Giáo trình Kinh tế hộ và trang trại (Phần 4)

Nội dung text: Giáo trình Kinh tế hộ và trang trại (Phần 4)

1. móc Tổng tiền mặt vào Dòng tiền ra Mua phân bón Sữa chữa máy móc Thuê lao động Tổng tiền mặt ra Tổng tiền mặt thuần Kế hoạch dòng tiền mặt được sử dụng để theo dõi khả năng thanh toán của trang trại ở những giai đoạn khác nhau, xác định những thời điểm trang trại thiếu hụt tài chính. Trên cơ sở đó, có kế hoạch huy động tài chính để đảm bảo cho việc thực hiện các hoạt động sản xuất trang trại theo đúng kế hoạch. Ngoài ra. so sánh dòng tiền mặt dự đ oán trong kế hoạch với dòng tiền mặt thực tế được ghi chép lại trong một giai đoạn nhất định sẽ giúp cho trang trại đánh giá được hiệu quả sản xuất. Đồng thời dòng tiền mặt thực tế của năm này sẽ là cơ sở để dự đoán dòng tiền mặt cho năm tiếp theo. Chuơng 5. QUẢN LÝ CÁC YẾU TỐ SẢN XUẤT TRONG TRANG TRẠI I. KHÁI NIỆM CHUNG VỀ QUẢN LÝ CÁC YẾU TỐ SẢN XUẤT TRONG TRANG TRẠI Quá trình sản xuất kinh doanh của trang trại là quá trình lập kế hoạch, lựa chọn, kết hợp và chuyển hóa các yếu tố sản xuất, còn gọi là yếu tố đầu vào (đất đai, vốn, lao động. ) theo một quy trình công nghệ nhất định để sản xuất ra các sản phẩm. còn gọi là đầu ra. Thực chất đó chính là quá trình tồ chức và quản lý các yếu tổ sản xuất trong trang trại. Để tiến hành sản xuất kinh doanh, trước tiên trang trại phải có dòng tài chính đi ra thị trường để thuê, mua máy móc thiết bị, vật tư kỹ thuật và lao động cần
2. thiết cho trang trại. Các yếu tố này tác động lẫn nhau và không thể tách biệt trong quá trình sản xuất. Như vây, tổ chức và quản lý các yếu tố sản xuất là nhằm tạo ra các yếu tố sản xuất phục vụ cho nhu cầu sản xuất của trang trại Lập kế hoạch chính xác nhu cầu các yếu tố sản xuất, đúng khối lượng và thời điểm, mùa vụ là cơ sở quan trọng để duy trì số lượng dự trữ các yếu tố sản xuất ở mức thấp nhất. Điều này đòi hỏi phải lập kế hoạch chính xác, chặt chẽ dõi từng loại vật tư, từng chi tiết, từng nguyên liệu. Mục đích tổng quát của quản trị các yếu tố sản xuất là tổ chức, xác định và sử dụng có hiệu quả các yếu tố sản xuất kinh doanh. Mục đích cụ thể là: - Đáp ứng kịp thời nhu cầu các yếu tố sản xuất của trang trại, về chủng loại. số lượng, chất lượng với giá cả hợp lý. - Giảm thiểu số lượng dự trữ các yếu tổ sản xuất. Cần căn cứ vào khối lượng công việc ở các mùa vụ và định mức kinh tế kỹ thuật để xác định mức dự trữ từng yếu tố hợp lý. - Tăng hiệu quả của hoạt động sản xuất kinh doanh, góp phần trả lời câu hỏi "xác định lựa chọn và kết hợp yếu tố đầu vào như thế nào?" để có hiệu quả cao nhất trong sản xuất. Để tổ chức và quản lý tốt các yếu tố sản xuất, các trang trại cần phải xác định đúng nhu cầu của từng yếu tố sản xuất trên cơ sở khối lượng công việc theo quý, tháng. mùa, cả năm và qui trình sản xuất cho từng loại cây trồng vật nuôi. Kinh nghiệm sản xuất của nhà quản trị có vai trò rất quan trọng trong việc thực hiện yêu cầu này. II. TỔ CHỨC QUẢN LÝ ĐẤT ĐAI 2.1 Vị trí, mục đích tổ chức quản lý đất đai - Vị trí tổ chức quản lý đất đai: Đất đai là tư liệu sản xuất chủ yếu không thể thay thế được trong trang trại và là tại nguyên quí hiếm, có giới hạn của nông nghiệp. Khả năng sản xuất của đất đai rất lớn, tuy nhiên năng suất của đất đai phụ thuộc nhiều vào các biện pháp khai thác và sử dụng nó. Vì vậy, tổ chức quản lý đất đai có vị trí hết sức quan trọng trong quản trị sản xuất kinh doanh trang trại. Mục đích tổ chức quản lý đất đai là: + Bố trí cây trồng, vật nuôi hợp lý để sử dụng đầy đủ và có hiệu quả nhất quỹ đất đai của trang trại. + Nắm chắc tình hình, động thái của đất dai thông qua kế hoạch quy hoạch. chế độ trồng trọt và chế độ chăn nuôi của trang trại. + Áp dụng đồng bộ giải pháp quản trị, các giải pháp tổ chức kinh tế kỹ thuật và chế độ bảo vệ bồi dưỡng, tăng độ màu mỡ và chống xói mòn cho đất đai. Nội dung tổ chức quản lý đất dai bao gồm công tác qui hoạch sử dụng đất đai và cải tạo, bồi dưỡng nâng cao chất lượng đất đai trong quá trình sử dụng, nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất. 2.2 Quy hoạch sử dụng đất đai
3. Qui hoạch sử dụng đất đai được thực hiện khi tiến hành qui hoạch tổng thể trang trại, nhằm bố trí và sử dụng đất phù hợp theo đúng định hướng chiến lược phát triển trang trại. Qui hoạch sử dụng đất dai bao gồm những hoạt dụng cụ thể như sau: 2.2.1. Phân loại đất Việc phân loại đất rất quan trọng, nó giúp trang trại nắm vững chắcợ đư c số lượng và chất lượng đất đai. thực trạng bố trí sản xuất và sử dụng đất đai, phát hiện tiềm năng của đất đai để có phương hướng, kế hoạch và giải pháp quản lý sử dụng, bảo vệ và cải tạo đất đai một cách khoa học và chặt chẽ nhằm không ngừng tăng giá trị sản phẩm trên đơn vị diện tích và độ màu mỡ của đất đai. Căn cứ để phân loại đất đai bao gồm thực trạng, điều kiện nông hóa thổ nhưỡng, thành phần cơ giới của đất, vị trí, địa hình, có sở hạ tầng (đặc biệt là giao thông vận tải) điều kiện tưới tiêu của đất đai, Đây là cơ sở để quy hoạch. Bố trí và xác định cơ cấu cây trồng. vật nuôi hợp lý, xác định giá trị và kinh tế của đất đai. - Căn cứ vào mục đích sử dụng, có thể phân chia đất đai thành các loại sau đây: + Đất nông nghiệp: Đất nông nghiệp là đất được sử dụng chủ yêu sản xuất của ngành trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản. Theo mục đích sử dụng, có thể phân thành 3 loại: đất trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thủy sản. Đất trồng trọt có thề phân làm 2 loại chu yếu là đất trồng cây hàng năm và đất trồng cây lâu năm. + Đất lâm nghiệp: Đất lâm nghiệp là đất chủ yếu được dùng vào sản xuất lâm nghiệp như: đất rừng tự nhiên, đất dang có rừng trồng và đất dễ sử dụng vào mục đích lâm nghiệp. + Đất thổ cư: Đó là đất chủ yếu để xây dựng nhà ở và các công trình sinh hoạt của trang trại. Tuy nhiên, do tính chất đặt thù của nông thôn, có một bộ phận đáng kể đất thổ cư dùng cho xây dựng chuồng trại, chăn nuôi, đất vườn quanh nhà. + Đất chuyên dụng của trang trại: Là đất dùng để xây dựng các công trình thủy lợi, giao thông ở trong nội bộ trang trại, đất xây dựng nhà kho, nhà xưởng chế biến, + Đất chưa sử dụng cửa trang trại là đất còn hoang hóa do chưa có diều kiện khai thác hoặc do còn tranh chấp quyền sử dụng nên chưa dưa vào sử dụng. Để phân loại đất đai theo mục đích sử dụng. các trang trại cần điều tra đánh giá đất đai về mặt tự nhiên (độ màu mở, thành phần có giới, độ chua kiềm, địa hình, nguồn nước, các điều kiện thời tiết khí hậu, ) từ đó xem xét khả năng bố trí cây trồng trên đất để xác định cơ cấu đất đai của trang trại. - Có thể căn cứ vào chất lượng đất đai để phân chia đất đai thành các hạng đất, chủ yếu đối với phần đất nông nghiệp của trang trại. - Căn cứ vào nguồn gốc đất đai, đất trang trại có thể phân thành:
4. + Đất được giao khoán: là đất đã dược cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo Luật đất đai hoặc đất đã làm xong các thủ tục giấy tờ cấp giấy nhận quyền sử dụng đất. + Đất được giao quyền: bao gồm đất của nông lâm trường tạm giao, đất của các dự án, đất chuyển nhượng không hợp pháp, đất khai hoang, Phân loại đất đai theo nguồn gốc một mặt để bố trí sử dụng đất đai, nhưng chủ yếu để quản lý đất đai và thực hiện hạch toán chi phí với ết đai chưa được giao khi hoạch toán kết quả kinh doanh của trang trại. 2.2.2 Bố trí sử dụng đất trồng trọt Căn cứ để bố trí sử dụng đất đai - Đặc tính tự nhiên của các loại đất - Điều kiện thủy lợi hiện có của trang trại và nhu cầu khác nhau về nước của từng loại cây trồng - Đặc điểm của mỗi ngành sản xuất (trông trọt, nuôi trồng thủy sản ) - Mối quan hệ của cây trồng trong hệ thống trang trại Bố trí cây trồng trong trang trại - Bố trí đất trồng cây lương thực và cây nông nghiệp ngắn ngày Cây lương thực và cây công nghiệp ngắn ngày thường có thời gian sinh trưởng ngăn và chiếm đại bộ phận diện tích cách tác của trang trại. Vì thế yêu cầu của việc bố trí đất đai cho các loại cây này: + Chọn loại đất phù hợp với từng loại cây trồng, tầng canh tác trên 35 cm + Bố trí liền khoảnh, chủ động về tưới tiêu + Bố trí nơi băng phẳng để tiện cho canh tác, áp dụng cơ giới hóa. + Xác định công thức luân kinh thích hợp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng và cải tạo đất đại. - Bố trí đất trồng rau: Rau là loại cây trồng có yêu cầu thâm canh cao, đầu tư chủ yếu là lao động thủ công. Vì thế khi bố trí nên: + Bố trí gần khu nhà ở, trại chăn nuôi, gần nguồn nước, gần đường giao thông. + Bố trí trên đất tơi xốp, hàm lượng dinh dưỡng cao, tương đối bằng phẳng và khuất gió. - Bố trí đất trồng cây ăn quả và cây lâu năm. Đặc tính chung của các loại cây trồng này là có giá trị kinh tế cao, có thời gian kinh doanh dài, đặc biệt là những cây có tán lớn, bộ rễ dài và ăn sâu vào đất. Vì vậy, bố trí đất để trồng các loại cây ăn quả nên: + Bố trí trên đất cao có tầng canh tác dày trên 60 cm. + Bố trí gần đường giao thông + Khi trồng nên chia thành các lô để tiện cho việc chăm sóc và bảo vệ cây. +Bố trí đất làm nơi chăn thả gia súc, trồng cây thức ăn gia súc.
5. Khu chăn thả, nên chọn nơi cao ráo, thoát khí, đầy đủ ánh sáng. Nếu không có hoặc có hoặc có ít cỏ phải trồng cỏ có thể tận dụng các bờ đê, bờ dường thuộc địa phận thuộc trang trại, trường hợp không giải quyết được phải dành riêng đất để trồng như để giành để trồng thức ăn gia súc. Đất để trồng thức ăn gia súc nên bố trí liền khoảnh, chia thành từng Ô để tiện chăm sóc và khai thác. 2.2.3 Bố trí đất xây dựng các công trình - Xây dựng nhà ở và các khu vực phục vụ sản xuất của trang trại: Bố trí xây dựng nhà ở và các khu vực phục vụ sản xuất của trang trại nông nghiệp phải ở những nơi cao ráo. thoáng mát, có đủ nguồn nước phục vụ cho sản xuất và sinh hoạt có cấu tạo địa chất vững để tạo cơ sở nền móng, giảm chi phí xây dựng, không bị ảnh hưởng của môi trường sản xuất. Đối với đất xây dựng các chuồng trại chăn nuôi phải ở nơi cuối gió, cuối nguồn nước, địa hình thấp hơn nhà ở và các công trình phục vụ đòi sống (giếng nước, nhà tắm, sân ). Xây dựng các công trình giao thông. thuỷ lợi + Đối với đất xây dựng các công trình giao thông: Đây là hệ thống giao thông nội bộ trong các trang trại, phải được xây dụng phù hợp với quy mô, địa hình, phương hướng kinh doanh và khả năng đầu tư của các trang trại. Phải chú ý tới hệ thông thuỷ lợi của trang trại để có sự kết hợp giữa giao thông với thuỷ lợi. Phải chú ý tới khả năng cơ giới hoá để bố trí lô, thửa vì đường giao thông nội bộ đồng thời cũng là đường phân lô, thửa. + Đối với xây dựng các công trình thuỷ lợi: Đây cũng là các công trình thuỷ lợi nội bộ, vì vậy đất cho các công trình này phải gắn với công trình thuỷ lợi của xã, huyện, tỉnh và phục vụ tốt cho nhu cầu nước của sản xuất và sinh hoạt của trang trại. Để đáp ứng điều đó, đất bố trí xây dựng các công trình thuỷ lợi phải dựa trên cơ sở các quy hoạch thuỷ lợi chung của vùng. kết hợp với đất cho giao thông và phải tiết kiệm đất, hệ thống thủy lợi phải phục vụ được cho tất cả các hoạt động trồng trọt chăn nuôi của trang trại. 2.3 Cải tạo, bảo vệ, bồi dưỡng và nâng cao chất lượng đất đai: Thực hiện chế độ canh tác hợp lý trên các loại đất + Chế độ canh tác trên đất dốc với việc thiết kế lô, thửa, ruộng bậc thang theo các đường đồng mức, với chế độ khai thác hợp lý, trồng cây bảo vệ đất theo mô hình RVAC (rừng, ao, chuồng, vườn), thực hiện phương thức canh tác nông lâm kết hợp. + Chế độ canh tác trên đai chua phèn với việc thau chua, rửa phèn, bố trí các loại cây trồng phù hợp trên đất chua phèn nhằm cải tạo đất và dần bố trí các loại cây trồng có hiệu quả kinh tế cao. + Chế độ canh tác trên đất cát trắng ven biển với các đai rừng chắn gió. cát và sử dụng phân hữu cơ hoai mục
6. Bảo vệ nguồn tài nguyên rừng bằng cách tăng cường trồng rừng, không phá rừng đầu nguồn, rừng khoanh nuôi để giữ gìn môi trường sinh thái. Nhờ đó, một mặt rừng cung cấp chất hữu cơ cho đất, mặt khác rừng chống lũ lụt. sói mòn làm suy thoái đất áp dụng rộng rãi các thành tựu khoa học và công nghệ của cuộc cách mạng sinh học và sản xuất nông nghiệp, trong đó có việc cải tạo, bả o vệ và nâng cao chất lượng đất đai như: tăng cường bón các loại phân vi sinh, bố trí cơ cấu cây trồng hợp lý để vừa khai thác hết các tiềm năng - của đất vừa bồi dưỡng, cải tạo đất Thực hiện các biện pháp thâm canh hợp lý, trong đó chú trọng các chế độ làm đất như: làm đất không phá kết cấu đất, nhưng vẫn làm cho đất tơi xốp (cày rung. không lật đất ); Chế độ bón phân hợp lý: dựa trên có sở các phân tích nông hoá đề nắm số lượng các chất dinh dưỡng trong đất và yêu cầu dinh dưỡng của từng loại phân, lượng phân cần bón, cần kết hợp các loại phân để cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng cho cây và không làm suy kiệt đất, khôi phục lại các chế độ bón phân cổ truyền thòng qua việc nuôi bèo dâu. trồng các loại cây phân xanh; hạn chế dùng các loại hoá chất trừ sâu. diệt cỏ làm ô nhiễm đất, thực hiện chế độ tưới tiêu khoa học. - Tổ chức và quản lý mặt nước và các nguồn tài nguyên khác của trang trại. Các tài nguyên của trang trại không chí có đất đai mà còn có mặt nước, điều kiện khí hậu, rừng và các tài nguyên trong lòng đất. Các tài nguyên này tạo lên môi trường sinh thái đảm bảo cho sản xuất và đời sống con người, nó có vị trí hết súc quan trọng không chỉ trước mắt và cả về lâu dài, do đó cầ n quán triệt quan điểm xây dựng và phát triển nền nông nghiệp sinh thái bền vững. 2.4 Chỉ tiêu đánh giá trình độ và hiệu quả của việc tổ chức sử dụng đất đai Chỉ tiêu đánh giá trình độ sử dụng - Diện tích đất nông nghiệp, đất canh tác tính trên một lao động động của trang trại. - Hệ số sử dụng ruộng đất (bằng tỉ lệ giữa diện tích gieo trồng cây hàng năm với toàn bộ diện tích đất canh tác). Chỉ tiêu này chuyển thể hiện việc thực hiện tăng vụ và khả năng có thể tăng vụ của trang trại. - Chỉ tiêu phản ánh trình độ và múc độ thâm canh: hao phí lao động, tư liệu sản xuất, chi phí vật chất trên đơn vị diện tích Chỉ tiêu biểu hiện hiệu quá kinh tế + Năng suất đất đai: giá trị sản lượ ng hay giá trị sản lượng hàng hoá tính trên đơn vị diện tích đất nông nghiệp hay đất canh tác. + Năng suất cây trồng của từng loại cây cụ thể. + Lợi nhuận trước thuế và sau thuế tính trên đơn vị diện tích đất nông nghiệp hay đất canh tác III. TỔ CHỨC VÀ QUẢN LÝ CÁC TƯ LIỆU SẢN XUẤT TRONG TRANG TRẠI
7. 3.1. Khái niệm, phân loại và đặc điểm của nhiều sản xuất nông nghiệp Khái niệm. Tư liệu sản xuất trong các trang trại là điều kiện vật chất để tổ chức sản xuất trong nông nghiệp. Phân loại: Căn cứ vào vai trò trong quả trình sản xuất, TLSX được phân làm 2 loại: + Tư liệu lao động: là yếu tố vật chất của sản xuất mà con người sử dụng nó để tác động lên đối tượng lao động + Đối tượng lao động: là yếu tố vật chất của sản xuất mà con người cùng với tư liệu lao động tác động lên nó, làm thay đổi đặc điểm, hình thái, tính chất vật lý, để tạo ra những sản phẩm mong muốn. Căn cứ vào tính chất chu chuyển trong quá trình sản xuất, TLSX cũng được phân làm 2 loại: + Tài sản cố định: là tư liệu sản xuất được sử dụng trong thời gian lâu dài, nhiều hơn một chu kỳ sản xuất nhưng vẫn giữ nguyên hình thái vật chất ban đầu. Khi tham gia vào quá trình sản xuất tài sản cố định chuyển từng phần giá trị của nó vào sản phẩm và dược bù đắp dưới hình thức chi phí khấu hao. Tài sản cố định của trang trại tăng lên không ngừng. Nó tạo điều kiện cho sản xuất phát triển, biểu hiện năng lực sản xuất của trang trại. Tài sản cố định tăng lên nhờ mua sắm, trang bị và đầu tư xây dựng cơ bần. + Tài sản lưu động: là nhũng điều kiện vật chất mà nó bị tiêu hao hoàn toàn sau một quá trình sản xuất, giá trị của nó chuyển toàn bộ vào giá trị của sản phẩm và được bù đắp bằng giá trị của sản phẩm mới làm ra. Tài sản lưu động phải đảm báo đầy đủ cho sản xuất, cân dối với tài sản cố định để tài sản cố định phát huy hết năng lúc trong sản xuất. Ví dụ, máy móc thiết bị cần nhiên liệu, động lực, gia súc cần thúc ăn do vậy tài sản lưu động có tính chất điều hoà mọi hoạt động của tài sản cố định. 3.2 Tổ chúc quản lý tài sản cố định 3.2.1 Xác định nhu cầu Căn cứ vào kế hoạch sản xuất, chiến lược kinh doanh và phát triển trang trại, căn cứ vào năng suất và mức đảm nhiệm của từng loại tài sản cố định ở thời kỳ căng thẳng nhất mà xác định số lượng tài sản cố định cần thiết cho trang trại. Q S cd W Trong đó: Sco: Số lượng tài sản cố định cần thiết Q: Khối lượng công việc TSCĐ phải đảm nhiệm ở thời kỳ căng thẳng nhất W: năng suất của TSCĐ Ví dụ. Vào thời điểm chuẩn bị đất cho vụ trồng mới, mỗi ngày cân phái cây được 2 ha đất. Năng suất hoạt động của môi máy cây 1 ha/ngày. Sô máy cây cân để đảm bảo hoạt động sản xuất trang trại là: Scd = 2/1 = 2 máy cày.
8. 3.2.2 Đầu tư mua sắm tài sản cố định: Đầu tư vào tài sản cố định thường đòi hỏi vốn lớn, thu hồi vốn chậm và rủi ro cao, vì thế cần phải có một quyết định đầu tứ đúng đắn. Để có được quyết định đầu tư đúng, ngoài việc xem xét đến các yếu tố về nguồn lực tài chính tự có và có thể huy động được của trang trại để thực hiện đầu tư. Các cán bộ quản lý cần xem xét các chỉ tiêu sau để đánh giá khả năng sinh lợi của nguồn vốn đầu tư. Thời hạn hoàn vốn. Thời hạn hoàn vốn là số năm cần thiết để cho một khoản đầu tư sinh lợi đủ bù lại chi phí ban đầu nhờ vào khoản thu tiền mặt ròng hàng năm mà nó tạo ra. Nếu khoản thu tiền mặ t ròng hàng năm không đổi, thời gian hoàn vốn có thể tính theo công thức sau : P = I/E Trong đó : P : thời gian hoàn vốn tính theo năm I : số tiền đầu tư E : doanh thu thuần tiền mặt dự tính hàng năm, được tính bằng cách lấy thu nhập tiền mặt hàng năm trừ di doanh thu tiền mặt. Nếu doanh thu thuần hàng năm không bằng nhau, ta phải cộng doanh thu thuần hàng năm lại cho đến năm mà tổng doanh thu thuần bằng khoản đầu tư. Chỉ tiêu này cho biết các khoản đầu tư có thời hạn hoàn vốn nhanh hay chậm để lựa chọn khoản đầu tư hợp lý đối với số vốn có thời hạn. * Suất thu lợi đơn giản Suất thu lợi đơn giản diễn tả doanh thu thuần trung bình hàng năm theo tỉ lệ phần trăm so với số vốn đầu tư. Suất thu lợi đơn giản được tính theo công thức sau: doanh thu ròng hàng năm Suất thu lợi đơn giản = x 100 chi phí đầu tư Doanh thu thuần được tính bằng cách lấy doanh thu tiền mặt thuần hàng năm trừ đi chi phi khấu hao hàng năm. Giá trị hiện tại thuần Chỉ tiêu này được xây dựng dựa trên việc xem xét mối quan hệ giữa một đồng tiền tại thời điểm hiện tại và một đồng tiền tại thời điểm tương lai, hay nói cách khác là dựa trên khái niệm về giá trị tiền tệ theo thời gian. - Giá trị tương lai của đồng tiền : Là lượng tại một thời điểm trong tương lai của một khoản tiền hiện tại hay là giá trị của một khoản đầu tư hiện tại ở một thời điểm cụ thể trong tương lai khi được đầu tư ở tỉ lệ sinh lợi đã cho. Giá trị tương lai của một khoản đầu tư hiện tại (Vo) được tính theo công thức
9. Vn = Vo ( 1+i)n Trong đó, Vn: giá trị tương lai tại năm thứ n Vo: giá trị khoản đầu tư hiện tại (ban đầu) I : Tỉ lệ sinh lợi n: số năm (khoảng thời gian) thanh toán Giá trị hiện tại của tiền tệ (PV): Là giá trị hay lượng tiền hiện tại của một khoản tiền được nhận ở một thời điểm trong tương lai. Giá trị hiện tại được tìm bằng cách chiết tính lùi về thời điểm hiện tại để tìm giá trị hiện tại hay giá trị hiện hành của nó và được xác định theo công thức: Vo = Vn /(1 +i)n Trong trường hợp này, r được gọi là tỉ lệ chiết khấu thay vì tỉ lệ sinh lợi. * Giá trị hiện tại thuần của một khoản đầu tư bằng tổng giá trị luồng tiền mặt thuần (thu nhập tiền mặt thuần) trừ đi chi phí ban đầu của khoản đầu tư. NPV = P1/(1+i)l + P2/( 1+i)2 + . . . + Pn/(1+i)n - C Trong đó : NPV : Giá trị hiện tại thuần Pn : Luồng tiền mặt thuần trong năm thứ n i : Lãi suất chiết khấu C : Chi phí đầu tư ban dầu Theo chỉ tiêu này, những khoản đầu tư nào có NPV dương sẽ được lựa chọn, những khoản đầu tư có NPV âm không được lựa chọn, và những khoản đầu tư có NPV bằng không sẽ không thu hút các nhà đầu tư. *Suất nội hoàn Giá trị thời gian của tiền tệ cũng được phản ảnh bằng một phương pháp phân tích đầu tư khác, suất nội hoàn hay IRR. Suất nội hoàn là lãi suất chiết khấu làm cho giá trị hiện tại thuần bằng không và có thể tính bằng cách thử dần. Đây là suất sinh lợi thực sự của một khoản đầu tư có tính đến giá trị thời gian của tiền tệ. Phương trình để tính IRR là : 1 2 n NPV = P1/(1+i) + P2/(1+i) + + Pn (1+i) - C Với NPV được cho bằng không và phương trình được giải để tìm biến i, trong trường hợp này gọi là suất nội hoàn. So sánh IRR với chi phí cơ hội của vốn (thường sử dụng lãi suất ngân hàng), chọn các khoản đầu tư có IRR càng lớn càng tốt và tối thiểu bằng với chi phí cơ hội. 3.2.3 Quản lý và sử dụng tài sản cố định Để tổ chức và quản lý tài sản cố định, công việc trước tiên là phải phân loại các tài sản cố định dựa vào đặc điểm, chức năng, công dụng để phân cấp quản lý và có biện pháp quản lý tốt. Mỗi loại tài sản, có các biện pháp quản lý sử dụng riêng.
10. Đối với máy cày và các máy nông nghiệp khác: - Tổ chức, qui hoạch địa bàn hoạt động: địa bàn hoạt động phải đảm bảo các yêu cầu sau : + Địa bàn phải có cơ cấu sản xuất hợp lý. + Địa bàn bằng phẳng, liền khu, liền khoảnh. + Có đường giao thông để đưa được máy móc đến nơi sử dụng. - Tổ chức tốt việc ghép ca, ghép máy cũng như phối hợp giữa công việc làm bằ ng máy và công việc khác để tăng tốc tối đa thời gian làm việc và giảm thiểu thời gian nghĩ ngơi của máy móc . - Tổ chức tốt công tác chăm sóc kỹ thuật, bảo dưỡng, bảo trì máy móc theo định kỳ. - Có thể thực hiện khoán sản phẩm đối với việc sử dụng máy móc để nâng cao tinh thần trách nhiệm và quyền lợi của người lao động. Đối với tài sản là sinh vật Định kỳ, tổ chức phân loại và đánh giá tài sản để có những biện pháp quản lý và sử dụng cụ thể và hợp lý cho từng nhóm tài sản khác nhau. Tổ chức tốt công tác chăm sóc, khai thác đúng để không ngừng nâng cao trình độ và hiệu quả thâm canh. Xác định định mức hợp lý để thực hiện khoán sản phẩm cuối cùng đến cho người lao động. Thực hiện chế độ khoán sản phẩm được dựa trên nguyên tắc chung là thu hồi được vốn đầu tư; đảm bảo quyền lợi, trách nhiệm của người nhận khoán và làm cho họ gắn bó với trang trại. Đối với các tải sản có giá trị cao vả tác dụng lớn như mạng lưới điện. đường giao thông, hệ thống thuỷ lợi. - Cần tổ chức các đội chuyên trách để thực hiện công việc quản lý tài sản và chăm sóc kỹ thuật. - Kết hợp chặt chẽ với chính quyền sở tại trong công tác quản lý các tài sản của trang trại. Đối với các tải sản là nhà cửa, kho tàng, cơ sở chế biến: - Tổ chức đánh giá định kỳ tình trạng của tài sản Kiểm tra thường xuyên các thiết bị máy móc và thay thế kịp thời các thiết bị hỏng hóc để đảm bảo cho quá trình sản xuất được liên tục. 3.3 Tổ chức quản lý tài sản lưu động 3.3.1 Xác định nhu cầu vật tư Nhu cầu vật tư = khối lượng công việc theo kế hoạch x Định mức vật tư theo kế hoạch Nhu cầu vật tư thường được xác định theo vụ hoặc cả năm dựa trên kế hoạch sản xuất chi tiết của trang trại. 2.3.2 Tổ chức dự trữ vật tư
11. Dự trữ vật lư nhằm giúp trang trại chủ động hơn trong sản xuất kinh doanh, tránh được cơn sốt giá vật tư trên thị trường. Hơn nữa, kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp ngoài những đặc điểm chung còn có những đặc điểm riêng, nhiều biến số kinh doanh không chủ động được, đặc biệt là những biến số ngoại sinh như hạn hán, lụt lội, sâu bệnh. Do đó cần phải tổ chức dự trữ vật tư để đáp ứng đủ và kịp thời cho các hoạt động sản xuất. Tổ chức dự dự trữ vật tư thường tập trung giải quyết hai vấn đề cơ ban: Số lượng dự trữ bao nhiêu là tôi ưu; Thời điểm dự trữ vào lúc nào là thích hợp. - Xác định lượng vật tư dự trữ Lượng vật tư dự trữ tối ưu có nghĩa là phải đáp ứng dược mọi nhu cầu sản xuất nông nghiệp Trong bất kỳ tình huống nào và phải đảm bảo có tổng chi phí dự trữ là nhỏ nhất (Tổng chi phí dự trữ = Chi phí mua vật tư + Chi phí bảo quản). Lượng vật tư dự trữ tối ưu được xác định theo công thức sau: 2 DC Q * ip Trong đó: Q : số lượng vật tư dự trữ tôi ưu (theo vụ hoặc năm) D: nhu cầu vật tư tính theo vụ hoặc năm. C: chi phí cho một đơn vị vật tư dự trữ. I: chi phí bảo quản cho một đơn vị vật tư dự trữ được thể hiện là tỷ lệ phần trăm của giá mua. P: giá mua một đơn vị vật tư dự trữ. Ví dụ: Một trang trại sử dụng 600 kg phân NPK trong một năm và chi phí cho một kg phân NPK dự trữ là 5,08 ngàn đồng, chi phí bảo quản là 0.08 ngàn đồng bằng 1,6% giá mua. Vậy giá mua 1 kg NPK sẽ là: 5,08 - 0.08 - 5 (ngàn đồng) Thay những số liệu này vào công thức ta có: 2(600).(5.08) Q* 873 5 0,016 Nghĩa là trang trại nên dự trù 873 kg phân NPK nhằm tối thiểu hóa chi phí dự trữ, trong đó có chi phí bảo quản và lưu kho. *xác định loại vật tư dự trữ Dự trữ vật tư kỹ thuật nông nghiệp là cần thiết, song không phải loại vật tư nào cũng có vai trò như nhau, được quan tâm như nhau trong việc bảo quản và duy trì trong kho. Vì vậy, trang trại cần áp dụng phương pháp phân tích và phân loại ABC vật tư dự dữ. Thực chất của phương pháp phân tích ABC là phân loại toàn bộ vật tư dự trữ thành 3 nhóm A, B, C (căn cứ vào vị trí, giá trị, số lượng, sự khan hiếm và mối quan hệ của các vật tư dự trữ). Thông thường thì phân loại như sau:
12. Vật tư dự trữ % về giá trị vật tư dự trữ % tổng số vật tư dự trữ Nhóm A 70 – 80 15 Nhóm B 15 – 25 30 Nhóm C 5 55 Cộng 100 100 - Cần ưu tiên tài chính và công tác dự báo cho vật tư nhóm A. Ưu tiên việc bố trí, kiểm tra kiểm soát, bảo đảm an toàn sản xuất của nhóm A. Xác đinh thời gian dự trữ vật tư Chi phí dự trữ vật tư phụ thuộc rất nhiều vào thòi gian dự trữ, thời gian dự trữ càng dài thì chi phí dự trữ càng lớn. Vì vậy. cần phải xác định thòi gian dự trữ hợp lý để igiảm th ểu chi phí dự trữ Thời gian dự trữ vật tư được xác định trên cò sở đánh giá sự khan hiếm vật tư trong giai đoạn sản xuất, biến động của giá cả vật tư trên thị trường và khả năng tiếp cận vật tư của trang trại. 3.3.3 Quản lý và sử dụng vật tư - Xây dựng các nhà kho để bảo quản vật tư + Nhà kho nên được đặt gần đường giao thông để thuận lợi cho việc vật chuyển và cấp phát vật tư. + Có đủ phương tiện để đảm bảo cho công tác bảo quản - Duy định và thực hiện chế độ quản lý vật tư chặt chẽ, áp dụng trách nhiệm vật chất trong quản lý, sử dụng vật tư sản xuất. - Cấp phát và sử dụng theo định mức, kịp thời theo quy trình sản xuất. - Thường xuyên kiểm tra, kiểm kê tài sản lưu động. Xác định định mức sử dụng để giao khoán, gắn trách nhiệm sử dụng vật tư và sản phẩm cuối cùng. 3.4 Chỉ tiêu đánh giá hiệu quả của quản lý tư liệu sản xuất Đánh giá hiệu quả tải sản cố định - Chỉ tiêu trực tiếp: Năng suất máy, chi phi thời gian hoàn thành một đơn vị công việc, giá thành một đơn vị công việc Chỉ tiêu gián tiếp: + Số lao động và súc kéo được giải phóng do áp dụng máy móc và công cụ cải tiến. + Mức tăng năng suất cây trông và sản phẩm gia súc. + Mức tăng sản lượng, sản lượng hàng hoá + Mức tăng năng suất lao động, thu nhập và tích luỹ. Đánh giá hiệu quả sử dụng tải sản lưu động Đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản lưu động thường xét trên hai mặt: - Mức độ đầu tư sản lưu động bằng hiện vật và giá trị tính trên 1 ha gieo trồng như phân bón, hạt giống, thuốc trừ sâu, xăng dầu
13. - Kết quả mang lại do đầu tư sử dụng tài sản lưu động (sự gia tăng của năng suất, sản lượng trồng trọt. chăn nuôi và chế biến . . . ) IV. QUẢN LÝ VÀ SỬ DỤNG LAO ĐỘNG TRONG TRANG TRẠI 4.1. Vai trò và đặc điểm của lao động nông nghiệp Lao động là hoạt động có mục đích của con người thông qua công cụ lao động tác động lên đối tượng lao động nhằm biên đổi chúng thành của cải vật chất cần thiết cho nhu cầu của mình. Lao động nông nghiệp gắn chặt chẽ với đất đai, điều kiện tự nhiên. cây trồng, vật nuôi, công cụ lao động, vì vậy lao động nông nghiệp có những đặc điểm sau: Lao động nông nghiệp phụ thuộc nhiều vào điều kiện tự nhiên, có tính thời vụ. - Lao động nông nghiệp có tính kết cấu phức tạp, không đồng nhất. - Lao động nông nghiệp có tính thích ứng lớn và phân bố rộng khắp trên các vùng lãnh thổ. - Số lượng lao động nông nghiệp rất dồi dào nhưng về cơ bản vẫn là lao động thủ công, năng suất lao động động thấp, trình độ văn hoá, khoa học kỹ thuật và kiến thức kinh doanh theo cơ chế thị trường còn rất hạn chế. Nội dung quản trị và tổ chức sử dụng lao động gồm: xác định nhu cầu lao động lựa chọn hình thức tổ chức lao động và tổ chức lao động và tổ chức quá trình lao động hợp lý trên đồng ruộng, trong chuồng trại chăn nuôi cũng như trong xưởng chế biến nông sản v.v 4.2 Xác định nhu cầu lao động của trang trại Nhu cầu lao động của trang trại chủ yếu do phương hướng, quy mô hoạt động kinh doanh của trang trại và quan hệ cung cầu của. thị trường lao động quyết định. Trong các trang trại, việc xác định nhu cầu lao động phải tính riêng cho từng ngành (trồng trọt, chăn nuôi, công nghiệp chế biến, dịch vụ ). sau đó tổng hợp nhu cầu các ngành thành nhu cầu chung của trang trại. Trong từng ngành, việc xác định nhu cầu được tính cho từng loại công việc cụ thể. Nhu cầu lao động từng loại công việc tính theo công thức chung sau đây: NA = KA . MA Trong đó: NA: là nhu cầu lao động cho công việc A KA: là khối lượng công việc A MA: định mức lao động của công việc A Chú ý: tuỳ theo loại mức lao động (mức công việc, mức phục vụ, mức thời gian) mà đơn vị tính nhu cầu lao động có thể là người hoặc ngày/người nếu là ngày/người phải quy đổi thành đơn vị người. Toàn bộ nhu cầu lao động hoàn thành các loại công việc. (tính cho từng ngành trồng trọt, chăn nuôi, công nghiệp chế biên và dịch vụ ) được tổng hợp theo
14. từng tháng. Trên cơ sở nhu cầu lao động từng tháng, các trang trại có kế hoạch tuyển dụng lao động hoặc thuê mướn lao động thường xuyên hoặc thời vụ. 4.3. Tuyển dụng, thuê mướn lao động Đối với các trang trại gia đình, ngoài nguồn lao động của gia đình, các trang trại có thể thuê thêm lao động thường xuyên hoặc lao động thời vụ. Việc thuê thêm bao nhiêu lao động và loại lao động nào tuỳ thuộc vào nhiều yếu tô như: quy mô, tính chất của công việc, thời gian hoàn thành công việc, khả năng tài chính của trang trại. mối quan hệ của chủ trang trại Trên cơ sở tính toán nhu cầu lao động trong từng thời kỳ và cả năm. Trang trại cần có các biện pháp để tuyển dụng, thuê mướn lao động. Việc tuyển dụng lao động phải dựa vào các căn cứ sau: - Nhu cầu lao động cần tuyển dụng, xét theo từng lao động (lao động quản lý, lao động trực tiếp sản xuân của ngành. - Luật pháp của Nhà nước. trước hết là luật lao động. - Các tiêu chuẩn cần thiết đối với từng loại lao động. - Khả năng về nguồn lao động xã hội. 4.4 Tổ chức quản lý và sử dụng lao động Tổ chức quản lý quá trình lao động có ý nghĩa rất quan trọng đối với các trang trại có quy mô sản xuất tương đối lớn và sử dụng nhiều lao động. Tổ chức hợp lý quá trình lao động nhằm lợi dụng kỹ năng lao động và kinh nghiệm sản xuất của người lao động, tạo điều kiện giảm nhẹ cường độ lao động, tiết kiệm hao phí sức lao động. Trong ngành trồng trọt, ngành chăn nuôi cũng như các ngành khác, khi tổ chức quá trình lao động phải đảm bảo các yêu cầu cơ bản sau đây: - Bảo đảm chất lượng công việc và hoàn thành đúng yêu cầu kỹ thuật, đặc biệt trong ngành trồng trọt phải làm đúng thời vụ. - Áp dụng công cụ tiên tiến và máy móc có năng suất cao. Triệt để tận dụng công suất của các công cụ, máy móc và lao động để nâng cao năng suất lao động. - Cải thiện điều kiện lao động và bảo đảm an toàn lao động. Các nguyên tắc tổ chức quá trình lao động - Cân đối trong quá trình lao động: Phải quy định số lượng và chất lượng giữa sức lao động tư liệu lao động và đối lao động theo một tỷ lệ cân đối để toàn bộ công việc hoàn thành theo đúng thòi gian và chất lương quy định. -Ăn khớp và nhịp nhàng trong quá trình lao động: Quá trình lao động bao gồm các công việc có liên quan chặt chẽ với nhau, ảnh hưởng và quy định lẫn nhau. Vì thế trong quá trình lao động, các công việc cần dược tiến hành theo một tốc độ và nhịp điệu thống nhất, nhịp nhàng với nhau, công việc khác làm chậm hoặc có khi cùng một công việc có lúc làm nhanh, có lúc làm chậm. Do vậy mỗi một công việc trong quá trình lao động phải hoàn thành theo đúng thời gian đã quy định. - Liên tục trong quá trình lao động: Nguyên tắc này đòi hỏi mọi công việc phải được tiến hành liên tục không xảy ra gián đoạn, mặc dù đó là những gián
15. đoạn nhỏ. Biểu hiện của tính chất liên tục cao nhất trong quá trình lao động là phương pháp sản xuất theo dây chuyền. Trong 3 nguyên tắc trên, nguyên tắc cân đối là tiền đề để thực hiện 2 nguyên tắc sau. Bảo đảm được nguyên tắc ăn khớp, nhịp nhàng sẽ tạo ra điều kiện cho quá trình lao động được liên tục Các yếu tố cần chú ý trong việc tổ chức quá trình lao động - Tổ chức địa điểm làm việc: Khi tổ chức địa điểm làm việc phải chú ý đến các trang, thiết bị cần thiết (máy móc, công cụ và thiết bị khác). Bố trí hợp lý mặt bằng của địa điểm làm việc có nghĩa là phân bố hợp lý tài sản, thiết bị, máy móc, phân chia ranh giới, quy định thứ tự tiến hành công việc. Nếu làm bằng máy thì cần lập kê hoạch hoạt động của các liên hiệp máy. - Phân bố lao động: Khi tiến hành một quá trình lao động phải lựa chọn người lao động để thực hiện quản lý người lao động đó. Cần chú ý tới kỹ năng lao động. kinh nghiệm sản xuất và thế lực của họ để chuyên môn hoá lao động theo khả năng của họ. Đồng thời cũng phải kết hợp việc nắm sâu một việc và biết nhiều việc để sử dụng thời gian lao động một cách tối đa. Đi đôi với việc phát động cần bồi dưỡng làm việc tiên tiến cho người lao động nhằm sử dụng hợp lý tư liệu lao động và hoàn thành khối lượng công tác nhiều hơn trong một đơn vị thời gian. - Kiểm tra và áp dụng mức lao động có căn cứ kỹ thuật: Theo dõi và điều chỉnh hợp lý các mức lao động là một việc rất cần thiết. - Hợp lý các chế độ lao động và nghỉ ngơi: Giải quyết tôi việc kết hợp lao đông và nghỉ ngơi không những cho phép sử dụng hợp lý sức lao động của con người, mà còn tạo diều kiện thuận lợi nhất để khôi phục sức lao động trong thời gian làm việc. Cần nghiên cứu và áp dụng chê độ ngày làm việc có cơ cấu thời gian làm việc và nghỉ ngơi hợp lý. - Cải thiện điều kiện lao động và an toàn lao động trong sản xuất: Năng suất lao động phần lớn phụ thuộc vào các diều kiện và môi trường lao động. Sự tác động của môi trường sản xuất, nhất là trong điều kiện xuất cơ giới hiện đại có ảnh hưởng lớn đến quá trình phát triển sinh lý bình thường và đảm bảo an toàn lao động là một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của tổ chức lao động trong trang trại. Những biện pháp chủ yếu nhằm sử dụng hợp lý lao động trong trang trại - Có chế độ khoán và tiền công hợp lý: Thực hiện ký kết hợp đồng đối với lao động thường xuyên và lao động thời vụ, để nâng cao trách nhiệm và quyền lợi hợp pháp của hai bên. - Thường xuyên cải tiên và áp dụng linh hoạt các hình thức tổ chức lao động khoa học và các công cụ lao động thích hợp. - Tổ chức hợp lý các quá trình lao động trên đông ruộng và trong chuồng trại. - Không ngưng đào tạo và bồi dưỡng, nâng cao trình độ khoa học kỹ thuật và tay nghề cho người lao động
16. 4.5 Chế độ thù lao cho lao động 4.5 .1. Khái niệm và ý nghĩa - Khái niệm: Thù lao lao động là chế độ lượng mà người lao động được hưởng dựa trên kết quả lao động của họ. - Ý nghĩa: + Là biện pháp để thực hiện tái sản xuất lao động + Khuyến khích tăng năng suất lao động + Gắn quyền lợi và trách nhiệm người lao động với trang trại 4.5.2. Hình thức trả thù lao Trả thù lao theo thời gian: Cănh cứ vào t ời gian làm việc của từng loại lao động để trả thù lao có tính đến trình độ nghiệp vụ của từng người và tính chất của công việc. Ưu điểm: đơn giản Nhược điểm: Mang tính bình quân, không khuyến khích được tính tích cực của người lao động. Trả thù lao theo khoán: Là hình thức thù lao căn cứ vào số lượng, chất lượng sản phẩm hoặc công việc và đơn giá sản phẩm hoặc công việc hoàn thành. Có hai hình thức: Thù lao khoán công việc và thù lao khoán sản phẩm 4.5.3. Các hình thức trả thù lao theo khoán Trả thù lao, lao động theo khoán trực tiếp Căn cứ vào số lượng chất lượng sản phẩm hoặc công việc mà người lao động trực tiếp sản xuất ra để tính lương theo một đón giá nhất định Đ = T : K Trong đó. D: đón giá một đón vị khôi lượng công việc T: Thù lao cho mức công việc hoặc sản phẩm K: mức sản phẩm khoán Tra thù lao theo khoán lũy tiên Là chế độ trả lương sản phẩm bằng 2 loại đơn giá: đơn giá không đổi và đơn giá lũy tiến Nếu người lao động sản xuất vượt mức giao khoán thì: + Sản phẩm nằm trong mức khoán được tính theo đơn giá không đổi + sản phẩm vượt quá mức khoán được tính theo đơn giá lũy tiến Thường áp dụng cho nhùng công việc khó, đòi hỏi tính thời vụ nghiêm ngặt Cách xác định: Đ' = Đ + Đh Trong đó, D' : đơn giá lũy tiên Đ: đơn giá công việc trong mức khoán h: % giá được nâng
17. h tăng lên bao nhiêu là phụ thuộc vào mức tăng khối lượng khối lượng công việc hoặc sản phẩm. Chương 6. HẠCH TOÁN SẢN XUẤT VÀ TỔ CHỨC TIÊU THỤ SẢN PHẨM I. HẠCH TOÁN SẢN XUẤT TRANG TRẠI 1.1. Khái niệm, mục đích và đặc điểm hạch toán sản xuất trang trại Khái niệm : Hạch toán sản xuất là quá trình theo dõi, tính toán và phân tích mọi khoản thu, chi thực tế trong quá trình sản xuất của trang trại. Đây là công cụ và phương pháp quản lý trang trại có kế hoạch và tiết kiệm. Mục đích - Cơ sở để xác định giá bán sản phẩm hợp lý vừa đảm bảo lợi nhuận vừa đảm bảo khả năng cạnh tranh của trang trại trên thị trường. Tìm các giải pháp để tối ưu hóa lợi nhuận thông qua việc tiết kiệm và cắt giảm các khoản chi phí trong sản xuất. Đặc điểm hạch toán sản xuất trang trại Đặc điểm của hạch toán sản xuất trang trại được qui định bởi các đặc thủ của sản xuất nông nghiệp và qui mô sản xuất sản xuất kinh doanh trang trại - Sản xuất nông nghiệp có chu kỳ sản xuất dài, chia ra nhiều, công đoạn và khâu công việc tương đối độc lập, có tính thời vụ cao. Một sô tư liệu sản xuất được tái sản xuất bằng hiện vật. Nhiều cây trồng vật nuôi được xen ghép trong quá trình sản xuất, Vì vậy yêu cầu khi hạch toán phải chú ý đầy đủ các đặc điểm này để đánh giá và tính toán đúng kết quả sản xuất kinh doanh. Trong qui mô trang trại người quản lý vừa là người trực tiếp sản xuất. sử dụng lao động gia đình nên việc tính toán chi phí lao động nhiều khi không rõ ràng và thậm chí không tính đến. Trong những trường hợp như vậy việc tính giá thành sản phẩm sẽ là giá thành không đầy đủ. - Sản xuất nông nghiệp phụ thuộc rất lớn vào các điều kiện tự nhiên. Các điều kiện này diễn biến hết sức phức tạp, nên việc tính toán các chi phí trong nhiều