác cuûa ñöôøng toång cung caøng lôùn thì tæ leä laïm phaùt cao . AD2 P AS AD1 P2 P1 0 Y P Y H 6.2: Laïm phaùt do caàu 2.4.2. Laïm phaùt do cung : Laïm phaùt do cung thöôøng ñöôïc goïi laø laïm phaùt do chi phí ñaåy, xaûy ra khi toång cung bò thu heïp, ñöôøng AS dòch sang traùi, ñoä doác cuûa AD caøng lôùn, tæ leä laïm phaùt caøng cao . P AS’ AD AS P2 P1 0 YP Y H 6.3: Laïm phaùt do cung 2.4.3.Laïm phaùt döï kieán : Laïm phaùt döï kieán laø tæ leä laïm phaùt hieän taïi maø moïi ngöôøi döï kieán raèng noù seõ tieáp tuïc xaûy ra trong töông lai . Tæ leä laïm phaùt döï kieán ñöôïc ñöa vaøo caùc hoaït ñoäng kinh teá trong töông lai ( hôïp ñoàng kinh teá, keá hoaïch, löông, laõi suaát, taøi chính ) Vì vaäy möùc laïm phaùt ñöôïc duy trì ñeàu ñaën , naêm sau nhö naêm tröôùc vaø noù giöõ vöõng nhö theá neáu nhö khoâng coù nhöõng cuù soác trong cung hay trong caàu . 52
  53. Y P P P3 = 1,05P2 AS3 AD3 P2 = 1,05P1 AS2 H 6.4: Söï dòch chuyeån cuûa AS , AD vaø tæ leä P1 AS3 laïmphaùt döï kieán 0 AD2 Y AD1 2.5 . Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt 2.5.1.Laïm phaùt vaø saûn löôïng quoác gia : - Laïm phaùt do caàu seõ laøm taêng saûn löôïng quoác gia - Laïm phaùt do cung seõ laøm giaûm saûn löôïng quoác gia , gaây tình traïng vöøa coù laïm phaùt vöøa suy thoaùi . - Laïm phaùt do caû cung vaø caàu gaây ra thì tuøy theo möùc ñoä taêng caàu giaûm cung maø coù theå saûn löôïng taêng , giaûm hay khoâng ñoåi . 2.5.2. Laïm phaùt vaø phaân phoái laïi thu nhaäp : 2.5.2.1.Ngöôøi cho vay vaø ngöôøi ñi vay Laõi suaát thöïc = Laõi suaát danh nghóa – Tæ leä laïm phaùt Ñeå xaùc ñònh laõi suaát thöïc phaûi döï kieán ñöôïc tæ leä laïm phaùt . Tuy nhieân tæ leä laïm phaùt thöïc teá thöôøng cheânh leäch so vôùi döï kieán . Khi tæ leä laïm phaùt döï kieán cao hôn tæ leä laïm phaùt thöïc , ngöôøi cho vay ñöôïc lôïi . Khi tæ leä laïm phaùt döï kieán thaáp hôn tæ leä laïm phaùt thöïc , ngöôøi cho vay bò thieät . 2.5.2.2. Ngöôøi höôûng löông vaø ngöôøi traû löông Tieàn löông thöïc teá = Tieàn löông danh nghóa – Tæ leä laïm phaùt Neáu tieàn löông danh nghóa taêng chaäm hôn laïm phaùt , ngöôøi aên löông bò thieät . Neáu tieàn löông danh nghóa khoâng taêng , laïm phaùt taêng 10% thì tieàn löông thöïc teá giaûm 10% . Phaàn lôïi naøy thuoäc veà ngöôøi traû löông . 2.5.2.3. Giöõa ngöôøi mua vaø ngöôøi baùn Khi coù laïm phaùt xaûy ra ngöôøi baùn taøi saûn hieän vaät bò thieät , ngöôøi mua ñöôïc lôïi . Traùi laïi ngöôøi mua coå phieáu , traùi phieáu cuûa caùc coâng ty cuûa chính phuû vôùi möùc laõi suaát coá ñònh bò thieät , ngöôøi baùn ñöôïc lôïi . 53
  54. 2.5.2.4. Giöõa caùc doanh nghieäp vôùi nhau Do tæ leä taêng giaù giöõa caùc loaïi haøng hoùa khaùc nhau vì vaäy khi laïm phaùt doanh nghieäp saûn xuaát vaø toàn kho loaïi haøng hoùa coù tæ leä taêng giaù cao ñöôïc lôïi doanh nghieäp saûn xuaát vaø toàn kho , loaïi haøng hoùa coù tæ leä taêng giaù thaáp bò thieät . 2.5.2.5. Giöõa chính phuû vaø daân chuùng Chính phuû laø ngöôøi nôï cuûa daân chuùng nhöõng taøi saûn taøi chính nhö coå phieáu , traùi phieáu vôùi möùc laõi suaát coá ñònh , chính phuû laø ngöôøi chi traû löông , trôï caáp höu boång thöôøng coá ñònh hoaëc taêng chaäm hôn so vôùi tæ leä taêng cuûa laïm phaùt vì vaäy phaàn nhieàu chính phuû laø ngöôøi ñöôïc lôïi . 2.6 . Choáng laïm phaùt Trong thöïc teá coù khaù nhieàu bieän phaùp ñöôïc ñöa ra, nhöng thöïc chaát ñeàu naèm trong hai nhoùm : nhoùm taùc ñoäng leân phía caàu vaø nhoùm taùc ñoäng leân phía cung . 2.6.1.Taùc ñoäng leân phía caàu : Thöïc hieän baèng caùc chính saùch vó moâ thu heïp nhö : taêng thueá , giaûm chi tieâu cuûa chính phuû , giaûm möùc cung teà teä , kieåm soaùt tieàn löông . Löu yù : Moïi taùc ñoäng leân phía caàu nhö treân daãn ñeán söï hy sinh moät möùc saûn löôïng nhaát ñònh. Vì vaäy ngöôøi ta heát söùc thaän troïng ñoái vôùi tröôøng hôïp naøy . 2.6.2.Taùc ñoäng leân phía cung : Duøng caùc chính saùch khuyeán khích caùc doanh nghieäp taêng saûn löôïng nhö :kieåm soaùt möùc taêng tieàn löông, giaûm thueá giaùn thu, hoaëc duøng nguoàn voán töø nöôùc ngoaøi ñeå taêng cung trong nöôùc . Toùm laïi: Phaûi vaän duïng toång hôïp nhieàu chính saùch phuø hôïp trong caùc hoaøn caûnh cuï theå ñoàng thôøi taùc ñoäng leân caû caàu vaø cung môùi mang laïi hieäu quaû . 3. Moái quan heä giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp : 3.1. Ñöôøng Phillips ngaén haïn : 3.1.1. Khaùi nieäm : Ñöôøng Phillips ngaén haïn phaûn aùnh moái quan heä ñaùnh ñoåi giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp. Trong ngaén haïn saûn löôïng thöïc teá coù theå thaáp hoaëc cao hôn saûn löôïng tieàm naêng. ÔÛ moãi möùc saûn löôïng, neáu laïm phaùt taêng leân, thaát nghieäp seõ giaûm ñi vaø ngöôïc laïi . H 6.3: Ñöôøng Phillip ngaén haïn (Pc) Gp Gp e PC 0 54 U Un
  55. 3.1.2. Phaân tích - Ñöôøng Phillip ngaén haïn cho bieát taïi möùc thaát nghieäp thöïc teá baèng thaát nghieäp töï nhieân (Ut = Un) thì laïm phaùt baèng tæ leä laïm phaùt döï kieán . Neáu Ut > Un thì laïm phaùt thaáp hôn laïm phaùt döï kieán , ngöôïc laïi neáu Ut < Un thì laïm phaùt cao hôn laïm phaùt döï kieán . - Ñöôøng Phillip ngaén haïn öùng vôùi thôøi kyø khoâng coù nhöõng côn soác AS hay AD tieàn löông vaø giaù ít bieán ñoäng . - Phöông trình ñöôøng Phillip ngaén haïn e Gp = Gpe - e (Ut – Un) - Vôùi : Gp : tæ leä laïm phaùt thöïc teá e Gpe : tæ leä laïm phaùt döï kieán e : ñoä doác cuûa ñöôøng Phillip - Ñoä doác cuûa ñöôøng Phillip : e phaûn aùnh söï nhaïy caûm cuûa tieàn löông vôùi quy moâ vieäc laøm vaø thaát nghieäp khi tieàn löông phaûn öùng maïnh vôùi nghieäp thì moät söï gia taêng tæ leä thaát nghieäp seõ giaûm maïnh möùc laïm phaùt , ñöôøng Pc seõ raát doác . Khi tieàn löông coù söùc ì cao ñöôøng Pc seõ ít doác , khi ñoù laïm phaùt phaûn öùng raát keùm vôùi thaát nghieäp . 3.2 . Ñöôøng Phillip daøi haïn Trong ngaén haïn tæ leä thaát nghieäp thöïc teá coù theå khoâng baèng thaát nghieäp töï nhieân nhöng trong daøi haïn chuùng seõ baèng nhau bôûi söï taùc ñoäng cuûa chính saùch taøi khoùa vaø tieàn teä . Do ñoù trong daøi haïn tæ leä laïm phaùt thöïc teá baèng tæ leä laïm phaùt döï kieán , nghóa laø : Gp = Gpe vaø phöông trình ñöôøng Phillip daøi haïn seõ laø : 0 = -e (Ut – Un) hay Ut = Un Nhö vaäy trong daøi haïn tæ leä thaát nghieäp thöïc teá baèng tæ leä thaát nghieäp töï nhieân cho duø laïm phaùt coù thay ñoåi nhö theá naøo ñi chaêng nöõa. Ñieàu naøy cho pheùp ta keát luaän: trong daøi haïn laïm phaùt vaø thaát nghieäp khoâng coù moái quan heä vôùi nhau , ñöôøng Pc daøi haïn laø ñöôøng thaúng ñöùng . PcL Gp Pc3 Pc2 Pc1 U 0 Un H 6.4: Ñöôøng Phillip ngaén haïn vaø daøi haïn 55
  56. BAØI TAÄP Baøi 1 : Chính phuû caàn taêng chi tieâu 80 tæ ñoàng , neân quyeát ñònh taêng thueá theâm 100 tæ ñoàng 1.1. Muïc tieâu cuûa chính saùch treân laø gì ? Haõy giaûi thích taïi sao ? 1.2. Töø keát quaû caâu a haõy giaûi thích taïi sao chính phuû khoâng vay nöôùc ngoaøi ñeå taêng chi tieâu ? Neáu chính phuû vay nöôùc ngoaøi ñeå chi tieâu thì tæ leä thaát nghieäp thöïc teá seõ thay ñoåi theo chieàu höôùng naøo ? Baøi 2 : Soá lieäu veà giaù caû, soá löôïng cuûa caùc maët haøng qua caùc naêm ñöôïc cho nhö sau : 1993 1994 1995 Saûn phaåm P Q P Q P Q Gaïo 10 2 11 3 12 4 Thòt 20 3 22 4 23 5 Xi maêng 40 4 42 5 43 6 2.1. Tính chæ soá giaù tieâu duøng ( CPI) cho 3 saûn phaåm : gaïo , thòt , xi maêng trong 2 naêm 1994 vaø 1995 . Bieát raèng chæ soá giaù haøng tieâu duøng cuûa 1993 laø 100%. 2.2. Tính tæ leä laïm phaùt cuûa naêm 1994 / 1993 vaø 1995 / 1994 . Baøi 3 : Vaøo ñaàu naêm, löïc löôïng lao ñoäng cuûa moät nöôùc laø 15.000 nghìn ngöôøi, trong ñoù soá thaát nghieäp laø 1.500 nghìn ngöôøi . Döôùi ñaây laø soá lieäu veà doøng chu chuyeån cuûa thò tröôøng lao ñoäng trong naêm Ñôn vò : nghìn ngöôøi - Khoâng coøn höùng thuù laøm vieäc 500 - Maát vieäc 1.400 - Veà höu 100 - Boû vieäc 600 - Ñöôïc thueâ laïi 1.900 - Môùi gia nhaäp löïc löôïng lao ñoäng 400 - Thueâ môùi (tröôùc ñoù chöa bò thaát nghieäp) 100 Haõy xaùc ñònh : 3.1. Soá ngöôøi gia nhaäp vaø rôøi khoûi ñoäi quaân thaát nghieäp trong naêm . 3.2. Soá ngöôøi gia nhaäp vaø rôøi khoûi löïc löôïng lao ñoäng 3.3 Söï thay ñoåi soá ngöôøi coù vieäc laøm trong naêm 3.4. Löïc löôïng lao ñoäng vaø soá ngöôøi thaát nghieäp vaøo cuoái naêm 56
  57. 2 CHÖÔNG 7 KINH TEÁ HOÏC VÓ MOÂ CUÛA NEÀN KINH TEÁ MÔÛ 1. Nguoàn goác cuûa thöông maïi quoác teá 1.1. Nguyeân taéc lôïi theá so saùnh trong thöông maïi quoác teá 1.1.1.Lôïi theá tuyeät ñoái : Theo A.Smith moãi quoác gia ñeàu coù nhöõng saûn phaåm khi ñem so saùnh vôùi saûn phaåm cuûa quoác gia khaùc seõ coù chi phí saûn xuaát thaáp hôn , oâng goïi ñoù laø lôïi theá tuyeät ñoái. Trong thöông maïi quoác teá moãi quoác gia seõ baùn saûn phaåm coù chi phí saûn xuaát trong nöôùc thaáp hôn nöôùc ngoaøi vaø mua veà nhöõng saûn phaåm cuûa nöôùc ngoaøi coù chi phí saûn xuaát thaáp hôn trong nöôùc vaø caû hai quoác gia cuøng coù lôïi . 1.1.2. Lôïi theá töông ñoái : Theo D.Ricardo moät nöôùc khoâng coù lôïi theá tuyeät ñoái so vôùi nöôùc khaùc vaãn tìm ñöôïc lôïi ích qua thöông maïi quoác teá neáu nhö nöôùc ñoù coù lôïi theá töông ñoái . Lôïi theá töông ñoái cuûa moät nöôùc ñöôïc theå hieän ôû choã: nöôùc ñoù coù khaû naêng saûn xuaát moät loaït haøng hoùa vôùi giaù reû hôn so vôùi nöôùc khaùc khi ñem so saùnh haøng hoùa ñoù qua moät haøng hoùa khaùc . Khi ñem so saùnh chi phí moät haøng hoùa naøy vôùi chi phí saûn phaåm moät haøng hoùa khaùc ta coù khaùi nieäm chi phí cô hoäi cuûa moät maët haøng : chi phí cô hoäi cuûa moät maët haøng laø soá löôïng nhöõng maët haøng khaùc phaûi töø boû ñeå laøm theâm moät ñôn vò maët haøng ñoù chi phí cô hoäi cho ta bieát chi phí töông ñoái ñeå laøm ra caùc maët haøng khaùc nhau. Chaúng haïn, laáy giôø lao ñoäng laøm chi phí saûn xuaát cho nhöõng saûn phaåm cuøng chaát löôïng töông ñöông saûn xuaát ôû nhöõng nöôùc khaùc nhau . Ví duï : ÔÛ Myõ saûn xuaát ra 1 ñaàu maùy video heát 30 giôø lao ñoäng, 1 aùo sô mi heát 5 giôø lao ñoäng. ÔÛ Anh saûn xuaát 1 ñaàu maùy video heát 60 giôø lao ñoäng, 1 aùo sô mi heát 6 giôø lao ñoäng. Ñem so saùnh giöõa hai maët haøng ta coù chi phí töông ñoái saûn xuaát ra 1 maët haøng nhö sau : - ÔÛ Myõ : 1 ñaàu maùy video = 6 aùo sô mi 1 aùo sô mi = 1/6 ñaàu maùy video - ÔÛ Anh : 1 ñaàu maùy video = 10 aùo sô mi 1 aùo sô mi = 1/10 ñaàu maùy video Keát quaû so saùnh: chi phí töông ñoái ñeå saûn xuaát ra ñaàu maùy video ôû Myõ thaáp hôn ôû Anh. Coøn aùo sô mi thì ôû Anh laïi thaáp hôn ôû Myõ . Thuyeát lôïi theá töông ñoái : “ caùc nöôùc chuyeân moân hoùa trong vieäc saûn xuaát vaø xuaát khaåu caùc saûn phaåm maø hoï laøm ra vôùi chi phí töông ñoái thaáp hôn so vôùi caùc nöôùc khaùc ”. 57
  58. Lyù thuyeát veà lôïi theá töông ñoái vaïch ra cô sôû vaø lôïi ích khi thöïc hieän chuyeân moân hoùa vaø trao ñoåi quoác teá : chaúng haïn vôùi naêng löïc saûn xuaát coá ñònh vaø baèng nhau cho caû nöôùc Anh vaø Myõ laø 360 giôø lao ñoäng ñeå saûn xuaát ñaàu maùy video vaø aùo sô mi . Baèng vieäc thöïc hieän hai phöông aùn kinh teá khaùc keát quaû cho nhö sau : * Phöông aùn khoâng coù ngoaïi thöông : - Nöôùc Myõ saûn xuaát hoaëc 12 ñaàu maùy , hoaëc 72 aùo sô mi - Nöôùc Anh saûn xuaát hoaëc 6 ñaàu maùy , hoaëc 60 aùo sô mi * Phöông aùn chuyeân moân hoùa vaø ngoaïi thöông : - Nöôùc Myõ saûn xuaát 12 ñaàu maùy hoaëc trao ñoåi ñöôïc 72 aùo sô mi ( theo chi phí cuûa nöôùc Anh ) - Nöôùc Anh saûn xuaát 60 aùo sô mi hoaëc trao ñoåi ñöôïc 10 ñaàu maùy (theo chi phí cuûa nöôùc Myõ ) Ñaàu maùy Ñaàu maùy 12 10 6 Aùo sô mi Aùo sô mi 0 0 72 120 60 H 7.1: Lôïi ích cuûa TMQT qua ñöôøng giôùi haïn khaû naêng saûn xuaát 1.2 . Caùc nguoàn goác khaùc cuûa thöông maïi quoác teá 1.2.1. Lôïi theá nhôø quy moâ : Lôïi theá nhôø quy moâ hay hieäu quaû kinh teá nhôø quy moâ coù nghóa laø caùc haøng hoùa saûn xuaát seõ ñaét hôn khi saûn xuaát soá löôïng ít , quy moâ nhoû , caùc haøng hoùa seõ reû hôn khi saûn xuaát khoái löôïng lôùn vôùi quy moâ lôùn . Vì vaäy caùc nöôùc thöôøng mua maùy bay, taøu bieån cuûa caùc nöôùc coù ngaønh coâng nghieäp naøy phaùt trieån . 1.2.2. Nhöõng khaû naêng khaùc nhau veà nguoàn löïc cuûa moãi nöôùc : Nhöõng khaû naêng khaùc nhau veà nguoàn löïc, coù nghóa laø moãi nöôùc coù nhöõng nguoàn cung khaùc nhau veà nhöõng caùi maø ta goïi laø caùc yeáu toá saûn xuaát. Chaúng haïn nhö: Myõ coù kyõ thuaät cao, Vieät Nam coù löïc löôïng lao ñoäng reû, Myõ xuaát khaåu saûn phaåm coù haøm löôïng kyõ thuaät cao, Vieät Nam xuaát khaåu saûn phaåm coù haøm löôïng lao ñoäng cao. 1.2.3. Caùc lyù do khaùc : Ngoaøi hai vaán ñeà treân thöông maïi quoác teá coøn moät vaøi nguyeân nhaân khaùc nhö : thò hieáu, baûn quyeàn, baèng phaùt minh saùng cheá 1.3 . Caùc chính saùch ngoaïi thöông 58
  59. 1.3.1.Thueá quan vaø haïn ngaïch : Thueá quan (hay thueá nhaäp khaåu) : laø thueá suaát ñaùnh treân giaù trò haøng hoùa nhaäp khaåu. Muïc ñích : haïn cheá hay khuyeán khích nhaäp khaåu theo nhöõng muïc tieâu nhaát ñònh Taùc duïng : taêng giaù noäi ñòa cuûa haøng hoùa , nhôø ñoù hoã trôï saûn xuaát trong nöôùc , nhöng laøm thieät haïi cho ngöôøi tieâu duøng (tieâu duøng ít hôn , giaù cao hôn). P D 1000$ S E F 24 Giaù quoác teá coäng thueá G 20 C nhaäp khaåu Saûn löôïng nhaäp khaåu sau thueá Saûn löôïng nhaäp khaåu Giaù quoác teá tröôùc thueá 0 Soá löôïng QS QS’ QD’ QD - Trong töï do thöông maïi (khoâng coù thueá) giaù xe noäi ñòa laø giaù quoác teá :20.000 dollar, löôïng cung noäi ñòa taïi ñieåm C treân ñöôøng cung töông öùng QS , löôïng caàu taïi G töông öùng QD khoaûng caùch töø C ñeán G laø löôïng haøng nhaäp khaåu . - Khi coù thueá, giaù xe hôi taêng leân 24.000 dollar (do thueá suaát 20%), löôïng cung noäi ñòa taêng töø C ñeán E , töông öùng QS’ , löôïng caàu giaûm töø G ñeán F töông öùng QD’, löôïng nhaäp khaåu laø khoaûng caùch E ñeán F . Keát quaû: thueá quan laøm giaûm nhaäp khaåu vaø tieâu duøng nhöng laøm taêng saûn xuaát trong nöôùc vaø giaù caû haøng hoùa . 1.3.2. Haïn ngaïch hay Quotas : Quotas laø möùc haïn cheá veà soá löôïng nhaäp khaåu toái ña . Khi aùp duïng Quotas cho moät haøng hoùa , löôïng haøng hoùa nhaäp khaåu seõ ít hôn so vôùi töï do thöông maïi . Löôïng “cung nhaäp khaåu” ít ñi taùc ñoäng kinh teá gaây ra gioáng nhö thueá quan : giaù caû noäi ñòa taêng , nhôø ñoù saûn xuaát noäi ñòa taêng , tieâu duøng giaûm xuoáng. 1.3.2.1. Trôï caáp xuaát khaåu : Trôï caáp xuaát khaåu ñöôïc thöïc hieän baèng trôï caáp tröïc tieáp, cho vay vôùi laõi suaát thaáp hoaëc mieãn caùc loaïi thueá . P D S 1200 A B G E 1000 C F Xuaát khaåu 0 59 Soá löôïng Qd’ Qd QS QS’
  60. Hình veõ moâ taû vieäc trôï caáp xuaát khaåu maùy tính (20%). Trong ñieàu kieän thöông maïi töï do, ngöôøi tieâu duøng coù theå mua 1 maùy tính theo giaù quoác teá 1000 dollar. Löôïng caàu Qd , löôïng cung QS, löôïng xuaát khaåu laø khoaûng caùch töø Qd ñeán QS . - Ñeå phaùt trieån ngaønh maùy tính, nhaø nöôùc ban boá 20% trôï caáp xuaát khaåu aùp duïng cho soá maùy tính xuaát khaåu. Caùc nhaø saûn xuaát neáu xuaát khaåu seõ ñöôïc giaù 1200 dollar / maùy. Chính saùch naøy daãn tôùi khoâng nhaø saûn xuaát naøo chòu baùn noäi ñòa vôùi giaù 1000 dollar, maø naâng giaù 1200 dollar. Löôïng caàu noäi ñòa giaûm töø Qd xuoáng Qd’ löôïng cung taêng töø QS leân QS’, xuaát khaåu gia taêng baèng löôïng giaûm caàu coäng vôùi löôïng taêng cung . Keát quaû : saûn xuaát vaø saûn löôïng gia taêng xuaát khaåu taêng nhöng giaù caû cuõng taêng vaø tieâu duøng noäi ñòa giaûm . 1.3.2.2.Haøng raøo phi thueá quan : Haøng raøo phi thueá quan laø nhöõng quy ñònh haønh chính phaân bieät ñoái xöû choáng laïi haøng hoùa nöôùc ngoaøi , baûo veä haøng hoùa trong nöôùc . Ñaây laø nhöõng hình thöùc laøm haïn cheá nhaäp khaåu haøng hoùa, khuyeán khích duøng haøng hoùa noäi ñòa maø trong nöôùc coù khaû naêng saûn xuaát. Chaúng haïn nhö theo quy ñònh cuûa chính quyeàn, caùc coâng chöùc trong chính phuû Nga chæ duøng xe do Nga saûn xuaát . 2. Heä thoáng tieàn teä quoác teá 2.1 . Thò tröôøng ngoaïi hoái: 2.1.1.Khaùi nieäm : Thò tröôøng ngoaïi hoái laø thò tröôøng trong ñoù caùc ñoàng tieàn quoác gia chuyeån ñoåi cho nhau ( ñoåi tieàn quoác gia naøy sang tieàn quoác gia khaùc) Tæ giaù hoái ñoaùi (TGHÑ) : laø möùc giaù (tæ leä) taïi ñoù hai ñoàng tieàn quoác gia chuyeån ñoåi cho nhau : laø soá tieàn nhaän ñöôïc khi ñoåi 1 ñôn vò tieàn teä nöôùc naøy sang tieàn teä nöôùc khaùc. Chaúng haïn 1 USD ñoåi ñöôïc 10.000 ñoàng , ta coù tæ giaù : E = 10.000 VNÑ töùc laø 1USD = 10.000VNÑ (VNÑ/USD) hay e = 0,0001 USD töùc 1 VNÑ = 0,0001USD ( USD/VNÑ) Vôùi E : tæ giaù ñoàng ngoaïi teä (USD) e : tæ giaù ñoàng noäi teä ( VNÑ) Trong thöïc teá chæ coù ñoàng tieàn cuûa Anh vaø Myõ tính theo caùch naøy , coøn caùc nöôùc khaùc vaø Vieät Nam tæ giaù ñöôïc hieåu laø soá löôïng ñoàng noäi teä caàn thieát ñeå mua 1 ñôn vò ngoaïi teä . Chaúng haïn : tæ giaù ñoàng Vieät Nam nhö treân seõ laø 10.000 baèng 1 USD . Trong chöông naøy chuùng ta duøng hai loaïi tæ giaù : tæ giaù ñoàng ngoaïi teä laø USD , tæ giaù ñoàng noäi teä laø VNÑ . 60
  61. 2.1.2.Tæ giaù hoái ñoaùi caân baèng : Tæ giaù hoái ñoaùi caân baèng laø tæ giaù maø ôû ñoù cung va caàu veà ñoàng tieàn quoác gia treân thò tröôøng ngoaïi hoái baèng nhau . 2.1.2.1. Cung veà ñoàng tieàn quoác gia : Möùc cung veà ñoàng tieàn cuûa moät nöôùc treân thò tröôøng ngoaïi hoái phuï thuoäc cô baûn vaøo caùc yeáu toá sau : - Nhu caàu mua haøng hoùa vaø dòch vuï nöôùc ngoaøi cuûa nöôùc ñoù - Nhu caàu ñaàu tö ra nöôùc ngoaøi cuûa nöôùc ñoù (mua nhaø maùy , xí nghieäp , taøi saûn tính ôû nöôùc ngoaøi ). - Nhu caàu mua ngoaïi teä döï tröõ cuûa nöôùc ñoù . - Söï bieán ñoäng cuûa tæ giaù hoái ñoaùi ( tæ giaù thöïc). - 2.1.2.2. Caàu veà ñoàng tieàn moät quoác gia treân thò tröôøng ngoaïi hoái : Möùc caàu veà ñoàng tieàn cuûa moät nöôùc treân thò tröôøng ngoaïi hoái phuï thuoäc cô baûn vaøo caùc yeáu toá sau : - Nhu caàu cuûa nöôùc ngoaøi mua haøng hoùa vaø dòch vuï cuûa nöôùc ñoù . - Nhu caàu nöôùc ngoaøi ñaàu tö vaøo nöôùc ñoù ( nöôùc ngoaøi mua nhaø maùy , xí nghieäp , taøi saûn taøi chính cuûa nöôùc ñoù ) . - Nhu caàu nöôùc ngoaøi mua tieàn teä cuûa nöôùc ñoù laøm döï tröõ ngoaïi teä . - Söï bieán ñoäng cuûa tæ giaù hoái ñoaùi . VND E = USD USD e = VND D S 10.000 0,0001 D S 0 USD 0 VND H 7.2: Caân baèng cung, caàu treân thò tröôøng ngoaïi hoái H 7.2 moâ taû traïng thaùi caân baèng treân thò tröôøng ngoaïi hoái giöõa VNÑ vaø USD , cho thaáy : trong moái quan heä giöõa 2 ñoàng tieàn : E = e taïi ñieåm caân baèng , ngoaøi ra chuùng vaän ñoäng ngöôïc chieàu nhau . Khi cung – caàu veà ñoàng tieàn moät quoác gia treân thò trng ngoaïi hoái thay ñoåi , tæ giaù seõ thay ñoåi . Quy luaät thay ñoåi cuûa cung vaø caàu veà ñoàng tieàn moät nöôùc laø : khi tæ giaù ( E & e ) taêng thì cung taêng , caàu giaûm vaø khi tæ giaù giaûm thì cung giaûm , caàu taêng . 61
  62. 2.2 . Caùn caân thanh toaùn quoác teá (CCTTQT ) : 2.2.1. Khaùi nieäm CCTTQT : CCTTQT laø baûng keát toaùn toång hôïp toaøn boä löôïng tieàn ñi vaøo vaø ñi ra giöõa moät nöôùc vôùi taát caû caùc caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi . CCTTQT phaûn aùnh toång hôïp veà giaù trò toaøn boä caùc luoàng haøng hoùa , dòch vuï , luoàng chu chuyeån voán vaø taøi saûn giöõa moät nöôùc vôùi taát caû caùc nöôùc khaùc treân theá giôùi . Chaúng haïn CCTTQT ôû Vieät Nam phaûn aùnh toaøn boä löôïng tieàn (Vieät Nam tính baèng USD) ñi vaøo vaø ñi ra khoûi laõnh thoå Vieät Nam qua caùc hoaït ñoäng kinh teá . 2.2.2. Noäi dung caùn caân thanh toaùn quoác teá: 2.2.2.1. Taøi khoaûn vaõng lai : TKVL ghi laïi caùc luoàng buoân baùn haøng hoùa vaø dòch vuï , caùc khoaûn thu nhaäp töø yeáu toá saûn xuaát vaø caùc khoaûn thu nhaäp töø vieän trôï qua laïi . Cheânh leäch giöõa xuaát vaø nhaäp khaåu ñöôïc ghi ôû muïc “Xuaát khaåu roøng ” . Cheânh leäch giöõa caùc khoaûn thu nhaäp töø yeáu toá saûn xuaát vaø caùc khoaûn thu nhaäp töø vieän trôï qua laïi ñöôïc ghi ôû muïc “Thu nhaäp roøng töø nöôùc ngoaøi ” . 2.2.2.2. Taøi khoaûn tö baûn : TKTB ghi laïi caùc giao dòch do chính phuû hoaëc tö nhaân thöïc hieän : ñi vay hoaëc cho vay chuû yeáu dieãn ra döôùi daïng mua , baùn chuyeån giao taøi saûn thöïc hay taøi saûn taøi chính . Cheânh leäch cuûa caùc giao dòch naøy ñöôïc ghi ôû muïc “ Ñaàu tö roøng ” vaø“ Giao dòch taøi chính roøng ” . 2.2.2.3. Sai soá thoáng keâ : SSTK laø muïc ñieàu chænh nhöõng sai soùt maø quaù trình thoáng keâ gaëp phaûi . 2.2.2.4. Caùn caân thanh toaùn : Muïc naøy toång keát toaøn boä löôïng tieàn (ngoaïi teä) ñi vaøo vaø ñi ra döôùi moïi hình thöùc keå caû phaàn sai soá thoáng keâ . - CCTT caân baèng ( = 0 ) luoàng tieàn ñi vaøo baèng ñi ra . - CCTT thaëng dö ( coù) khi luoàng tieàn ñi vaøo nhieàu hôn ñi ra. - CCTT thaâm huït ( nôï) khi luoàng tieàn ñi vaøo ít hôn ñi ra . 2.2.2.5. Taøi trôï thaâm huït : TTTH laø khoaûn ngoaïi teä döï tröõ maø ngaân haøng trung öông baùn ra hoaëc mua vaøo nhaèm ñieàu chænh caùn caân thanh toaùn khi noù thaâm huït hay thaëng dö . Caùn caân thanh toaùn Coù Nôï 1 – Taøi khoaûn vaõng lai 62
  63. -Xuaát khaåu roøng -Vieän trôï & thu nhaäp roøng 2 – Taøi khoaûn tö baûn -Ñaàu tö roøng -Giao dòch taøi chính roøng 3 – Sai soá thoáng keâ 4 – Caùn caân thanh toaùn 4 = 1 + 2 + 3 5 – Taøi trôï chính thöùc 2.3 . Vai troø cuûa tæ giaù: 2.3.1. Tæ giaù hoái ñoaùi vaø söùc caïnh tranh quoác teá : Khi tæ giaù ñoàng tieàn quoác gia giaûm , giaù caû haøng hoùa xuaát khaåu ra nöôùc ngoaøi seõ giaûm xuoáng , giaù caû haøng hoùa nhaäp khaåu töø nöôùc ngoaøi seõ taêng leân . Neáu caùc yeáu toá khaùc khoâng ñoåi , löôïng haøng xuaát khaåu seõ gia taêng , löôïng haøng nhaäp khaåu seõ giaûm , nhö theá tæ giaù hoái ñoaùi giaûm ñaõ laøm taêng söùc caïnh tranh quoác teá cuûa haøng hoùa trong nöôùc . Ñeå nghieân cöùu vaán ñeà naøy , caàn laøm roõ tæ giaù hoái ñoaùi danh nghóa vaø tæ giaù hoái ñoaùi thöïc . 2.3.1.1. Tæ giaù hoái ñoaùi danh nghóa : laø tæ giaù trao ñoåi treân thò tröôøng ngoaïi hoái (kyù hieäu En & en ) 2.3.1.2. Tæ giaù hoái ñoaùi thöïc : laø tæ giaù phaûn aùnh töông quan giaù caû haøng hoùa giöõa hai nöôùc (kyù hieäu Er & er) 2.3.1.3. Tæ giaù thöïc phuï thuoäc tæ giaù danh nghóa vaø möùc giaù caû töông ñoái giöõa hai nöôùc . Chaúng haïn laáy tæ giaù ñoàng ngoaïi teä laøm ví duï , ta coù : P F Er = .En PD Trong ñoù : PF giaù haøng hoùa nöôùc ngoaøi tính baèng ngoaïi teä PD giaù haøng hoùa trong nöôùc tính baèng noäi teä Vôùi coâng thöùc treân khi PF & PD khoâng ñoåi Er = En Neáu PD taêng leân 10% khi ñoù coâng thöùc seõ laø : PF Er = .En 110%PD So saùnh khi PD taêng leân so vôùi ban ñaàu P F P F < 110 % P D P D Do ñoù tæ giaù thöïc cuûa ñoàng ngoaïi teä giaûm xuoáng khi Er giaûm thì er taêng laøm giaûm söùc caïnh tranh cuûa haøng hoùa trong nöôùc do giaù caû haøng hoùa nöôùc ngoaøi töông ñoái reû so vôùi haøng hoùa trong nöôùc . Töông töï khi PF taêng leân töông ñoái so vôùi PD seõ laøm taêng söùc caïnh tranh cuûa haøng hoùa trong nöôùc . 63
  64. Keát luaän : tæ giaù hoái ñoaùi thöïc chöù khoâng phaûi tæ giaù hoái ñoaùi danh nghóa aûnh höôûng tôùi söùc caïnh tranh quoác teá cuûa haøng hoùa . 2.3.2.Tæ giaù hoái ñoaùi vaø vaán ñeà ñaàu cô voán : Trong kinh teá môû voán ñöôïc töï do di chuyeån töø nöôùc naøy sang nöôùc khaùc. Söùc huùt cuûa söï di chuyeån voán laø lôïi töùc cuûa voán thu ñöôïc cao hôn ôû nöôùc naøy so vôùi nöôùc khaùc . Lôïi töùc cuûa voán laø lôïi töùc thu ñöôïc do ñaàu cô voán, lôïi töùc naøy phuï thuoäc vaøo möùc laõi suaát trung bình ôû moãi nöôùc vaø tæ giaù hoái ñoaùi. Vì vaäy khi caùc yeáu toá khaùc khoâng ñoåi vieäc ñaàu cô voán töø nöôùc naøy sang nöôùc khaùc seõ do tæ giaù hoái ñoaùi chi phoái. Chaúng haïn khi tæ giaù ñoàng USD taêng leân (ñoàng Vieät Nam giaûm giaù) voán seõ chuyeån ra nöôùc ngoaøi, ngöôïc laïi voán chuyeån vaøo trong nöôùc. Ñieàu naøy seõ ñöôïc laøm roõ qua ví duï döôùi ñaây : Vôùi 100 trieäu ñoàng laõi suaát taïi Vieät Nam laø 12% naêm, sau moät naêm ñaàu cô seõ thu veà 112 trieäu ñoàng. Neáu tæ giaù hoái ñoaùi 1 USD = 10.000 ñoàng, laõi suaát thò tröôøng Myõ 10% naêm khoâng thay ñoåi ñaàu cô 100 trieäu ñoàng vaøo Myõ, sau moät naêm thu veà 110 trieäu ñoàng, ngöôøi ta seõ khoâng löïa choïn chuyeån voán vaøo Myõ. Tuy nhieân neáu caùc yeáu toá khaùc khoâng ñoåi , cuoái naêm tæ giaù hoái ñoaùi taêng töø 10.000 ñoàng leân 11.000 ñoàng, khi ñoù ñaàu cô 100 trieäu ñoàng ôû Myõ seõ thu 121 trieäu ñoàng vaøo cuoái naêm, ngöôøi ta seõ chuyeån voán vaøo thò tröôøng Myõ . 2.4 . Tæ giaù hoái ñoaùi vaø CCTTQT 2.4.1.Caùc cô cheá tæ giaù hoái ñoaùi & CCTTQT: 2.4.1.1. Tæ giaù hoái ñoaùi thaû noåi ( linh hoaït) : laø tæ giaù ñöôïc töï do bieán ñoäng ñeå ñaït möùc caân baèng cuûa thò tröôøng ngoaïi hoái . Khi moät nöôùc duy trì cô cheá tæ giaù hoái ñoaùi thaû noåi CCTTQT luoân caân baèng . Söï thaâm huït cuûa taøi khoaûn vaõng lai seõ ñöôïc buø ñaép bôûi thaëng dö cuûa taøi khoaûn TB vaø ngöôïc laïi . 2.4.1.2. Tæ giaù hoái ñoaùi coá ñònh : laø tæ giaù maø chính phuû ñoàng yù duy trì khaû naêng chuyeån ñoåi cuûa ñoàng tieàn trong nöôùc vôùi ñoàng tieàn nöôùc ngoaøi theo möùc nhaø nöôùc quy ñònh. Trong cô cheá tæ giaù hoái ñoaùi coá ñònh CCTTQT coù theå khoâng caân baèng. Thaâm huït vaø thaëng dö CCTTQT seõ daãn ñeán thay ñoåi cung , caàu treân thò tröôøng ngoaïi hoái . Ñeå giöõ cho tæ giaù hoái ñoaùi khoâng ñoåi , ngaân haøng trung öông phaûi can thieäp mua hoaëc baùn döï tröõ ngoaïi teä . 2.4.1.3. Tæ giaù hoái ñoaùi thaû noåi khoâng hoaøn toaøn : hay coøn goïi laø tæ giaù hoái ñoaùi coù quaûn lyù , laø söï keát hôïp hai loaïi tæ giaù treân . Tæ giaù ñöôïc xaùc ñònh thoâng qua cung caàu treân thò tröôøng ngoaïi hoái , nhöng khi coù söï giao ñoäng maïnh vaø nhanh cuûa tæ giaù thò tröôøng , chính phuû seõ can thieäp 64
  65. baèng caùch aán ñònh tæ giaù . Ñeå laøm ñöôïc vieäc naøy ngaân haøng trung öông phaûi can thieäp nhö trong ñieàu kieän tæ giaù coá ñònh . 2.4.2. Taùc ñoäng cuûa tæ giaù hoái ñoaùi ñeán CCTTQT : Töø nhöõng phaân tích ôû caùc phaàn treân cho thaáy : - Khi tæ giaù thöïc cuûa ñoàng tieàn quoác gia giaûm xuoáng seõ laøm taêng khaû naêng caïnh tranh cuûa haøng hoùa trong nöôùc giaûm khaû naêng caïnh tranh cuûa haøng hoùa nöôùc ngoaøi, nhôø ñoù caùn caân thöông maïi thaëng dö vaø ngöôïc laïi . - Khi tæ giaù thò tröôøng cuûa ñoàng tieàn moät quoác gia taêng leân , neáu caùc yeáu toá khaùc khoâng ñoåi , ñoàng tieàn ñoù coù giaù trò töông ñoái cao hôn tröôùc , laøm cho laõi suaát trung bình taêng leân voán seõ ñöôïc di chuyeån vaøo trong nöôùc , taøi khoaûn tö baûn seõ thaëng dö vaø ngöôïc laïi . Coù theå keát luaän raèng tæ giaù hoái ñoaùi laø moät bieán soá raát quan troïng cuûa neàn kinh teá , noù taùc ñoäng ñeán söï caân baèng cuûa caùn caân thöông maïi vaø caùn caân thanh toaùn , do ñoù taùc ñoäng ñeán saûn löôïng , vieäc laøm cuõng nhö söï caân baèng cuûa neàn kinh teá noùi chung. 3. Taùc ñoäng cuûa caùc chính saùch vó moâ trong neàn kinh teá môû . 3.1 . Nhöõng yeáu toá taùc ñoäng cuûa neàn kinh teá môû : - Trong neàn kinh teá ñoùng IS dòch chuyeån bôûi C & I .Trong neàn kinh teá môû coøn phuï thuoäc vaøo xuaát khaåu roøng ( NX ) vaø söï vaän ñoäng cuûa tæ giaù hoái ñoaùi . - Trong kinh teá ñoùng LM dòch chuyeån do söï thay ñoåi cuûa möùc cung tieàn (MS) . Trong neàn kinh teá môû ñöôøng LM coøn tuyø thuoäc vaøo cô cheá tæ giaù ñöôïc aùp duïng laø coá ñònh hay linh hoaït . - Trong neàn kinh teá môû möùc laõi suaát trong nöôùc coù moái qua heä vôùi laõi suaát quoác teá vaø luoân giao ñoäng xoay quanh möùc laõi suaát quoác teá aûnh höôûng ñoàng thôøi ñeán tæ giaù vaø caùc bieán soá kinh teá vó moâ cuûa neàn kinh teá môû . 3.2 . Taùc ñoäng cuûa caùc chính saùch trong neàn kinh teá môû vôùi heä thoáng tæ giaù coá ñònh tö baûn vaän ñoäng hoaøn toaøn töï do . 3.2.1. Taùc ñoäng cuûa chính saùch taøi khoùa : E’ LM i i LM’ i = i* E’’ E IS IS’ 0 H 7.3: Taùc ñoäng cuûa chính saùch taøi khoaù 65