Giáo trình Ðiều khiển chạy tầu trên đường sắt - PGS.TSKH. Nguyễn Hữu Hà
204 trang
60
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Giáo trình Ðiều khiển chạy tầu trên đường sắt - PGS.TSKH. Nguyễn Hữu Hà", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tài liệu đính kèm:
- giao_trinh_ieu_khien_chay_tau_tren_duong_sat_pgs_tskh_nguyen.pdf
Nội dung text: Giáo trình Ðiều khiển chạy tầu trên đường sắt - PGS.TSKH. Nguyễn Hữu Hà
- 1 TRƯ NG ð I H C GIAO THÔNG V N T I PGS.TSKH. NGUY N H U HÀ ðI U KHI N CH Y T U TRÊN ðƯ NG S T HÀ N I – 2004
- 2 Chương I. KHÁI NI M CHUNG V ðI U KHI N H C VÀ ðI U KHI N CH Y T U TRÊN ðƯ NG S T 1.1. ðI U KHI N H C VÀ ðI U KHI N H C K THU T ði u khi n h c là m t môn khoa h c v các quy lu t t ng quát v ñi u khi n, ki m tra và liên l c trong máy móc cơ th và xã h i. ð nh nghĩa trên ñư c nhà bác h c Wiener N( 1894 1964) tác gi c a cu n sách “ ði u khi n h c hay ði u khi n và liên l c trong sinh v t và máy móc “ ñưa ra, tuy nhiên ñây là môn khoa h c ñang phát tri n m nh nên có th th y nhi u cách ñ nh nghĩa khác như : Theo W.R. Ashbi: ði u khi n h c là ngành khoa h c lý thuy t v các cách th c ho t ñ ng c a “t t c các máy móc có th ” A.A. Lijapunov và S.L. Sobolev có các ñ nh nghĩa như: + ði u khi n h c là khoa h c nghiên c u các h th ng và quá trình ñi u khi n b ng các phương pháp toán h c + ði u khi n h c là khoa h c v các quá trình truy n, s lý và lưu gi thông tin + ði u khi n h c là môn khoa h c nghiên c u các phương pháp thi t k , phát hi n vi c xây d ng và nh n d ng các thu t toán mô t quá trình ñi u khi n di n ra trong th c t Theo A.N. Kolmogorov: ði u khi n h c là khoa h c nghiên c u các h th ng v i b n ch t v t lý b t kỳ , có kh năng thu nh n, lưu gi và s lý thông tin, s d ng nó cho vi c ñi u khi n và ñi u ch nh Còn có nhi u ñ nh nghĩa khác trong ñó n i b t là ñ nh nghĩa c a V.M. Gluskov : ði u khi n h c là khoa h c v các quy lu t t ng quát c a vi c thu nh n , lưu gi , truy n và bi n ñ i thông tin trong các h th ng ñi u khi n ph c t p
- 3 T CÁC ð NH NGHĨA TRÊN TA TH Y TA TH Y KHÔNG TH X P HOÀN TOÀN ðI U KHI N H C VÀO NHÓM CÁC KHOA H C T NHIÊN, KHOA H C K THU T HAY NHÓM KHOA H C Xà H I MÔN KHOA H C ð C L P NÀY M I CH XU T HI N T NH NG NĂM 40 C A TH K TRƯ C. NH NG TƯ TƯ NG CƠ B N BAN ð U C A ðI U KHI N H C LÀ CÓ S TƯƠNG T C A CÁC QUÁ TRÌNH ðI U KHI N VÀ M I LIÊN L C GI A MÁY MÓC, CƠ TH S NG VÀ Xà H I B I VÌ TRONG M I QUÁ TRÌNH TRÊN ð U CÓ VI C TRUY N , NH VÀ BI N ð I THÔNG TIN – CÁC TÍN HI U CÓ B N CH T VÀ M C ðÍCH KHÁC NHAU. NH NG TƯ TƯ NG TRÊN ðà ðà LÀM RÕ 2 V N ð CƠ B N SAU: Cách ti m c n th ng nh t v i các quá trình ñi u khi n khác nhau Coi thông tin là m t trong các ñ c trưng quan tr ng nh t c a v t ch t ði u khi n h c ñư c hình thành và phát tri n t các nghiên c u thu c nhi u ngành khoa h c khác nhau như lý thuy t ñi u ch nh t ñ ng, sinh lý h c, lý thuy t xác su t, th ng kê toán h c, v t lý, lôgic toán, ñi n t , k thu t liên l c và ngày nay khi ñã tr thành m t môn khoa h c ñ c l p thì nó cũng nh hư ng tr c ti p ñ n nhiêù lĩnh v c khoa h c khác .ði u khi n h c ñã có nh ng chuyên ngành riêng như ñi u khi n h c k thu t, ñi u khi n h c sinh h c và ñi u khi n h c kinh t và chúng cũng thu c các nhóm ngành khoa h c k thu t,t nhiên , xã h i tương ng. Các lĩnh v c chuyên ngành c a ði u khi n h c th ng nh t v i nhau thông qua các ñ c trưng: Tính t ng quát c a ñ i tư ng nghiên c u (các h ñi u khi n ph c t p) Góc ñ nghiên c u ñ i tư ng ( các quá trình thông tin) S d ng phương pháp nghiên c u ñ c trưng ( mô hình hoá trên máy) Có th chia các chuyên ngành c a ñi u khi n h c thành ba nhóm l n như sau: • ði u khi n h c trong các lĩnh v c khoa h c t nhiên mà phát tri n nh t là ði u khi n h c sinh h c • ði u khi n h c trong lĩnh v c khoa h c k thu t
- 4 • ði u khi n h c trong các lĩnh v c khoa h c xã h i mà phát tri n m nh nh t là ði u khi n h c kinh t . ði u khi n h c k thu t nghiên c u k thu t ñi u khi n h c nên có vai trò quan tr ng trong phát tri n các chuyên ngành ñi u khi n khác.Trong ñi u khi n h c k thu t có ñi u khi n h c giao thông v n t i, ñi u khi n h c xây d ng và ði u khi n ch y t u trên ñư ng s t là m t trong nh ng lĩnh v c nghiên c u quan tr ng c a ñi u khi n h c k thu t. 1.2.Th c ch t, nhi m v , n i dung môn ði u khi n ch y t u trên ñư ng s t ði u khi n ch y t u trên ñư ng s t là môn khoa h c chuyên nghiên c u k thu t ñi u khi n quá trình khai thác v n t i ñư ng s t. ð i tư ng nghiên c u c a nó là toàn b các công vi c liên quan ñ n ñi u hành khai thác v n t i ñư ng s t. ði u khi n ch y t u trên ñư ng s t có nh ng nhi m v chính như sau: T ch c công tác khai thác ñư ng s t m t cách h p lý, khoa h c ðáp ng ñ y ñ nhu c u v n chuy n c a xã h i v i chi phí v n t i nh nh t Nghiên c u , áp d ng các thành t u khoa h c k thu t tiên ti n vào lĩnh v c v n t i ñư ng s t Căn c vào các nhi m v trên ði u khi n ch y t u trên ñư ng s t có nh ng n i dung chính như sau: Nghiên c u quy trình công ngh v n t i ñư ng s t và các y u t liên quan Quá trình khai thác v n t i ñư ng s t H th ng nhà ga và ñi u hành công tác nhà ga ñư ng s t T ch c lu ng xe và k ho ch l p t u trên ñư ng s t Bi u ñ ch y t u và năng l c thông qua ñư ng s t K ho ch ngày và ñi u khi n ch huy ch y t u 1.3. QUY TRÌNH CÔNG NGH V N T I ðƯ NG S T Quy trình công ngh v n t i là trình t và cách th c th c hi n ñ t o ra ñư c các s n ph m v n t i là t n km và hành khách km. B t c 1 quá trình s n
- 5 xu t nào cũng ph i d a trên 1 quy trình công ngh nh t ñ nh. S h p lý c a quy trình công ngh là cơ s cho vi c nâng cao năng su t lao ñ ng trong m t doanh nghi p. ð ti n hành s n xu t ngành ñư ng s t ph i xây d ng cho mình 1 quy trình công ngh v n t i h p lý. Quy trình công ngh v n t i ñư ng s t có nh ng ñ c ñi m sau: Tr i ra trên 1 ph m vi r ng. Khác v i nhi u ngành s n xu t mà quy trình công ngh ch n m g n trong m t cơ s s n xu t hay m t phân xư ng, công vi c v n t i ñư ng s t tr i ra trên m t ñ a bàn r ng t b c chí nam. Vì v y vi c theo dõi và ñi u hành quy trình công ngh v n t i ñư ng s t thư ng khó khăn hơn so v i nhi u ngành công nghi p khác. Bao g m nhi u tác nghi p ph c t p và c n s ph i h p c a nhi u b ph n và lao ñ ng. Các tác nghi p k thu t trên ñư ng s t là nh ng công vi c n ng nh c ph c t p ñòi h i ngư i th c hi n ph i có trình ñ chuyên môn tay ngh cao. Tham gia vào vi c th c hi n quy trình công ngh v n t i có nhi u b ph n như nhà ga, ñi u ñ , ñ u máy toa xe Công vi c c a các b ph n c n ñư c ph i h p ch t ch ñ quá trình v n t i ñư c liên t c. Khác v i quy trình công ngh c a các xí nghi p công nghi p, các tác nghi p k thu t trên ñư ng s t không l p l i dư i 1 d ng c ñ nh trong quy trình v n t i mà thư ng bi n ñ i dư i các d ng khác nhau. Thí d tàu c t móc trong hành trình trư c thì c t móc xe ga này trong hành trình sau lai d ng ñ c t móc t i ga khác B i v y khi th c hi n quy trình công ngh v n t i ñư ng s t ph i luôn linh ho t, x lý k p th i các tình hu ng phù h p v i ñi u ki n khai thác k thu t c th . Có th chia quá trình công ngh v n t i ñư ng s t thành hai quá trình khác bi t là qúa trình công ngh v n t i hàng hoá và quá trình công ngh v n t i hành khách.
- 6 So v i quá trình công ngh v n t i hàng hoá thì quá trình công ngh vân t i hành khách ñơn gi n, ñ ph c t p hơn vì trong quá trình này các tác nghi p k thu t ít có s thay ñ i. ð i v i tàu khách các ñi m l y khách, cho khách xu ng ñã c ñ nh. Th i gian ñ th c hi n các tác nghi p ch y tàu ho c các tác nghi p các ñ a ñi m ñ ñã ñư c quy ñ nh s n. B i v y dư i ñây chúng ta ch xét ñ n quy trình công ngh v n t i hàng hoá. Mu n xây d ng quy trình công ngh v n t i ñư ng s t trư c h t chúng ta ph i nghiên c u toàn b quá trình s n xu t c a ngành. Quá trình s n xu t v n t i hàng hoá trên ñư ng s t có th chia thành 3 quá trình b ph n : Quá trình làm các tác nghi p x p d . Quá trình này b t ñ u t lúc toa xe ñư c ñưa xong vào ñ a ñi m x p d ñ n khi b t ñ u l y toa xe v ga. ð i tư ng lao ñ ng c a quá trình này là hàng hoá g i trên ñư ng s t ki n hàng, lô hàng Quá trình này ñư c ký hi u là quá trình “H”. Quá trình tác nghi p ñ i v i toa xe t i các ga. ð i tư ng lao ñ ng ñây là các toa xe. ð i v i toa xe ñ a phương quá trình này ñư c tính t khi xe ñ n ga cho ñ n khi ñưa xong vào ñ a ñi m x p d và t khi xe ñư c l y v ñ n khi xe ra kh i ga. ð i v i toa xe ñ n ga k thu t ñ làm tác nghi p trung chuy n thì tính t khi toa xe ñ n ga cho ñ n khi ra kh i ga. Quá trình này ñư c ký hi u là quá trình “X”. Quá trình ch y trên ñư ng: ð i tư ng lao ñ ng ch y u c a quá trình này là các ñoàn tàu. B ng cách ñi u hành ch huy công tác ch y tàu mà ngành ñư ng s t t o ra các s n ph m v n t i. Trong quá trình xây d ng quy trình công ngh v n t i c n v n d ng các quy lu t c a khoa h c t nhiên, khoa h c k thu t và nh ng quy lu t kinh t vào quá trình thay ñ i v trí c a hàng hóa, hành khách trên ñư ng. Trong hình 1.1. th hi n quy trình công ngh v n t i hàng hoá c a ngành ñư ng s t dư i d ng mô hình. Các ký hi u trong mô hình này là các tác nghi p:
- 7 1 X p hàng lên xe 2 L y xe t ñ a ñi m x p d v ga 3 Tác nghi p k thu t cho toa xe trư c khi ra kh i ga 4 ðoàn tàu hàng ch y trên ñư ng. 5 Tác nghi p cho toa xe trên ga k thu t 6 ðoàn tàu hàng ti p t c ch y 7 tác nghi p k thu t cho toa xe trên ga d trư c khi ñưa toa xe vào ñ a ñi m d . 7" Tác nghi p k thu t cho toa xe trên ga x p trư c khi ñưa xe vào ñ a ñi m x p l n ti p theo. 8 ðưa xe vào ñ a ñi m d 8" ðưa xe vào ñ a ñi m x p l n ti p theo. 9 D hàng xu ng kho bãi 10 X p l n ti p theo. 1 2 3 4 5 m=0,1,2, ,s n=0,1,2, ,k 6 7 7 8 8 9
- 8 H 1.1. Quy trình công ngh v n t i hàng hoá trên ñư ng s t. ñây : Các nét li n bi u th hành trình ch y n ng Các nét ñ t bi u th hành trình ch y r ng k, s : S các ga k thu t mà ñoàn tàu hàng ch y qua trư c khi ñ n ga có tác nghi p x p ho c d ñ i v i toa xe. Công ngh v n t i hàng hoá và hành khách là các v n ñ mang tính ch t k thu t khai thác v n t i tuy nhiên nó v n ch u s tác ñ ng c a các ñi u ki n kinh t chính tr xã h i. B i vì suy cho cùng công ngh v n t i ch ñ ph c v cho con ngư i khi theo ñu i các m c ñích cu công tác v n t i. Do nh ng yêu c u c a công tác v n t i ñã có nhi u thay ñ i và khi th c hi n quy trình công ngh v n t i ngư i ta cũng ph i dùng các cách khác nhau ñ ph c v t t nh t các m c tiêu v n t i ñã ñ ra. Trong tình hình hi n nay công ngh v n t i ñư ng s t ph i bi n ñ i ñ phù h p v i các ñi u ki n sau: S bi n ñ ng v nhu c u v n chuy n. S tăng gi m c a kh i lư ng v n chuy n nh hư ng l n ñ n vi c th c hi n quy trình công ngh v n t i. Yêu c u ngày càng cao c a các khách hàng và ch hàng. ð ñ m b o cho yêu c u này ph i không ng ng hoàn thi n công tác v n t i theo các hư ng t p trung ga hàng hoá, cơ gi i hoá x p d , t ch c ch y tàu c ñ nh theo th i gian S phát tri n nhanh chóng c a khoa h c k thu t trong t ch c công tác v n t i. Nh ng bi n ñ i c a môi trư ng s n xu t kinh doanh và xu th hoà nh p, h p tác qu c t c a ngành ñư ng s t Trong nh ng năm g n ñây, do có nhi u thay ñ i trong lĩnh v c t ch c qu n lý c a ngành nên lý lu n v công tác khai thác v n t i ñư ng s t cũng ph c t p thêm.
- 9 Xu t hi n thêm các v n ñ m i như s h u toa xe, thuê toa xe, tác nghi p k thu t các ga giao ti p gi a các Xí nghi p liên h p Nh ng v n ñ trên c n ñư c nghiên c u ñ hoàn thi n công ngh v n t i cho ngành ñư ng s t. 1.4. Các ch tiêu trên cơ b n c a công tác v n t i hàng hoá và hành khách trên ñư ng s t Trong ngành ñư ng s t ngư i ta s d ng các ch tiêu khác nhau ñ th hi n và ñánh giá công tác v n t i . Các ch tiêu này bao g m : 1.4.1. Các ch tiêu s lư ng: Trong v n chuy n hàng hoá có các ch tiêu s lư ng là: s toa xe x p d , s t n hàng hoá v n chuy n, lư ng luân chuy n hàng hoá (t n km). Trong v n chuy n hành khách ch tiêu s lư ng là s hành khách (hành khách), lư ng luân chuy n hành khách (hành khách km). Ngoài ra còn có các ch tiêu như c ly ch y c a toa xe, ñoàn tàu, ñ u máy v.v Lư ng luân chuy n hàng hoá là t ng c a các tích s gi a tr ng lư ng c a t ng lô hàng tính b ng t n (P) nhân v i c ly ch y c a lô hàng ñó (l): Pl = p 1l1 + p 2l2 + +p nln (t n km) Lư ng luân chuy n hành khách là t ng c a các tích s gi a s lư ng c a t ng ñoàn khách tính b ng s hành khách (a) nhân v i c ly ñi l i c a ñoàn khách ñó là (l): Al = a 1l1 + a 2l2 +. . + a nln (HK km) Tương t s toa xe km ñư c tính theo công th c NS= N 1S1 + N 2S2 +. . +N nSn (xe km)
- 10 Trong ñó: N1, N 2,. . N n, là s lư ng toa xe tương ng v i c ly ch y S 1, S 2,. . S n c a chúng. S ñoàn tàu km ñư c tính theo công th c: ML = m 1l1 + m 2l2 +. . + m nln (ñt km) Trong ñó: m1, m 2,. . . ,m n là s lư ng ñoàn tàu ch y tương ng v i các c ly l 1, l 2,. . ., l n M t ñ v n chuy n hàng hoá là s lư ng hàng hoá thông qua trong m t năm trên 1km ñư ng kinh doanh ñư c tính theo công th c: pl a = ∑ (tkm / km) L Trong ñó: Σpl: lư ng luân chuy n hàng hoá th c hi n trong m t năm (t km) L: Chi u dài kinh doanh c a m ng lư i ñư ng s t (km) 1.4.2. Các ch tiêu ch t lư ng công tác v n t i ñư ng s t Thông thư ng ngư i ta s d ng các ch tiêu ch t lư ng sau: Th i gian quay vòng toa xe ( θx): là th i gian tính t khi toa xe ñư c x p xong l n th nh t cho ñ n khi cũng chính toa xe ñó ñư c x p xong l n th hai. C ly quay vòng toa xe là kho ng cách di chuy n c a toa xe t ñi m x p xong hàng l n th nh t cho t i ñi m x p xong l n th hai (l tv ). Như v y c ly quay vòng có th có hai d ng như sau: +C ly quay vòng ch g m c ly xe ch y n ng (l n). ðây là trư ng h p toa xe ñư c t ch c tác nghi p hai l n t c là d xong l i x p ngay.
- 11 +C ly quay vòng bao g m c ly xe ch y n ng và c ly xe ch y r ng (l r). Trong trư ng h p này sau khi d xong hàng toa xe ph i ch y r ng ñ n m t ñ a ñi m khác r i m i x p l n ti p theo. C ly quay vòng trong trư ng h p này ñư c xác ñ nh theo công th c sau: ltv = l n + l r Trong th c t ngư i ta thư ng tính th i gian quay vòng toa xe theo công th c sau: N θx = Ux Trong ñó: N: T ng s xe v n d ng (xe). Ux: t ng s xe x p trong m t ngày ñêm. Bình quân ngày km xe ch y. ðó là quãng ñư ng bình quân toa xe ch y ñư c trong m t ngày tính theo công th c: ltv Sx = θx Trong ñó: l tv là c ly toàn vòng tương ng v i th i gian quay vòng toa xe c a nó. Tr ng t i c a toa xe ðây là ch tiêu ñánh giá m c ñ s d ng tr ng t i c a toa xe. Ngư i ta thư ng dùng 2 ch tiêu như sau: + Tr ng t i tĩnh toa xe: ðây là tr ng t i bình quân c a toa xe khi ñã x p hàng và trong tr ng thái ñ ng yên. Tr ng t i tĩnh bình quân c a toa xe ñư c tính theo công th c: p p = ∑ 1 Ux
- 12 Trong ñó: Σp: là t ng s t n hàng ñã ñư c x p lên toa xe Ux: là t ng s xe x p trong m t ngày ñêm + Tr ng t i ñ ng toa xe: ðây là tr ng t i bình quân c a m t toa xe khi ñã x p hàng và ch y trong toàn hành trình n ng c a nó. Tr ng t i ñ ng c a toa xe ñư c tính theo công th c sau: pl p = ∑ d ∑ns T c ñ ch y c a ñoàn tàu: Trong ngành v n t i ñư ng s t ngư i ta thư ng s d ng các khái ni m sau: + T c ñ ch y là t c ñ ch y bình quân trên ñư ng c a ñoàn tàu không bao g m th i gian ñ ga d c ñư ng và th i gian gia gi m t c. Ch tiêu này nói lên kh năng c a thi t b ñ u máy c u ñư ng v.v. . . c a ngành ñư ng s t và ñư c tính theo công th c: L Vch = tch Trong ñó: L: C ly khu ño n tch : t ng s th i gian ch y trong các khu gian c a khu ño n ñó không bao g m th i gian gia gi m t c. + T c ñ k thu t là t c ñ ch y bình quân c a ñoàn tàu (bao g m c th i gian gia gi m t c, nhưng không bao g m th i gian ñ ga d c ñư ng). Ch tiêu này ñánh giá c v kh năng thi t b , trình ñ s d ng thi t b và m t ph n nào trình ñ t ch c v n chuy n, tính theo công th c:
- 13 L Vh = tch+∑()tg +tgi Trong ñó: tg: th i gian tăng thêm do ñoàn tàu ñ xong l i c n tăng t c ñ . (Th i gian gia t c) tgi : th i gian tăng thêm khi ñoàn tàu gi m t c ñ ñ chu n b ñ (th i gian gi m t c) T c ñ l hành (khu ño n) là t c ñ ch y bình quân c a ñoàn tàu trong khu ño n, bao g m c th i gian ch y, th i gian gia gi m t c và th i gian ñ các ga d c ñư ng. Ch tiêu này s ñánh giá t ng h p ch t lư ng v kh năng c a thi t b , trình ñ s d ng các thi t b và trình ñ t ch c công tác v n t i. Ch tiêu này ñư c tính theo công th c: L Vl = tch + ∑()tg + tgi + ∑td Trong ñó: Σtñ: t ng s th i gian t u ñ t i các ga d c ñư ng trong khu ño n. T c ñ ch y su t là t c ñ ch y bình quân c a ñoàn tàu trong m t ngày ñêm trên c m t tuy n ñư ng ho c m t hư ng bao g m c th i gian ñ các ga khu ño n và các ga l p t u. Ch tiêu này ñư c xác ñ nh theo công th c: ∑L Vs = ∑tkd+ ∑tk Trong ñó: Σtkñ : t ng s th i gian ch y bao g m c th i gian ñ các ga d c ñư ng Σtk: T ng th i gian ñ các ga k thu t T c ñ ñưa hàng
- 14 Là t c ñ v n chuy n bình quân tính t khi nh n ch hàng ñ n khi trao tr hàng. Ch tiêu này ñư c tính theo công th c : lh Vh = Tch Trong ñó: lh: là c ly v n chuy n hàng (km) Tch : là th i gian v n chuy n hàng hoá tính t khi nh n hàng ñ n khi trao tr hàng (ngày ñêm). Ch tiêu cơ b n v n d ng ñ u máy Ch tiêu cơ b n v n d ng ñ u máy bao g m : + Th i gian quay vòng ñ u máy là kho ng th i gian tính t khi ñ u máy ra kho l n th nh t cho ñ n khi cũng ñ u máy ñó ra kho l n th hai. Quá trình quay vòng ñ u máy bao g m các tác nghi p sau: +Th i gian ñ u máy ch y t ñi m phân gi i gi a kho ñ u máy và nhà ga cho ñ n khi ñư c l p vào ñoàn tàu. +Th i gian ñ u máy ñ tính t khi n i vào ñoàn tàu cho ñ n khi ñoàn tàu chuy n bánh. +Th i gian ch y t ga khu ño n này ñ n ga khu ño n khác. +Th i gian t khi c t máy ñ n khi vào ñ n ñi m phân gi i gi a ga và tr m quay. +Th i gian ñ trong tr m quay ñ ch nh b +Th i gian ch y t ñi m phân gi i gi a tr m quay và nhà ga ñ n khi l p máy vào ñoàn tàu. +Th i gian ñ u máy ñ tính t khi n i vào ñoàn tàu ñ n khi ñoàn tàu chuy n bánh ch y +Th i gian t khi c t máy ñ n khi ñ u máy ch y ñ n ñi m phân gi i gi a ga và kho.
- 15 +Th i gian ñ trong kho tính t khi ñ u máy ch y vào ñ n ñi m phân gi i r i tr ra ñ n ñi m phân gi i ñó. Th i gian quay vòng ñ u máy ñư c tính theo công th c sau: 2L θm = +ttr +tkh +tga Vl Trong ñó: L: là c ly kéo ñoàn tàu trên khu ño n. Vl: t c ñ l hành trên khu ño n ttr : th i gian ñ c a ñ u máy tr m quay tkh : th i gian ñ c a ñ u máy kho tga :t ng th i gian ñ hai ga khu ño n + Bình quân ngày ñ u máy km là ch tiêu th hi n trung bình trong m t ngày ñêm ñ u máy ch y ñư c bao nhiêu km. Ch tiêu này ñư c tính theo công th c: 2L Sm = θm Giá thành v n t i ñư ng s t: ðây là m t ch tiêu kinh t , k thu t t ng h p ñ ñánh giá ch t lư ng công tác v n t i ñư ng s t. Giá thành ñư c tính theo công th c sau: E C = gt ∑pl Trong ñó: Cgt : là giá thành v n t i tính cho 1 t n km E: t ng chi phí v n doanh cho m t năm.
- 16 CÂU H I ÔN T P CHƯƠNG I Câu 1: M i quan h gi a ñi u khi n h c và ñi u khi n h c k thu t? Câu 2: Nh ng ñ c ñi m c a quy trình công ngh v n t i ñư ng s t? Câu 3: Các ch tiêu cơ b n c a công tác v n t i ñư ng s t? Chương II. H th ng ga và công tác nhà ga 2.1. H th ng nhà ga ñư ng s t ð ph c v cho công tác v n t i, tuy n ñư ng s t ñư c chia nh thành các ño n b ng các ñi m phân gi i. Ga là ñi m phân gi i có ñư ng ph và nh ng thi t b ñ ti n hành các tác nghi p k thu t, tác nghi p hàng hoá, thương v và tác nghi p hành khách. Tr m ch y tàu và c t tín hi u ñèn màu khi ñóng ñư ng t ñ ng là nh ng ñi m phân gi i nh m tăng cư ng năng l c thông qua, ñó không có ñư ng ph nên không ph i là ga. ðư ng s t Vi t nam hi n có 264 ga phân b d i rác trên các tuy n. S phân b này không ñ ng ñ u. Trên các tuy n phía b c c ly gi a các ga nh có nơi chưa ñ n 5 km, tuy n B c – nam c ly dài hơn. Ga là ñơn v s n xu t kinh doanh cơ b n c a ngành ñư ng s t vì nh ng lý do chính như sau:
- 17 ð u tư cho nhà ga chi m m t t tr ng l n trong t ng v n ñ u tư cho ngành ñư ng s t. Chi u dài ñư ng ga chi m kho ng 30% t ng s chi u dài c a các tuy n ñư ng s t. Ch t lư ng công tác nhà ga nh hư ng tr c ti p ñ n ch t lư ng và hi u qu công tác c a ngành ñư ng s t vì ñây là nơi hoàn thành các tác nghi p k thu t liên quan ñ n v n chuy n hàng hoá và hành khách, là nơi kh i ñ u và k t thúc quá trình v n chuy n. Ga là tr ng ñi m ñ ti n hành các công tác marketing và ti p th c a ngành ñư ng s t b i vì ñây là nơi tr c ti p quan h gi a ñư ng s t v i các b n hàng . Các ga tham gia vào công tác v n chuy n v i các tác nghi p chính như sau: Tác nghi p k thu t: ðón, g i và thông qua các ñoàn tàu, tránh và vư t tàu, gi i th và l p các ñoàn tàu, s p x p các c m xe, c t các c m xe ñ l i ga và n i các c m xe ga vào ñoàn tàu, ñưa toa xe vào các ñ a ñi m x p, d , l y toa xe t ñ a ñi m x p, d v ga, ki m tra k thu t toa xe, thay ñ u máy và t lái máy, s a ch a toa xe, ch nh b ñ u máy. . Tác nghi p hàng hoá: x p, d hàng, chuy n t i hàng hoá, s p x p hàng g i l . . . Tác nghi p thương v : giao, nh n, b o qu n hàng hoá, l p v n ñơn, tính cư c phí, t p phí, ki m tra thương v các ñoàn tàu . . Tác nghi p hành khách: t ch c hành khách lên xu ng tàu nh n, b o qu n và trao tr hành lý, bao g i, x p, d bưu ki n, bán vé cho hành khách ñi tàu, ph c v hành khách ñ i tàu ð th c hi n các tác nghi p trên, các ga thư ng ñư c trang b các thi t b sau: ðư ng ph ñ ñón g i tàu, tác nghi p k thu t cho ñoàn tàu, ñư ng ki m tra s a ch a toa xe, ñ u máy và ti n hành các tác nghi p k thu t khác.
- 18 Thi t b ñ gi i th , l p tàu và thi t b d n: bãi d n, ñư ng ñi u d n, d c gù, ñ u máy d n, các nhà và công trình ph c v hành khách, phòng ñ i, ke khách, kho hành lý bao g i. . . Thi t b hàng hoá: kho, bãi hàng, cân toa xe, bãi container, các công trình ph c v cho công vi c x p, d , chuy n t i .v.v Thi t b ñ ki m tra thương v .toa xe Thi t b chi u sáng và c p nư c. Thi t b ph c v ki m tra, s a ch a, ch nh b ñ u máy. Thi t b ph c v ki m tra k thu t toa xe. Thi t b tín hi u ch y tàu. Thi t b thông tin ñi n tho i, ñi n báo, vô tuy n ñi n, camera. . ñ ñi u khi n công tác ch y tàu trên ga. V i kh i lư ng v n chuy n th p, các ga ñư ng s t Vi t nam hi n có quy mô nh , trang thi t b l c h u, chưa ñư c phân chia thành các ga khách, hàng chuyên d ng. Các ga ñư ng s t nh n m g n nhau làm gi m t c ñ v n chuy n và gây khó khăn cho cơ gi i hoá công tác x p d . Trong tương lai theo hư ng t p trung ga hàng hoá, s ga trên các tuy n ñư ng s t hi n có s gi m ñi, quy mô c a các ga s l n hơn. 2.2. Phân lo i ga. D a vào các ñ c trưng khác nhau ngư i ta chia ga ñư ng s t thành các lo i. Dư i ñây là m t s cách: Theo kh i lư ng công vi c và tính ch t ph c t p c a công vi c ngư i ta chia các ga thành 6 lo i: lo i ñ c bi t, lo i I, II, III, IV và V. ñây kh i lư ng và tính ch t ph c t p c a các công vi c nhà ga ñư c ñánh giá thông qua cách tính ñi m, sau ñó căn c vào s ñi m ñ x p ga vào các lo i khác nhau. M i lo i ga tương ng v i m t thang ñi m nh t ñ nh. V m t qu n lý, các ga lo i 1 ch u s lãnh ñ o tr c ti p c a Công ty v n t i c p trên, còn các ga nh
- 19 hơn tr c thu c các xí nghi p v n ta ñư ng s t trên t ng tuy n. Trong th c t vi c x p h ng các ga không hoàn toàn c ng nh c so v i lý thuy t, theo s x p h ng c a ðư ng s t Vi t nam thì hi n nay có m t s ga lo i 1 như Hà n i, Sài gòn, Giáp bát, Yên viên, Sóng th n, B m sơn, Diêu trì Theo tính ch t tác nghi p k thu t ch y t u ngư i ta chia ga thành các lo i: ga d c ñư ng, ga khu ño n, ga l p tàu, ga hàng hoá, ga hành khách. Ga khu ño n và ga l p tàu do tính ch t tác nghi p k thu t gi ng nhau nên còn có tên chung là ga k thu t. Ga d c ñư ng là các ga nh n m r i rác trên các khu ño n ñư ng s t. Các ga này có ch c năng thu hút kh i lư ng v n chuy n hàng hoá và hành khách l t d c theo các tuy n ñư ng s t và dùng ñ các ñoàn t u tránh vư t nhau. Trên m ng lư i ñư ng s t s ga d c ñư ng chi m nhi u nh t. Trên ñư ng ñơn, nh ng ga d c ñư ng ch y u ñ các ñoàn tàu tránh vư t nhau, kh i lư ng x p d và s hành khách ñi tàu r t ít g i là ga như ng tránh. Trên ñư ng ñôi, s ga d c ñư ng ch y u ñ 2 tàu cùng chi u vư t nhau g i là ga vư t. Ga khu ño n là các ga l n ñư c b trí ñ làm các tác nghi p ch y t u như quay vòng ñ u máy, ch nh b ñ u máy, ki m tra k thu t toa xe. ðây cũng là nơi l p các ñoàn t u quan tr ng c a tuy n ñư ng. Các ga khu ño n ñư c b trí cách nhau t 150 300km và chia tuy n ñư ng s t thành các khu ño n. Kho ng cách gi a các ga khu ño n ph thu c vào nhi u y u t như cung s c kéo c a ñ u máy, v trí c a các ñi m kinh t , dân cư d c theo tuy n, s ti n l i cho vi c ti n hành các tác nghi p k thu t v n chuy n , v trí c a các xí nghi p ñ u máy, toa xe. . . Tuy nhiên chi u dài khu ño n không ñư c quá dài d n ñ n th i gian làm vi c liên t c c a ban lái máy và t công tác trên tàu vư t quá quy ñ nh. Ga l p tàu thư ng ñư c b trí nh ng nơi giao nhau c a nhi u tuy n ñư ng s t, nơi t p trung và phân tán kh i lư ng toa xe l n, nơi t p trung khu công nghi p và
- 20 ñ u m i v n t i. Vi c b trí ga l p tàu trên m ng lư i ñư ng s t ch u s nh hư ng c a phân b l c lư ng s n xu t. Kho ng cách gi a các ga l p tàu trên m t tuy n ñư ng thư ng r t l n (trên 1000km). Ga hàng hoá là ga ch y u làm công tác v n chuy n hàng hoá v i kh i lư ng l n. Các ga này thư ng ñư c phân b các thành ph l n, ñ u m i ñư ng s t hay ñ u m i v n t i và nh ng khu t p trung các xí nghi p công nghi p. Ga khách là ga ch y u làm công tác v n chuy n hành khách v i kh i lư ng l n. Các ga này thư ng ñư c phân b các thành ph l n, trung tâm văn hoá, trung tâm công nghi p, ñ u m i ñư ng s t và ñ u m i v n t i. 2.3. Cơ s ñi u khi n các ho t ñ ng s n xu t nhà ga. Các tác nghi p k thu t nhà ga là nh ng công vi c n ng nh c, ñòi h i trình ñ chuyên môn và chính xác cao. Các công vi c này l i nh hư ng tr c ti p ñ n s an toàn và k ho ch ch y t u b i v y ñi u khi n công tác nhà ga ph i tuân th hoàn toàn nh ng văn b n sau. ði u l v ga ñư ng s t. Quy ph m khai thác k thu t ñư ng s t Vi t nam. Quy trình ch y tàu và công tác d n xe ñư ng s t Vi t nam. Quy t c t m qu n lý k thu t ga. Quá trình tác nghi p k thu t ga. Quy t c t m qu n lý k thu t ga xác ñ nh trình t s d ng các thi t b k thu t nh m ñón, g i tàu, d n xe an toàn, thông su t. Quá trình tác nghi p k thu t ga xác ñ nh h th ng tác nghi p có l i nh t trên quan ñi m kinh t k thu t b ng vi c áp d ng nh ng thành t u m i c a khoa h c vào th c ti n s n xu t. Nguyên t c cơ b n ñ t ch c quá trình tác nghi p k thu t h p lý là t n lư ng các tác nghi p song song, công vi c ñư c ti n hành liên t c, chi phí, th i gian nh
- 21 nh t. ð làm ñư c vi c này c n áp d ng các phương pháp lao ñ ng tiên ti n, và ng d ng công ngh m i vào công tác nhà ga . 2.4. B trí nhân l c trong ñi u khi n công tác nhà ga. Trư ng ga là ngư i lãnh ñ o toàn b công tác nhà ga. Quy n và nghĩa v c a trư ng ga ñư c xác ñ nh trong ñi u l v ga ñư ng s t. Trư ng ga có tr ng trách hoàn thành nhi m v k ho ch ñư c giao, th c hi n các tiêu chu n k thu t c a công tác v n chuy n ñư ng s t, ñ m b o an toàn ch y tàu và d n xe, ñ m b o an toàn cho nhân viên ñư ng s t và hành khách ñi tàu, th c hi n ñúng ch ñ tài chính c a ngành và c a nhà nư c. Tuỳ theo lo i ga, trư ng ga có t m t ñ n ba phó ga, giúp trư ng ga trên t ng m t công tác, ga lo i IV, lo i V, trư ng phó ga thư ng kiêm ch c danh tr c ban ch y tàu ga. các ga lo i I tr lên, m i ban s n xu t có ch c danh ñi u ñ ga thay m t lãnh ñ o ga ñi u hành s n xu t trong khi lên ban, ngoài tr c ban ch y tàu chính là ngư i duy nh t ch huy công tác ñón g i tàu ga có th có các tr c ban ph giúp tr c ban chính trong công tác ñón g i tàu lên các khu v c khác nhau c a ga. các ga k thu t lo i I tr lên, kh i lư ng gi i th l p tàu l n có ch c danh tr c ban ñư ng ph trách công tác d n, l p k ho ch d n, vi t phi u d n, tr c ti p ñi u hành t d n và ban lái máy d n. các ga t lo i II tr lên kh i lư ng x p d và hành khách ñi tàu l n có ch c danh tr c ban hoá v n và tr c ban khách v n, ph trách tr c ti p b ph n hoá v n và b ph n khách v n ga. ga lo i I tr nên có các b ph n k thu t và b ph n th ng kê. Tuỳ theo kh i lư ng công vi c mà có s ngư i thích h p. Sau ñây là ví d v h th ng ñi u hành s n xu t m t ga h n h p (khách và hàng) lo i I trên ñư ng s t Vi t Nam. ði u ñ ga Tr c ban ch y tàu Tr c ban ñư ng Tr c ban hoá v n Tr c ban khách v n
- 22 các nư c trên th gi i, trên các ga l p tàu l n có d c gù, dư i ñi u ñ ga có ñi u ñ d n xe, ñi u khi n tr c ti p công tác d n, d c gù có tr c ban d c gù. ð i hình công tác d n d c gù g m có: t d n, ban lái máy d n, nhân viên ñi u ch nh t c ñ ch y c a toa xe, nhân viên ñi u khi n ghi. Phòng làm vi c c a tr c ban d c gù trên m t ñ cao nh t ñ nh ñ quan sát ñư c toàn b hành trình chuy n ñ ng c a toa xe và tình hình toa xe ñ trên các ñư ng trong bãi d n. ñ u phía kia c a bãi d n có các ñư ng ñi u d n l p tàu, có m t s ñ u máy d n ho t ñ ng trên các c m ñư ng khác nhau. Ph trách công tác d n ñây có tr c ban bãi d n. Vì s lư ng toa xe xu t, nh p r t l n (3000 5000 xe trong m t ngày) nên ga này có m t trung tâm thông tin k thu t làm nhi m v nh n và g i d báo, xác báo thành ph n ñoàn tàu ñi, ñ n, ki m tra s phù h p c a thành ph n ñoàn tàu v i gi y t v n ñơn, theo dõi tình hình toa xe t p k t trên các ñư ng d n và tình hình toa xe ñ a ñi m x p, d , ki m tra vi c th c hi n k ho ch l p tàu và tiêu chu n tr ng lư ng, chi u dài ñoàn tàu, thông báo hàng ñ n cho ch hàng. Trong quan h công vi c các nhân viên c a trung tâm thông tin k thu t ch u s ch huy c a ñi u ñ d n. 1 2 3 23 4 15 6 7
- 23 Ghi chú: 1. ði u ñ ga 2. Tr c ban ch y tàu ga 3. ði u ñ d n xe 4. Trung tâm thông tin k thu t 5. Tr c ban d c gù 6. Tr c ban bãi l p tàu 7. Tr c ban bãi g i 8. Nhân viên ñón tàu 9. Nhân viên ki m tra k thu t 10. Nhân viên trung tâm thông tin k thu t. 11. Nhân viên tín hi u bãi ñón 12. Ban lái máy d c gù 13. T d n d c gù 14. Nhân viên ñi u ch nh t c ñ 15. Nhân viên tác nghi p d c gù 16. Nhân viên tín hi u bãi d n 17. T d n bãi l p tàu 18. Ban lái máy d n l p tàu. 19. Nhân viên trung tâm thông tin k thu t bãi l p tàu. 20. Nhân viên g i tàu 21. Nhân viên ki m tra k thu t 22. Nhân viên tín hi u bãi g i 23. Phân xư ng công tác hàng hoá, thương v ð ñi u khi n công tác nhà ga, ngư i ñi u hành ph i thu c sơ ñ ga, tính năng k thu t c a t ng lo i thi t b , n m v ng các ch c danh trong ga và nhi m v c a
- 24 t ng ngư i trong gu ng máy công tác. ðó là cơ s ñ ñưa ra các quy t ñ nh h p lý, k p th i cho s n xu t. 2.5 Công tác d n xe và tác nghi p hàng hoá 2.5.1. Khái ni m chung v công tác d n xe M i s di chuy n c a ñ u máy có kéo theo xe ho c không kéo theo xe nh m ph c v cho công tác gi i th , l p tàu, x p d , ñưa l y xe ñ u g i là công tác d n xe hay g i t t là d n xe. D n xe là m t khâu quan tr ng c a quá trình công ngh v n t i ñư ng s t và ñây cũng là m t công tác ch y u và ph c t p c a công tác nhà ga. Công tác d n xe nh hư ng ñ n ti n ñ th c hi n các công vi c gi i th , l p tàu, x p d b i v y nó tác ñ ng tr c ti p t i vi c hoàn thành k ho ch ch y tàu. D n xe ñư c ti n hành theo k ho ch nh m gi i th , l p t u, ñưa l y xe nhanh chóng, k p th i, chi phí th i gian d n ít nh t, s d ng có hi u su t cao ñ u máy d n cũng như thi t b d n. Trong quá trình th c hi n công tác d n thì an toàn ch y t u và an toàn lao ñ ng cho nhân viên làm công tác d n là v n ñ ñ c bi t quan tr ng. Khi xây d ng các phương án t ch c d n xe c n tuân th nghiêm ng t nh ng quy ñ nh trong quy trình ch y tâù v công tác d n, tình hình ñ c ñi m trang thi t b k thu t ph c v công tác d n và các văn b n pháp quy hi n hành c a ngành ñư ng s t. Trong công tác nhà ga công tác d n xe thư ng ñư c chia thành các lo i sau: D n gi i th ñoàn xe là căn c vào ga ñ n c a các toa xe trong ñoàn tàu ñ n gi i th ñ ñưa toa xe vào các ñư ng c ñ nh trong bãi d n. D n l p tàu là s p x p l i th t và n i các toa xe n m trên các ñư ng c ñ nh trên bãi d n thành m t ñoàn tàu theo ñúng quy trình qu n lý k thu t và k ho ch l p tàu. D n c t móc toa xe là d n ñ tháo c t ho c móc n i thêm các xe cho các ñoàn tàu ñ n ga theo ñúng yêu c u c a k ho ch l p tàu.
- 25 D n ñưa, l y toa xe: vi c ñưa các toa xe vào các ñư ng x p, d ho c ñư ng s a ch a g i là ñưa xe. L y các toa xe t các ñ a ñi m trên v nơi quy ñ nh g i là l y xe. Hai công vi c trên thư ng g n ch t v i nhau và ñư c g i chung là d n ñưa , l y xe. Các lo i d n xe khác: di chuy n các toa xe t bãi này sang bãi khác , t ñư ng này sang ñư ng khác , ñưa toa xe ñi cân, ch nh lý toa xe trên các ñư ng c a bãi d n 2.5.2. N a cú d n, cú d n và phân lo i n a cú d n. *. Khái ni m v n a cú d n và cú d n. Khi ti n hành công tác d n xe, ñ u máy d n ph i ch y t v trí này ñ n v trí khác. ð u máy d n ch y có kéo theo xe ho c không kéo theo xe di chuy n t ch này sang ch khác không thay ñ i phương hư ng ch y g i là n a cú d n, n u di ñ ng có thay ñ i hư ng ch y thì c quá trình thay ñ i phương hư ng ch y ñó g i là m t cú d n. Y u t cơ b n c a tác nghi p d n xe là các n a cú d n. Khi gi i th , l p tàu, ñưa xe vào x p d . . ta ph i ti n hành nhi u n a cú d n khác nhau. Mu n tính ñư c th i gian làm công tác d n như gi i th , l p t u ta ph i xác ñ nh ñư c th i gian tiêu hao khi th c hi n các n a cú d n. Nh ng toa xe ñư c kéo khi th c hi n n a cú d n g i là ñoàn xe d n. M t hoăc m t s xe ñ ng c nh nhau ñư c ñưa vào cùng 1 ñư ng trong 1 l n g i là c m xe c t. * Phân lo i n a cú d n. Có nhi u lo i n a cú d n và chúng ñư c phân lo i như sau: Căn c vào t i tr ng ñoàn d n ngư i ta chia thành n a cú d n có t i và n a cú d n r ng. N a cú d n có kéo theo xe g i là n a cú d n có t i. N a cú d n không kéo theo xe g i là n a cú d n r ng.
- 26 Ph thu c vào s thay ñ i t c ñ ngư i ta chia thành n a cú d n ng n và n a cú d n dài. N a cú d n ng n hay còn g i là n a cú d n lo i 1 là n a cú d n trong ñó ñ u máy ch gia t c ñ n t c ñ c n thi t r i gi m t c ñ d ng l i. N a cú d n dài hay còn g i là n a cú d n lo i 2 là n a cú d n trong ñó ñ u máy gia t c ñ n t c ñ t i ña cho ph p , sau ñó ch y v i t c ñ ñ u r i gi m t c ñ d ng. Ph thu c vào cách tác ñ ng c a ñ u máy lên ñoàn xe d n có th phân thành n a cú d n ñ y và n a cú d n phóng. N a cú d n ñ y là n a cú d n trong ñó ñ u máy luôn tác ñ ng vào ñoàn xe d n t khi b t ñ u ñ n khi d ng h n ñ c t ho c n i c m xe. N a cú d n phóng là n a cú d n trong ñó ñ u máy ñ y ñoàn xe d n ñ n m t t c ñ nh t ñ nh thì hãm ñ t ng t ñ c m xe c t ñã chu n b s n trôi theo quán tính vào bãi d n. 2.5. 3. Xác ñ nh th i gian tiêu hao n a cú d n . Có nhi u phương pháp ñ xác ñ nh th i gian tiêu hao cho các n a cú d n 1) N a cú d n ng n: vì chi u dài n a cú d n ng n ñ u máy ch gia t c ñ n t c ñ c n thi t r i gi m t c ñ d ng (hình 2.1). ng n tn = t g + t h Trong ñó: tn: th i gian tiêu hao cho n a cú d n ng n tg: th i gian ñ u máy gia t c th: th i gian ñ u máy gi m t c và hãm 2) N a cú d n dài: vì chi u dài c a n a cú d n l n nên ñ u máy gia t c ñ n t c ñ t i ña cho phép, sau ñó ch y ñ u r i gi m t c ñ d ng (hình 2.2). dài tn = t g + t d + t h d Trong ñó: tn : th i gian tiêu hao cho n a cú d n dài
- 27 lg lh lg ld lh ln Hình Hình 2.1 2.2 td: th i gian ñ u máy ch y v i t c ñ ñ u. N u t c ñ d n trong ga ñã ñư c quy ñ nh thì th i gian ñ u máy ch y v i t c ñ ñ u ñư c tính theo các công th c th c nghi m . Phương pháp thông d ng nh t ñ tính th i gian cho n a cú d n là s d ng h s a, b. B n ch t c a phương pháp này như sau: Th i gian ñ th c hi n n a cú d n ph thu c vào r t nhi u y u t như: C ly d n xe S xe trong ñoàn d n Lo i ñ u máy,toa xe T c ñ d n cho phép trong ga M t b ng và cách b trí các c m ñư ng trong bãi d n K thu t d n Các ñi u ki n lao ñ ng, th i ti t, khí h u .
- 28 Trong ñi u ki n ch có s xe trong ñoàn d n là thay ñ i còn t t c các y u t khác là c ñ nh thì th i gian th c hi n n a cú d n tn có quan h tuy n tính v i s toa xe. M i quan h trên ñư c th hi n như sau: tn = a + b.m (phút, giây) Trong ñó: a H s ph thu c vào ñ u máy b Lư ng th i gian tăng thêm khi ñoàn xe d n có thêm 1 toa xe Có 2 phương pháp ñ xác ñ nh h s a, b là phương pháp th c nghi m th ng kê và phương pháp tính s c kéo. Kinh nghi m c a ñư ng s t th gi i cho th y phương pháp th c nghiêm th ng kê có nhi u ưu ñi m như thu n ti n , chính xác nên ñư c s d ng khá r ng rãi. Phương pháp này g m các bư c chính như sau: + T ch c quan sát th c t công tác d n xe ñ b m gi và ghi các k t qu vào b ng ñã chu n b s n.Thí d b ng 2.1. B ng 2.1. Th i gian tiêu hao th c t cho các n a cú d n và s toa xe trong ñoàn d n S S xe trong ñoàn Th i gian tiêu hao T.T d n cho n a cú d n Ghi chú (toa xe) ( giây) 1 9 121 2 6 112 . + X lý s li u và tính k t qu Các s li u sau khi ñã ñư c x lý s ñươc s d ng ñ tính các h s a, b theo phương pháp bình phương nh nh t. N u ta coi th i gian tiêu hao cho m i n a cú ’ d n tính theo hàm tuy n tính là tn và giá tr quan sát th c t là tn . Khi ñó m c
- 29 ñích c a phương pháp bình phương nh nh t là xác ñ nh các h s a, b sao cho ’ giá tr t ng c a bình phương s sai l ch gi a 2 giá tr tn và t n là nh nh t ' 2 ∑(tn −tn) → min ’ Thay tn = a +bm ta có: 2 ∑[tn −(a +bm)] → min Sau khi l y ñ o hàm riêng cho bi u th c trên theo a và b bài toán s d n ñ n vi c gi i h phương trình sau: ∑tn = Ka +b∑m i i 2 ∑mitn = a∑m+b∑m i i i Trong ñó: K – T ng s l n quan sát. T ñó xác ñ nh các h s : K∑m.tn −∑m.∑tn i i i b = 2 2 K∑m − ∑m i i
- 30 Sau khi xác ñ nh ñư c các h s a, b ta d dàng xác ñ nh ñư c th i gian ∑tn −b∑m a = i i K th c hi n các n a cú d n. 2.6. ð nh m c th i gian cho công vi c d n Bi t ñư c m c th i gian c a các n a cú dôn có th ñ nh m c cho toàn b công vi c d n xe b ng cách phân chia công vi c thành các n a cú d n. kéo ra m m x x phóng lùi l i m m − x g m m − x g phóng m 2m − x g lùi l i m 2m − x g lùi l i m g m g
- 31 phóng 0 0 ch y r ng Hình 2.3. Gi i th ñoàn tàu trên ñư ng ñi u d n. Gi s c n tính th i gian gi i th 1 ñoàn tàu có m xe b ng phương pháp d n phóng. ñây ñ u máy kéo toa xe ra ñư ng ñi u d n r i d n phóng cú m t ñ ñưa các c m toa xe vào các ñư ng trong ga. Do chi u dài ñư ng ñi u d n có h n nên không th kéo h t c m toa xe mà ph i phân ñoàn xe ñó thành x ñoàn d n.: S c m xe trong ñoàn t u là g. Quá trình d n ñư c th hi n trong hình 2.3. Ta th y có 4 y u t th i gian c a quá trình d n là: 1. Th i gian th c hi n các n a cú d n kéo ra S xe ñư c chia thành x ñoàn d n nên ph i có x l n kéo ra m i l n kéo là m xe. x Th i gian m t n a cú d n kéo ra là : m tk = a k + b k . x T ng s th i gian kéo là: m T = x.t = x (a + b . ) = a x + b m k k k k x k k 2.Th i gian th c hi n các n a cú d n phóng: M i n a cú d n phóng bao g m th i gian gia t c và gi m t c
- 32 a) Th i gian gia t c (Tg) s l n gia t c là g vì có g c m xe. m S toa xe n m trong ñoàn d n khi phóng l n th nh t là x m S toa xe n m trong ñoàn d n khi phóng l n cu i cùng là g Như v y bình quân m t l n phóng s xe là: m m 1 mg + mx m(g + x) + = = x g 2 2xg 2xg Như v y th i gian gia t c trong n a cú d n phóng là: m g( + )x t = a + b v g g g p 2xg T ng s th i gian gia t c ñ gi i th ñoàn t u là:
- 33 m(g + x) V .g t = a +b p g g g 2xg 60 b) Th i gian gi m t c trong n a cú d n phóng: s l n phóng v n là g m m S toa xe trong l n gi m th nh t là: − x g S toa xe trong l n gi m cu i cùng là: 0 S toa xe trung bình trong m t l n gi m t c là: m m 1 mg − mx m(g − x) − + 0 = = x g 2 2xg 2xg Th i gian gi m t c trong n a cú d n phóng là: m(g − x) = + . . t gi agi bgi V p 2xg T ng s th i gian gi m t c trong 1 ñoàn tàu là: m()g − x V p = g. = g. + . . ( phót) T gi t gi agi bgi 2xg 60 3. Th i gian th c hi n các n a cú d n lùi l i: Vì d n phóng cú m t nên sau m i l n phóng xong ph i lùi l i. L n cu i cùng không ph i lùi l i mà ñ u máy ch y ñ n bãi ñón g i ñ kéo ño n sau. V y s l n lùi l i là (g x) S toa xe trong l n lùi l i th nh t là:
- 34 m m − x g S toa xe trong l n lùi l i cu i cùng là: m g S toa xe trung bình trong m t l n lùi là: m m m 1 m − + . = x g g 2 2x Th i gian n a cú d n lùi l i là: m = + . tll all bll 2x T ng s th i gian n a cú d n lùi l i là: m = ()g − x + . T ll all bll 2x 4. Th i gian th c hi n các n a cú d n r ng là: ð u tiên ñ u máy ph i ch y vào l y ñoàn xe d n ra và sau m i l n h t xe l i ph i ch y vào nên s l n ch y r ng vào l y xe là x l n. Th i gian n a cú d n ch y r ng là: t r = a r T ng s th i gian c a lo i n a cú d n này là: T r =x . a r T ng s th i gian ñ gi i th 1 ñoàn tàu T gth là: m()g + x V p m()g − x V p m = .x + m + g + . . + g + . + ()g − x + . + x. T gth ak bk ag bg agi+ bgi all bll ar 2gx 60 2xg 60 2x
- 35 ð nh m c cho các công vi c l p t u, ñưa l y toa xe. . cũng ñư c xác ñ nh tương t như v y. Sau khi ñã có th i gian tác nghi p gi i th ñoàn t u ph i c ng thêm các y u t th i gian như th i gian ph c v , th i gian chu n k t, th i gian ngh ngơi, th i gian ng ng vi c công ngh ñ có ñ nh m c hoàn ch nh. 2.7. Công tác ñón, g i t u t i các ga * Công tác ñón t u Khi ñón t u ph i ñón vào ñư ng nh t ñ nh trong bãi ñón. ðư ng này ñã ñư c quy ñ nh trong quy t c t m qu n lý k thu t ga, ch trong trư ng h p ñ c bi t m i ñư c thay ñ i ñư ng ñón. ð chu n b ñón t u, sau khi cho ñư ng ga bên, nhà ga ph i ti n hành các công vi c sau: Ph bi n k ho ch ñón t u cho các nhân viên gác ghi, tín hi u bi t ñ th c hi n Tr c ban ra l nh ñình ch d n n u ñư ng d n có liên quan ñ n ñư ng ñón ho c ph i h p v i tr c ban ñư ng ñ ñình ch d n n u ga có tr c ban ñư ng Tr c ban ra l nh cho gác ghi chu n b ñư ng ñ ñón t u. Gác gh th c hi n m nh l nh r i báo cáo l i v i tr c ban. Tr c ban ki m tra vi c chu n b c a gác ghi, xác nh n ñư ng ñã thanh thoát và ra l nh m tín hi u ñón t u vào * Công tác g i t u Trư c khi mu n g i t u tr c ban ph i xin ñư ng ga bên ( trư ng h p ch y t u b ng phương pháp th ñư ng hay ñi n tho i). Sau khi xin ñư ng xong ph i làm ti p các công vi c sau: Ph bi n k ho ch g i t u cho gác ghi và các nhân viên có liên quan
- 36 Tr c ban ra l nh ñình ch d n n u ñư ng d n có liên quan ñ n ñư ng g i ho c ph i h p v i tr c ban ñư ng ñ ñình ch d n n u ga có tr c ban ñư ng Tr c ban ra l nh cho gác ghi chu n b ñư ng ñ g i t u. Gác gh th c hi n m nh l nh r i báo cáo l i v i tr c ban. Tr c ban ki m tra vi c chu n b c a gác ghi, xác nh n ñư ng ñã thanh thoát Tr c ban l y th ñư ng, mang trao cho tài x và ra l nh g i t u N u dùng tín hi u ñèn m u, tr c ban ch c n xác ñ nh tín hi u xong và ñư ng g i t u an toàn là có th làm tín hi u g i t u, không có tác nghi p trao th ñư ng cho tài x . N u là tín hi u t ñ ng thì tr c ban ch c n nhìn vào ñèn báo trên sơ ñ tín hi u ga s bi t ñư c có ñư c g i t u hay không, không c n ph i liên h v i ga bên * ðón, g i t u thông qua ga ð i v i các ñoàn t u thông qua không ñ t i ga thì công tác ñón, g i ph i làm cùng m t lúc. N u ch y t u b ng th ñư ng thì ph i có thi t b nh n và trao th ñư ng ñ t trên ke ñón g i t u. N i dung công vi c c th c a t ng ch c danh tham gia vào vi c ñón, g i, cho các ñoàn t u thông qua ga trong trư ng h p bình thư ng cũng như trong các tình hu ng ñ c bi t ñư c quy ñ nh t m trong quy t c ch y t u. CÂU H I ÔN T P CHƯƠNG II Câu 1: Nh ng ñ c ñi m c a h th ng ga ñư ng s t? Câu 2: Các cách phân lo i ga? Câu 3: Cơ s ñi u khi n c a ho t ñ ng s n xu t nhà ga? Câu 4: Phân lo i n a cú d n? Câu 5: Xác ñ nh th i gian n a cú d n theo công th c t n = a + b.m ?
- 37 Chương 3. LÝ THUY T PH C V ðÁM ðÔNG VÀ ðI U HÀNH S PH I H P CÁC TÁC NGHI P K THU T NHÀ GA V I BI U ð CH Y T U . T i các ga l n m i ngày ph i ti n hành nhi u lo i công vi c do nhi u b ph n ñ m nhi m t i các ñ a ñi m khác nhau. Hi u qu công tác nhà ga không ch ph thu c vào vi c th c hi n các tác nghi p riêng l mà còn ch u nh hư ng r t l n c a s ph i h p gi a các tác nghi p v i nhau. Trong quy trình công ngh nhà
- 38 ga th i ñi m và trình t th c hi n các tác nghi p có m t m i liên quan ch t ch . Tuy nhiên các tình hu ng trong s n xu t và ñi u ki n ph i h p gi a các tác nghi p l i luôn thay ñ i gây khó khăn cho vi c ñi u hành s n xu t. ð có th ch ñ ng trong công vi c, trên ñư ng s t nư c ngoài thư ng s d ng lý thuy t ph c v ñám ñông ñ ñi u hành công tác t i các ga l n. Dư i ñây là các ph n lý thuy t thông d ng nh t thư ng ñư c áp d ng trong công tác nhà ga. 3.1. Cơ s lý lu n chung 3.1.1. Công tác ga l p tàu m ng h th ng ph c v ñám ñông. Công vi c t i các bãi riêng bi t cũng như trong toàn ga có m i quan h ch t ch v i nhau cũng như quan h ch t ch v i các tác nghi p trên các khu ño n n i ti p. Nghiên c u m i quan h quá trình tác nghi p ga cho phép xác ñ nh m i quan h gi a nh ng tham s k thu t cơ b n và m i quan h có l i nh t gi a chúng, bi u hi n m c ñ rút ng n th i gian ch ñ i gi a các tác nghi p và xác ñ nh nhu c u và công su t thi t b k thu t. C i biên toa xe su t là nhi m v ch y u c a ga l p tàu. Toa xe su t tác nghi p ga theo trình t : tác nghi p ñ n, gi i th , l p tàu và các tác nghi p g i. Công tác ga l p tàu và khu ño n n i ti p trong ho t ñ ng c a nó hình thành m i quan h như m t m ng h th ng ph c v bao g m t năm h th ng liên t c, tác nghi p k thu t cho ñoàn tàu bãi ñón, gi i th , l p tàu, tác nghi p k thu t bãi g i và g i tàu (bãi g i khu ño n n i ti p). M t s tác nghi p có th ti n hành song song b ng các thi t b chuyên d ng (công tác trong bãi g i v i hai t ki m tra k thu t, m i t ñ m nhi m ki m tra ñoàn tàu m t hư ng ñi ho c v , công tác trên ñư ng ñi u d n c a c hai ñ u máy d n, m i ñ u máy ñ m nhi m l p tàu trên c m ñư ng riêng c a bãi d n). Trên ga l p tàu có th tác nghi p cho các ñoàn tàu su t thông qua không gi i th . Khi tác nghi p c a nó và ñoàn tàu t l p trên bãi g i ñư c ti n hành cùng m t t ki m tu thì chúng h p thành m t h th ng trên bãi g i. N u ga có bãi cho tàu su t không gi i th riêng, do m t t ki m tu ñ m nhi m thì bãi này tr thành m t
- 39 h th ng ph c v riêng. Như v y m ng ph c v ph thu c sơ ñ ga và quá trình tác nghi p c a ga. ð i v i ga l p tàu m t hư ng như hình 3 1, m ng h th ng ph v mô t H 3 2. Nó bao g m 11 h th ng t n t i liên t c và song song. T t c các ñoàn tàu ñ n c a các trư ng h p thành dòng vào c a h th ng ph c v 1 (bãi ñón). Trong bãi ñón tác nghi p h n ch là ki m tra. Dòng ra c a h th ng 1 là dòng vào ñ i v i h th ng 2 (d c gù). S k t thúc t p k t là dòng vào c a h th ng l p tàu. Khi chuyên môn hoá khu v c d n c a ñ u máy và ho t ñ ng c a ñ u máy d n trên m t c m ñư ng tách r i v i các c m ñư ng khác c a bãi d n t o thành m t h th ng ph c v m t kênh. Khi có ba ñ u máy d n ho t ñ ng trên ba ñư ng ñi u ñ ng d n y t h u cu i bãi d n thì t o thành ba h th ng ph c v m t kênh (3, 4 và 5). Dòng vào ñ i v i m i h th ng là các ñoàn tàu k t thúc t p k t trên c m ñư ng ho t ñ ng c a ñ u máy ñó. Dòng ra t h th ng 3,4 và 5 c a ñoàn tàu l p h p nh t l i trong bãi g i v i dòng tàu su t ñ n không gi i th thì t o thành dòng vào c a h th ng 6 (t c nghi p k thu t) bãi g i không chuyên môn hoá t ki m tu). Sau khi tác nghi p h th ng 6 các ñoàn tàu bư c vào h th ng n i ñ u máy. Trong ví d này khi ño n A B và B C kéo ñoàn tàu là ñ u máy ñi n, còn khu ño n B D do m t lo i ñ u máy khác (ñ u máy di e zen) chúng t o thành h th ng 7 và 8. Sau khi n i ñ u máy ñoàn tàu bư c vào h th ng tác nghi p k thu t g i9 (g i ñi khu ño n B C) và h th ng 11 (g i ñi khu ño n B D). Các h th ng trên ñ u có m i quan h dòng ra c a h th ng trư c là dòng vào c a h th ng sau vì v y khi tham s thi t b k thu t và quá trình tác nghi p h th ng này thay ñ i s nh hư ng ñ n s thay ñ i c a h th ng kia. Ví d n u bãi ñón có ba t ki m tu thêm m t t n a là b n thì t c ñ ki m tu nhanh hơn s nh hư ng ñ n h th ng gi i th . Ví d khác, n u tăng công su t d c gù thì m i quan
- 40 h công vi c gi a d c gù và ñư ng ñi u d n thay ñ i d n ñ n vi c xác ñ nh l i s ñ u máy d n l p tàu trên ñư ng ñi u d n. T nh ng ví d trên nh n th y khi ch n tham s thi t b k thu t và xác ñ nh công ngh hoàn thành tác nghi p c n xem xét toàn ga, t c coi ga là m t m ng h th ng ph c v liên quan m t thi t v i nhau và liên quan v i khu ño n n i ti p v i nó. Hình 3 1. Sơ ñ ga l p tàu 1 hư ng x p d c. T u su t hư ng v (A B) (B C) ð ng ra 1 (C D) T u su t hư ng ñi Hình 3 2. M ng h th ng ph c v ga l p tàu m t hư ng x p d c. * Nh ng y u t c a m t h th ng ph c v ñám ñông Mô hình chung c a m t h th ng ph c v ñám ñông. H th ng ph c v ñám ñông g m 4 y u t . Phòng Tr m ph c v Lu ng Lu ng g m yêu c u Ph c v ñ i a kênh ph c v ∞
- 41 Dòng vào c a yêu c u ñ n h th ng ñ ph c v . Ví d dòng ñoàn tàu ñ n m t bãi nào ñó c a ga. Dòng vào ñư c ñ c trưng b i các quy lu t phân b gián cách gi a hai th i ñi m ñ n c a hai yêu c u liên ti p (quy lu t phân b xác su t) T c ñ ñ n bình quân c a dòng yêu c u: 1 λ = tv Trong ñó: `t v gián cách ñ n bình quân c a các yêu c u H s bi n d c a gián cách ñ n các yêu c u. rV = s [tv] / `t v Trong ñó: s [tv] ð l ch chu n gián cách ñ n X p hàng c a yêu c u ñ n ph c v : Ví d ñoàn tàu ch ki m tra k thu t bãi ñón. Thi t b ph c v : Thi t b ph c v có th là d c gù, ñư ng ñi u d n l p tàu, khu ño n n i ti p Thi t b ph c v ñư c ñ c trưng. Bình quân t c ñ ph c v : m = S / `tpv Trong ñó: `t pv bình quân th i gian ph c v m t yêu c u S s kênh ph c v H s bi n d th i gian ph c v : rpv = s [tpv ]/`tpv Trong ñó:
- 42 s [tpv ]/`tpv ñ l ch chu n b th i gian ph c v . Dòng ra gi a các yêu c u. Ví d ñoàn tàu g i t ga vào khu ño n. Dòng ra ñư c ñ c trưng b i các quy lu t phân b gián cách gi a hai th i ñi m ra kh i h th ng cu hai yêu c u ñã ñư c ph c v xong. Bình quân t c ñ c a dòng ra: l = 1/`t r Trong ñó: `t r Bình quân giãn cách ra kh i h th ng c a yêu c u. H s bi n d c a dòng ra: rr = s[t r]/`tr Trong thi t k có dùng công th c g n ñúng sau: 1 2 ρ ρr = ρv ( ρv ρpv ) ψ v 2S Trong ñó: y H s ch t t i h th ng y = l/m H th ng làm vi c c a nhà ga h s ch t t i luôn nh hơn m t ( ψ <1) Nhưng h s nói trên có th xác ñ nh b ng s li u quan sát th c t quá trình tác nghi p nhà ga. * Nh ng ch tiêu c a h th ng ph c v ñám ñông. Ch tiêu cơ b n c a h th ng ph c v m t kênh có th xác ñ nh nh ng công th c g n ñúng sau: Bình quân s yêu c u ch b t ñ u ph c v trong h th ng Khi y = 0,7 ψ 1+ ρ 2 + ρ −1 ( pv ) v M[n cp ] = + ε 1 2 −1 ψ
- 43 Khi 0,82 ≤ y < 1 7ψ − 3(1 ψ − )1 M[n ] = [ ψ (1 + ρ2 + ρ2 1] cp 32 ψ 1( − ψ ) pv v Khi 0,7 < y < 0,82 2 2 2 2 M[n cp ] = (1,16 r v + 0,81r pv 0,35) + (2,58r v + 3,23r v + 0,75)( Ψ 0,7) D = s[ncp ] = M [n cp ] BI U 3 1 Tr s D H s bi n d H s ch t t i y Dòng vào Giãn cách ph c v 0,5 0,55 0,6 0,65 0,7 0,75 1 0,6 0,7 0,8 0,9 1,00 1,00 rv = 1 rpv = 0,7 0,3 0,3 0,36 0,4 0,44 0,58 0,58 0,5 0,4 0,42 0,5 0,5 0,54 0,50 0,5 0,4 0,45 0,5 0,5 0,46 1 0,35 0,48 0,6 0,69 0,84 0,84 rv = 1 rpv = 0,7 0,09 0,15 0,19 0,23 0,27 0,31 0,58 0,15 0,19 0,24 0,38 0,29 0,32 0,50 0,22 0,28 0,29 0,33 0,37 0,40 e = 0 khi r v = 1 0,03 khi r v = 0,9 0,06 khi r v = 0,8 0,08 khi r v = 0,7 e ≈ 0,1 khi r v = 0,7 e = 0,5 y khi r v = 0 và r pv = 0
- 44 Bình quân s yêu c u trong h th ng (s yêu c u ch ph c v và ñang ñư c ph c v ). M[n h] = M [n cp ] + y Phương sai s yêu c u ch ph c v . 2 D[n cp ] = (M [n cp ] + D) Khi h s ch t n ng y < 0,82 ñ l n D trong bi u 4 1 còn khi 0,822 ≤ y < 1 ñ l n D = 1 y Phương sai s yêu c u trong h th ng. 2 D[n h] ≈ (M [n cp ] ) Bình quân th i gian ch ph c v tcp = M [n cp ] /l Bình quân s yêu c u ch trong h th ng nhi u kênh: s s+1 2 2 S ψ (ρv + ρ pv )Po Sψ 2 M[ncp ] = (1 − ρv ) + (2S 1) S 1(2! − ψ ) 2 2 Trong ñó: Po: xác su t trong h th ng không có m t yêu c u nào −1 Ssψs s−1 Snψn P = + o (!S 1− ψ) ∑ !n n=0 Còn khi làm vi c trong h th ng b i hai t ph c v (S = 2) 3 2 2 ψ ( p v + p pv ) 2 M[ncp ] = 2 ψ kt (1 ρv ) + 3 ε 1−ψ Bình quân s yêu c u trong h th ng ch ph c v mà ñang ñư c ph c v ) M[n h] = M[n cp ] + S y
- 45 3.2. Quan h công tác gi a khu ño n ti p giáp bãi ñón d c gù. Trong bãi ñón ñoàn tàu ñ n gi i th tác nghi p k thu t ñư ng ñón (tác nghi p hai ch là ki m tra k thu t toa xe) sau ñó gi i th qua d c gù. Do ñó công tác bãi ñón xe d c gù có th coi là hai h th ng ph c v ñám ñóng liên ti p: h th ng 1 (khu ño n n i ti p bãi ñón) và h th ng 2 (bãi ñón d c gù). H th ng 1: Khu ño n n i ti p bãi ñón (h th ng ki m tra k thu t). Dòng vào c a yêu c u. ga l p tàu m t hư ng (H 4 1) t t c các ñoàn tàu các hư ng ñư c ñón vào bãi ñón là dòng vào c a h th ng. T c ñ ñ n c a dòng vào. l = N gi /24 Trong ñó: Ngi S ñoàn tàu ñ n gi i th m t ngày ñêm. Khi tính toán g n ñúng (ñ dùng ñ thi t k ga, so sánh phương án trang thi t b k thu t và khi ch n phương pháp t ch c bãi ñón và d c gù). rv = 0,9 1. Khi ñoàn tàu ñ n gi i th vào bãi ñón t b n hư ng, hai trong s ñó là ñư ng ñôi, ñóng ñư ng t ñ ng r v = 1. Khi ñoàn tàu ñ n gi i th t tuy n ñư ng ñôi có 60 70 ñoàn tàu khách ngày ñêm và hơn. rv = 0,7 0,8. ð i v i t t c các trư ng h p còn l i Thi t b ph c v : m = 1/`t kt Trong ñó: tkt Bình quân th i gian ki m tra k thu t m t ñoàn tàu H s bi n d th i gian ph c v . Xác ñ nh trên cơ s s li u quan sát th c t công vi c c a t ki m tra (200 300 s li u th i gian th c t ). Trong thi t k r kt = 0,2 H s ch t t i. Khi làm vi c trong bãi 1 t ki m tra, m t s có x nhóm ykt = l/m = N gi . t m/24x Ví d tính toán ch tiêu công tác c a h th ng
- 46 1. Trong bãi ñón dòng vào N gi = 60 có m t t ki m tu g m hai nhóm. Th i gian ki m tra k thu t bình quân t kt = 0,36 gi . H s bi n d r v = 0,8, S kt = 0,2. Xác ñ nh th i gian ch ki m tra k thu t bình quân c a t t c các ñoàn. Gi i: H s ch t t i t ki m tra: ykt = N gi t kt /24 = 600, 36 : 24 = 0,9 Vì y kt > 0,82 nên bình quân s tàu ch ñ i ki m tra k thu t là: (7 0,. 9 −1)(3 0,. 9 −1) M[n ] = [0,9 (1 + 0,2)2 + 0,82 1] = 1,78 ck 32 0,. 9(1− 0,9) t ck = 24 M[n ck ]/N gi = 24 . 1,78 : 60 = 0,71 gi 2. Phù h p v i s li u trên ví d 1 xác ñ nh th i gian rút ng n ch ñ i trong bãi g n u bãi ki m tra b ng 1 t nhưng có ba nhóm ki m tra song song. Bình quân chi u dài th i gian ki m tra k thu t khi trong t ki m tu có ba nhóm 2 0,36 . = 0,24 giê. ψ = 60. 0,24 : 24 = 0,6. 3 kt Bình quân s ñoàn tàu ch ñ i (1 55) khi tính r v = 0,8 và e ≈ 0,06. 0,6(1+ 0,22) + 0,82 −1 M[n ] = + 0,06 = 0,26do n ck 1 2 −1 0,6 Bình quân th i gian ch ñ i: tck = 0,24 . 0,26 : 60 = 0,1 gi Th i gian ñ bình quân so v i ki m tu hai nhóm rút ng n. (0,71 0,1) + (0,36 0,24) = 0,73 gi ð xác ñ nh hi u qu rút ng n so v i ki m tra b ng hai nhóm c n lưu ý t i th i gian ñó c a ñoàn tàu có mang c m xe ñ n k t thúc t p k t bao gi cũng ñư c ưu tiên ki m tra trư c. Bình quân s ñoàn tàu này ph i ch ki m tra k thu t có th xác ñ nh theo công th c.
- 47 Khi y kt ≤ 0,7 2 2 ψ kt 1( + ρkt ) + ρv −1 M[nck ] = + ε 1 2 − γ ψ kt Khi 0,82 ≤ y kt < 1 7( ψ kt −1)(3ψ kt − )1 2 2 M[nck ] = [ ψ kt (1 + ρktt) + ρv 1] 32ψ kt 1( − γψ kt ) Khi 0,7 < y < 0,82 2 2 ,0 26 ρ 2 + ,0 21γ − ,0 05 ,0 35 ρ 2 + ,0 25 ρ 2 − 1,0 ' ,0 35ρ v + ,0 25ρkt − 1,0 v v kt M []nck = + ε + ,0 833 − ()ψ kt− 7.0 1 − 7,0 γ 1 − ,0 82γ 1 − 7,0 γ Bình quân th i gian ch ki m tra k thu t ñoàn tàu có c m xe k t thúc t p k t. t’ck = 24 M[n ck ]’/N gi Trong ñó: g Ph n ñoàn tàu có c m xe k t thúc t p k t ñ n gi i th ga, trong tính toán có th l y g = 0,65 0,7 Áp d ng phương pháp tiên ti n và tăng nhanh tác nghi p, gi m th i gian ñ c a toa xe không ch tác nghi p chính mà m c ñ l n còn th i gian ch ñ i ñ hoàn thành nh ng tác nghi p này. H th ng 2: Bãi ñón d c gù (h th ng gi i th ) Dòng vào c a h th ng này là dòng ra c a h th ng 1 T c ñ ñ n: l = N gi /24
- 48 H s bi n d dòng ra c a h th ng 1 là h s bi n d c a dòng vào h th ng 2. Thi t b ph c v c a h th ng này là d c gù. Bình quân th i gian ph c v là bình quân cách d c gù t gc . H s bi n d c a th i gian ph c v xác ñ nh b ng quan sát s li u th c t . Trong thi tk r gù = 0,4 T c ñ ph c v : m = 1/t’ gc H s ch t t i d c gù: ygù = l/m = N gi t' gc /24 H th ng ch tiêu gi i th . Bình quân s tàu ch gi i M [n cgi ]. Phương sai s ñoàn tàu ch gi i D [n cgi ]. Bình quân s ñoàn tàu có c m xe k t thúc t p k t ch gi i th khi 2 2 ψ gï 1( + ρ gï ) + ρr −1 M[ncgi ] = + ε 1 ygu ≤ 0,70 2 − γ ψ gï Khi 0,82 ≤ y gù < 1 (7ψ gï −1)(3ψ gï −1) 2 2 M[n cgi ] = [] ψ gï ()1 + ρ gï + ρ r − 1 32ψ gï ()1− γψ gu Bình quân th i gian ch gi i m t ñoàn tàu: tcgi = 24M [n cgi ]/N gi Bình quân th i gian ch gi i c a ñoàn tàu mang c m xe k t thúc t p k t. t’ cgi = 24M [n cgi ]’/N gi Bình quân th i gian ñ c a toa xe trong bãi ñón tñ = t ckt + t kt + t cgi Và ñ i v i toa xe trong ñoàn tàu có mang c m xe k t thúc t p k t
- 49 tñ = t ckt + t kt + t cgi Th i gian ch ñ i ph c v tính t ñi u ki n bình quân kh i lư ng ch y tàu m t ngày ñêm. * S ñư ng c n thi t trong bãi ñón. S ñư ng c n thi t trong bãi ñón xác ñ nh trên cơ s s ñoàn tàu ñ n gi i th ñ ng th i ñ trong bãi ñón g m: S ñoàn tàu ñ trong h th ng m t ch ki m tra k thu t và trong quá trình ki m tra k thu t M[n hk ] ñư c xác ñ nh theo công th c và ph thu c h s ch t t i c a t ki m tu còn phương sai s ñoàn tàu trong h th ng D [n hk ] cũng ñư c xác ñ nh theo công th c trên. S ñoàn tàu ch h th ng hai M[n cgi ] xác ñ nh theo s ph thu c h s ch t t i d c gù. ð c trưng s ñoàn tàu ñ trong bãi ñón (h th ng 1 và 2) xác ñ nh phù h p v i lý thuy t v ñ l n bình quân và phương sai t ng c a hai ñ l n ng u nhiên. S ñoàn tàu bình quân bãi ñón b ng t ng s ñoàn tàu có trong h th ng m t và ch h th ng hai. M[n] = M[n hk ] + M[n cgi ] Phương sai chung c a s ñoàn tàu trong bãi ñón b ng t ng phương sai các ñoàn tàu h th ng 1 và ch h th ng 2. D[n] = D[n hk ] + D[n cgi ] và ñ l ch chu n bình quân: s[n] = [n hk ] + D[n cgi ] S ñư ng c n thi t trong bãi ñón là s ñoàn tàu ñ ng th i cùng ñ trong bãi ñón có tính ñ n ñ l ch bình quân ñ ñ m b o ho t ñ ng bình thư ng công vi c trong bãi, nghĩa là xác su t tr ng i ñón tàu r t bé, ñ tin c y t 0,95 0,97. ng
- 50 v i ñi u ki n này khi tính toán l y ñ l ch 1,5s[n]. S ñoàn tàu ñ ng th i ñ trong bãi. M[n] + 1,5 s[n] = M[n hk ] + M[n cgi ] + 1,5 D[n hk ] + D[n cgi ] C n tính ñ n th i gian chi m d ng ñư ng liên quan ñ n ñón ñoàn tàu vào ga tv và n i ñoàn tàu ñ ñ y lên d c gù t n. S ñư ng do y u t th i gian này. + tv tn . 24 Ngi Khi t v + t n = 0,24 gi : + tv tn . = 0,01 N gi và s ñư ng chung 24 Ngi p = 0,01N gi + M[n hk ] + M[n cgi ] + 1,5 D[n hk ] + D[n cgi ] 3.3. Quan h công tác gi a bãi d n, ñư ng ñi u d n l p tàu. Khi ñ u máy d n ho t ñ ng c ñ nh trên m t ñư ng ñi u d n n i v i m t c m ñư ng c a bãi d n tách r i các c m khác hình thành m t h th ng ph c v m t kênh. M i ñ u máy d n ho t ñ ng trên m t c m ñư ng n i v i m t ñi u d n là m t h th ng ph c v . T c ñ dòng vào: l = N l/ (24m d) Trong ñó: Nl S ñoàn tàu l p trên ga m t ngày ñêm Md S máy d n làm vi c trên ñư ng ñi u d n * Y u t c a h th ng (bãi d n ñư ng ñi u d n) Bi u 3 2 Y u t c a h th ng V n d ng vào nhi m v nghiên c u nói chung Dòng vào c a yêu c u T t c các th i ñi m k t thúc t p k t trong nhóm ñư ng n i v i ñư ng ñi u d n. X p hàng ðoàn tàu t p k t xong ch l p tàu
- 51 Thi t b ph c v ðư ng ñi u d n, máy d n Dòng ra T t c các th i ñi m k t thúc l p tàu trên c m ñư ng c a bãi d n H s bi n d dòng vào: 0,9 1 khi 1 ñ u máy rtk = 0,8 0,85 khi 2 ñ u máy 0,75 0,70 khi 3 ñ u máy và hơn Th i gian ph c v t l xác ñ nh theo công th c. H s bi n d xác ñ nh trên cơ s quan sát s li u th c t , phân tích kho ng 200 300 giá tr quan sát. Thư ng r pv = r l ≈ 0,4 H s ch t t i c a ñ u máy d n: yd = N ltl / 24M d Ch tiêu h th ng l p tàu Bình quân s ñoàn tàu ch l p M[cl] xác ñ nh theo s ph thu c vào h s ch t t i h th ng y d. Bình quân th i gian l p tàu: 24 M [ ] = n cl t cl M d N l Bình quân th i gian ch l p tàu c a các ñoàn tàu ñư c b o ñ m b i ñ y máy. Khi y d ≤ 0,7 2 ψ d ()1+ ρ + ρ −1 24 ' = l tk + ε M d t cl 1 N l 2 − z ψ d và 0,82 ≤ y d < 1
- 52 7( ψ −1)(3ψ − )1 −24M ' = d d d [ ψ (1 +ρ 2) + ρ 2 1] t cl d l tk 32ψd 1( −zψd )nl Khi 07 < y d < 0,82 2 2 2 2 2 24M ,0 35 ρ + ,0 25 ρ − 1,0 ,0 26 ρ + ,0 21ρ 2 − ,0 05 ,0 35 ρ + ,0 25 ρ − 1,0 t ' = d tk l + ε + ,8 33 tk v − tk l ()ψ − 7.0 ci N 1 − 7,0 z 1 − ,0 82z 1 − 7,0 z kt l Trong ñó: z Ph n ñoàn tàu l p xong ñư c ñ m b o ñ u máy t s chung các ñoàn tàu l p ga. * S ñư ng c n thi t trong bãi d n S ñư ng c n thi t trong bãi d n g m hai nhóm: Nhóm ñư ng cơ b n ñ t p k t ñoàn tàu và c m xe vao g m c ñư ng t p k t và xe x p d , xe s a ch a ph i c t toa. Nhóm này ñư c tính trên nguyên t c m i ga ñ n tàu m t c m và tàu c t móc t p k t trên m t ñư ng. Nhóm ñư ng b sung ñ dùng khi ñư ng cơ b n b chi m d ng do ñoàn tàu t p k t xong ch l p và chi m d ng trong quá trình l p. S ñư ng này xác ñ nh trên cơ s s tàu bình quân trong h th ng l p và s ñ l ch chu n ñ m b o ñ tin c y 0,95 0,97. Pbs = (M[n hl ] + 1,5 D[n hk ] ) m d Vì M[n hl ] ≈ D[n hk ] nên P bs = 2,5M[n hl ]M d 3.4. Tính s ñ u máy d n và xác l p quan h công tác gi a d c gù ñư ng ñi u d n. Gi a h th ng gi i th ñoàn tàu trên d c gù và h th ng l p tàu trên ñư ng ñi u d n có m i quan h ch t ch . Thay th vi c ñ y d n bãi b i ñ u máy d c gù, toa xe có th ñư c ñ y d n bãi phía ñư ng ñi u d n. D c gù có th ñư c giao m t
- 53 ph n công tác l p tàu. Khi tăng nhi m v l p tàu cho d c gù thì gi m nhi m v l p tàu cho ñ u máy ñư ng ñi u d n và khi tăng vi c d n bãi cho ñ u máy ñư ng ñi u d n l i d n ñ n gi m kh i lư ng d n bãi cho ñ u máy d c gù. ði u ñó d n ñ n nhi m v xác ñ nh ñ u máy d n h p lý, kinh t cho d c gù và ñư ng ñi u d n cũng như phân công h p lý, kinh t kh i lư ng l p tàu và d n bãi cho d c gù và ñư ng ñi u d n. Chi phí liên quan ñ n s phân công này là: Chi phí ñ ch gi i th : E1 = N gi m g . t’ cgi C gx Trong ñó: T’ cgi Th i gian ñ ch gi i c a ñoàn tàu có c m xe k t thúc t p k t. Chi phí ñ ch l p tàu: E2 = N gi m z . t’ cl C gx Trong ñó: tcl Bình quân th i gian ch l p c a ñoàn tàu ñư c ñ m b o ñ u máy. Chi phí liên quan ñ n công tác c a ñ u máy d c gù và ñư ng ñi u d n. E3 = M gù C gù + M d . C d Trong ñó: Mgù M d S ñ u máy d c gù và ñ u máy d n ñư ng ñi u d n. Cgù Cd Giá m t ngày làm vi c ñ u máy d c gù và ñ u máy ñư ng ñi u d n. T ng chi phí c a m i phương án trong m t ngày ñêm. E = N gi m C gx (g t’ cgi + z t’ cl ) + M gù C gù + M d C d 3.5. ði u ki n t i ưu công tác t ng h p bãi ñón d c gù bãi d n ñư ng ñi u d n l p tàu .
- 54 Ch ñ công tác t ng h p c a các h th ng này ñư c xác ñ nh t các ñi u ki n t ch c k thu t c th c a nhà ga. Phương án t i ưu ñư c l a ch n là phương án có chi phí liên quan nh nh t. a) Chi phí hàng năm liên quan ñ n th i gian ñ c a ñoàn tàu có c m xe k t thúc t p k t trong bãi ñón . τm ' ' = 365γmCgx + a + + E bd x t ck t cgi Trong ñó: Cgx : giá m t gi xe tính ñ i x: s nhóm ki m tu trong t ki m tu. b) Chi phí liên quan ñ n công su t c a d c gù. Agï Egï = 365MgïCgï + + ∂gï th Trong ñó: Mgù : s ñ u máy d c gù trong phương án Cgù : Giá m t ngày ñêm c a m t ñ u máy d c gù Agù : chi phí ñ u tư cho vi c tăng công su t d c gù trong phương án. th: th i gian hoàn v n ñ u tư ∂gù : chi phí khai thác hàng năm cho b o dư ng thi t b b xung ñ tăng công su t d c gù. c) Chi phí hàng năm liên quan ñ n thay ñ i s ñư ng trong phương án bãi ñón. A dg Edg = ()Pa − Pc + ∂dg th
- 55 Trong ñó: Pa: s ñư ng c n có theo phương án Pc: s ñư ng có trong bãi Añg : giá ñ t m t ñư ng m i Th: th i gian hoàn v n ñ u tư tiêu chu n ∂ñg : chi phí liên quan ñ n b o dư ng m t ñư ng trong năm N u khi P a < P c thì chi phí này b ng không. d) Chi phí liên quan ñ n th i gian ch l p tàu ñ i v i các ñoàn tàu chu n b s n ñ u máy hàng năm. Ecl = 365 z N gi m C gx . t’ cl e) Chi phí liên quan ñ n ñ u máy d n làm vi c trên ñư ng ñi u d n hàng năm. Eñ = 365 m d . C d Trong ñó: Cñ : giá m t ngày ñ u máy d n làm vi c g) Chi phí liên quan ñ n thay ñ i s ñư ng b sung trong bãi d n . A dgd Ebd = Pbs + ∂ dgd th Trong ñó:
- 56 Pbs : s ñư ng b sung c a phương án. Añgñ : giá xây d ng m t ñư ng bãi d n ∂ñgñ : chi phí hàng năm liên quan ñ n b o dư ng m t ñư ng bãi d n và thi t b kèm theo. h) Chi phí liên quan ñ n lương c a t ki m tu hàng năm. Ekt = 54 x C kt Trong ñó: Ckt : chi phí lương tháng cho m t nhóm ki m tu T ng chi phí hàng năm Enăm = E bñ + E gù + E ñg + E cl + E d + E bñ + E kt Enăm = F(x, t gc , T lg , M d) S nhóm trong t ki m tu x Gián cách d c gù t gc Th i gian chi m d ng d c gù l p tàu T lg S ñ u máy d n làm vi c trên ñư ng ñi u d n M d Phương án l p ra ph i tho mãn các ñi u ki n sau: N τm x > gi 24 T + t 24 t 1+ gd lg 24
- 57 Th i gian gián ño n d c gù T gñ S ñoàn tàu l p ga N l Th i gian l p m t ñoàn tàu t l S ñoàn tàu ñ n gi i th N gi Th i gian ki m tra k thu t m t xe t S xe trong ñoàn tàu m Phương án có t ng chi phí hàng năm nh nh t s là phương án t i ưu. 3.6. Quan h gi a các tác nghi p trên bãi d n, bãi g i và khu ño n n i ti p T bãi d n sau khi l p xong ñoàn tàu ñư c chuy n sang bãi g i, sau tác nghi p k thu t bãi g i ñoàn tàu ñư c g i vào các khu ño n ti p giáp. Bi u 3 3 Y u t c a h th ng 6 Y u t c a h V n d ng vào nhi m v nghiên c u th ng nói chung Dòng vào c a yêu T t c các th i ñi m ñoàn tàu ñư c chuy n t bãi d n c u sang bãi g i và th i ñi m các ñoàn tàu su t thông qua ñón vào bãi g i. X p hàng ðoàn tàu ch ki m tra k thu t Thi t b ph c v ðư ng, trên ñó ñoàn tàu làm tác nghi p và t ki m tu Dòng ra T t c các th i ñi m k t thúc tác nghi p bãi g i ðoàn tàu su t ñ n ga không c i biên cũng ñư c ñón vào bãi này ñ tác nghi p k thu t trung chuy n thông qua hình thành dòng vào c a h th ng tác nghi p k thu t bãi
- 58 g i.M c dù bãi g i có chuyên môn hoá c m ñư ng cho hư ng ñi và hư ng v nhưng khi tác nghi p k thu t cho các ñoàn tàu không c ñ nh t ki m tu, do ñó coi như bãi g i là m t h th ng, ch ph thu c s t công tác làm vi c song song. N u m t t ki m tu là m t h th ng kênh (h th ng 6). Sau khi tác nghi p g i ñoàn tàu ñư c n i v i ñ u máy kéo tàu, ph thu c lo i s c kéo c a khu ño n n i ti p s có nh ng h th ng khác nhau. Trên hình 4 2 khu ño n B A và B C là m t lo i s c kéo còn khu ño n B D lo i s c kéo khác, do ñó hình thành hai h th ng cung c p ñ u máy là h th ng 7 và h th ng 8. Y u t c a hai h th ng này trên bi u 3 3 và 3 4. ðoàn tàu sau khi n i máy c n g i t ga vào khu ño n phù h p. S h th ng ph c v g i tàu b ng s khu ño n n i ti p v i ga. Như v y phù h p v i hình 3 2 có ba h th ng: h th ng 9 g i ñoàn tàu ñ n khu ño n B A, h th ng 10 g i ñoàn tàu ñ n khu ño n B C, h th ng 11 g i ñoàn tàu ñ n khu ño n B D. Y u t c a m i h th ng bi u 3 6. Bi u 3 4. Y u t h th ng 7 Y u t c a h th ng V n d ng vào nhi m v nghiên c u nói chung Dòng vào T t c các th i ñi m k t thúc tác nghi p ñoàn tàu c a khu ño n B A và B C. X p hàng ðoàn tàu ch ñ u máy ra kho Thi t b ph c v ð u máy, ban lái máy Dòng ra T t c các th i ñi m chu n b g i tàu.
- 59 Bi u 3 5 Y u t h th ng 8 Y u t c a h th ng V n d ng vào nhi m v nghiên c u nói chung Dòng vào T t c các th i ñi m k t thúc tác nghi p ñoàn tàu c a khu ño n B C. X p hàng ðoàn tàu ch ñ u máy ra kho Thi t b ph c v ð u máy và ban lái máy Dòng ra T t c các th i ñi m chu n b g i tàu. Bi u 3 6 Y u t h th ng 9 11 Y u t c a h th ng V n d ng vào nhi m v nghiên c u nói chung Dòng vào Th i ñi m xu t hi n trong bãi g i nh ng ñoàn tàu ñã n i máy, chu n b g i vào khu ño n nào ñó. X p hàng ðoàn tàu ch g i khu ño n nào ñó Thi t b ph c v Khu ño n mà ñoàn tàu g i vào Dòng ra Th i ñi m g i ñoàn tàu vào khu ño n nào ñó.
- 60 H th ng 6: (tác nghi p k thu t cho ñoàn tàu bãi g i) T c ñ bình quân dòng vào. l = (n l + N s)/24 nl, N s: S tàu ga l p và s tàu su t vào ga không gi i th trong m t ngày ñêm. Giá tr g n ñúng c a h s bi n d gián cách xu t hi n ñoàn tàu trên bãi g i trên khu ño n. Bi u 3 7 Lo i tàu c i biên trong bãi Thi t b c a khu ño n t ñó ñoàn tàu r su t ñêm ðoàn tàu t l p 0,7 0,8 ðoàn tàu t l p và tàu su t ðư ng ñôi ñóng ñư ng t ñ ng 0,8 1 ñ n t 1 hư ng ðư ng ñôi, bán t ñ ng và ñư ng ñơn 0,7 0,8 ðoàn tàu t l p và tàu su t Hư ng ñôi, ñóng ñư ng t ñ ng 0,9 1 ñ n t 2 hư ng ðư ng ñôi ñóng ñư ng bán t ñ ng 0,7 0,8 và tuy n ñư ng ñơn ðoàn tàu t l p và tàu su t 0,9 1 ñ n t 3 hư ng tr lên Dòng vào t ng c ng là dòng bao g m các ñoàn tàu g i vào t m i m t khu ño n phù h p v i t ng t c ñ c a các dòng. d d λ = λ = (N + N ) /24 ∑ i ∑ l s i i=1 i=1
- 61 Trong ñó: d S khu ño n các ñoàn tàu ñư c g i vào, trên hình 4 2 các ñoàn tàu ñư c g i vào ba khu ño n A B, B C và C D Phù h p m i t c ñ ñ n l i h s bi n d r i như ñã t ng k t trong bi u 4 7 H s ñ i v i dòng t ng c a ñoàn tàu: d d 2 pv = ∑λipi / ∑λi i=1 i=1 Thi t b ph c v : tác nghi p h n ch ki m tra k thu t c a t ki m tu. Bình quân th i gian tác nghi p này ñ i v i m t ñoàn tàu : τm tkt = x + αtsc + a T c ñ ph c v trong trư ng h p chung. m = S/t kt S: s t ki m tu bãi g i. H s bi n d căn c k t qu nghiên c u, trong tính toán thi t k : rpv = 0,3 Ch tiêu tác nghi p k thu t trên bãi g i. H s ch t t i t ki m tu. d d ∑λi ∑()Nl+Ns i tkt ψ = i=1 t = i=1 kt kt 24 S Bình quân s ñoàn tàu ch ki m tu M [n ck ] tính theo công th c ñã có.
- 62 Bình quân s ñoàn tàu trong h th ng g i (ch tác nghi p và ñang tác nghi p). M [n hk ] ≈≈≈ M [n ck ] + y S Phương sai s ñoàn tàu trong h th ng. 2 D [n hk ] = (M [n ck ]) Bình quân th i gian ch tác nghi p ki m tu: d tck = 24M [nck ] / ∑(Nl + Ns )i i=1 Bình quân s ñoàn tàu ñư c b o ñ m ñ u máy ñ trong bãi g i ch ki m tra k thu t. Khi s t là S: s s + 1 2 2 ' S ψ kt (ρv + ρ pv )po Sψ pv 2 M []nck = + ()1− ρv + ()2S −1 ε S 2! ()1− zψ pv 2 Trong ñó: Po: xác su t trong h th ng không có ñoàn tàu nào ch ki m tu. − 1 S2()zψ s s−1 Sn ()zψ n P = pv + pv o !S 1− zψ ∑ !n ()pv n=0 Khi S = 2: ψ 3 (ρ 2 + ρ 2 ) pv v pv 2 M [n ck ]’ = 2 ypv (1 r v) + 3e 1− ()zψ pv
- 63 Khi S = 1: ψ (1+ ρ 2 )+ ρ 2 −1 M []n '= pv pv v + ε ck 1 2 − z ψ kt Trong ñó: z Ph n ñoàn tàu ñư c ñ m b o b i ñ u máy. Bình quân ch tác nghi p ki m tu c a các ñoàn tàu ñư c ñ m b o ñ u máy. d ' ' t ck = 24M [n ck ] / ∑ (N l + N s ) i i=1 Ch n s t ki m tu và s nhóm trong m t t ði u ki n ràng bu c: d ∑()N1 + Ns i tkt ψ = i=1 i=1 T c là: 24
- 64 ð gi m s phương án, h s ch t t i t ki m tu nh nh t là 0,5, nghĩa là: d ∑()N1 + Ns i tkt S ≤≤≤ i = 1 /12 Phương án có l i nh t căn c vào chi phí c a m i phương án xác ñ nh theo : E = 30 z d ' ∑()N1 + Ns i (t ck + t kt ) + 4,5 S C kt . x i=1 Trong ñó: t’ ck : th i gian ch ñ i c a các ñoàn tàu ñư c b o ñ m ñ u máy . 4, 5: s ban trong ñó có tính c thay ngh ch ñ Ckt : lương hàng tháng c a m t nhóm ki m tu. H th ng cung c p ñ u máy kéo tàu (h th ng 7 và 8). Các y u t c a h th ng trong bi u 4 4 và 4 5 dòng vào ñ i v i m i h th ng là dòng ra c a ñoàn tàu sau khi k t thúc ki m tra k thu t. T c ñ dòng vào: lj λj = ∑λi i=1 Trong ñó:
- 65 li: là s khu ño n kéo tàu b ng lo i máy j. Áp d ng vào sơ ñ hình 3 1 và m ng h th ng hình 1 28 t c ñ ñ n c a dòng vào ph c v b ng ñ u máy ñi n (h th ng 7) trên khu ño n AB và BC. (Nl + ns )AB + (Nl + ns )BC λ = λAB + λBC = 24 H s bi n d dòng ra t c là gián cách gi a lúc k t thúc ki m tra k thu t ñoàn tàu do lo i máy j kéo. l j ' 2 ∑rj ()pi S' j = i=1 r l ji ∑λ i=1 , r i: h s bi n d gián cách gi a lúc k t thúc ki m tra k thu t c a ñoàn tàu g i ñi khu ño n l. Áp d ng vào h th ng 7 hình 3 2 h s bi n d gi a lúc k t thúc ki m tra k thu t c a ñoàn tàu g i ñi A B và B C kéo b ng lo i máy ñi n. ' 2 ' 2 ' λAB (ρrAB ) + λBC (ρrBC ) ρr ()AB + BC = λAB + λBC Trong ñó: r’ r AB , r’ r BC : h s bi n d gián cách gi a lúc k t thúc ki m tra k thu t c a các ñoàn tàu m i hư ng. 1 ρ ' = ρ − ()ρ − ρ ψ ρ vAB rAB vAB 2S vAB kt kt
- 66 ' 1 ρvBC ρ rBC = ρ vBC − () ρ vBC − ρ kt ψ kt 2S ð i h th ng cung c p ñ u máy c a khu ño n B D lo i máy ñiêzen (H3 2 h th ng 8). l = (N l + N s)B D/24 H s bi n d gián cách gi a lúc k t thúc ki m tra k thu t ñoàn tàu: 1 ρ ' = ρ − ()ρ − ρ ψ 2ρ v rBD vBD 2 S vBD kt kt Ch tiêu công tác c a h th ng. H th ng 7 ð u máy ñi n g i ñi khu ño n AB và BC H th ng 8 ð u máy ñiêzen g i ñi khu ño n BD Th i gian ph c v là th i gian t lúc n i ñ u máy vào ñoàn tàu ñ n lúc có th g i tàu. Xác ñ nh th i gian này ñư c ñ c trưng b i h s bi n d r m. H s ch t t i c a ñ u máy: ymj = t m/t’ m Trong ñó: tm: th i gian máy ñ a ñi m quay vòng nhưng không tính ñ n th i gian ñ ch ñoàn tàu. t’ m: th i gian máy ñ a ñi m này có tính c th i gian ch ñ i Tr s 1 y m là ph n th i gian ñ c a ñ u máy ch ñoàn tàu t th i gian ñ chung c a nó ñ a ñi m quay vòng. Bình quân th i gian ch n i máy c a lo i máy j. 24M[ncm ]j tcmj = lj ∑()Nl + Ns i i=1
- 67 lj: s khu ño n ph c v b i ñ u máy lo i j Bình quân th i gian ch trong bãi c a các ñoàn tàu nói chung. k lj ∑∑()Nl + Ns itcmj t = j=1i = 1 cm d ∑()Nl + Ns i i=1 Trong ñó: k d: s khu ño n các ñoàn tàu g i vào ñó: d = ∑lj j=1 k: s lo i ñ u máy kéo tàu H th ng bãi g i khu ño n n i ti p (9 11 trên hình 3 2) Dòng vào ñ i v i m i h th ng trên b ng là dòng ra c a h th ng cung c p ñ u máy g i vào m i m t khu ño n. S h th ng ph c v b ng s khu ño n. Phù h p v i sơ ñ hình 3 2 ch ra ba h th ng 9 11 (g i vào khu ño n A B, B C và C D). T c ñ dòng vào: ( N + N ) ( N + N ) ( N + N ) λ = l s AB ;λ = l s BC ;λ = l s CD ; AB 24 BC 24 CD 24
- 68 H s bi n d gián cách gi a lúc xu t hi n ñoàn tàu chu n b g i vào m i m t khu ño n xác ñ nh trên cơ s quan sát. ð l n g n ñúng c a h s này có th tính theo công th c: 2rr AB r”rAB = r’rAB 0,5 (r’rAB rm) ym 2rr BC r” rBC = r’ rBC 0,5 (r’ rBC r m) y m 2rr CD r” rCD = r’ r CD 0,5 (r’ r CD r m) y m Thi t b ph c v là khu ño n ñoàn tàu g i vào. Th i gian ph c v là t lúc g i m t ñoàn tàu ñ n khi có th g i m t ñoàn tàu ti p theo. Bình quân th i gian ph c v : 24 Ibq = nh Trong ñó: nh: năng l c thông qua c a khu ño n ñ ch y tàu hàng H s bi n d c a gián sách này. rg = 0,7 ñ i v i ñư ng ñôi ñóng ñư ng t ñ ng rg = 0,5 + 0,6 ñ i v i ñư ng ñôi bán t ñ ng rg = 0,45 + 0,5 ñ i v i ñư ng ñơn không ch y ñu i. r = 1 trên tuy n ñư ng ñôi ñóng ñư ng t ñ ng khi quy mô ch y tàu khách ít hơn tàu hàng. Ch tiêu ph c v . H s ch t t i trên m i khu ño n: λi (Nl + Ns )i ψkj = = i n hi
- 69 Bình quân s ñoàn tàu ch g i trên m i khu ño n xác ñ nh ph thu c t ch t t i h th ng theo công th c. Bình quân th i gian ch g i trên m i khu ño n. tcg = 24 M [n cg ] / (N l + N s)i Bình quân th i gian ch g i m t ñoàn tàu bãi g i: d ∑()Nl + Ns i tcgi t = 1 = 1 cg d N + N ∑()l s i 1=1 3.7. Tính th i gian ñ c a ñoàn tàu và s ñư ng trong bãi g i : Trong bãi g i ñoàn tàu ñ ch tác nghi p k thu t và tác nghi p k thu t, ch n i máy và ch g i vào khu ño n. Th i gian ñ trong bãi. tbq = t ck + t kt + t cm + t h + t cg Trong ñó: th: th i gian n i máy và th hãm M i m t y u t trong công th c là ñ l n bình quân v i toàn bãi. S ñư ng xác ñ nh b i s ñoàn tàu cùng m t lúc ñ trong bãi. S ñoàn tàu ñ trong h th ng ki m tra k thu t bãi g i (ch ki m tra và quá trình ki m tra), s ñoàn tàu này tính b ng bình quân s ñoàn tàu trong h th ng M[n hk ] và phương sai D[n hk ] c a các ñoàn tàu này. S ñoàn tàu ñ ch n i máy M[n cm ] và phương sai c a các ñoàn tàu này D[n cm ]. S ñoàn tàu chu n b g i ch g i vào khu ño n M [ncg ] và phương sai c a chúng D [n cg ]. S chung c a ñoàn tàu trong bãi ñư c xác ñ nh phù h p v i lý thuy t v t ng các ñ l n ng u nhiên.
- 70 M [n] = M [n hk ] + M [n cm ] + M [n cg] D [n] = D [n hk ] + D [n cm ] + D [n cg ] Bình quân ñ l n s chung c a ñoàn tàu ch ñ u máy. k M n = M n []cm ∑ []cg j j=1 k s lo i ñ u máy kéo tàu Bình quân s chung c a ñoàn tàu ch g i: d M n = M n [][]cg ∑ cg i i=1 d s khu ño n g i tàu t bãi g i Phương sai c a ñoàn tàu ch n i máy: k k D[][][]ncm = ∑ ncm j ∑ D ncm j j=1 j =1 Phương sai c a ñoàn tàu ch g i: d d D n = n D n [ cg ] ∑[ cg ]i ∑ [ cg ]i l =1 i= 1 Bình quân ñ l n s chung c a ñoàn tàu trong bãi.
- 71 k d M n = M n + M n + M n [][][] hk ∑ cm j ∑ []cg i j=1 i=1 và phương sai s chung ñoàn tàu trong bãi: k d D n = D n + D n + D n [][][]hk ∑ cm j ∑ []cg i j=1 i=1 Ngoài ra c n tính c s ñư ng b sung thêm do các y u t tác nghi p khác, như chu n b hành trình ñón g i, m tín hi u ñoàn tàu vào ga, ki m tra hãm sau khi n i máy, gi i phóng ñư ng sau khi g i. Th i gian này m i ñoàn tàu 0,36 gi . S ñư ng c n cho các y u t th i gian này là: 0,36 d d ∑()()Nl + Ns i = 0,015∑ Nl + Ns i 24 i=1 i=1 và t ng s ñư ng trong bãi g i d k d P = 0,015 ()N + N + M n + M n + M n + ∑l s i [][]hk ∑ cm j ∑ []cg i i=1j = 1 i=1 k d +1,5 D n + D n + D n [][]hk ∑cm j ∑ []cg i j=1i = 1 3.8. Ch ñ t i ưu công tác bãi g i và khu ño n n i ti p :
- 72 Công tác bãi g i và khu ño n n i ti p là d ng h th ng m ng bao g m: h th ng tác nghi p k thu t, h th ng b o ñ m ñ u máy và h th ng g i ñoàn tàu vào khu ño n, ba h th ng ñó t n t i liên t c do ñó nh hư ng l n nhau. Ch ñ làm vi c t i ưu c a bãi g i v i khu ño n n i ti p ñư c xác ñ nh t phương án t ch c công tác và công su t thi t b c a t ng h th ng ph c v riêng bi t khi t ng chi phí có liên quan là nh nh t. M i phương án có th có s t ki m tu, s nhóm trong m t t , m c ñ d tr ñ u máy ñi m quay vòng khác nhau. Phù h p v i m i phương án s ñư ng c n thi t trong bãi cũng khác nhau. Chi phí tính ñ i hàng năm c a m i phương án g m chi phí ñ ñ ng toa xe bãi g i, chi phí tr lương cho t ki m tu, chi phí liên quan ñ n t o ra d tr ñ u máy ñ a ñi m quay vòng, chi phí liên quan ñ n ñ u tư ñ t thêm ñư ng bãi g i. Chi phí liên quan ñ n ñ ñ ng toa xe bãi g i. E1 = 365z (N l + N s)m (t ck + t kt + tcm + t cg ) C gx Trong ñó: (N l + N s)i: s tàu g i ñi t bãi g i m t ngày ñêm d ()()Nl + Ns = ∑ Nl + Ns i i=1 Trong ñó: d: s khu ño n n i ti p z: ph n ñoàn tàu ñư c b o ñ m ñ u máy m: s xe trong ñoàn tàu cgx : giá m t gi xe ñ ñ ng tính ñ i:
- 73 Chi phí lương cho các nhân viên làm nhi m v ki m tra k thu t: E2 = 54S x C kt C kt : chi phí lương cho m t nhóm c a t ki m tu trong m t năm Chi phí liên quan m c ñ d tr ñ u máy ñi m quay vòng ñ u máy. d ∑()Nl + Ns t.i m K 1 E = 365 i=1 −1 C 3 ∑ m 24 ψmj j=1 j Trong ñó: Cm: giá m t ngày máy ñ ch ñoàn tàu ñi m quay vòng K: s khu ño n kéo b ng lo i ñ u máy j ymj : h s ch t t i c a ñ u máy là bi n ñi u khi n. Chi phí liên quan ñ n ñ t thêm ñư ng bãi g i. Ad E4 = P + ∂d th Trong ñó: Añ: chi phí ñ u tư ñ t m t ñư ng và các chi phí kéo theo ∂ñ: chi phí duy tu b o dư ng hàng năm m t ñư ng
- 74 th: tiêu chu n th i gian hoàn v n ñ u tư p: s ñư ng c n ñ t thêm Enăm = E 1 + E 2 + E 3 + E 4 E1 = E 1 (S , X, yMJ ) E2 = E 2 (X , S) E3 = E 3 (yMJ ) E4 = E 4 (X, S, yMJ ) Do ñó: Enăm = E (x, S, ymj ) ði u ki n ràng bu c khi ñi u khi n các bi n tham s . d ∑()Nl + Ns t.i kt ψ = i=1 < 1 kt 24S y mj < 1 ykt : h s ch u t i t ki m tu tkt : th i gian ki m tu m t ñoàn tàu ymj : h s ch t t i c a ñ u máy lo i j (N l + N s)i: s ñoàn tàu g i vào khu ño n, i m t ngày ñêm S: s t ki m tu. Trên ñây là m t ph n lý thuy t thư ng ñư c áp d ng vào công tác nhà ga c a các nư c ngoài. T i Vi t Nam lý thuy t này h u như v n chưa ñư c áp d ng do kh i lư ng công vi c c a các ga và toàn m ng ñư ng s t còn quá nh , không n ñ nh, công vi c s n xu t c a ñư ng s t Vi t nam còn ch u s chi ph i r t l n c a các ñi u ki n khách quan. . 3.9. Ph i h p các tác nghi p k thu t trong ga và v i bi u ñ ch y t u
- 75 3.9.1. S c n thi t ph i ph i h p các tác nghi p k thu t trong ga và v i BðCT . Hàng ngày nhà ga ph i ti n hành r t nhi u công vi c trên các ñ a ñi m khác nhau. Các công vi c này l i liên quan và nh hư ng l n nhau. Thí d công tác gi i th , l p tàu ñư c ti n hành ch m s nh hư ng ñ n các tác nghi p bãi ñón g i, nh hư ng ñ n vi c s d ng ñư ng trong bãi d n, làm h n ch NLTQ c a ga Ngoài ra s ch m tr trong công vi c c a nhà ga có th nh hư ng ñ n vi c th c hi n BðCT trên toàn m ng ñư ng s t. ð các công vi c nhà ga ñư c ti n hành k p th i, gi m b t s ch ñ i và ñón g i t u k p th i ñúng theo yêu c u c a BðCT c n ph i ph i h p t t các tác nghi p k thu t trong n i b ga cũng như v i BðCT. Các công vi c c a nhà ga c n ñư c ti n hành theo 1 trình t nh t ñ nh, t n d ng các tác nghi p song song ñ th c hi n t t BðCT và rút ng n th i gian ñ ñ ng toa xe các ga. Như v y t ch c t t s ph i h p gi a các tác nghi p k thu t là 1 nhi m v quan tr ng c a công tác nhà ga và ch t lư ng công tác nhà ga ph thu c l n vào trình ñ ph i h p các tác nghi p k thu t này. ð gi i quy t v n ñ trên trư c h t ph i nghiên c u quá trình tác nghi p k thu t c a nhà ga, s liên quan gi a các tác nghi p k thu t trong ga và v i BðCT. 3.9.2. Ph i h p gi a công tác l p tàu và BðCT. S ph i h p gi a các tác nghi p s ñư c coi là hoàn h o khi nhà ga chuy n t tác nghi p k thu t này sang tác nghi p k thu t khác không ph i m t th i gian ch ñ i. Mong mu n c a chúng ta là sau khi l p xong tàu s ñư c g i ñi ngay theo ñúng hành trình c a BðCT, không ph i ch g i, ho c ñ m b o l p tàu ñư c k p th i ñ tàu ñư c g i ñi theo ñúng hành trình quy ñ nh trên BðCT. Mu n ñ t ñư c yêu c u này, ti n ñ l p tàu ph i l n hơn ho c b ng ti n ñ g i tàu ñã quy ñ nh trong BðCT.
- 76 ≥ Rl Rg ñây: Rl : Ti n ñ l p tàu c a ga (s ñoàn tàu ñư c chuy n ra ñư ng ñón g i trong 1 gi ). Rg : Ti n ñ g i tàu ñi theo yêu c u c a BðCT (s ñoàn tàu ga t l p ñ g i ñi trong 1 gi ). Quan h trên còn ñư c th hi n dư i d ng sau: ≤ z n T l I g T ñây: Tl : Th i gian tiêu hao ñ l p 1 ñoàn tàu. Ig : Gián cách th i gian g i 2 ñoàn tàu theo quy ñ nh c a BðCT (phút) Z : S lư ng thi t b d n dùng ñ l p tàu ( bãi d n, ñư ng ñi u d n, máy d n. η: H s s d ng thi t b d n (l y b ng 0,8 ÷ 0,9). Công th c trên có th áp d ng ñ xác ñ nh s lư ng thi t b d n t i ưu trên cơ s cân ñ i kh năng l p tàu và th i gian l p tàu c n thi t. Th i gian gián cách gi a 2 ñoàn tàu g i ñi quy ñ nh trong BðCT là 30 phút, h s s d ng thi t b d n n= 0,9 khi ñó: N u dùng 1 ñư ng ñi u d n và 1 ñ u máy d n thì s th i gian dành cho công tác l p tàu s là: 30 . 1 . 0,9 = 27 phút N u dùng 2 ñư ng ñi u d n và 2 thi t b d n thì t ng s th i gian dành cho công tác l p tàu là: 30 . 2 . 0,9 = 54 phút
- 77 Như v y, n u th i gian c n thi t ñ l p 1 ñoàn tàu T e ≤ 27 phút thì ta có th dùng 1 thi t b d n. N u 27 < T l ≤ 54phút thì chúng ta s c n 2 thi t b d n ð xác ñ nh s thi t b d n chúng ta ph i căn c vào th i gian gián cách gi a các ñoàn tàu ñư c th hi n trên BðCT. Thông thư ng th i gian gián cách này không b ng nhau. Mu n ñ m b o ti n ñ ch y tàu c n l y th i gian gián cách nh nh t ñ tính toán. Tuy nhiên làm như v y s lãng phí kh năng c a các thi t b l p tàu. B i v y thông thư ng ngư i ta l y th i gian gián cách nào tương ñ i nh và ph bi n trong BðCT ñ tính toán. Ngoài ra các ga cũng xem xét kh năng t n d ng ñ u máy d n vào các công vi c khác như ñưa, l y xe trong các kho ng th i gian tr ng. 3.10. Bi u tác nghi p k thu t hàng ngày c a ga. ð t ch c s ph i h p gi a các tác nghi p k thu t c a nhà ga v i nhau và v i BðCT ngư i ta xây d ng bi u tác nghi p k thu t hàng ngày c a ga. Bi u tác nghi p k thu t nhà ga cho th y các khâu b t h p lý, s ph i h p gi a các khâu công vi c và kh năng s d ng các thi t b c a nhà ga. Vi t Nam các ga h ng 2 tr lên hàng ngày ph i xây d ng bi u tác nghi p k thu t. Bi u tác nghi p k thu t nhà ga ñư c xây d ng trên cơ s các thi t b k thu t k ho ch l p tàu và BðCT c a ga. Bi u ñ tác nghi p k thu t hàng ngày ph n ánh các n i dung sau: Th i gian ñi ñ n c a các ñoàn tàu. Tình hình chi m d ng ñư ng ñón g i c a các ñoàn tàu. Tình hình t p k t toa xe các ñư ng trong bãi d n. M c ñ s d ng ñư ng ñi u d n, d c gù và ñ u máy d n. Tình hình ñưa l y xe vào các ñ a ñi m x p d . Thông qua bi u tác nghi p k thu t có th ñánh giá ñư c ch t lư ng th c hi n các công vi c c a nhà ga. Qua phân tích có th bi t :
- 78 Vi c quy ñ nh s d ng ñư ng trong ga có h p lý không? Nh ng giai ño n làm vi c căng th ng c a ga, c a ñ u máy d n ñ tìm cách kh c ph c trư c. Vi c phân công ñ u máy d n, ñư ng ñi u d n có h p lý không? Có th rút ng n th i gian t p k t toa xe không? Th i gian làm vi c, ngh ngơi c a ban lái máy có h p lý không? M c ñ chính xác c a bi u tác nghi p k thu t ngày k ho ch ph thu c nhi u vào m c ñ chính xác c a các ñ nh m c k thu t cho các tác nghi p nhà ga, kh năng d báo c a nhà ga v nh ng bi n ñ ng c a lu ng xe và các v n ñ n y sinh trong công vi c. Bi u tác nghi p k thu t ngày có tác d ng l n trong ch ñ o s ng xu t c a nhà ga. Bi u ñ tác nghi p k thu t ph thu c vào BðCT, cách t ch c lu ng xe và quá trình tác nghi p k thu t nhà ga. Khi các y u t này thay ñ i thì bi u tác nghi p k thu t hàng ngày c a ga cũng ph i ñ i theo. CÂU H I ÔN T P CHƯƠNG III Câu 1: ng d ng lý thuy t ph c v ñám ñông trong công tác nhà ga ? Câu 2: Quan h công tác gi a khu ño n ti p giáp – bãi ñón – bãi d n ? Câu 3: Quan h gi a các tác nghi p trên bãi d n – bãi g i – khu ño n ti p giáp ? Câu 4: Bi u tác nghi p k thu t ngày ?
- 79 Chương 4. LÝ LU N CHUNG V T CH C LU NG XE VÀ K HO CH L P TÀU 4.1. Khái ni m chung v t ch c lu ng xe và k ho ch l p tàu T ch c lu ng xe là quy ñ nh cách th c l p các ñoàn tàu hàng ñ ñưa xe n ng t nơi x p hàng ñ n nơi d hàng, ñưa xe r ng t nơi th a ñ n nơi thi u m t cách h p lý nh t nh m gi m chi phí v n doanh và ñáp ng ñ y ñ các yêu c u c a các ch hàng v ch t lư ng v n chuy n. Văn b n ghi nh ng quy ñ nh cách th c l p các ñoàn tàu hàng trên ñư ng s t g i là k ho ch l p tàu. Trên m ng lư i ñư ng s t có r t nhi u ga và t t c các ga ñ u nh n, g i hàng. ða s các ga có kh i lư ng hàng g i nh . Khi l p k ho ch l p tàu ta ph i tìm cách ñưa các toa xe n ng t các ga g i ñ n các ga nh n m t cách nhanh chóng và h p lý nh t. T ch c lu ng xe là m t v n ñ r t ph c t p và quan tr ng vì vi c ñưa toa xe vào ñoàn tàu này hay ñoàn tàu khác s nh hư ng ñ n công tác ch y tàu, công vi c t i các ga và ch t lư ng ph c v trong toàn m ng. N u t t c các xe ñ u l p vào tàu su t ch th ng t nơi x p hàng ñ n nơi d hàng thì th i gian t p k t toa xe các ga s kéo dài, các ñoàn tàu ch y không ñ tr ng lư ng . . Còn n u ñưa lu ng xe su t vào các tàu c t móc và khu ño n thì cũng lãng phí th i gian vì ñi qua b t kỳ ga d c ñư ng nào cũng ph i ñ làm tác nghi p c t móc, qua b t kỳ ga k thu t nào cũng ph i gi i th l p l i . . Do v y, nhi m v chính c a công tác t ch c lu ng xe là ph i s p x p các toa xe vào các lo i taù khác nhau m t cách h p lý nh t, b o ñ m ñư c các yêu c u ch t lư ng c a các ch hàng cũng như ti t ki m chi phí v n chuy n. Trong quá trình xây d ng k ho ch l p tàu ph i ñ m b o ñư c các yêu c u chính như sau:
- 80 t n lư ng các lu ng xe có ñ y ñ các ñi u ki n c n thi t ñ t ch c vào các lo i tàu su t ( su t t nơi x p hàng, su t k thu t). Các toa xe n ng, r ng ñư c g i theo hành trình h p lý nh t t ga g i ñ n ga nh n. gi m t i ña s toa xe có tác nghi p trung chuy n các ga k thu t. phân ph i h p lý lu ng xe trên các tuy n song song, và kh i lư ng công tác cho các ga k thu t. ñ m b o cho công tác c a ngành ñư ng s t ñư c cân ñ i liên t c. là cơ s cho vi c nghiên c u phát tri n m ng lư i ñư ng s t gi m ñư c chi phí khai thác và ñ m b o ñư c các yêu c u v n chuy n c a các ch hàng. K ho ch l p tàu bao g m 2 n i dung chính có quan h khăng khít v i nhau là k ho ch l p tàu su t t nơi x p hàng và k ho ch l p tàu hàng t i các ga k thu t. Tàu su t t nơi x p hàng có 2 lo i là tàu su t do 1 ga x p và tàu su t do 2 ho c 3 ga li n nhau x p g i là su t b c thang. Các lo i tàu hàng l p ga k thu t là: tàu su t k thu t , tàu ñ i c m, tàu tr c thông, tàu khu ño n, tàu c t móc và các lo i tàu thoi. K ho ch l p tàu là cơ s ñ phân công nhi m v cho các ga . Trong k ho ch l p tàu xác ñ nh nhi m v cho các ga như sau: Quy ñ nh c th v công tác l p tàu t i các ga. M i ngày ga ph i l p các lo i tàu nào, nơi ñ n c a các lo i tàu ñó. Quy ñ nh thành ph n và th t ñ xe trong các lo i tàu. Các tác nghi p nhà ga c n ph i làm khi các ñoàn tàu ñ n ga ( tàu thông qua, gi i th l p l i, ñ i hư ng ch y, c t l y thêm toa xe. . ) Như v y k ho ch l p tàu là c u n i gi a lu ng xe t i các ñoàn tàu, nó th ng nh t công tác gi a các b ph n trên toàn màng lư i ñư ng s t và ch t lư ng c a k ho ch l p tàu s nh hư ng l n vi c th c hi n các nhi m v c a ngành.
- 81 4.2. NH NG CĂN C ð XÂY D NG K HO CH L P TÀU Cơ s c a k ho ch l p tàu là k ho ch v n chuy n hàng năm do b ph n k ho ch xây d ng chung cho toàn ngành. Trong k ho ch v n chuy n năm ñã xác ñ nh kh i lư ng v n chuy n, lu ng hàng và tính ch t c a các lu ng hàng trong kỳ k ho ch. T kh i lư ng v n chuy n ta tính ra ñư c s xe x p d trên toàn m ng lư i. Ti p theo ta cân ñ i s xe x p d t i các ga và xây d ng các phương án ñi u ch nh xe r ng t nơi th a ñ n nơi thi u t ñó hình thành lu ng xe r ng trên toàn m ng lư i. Do k ho ch v n chuy n là cơ s c a k ho ch l p tàu nên ch t lư ng c a công tác l p tàu cũng ph thu c vào ch t lư ng c a công tác k ho ch. Thông thư ng gi a d báo trong k ho ch và con s th c hi n luôn có s chênh l ch. N u s chênh l ch này là l n thì ph i thay ñ i k p th i k ho ch l p tàu ñ ñáp ng các ñòi h i c a th c t s n xu t. K ho ch l p t u là phương án t ch c s n xu t th c t c a ñư ng s t, nó liên quan ñ n ho t ñ ng s n xu t c a nhi u b ph n trong ngành. K ho ch l p tàu có nh hư ng quan tr ng ñ n k t qu s n xu t kinh doanh c a ngành ñư ng s t b i v y vi c xây d ng k ho ch l p t u không th tuỳ ti n mà ph i tuân theo nh ng nguyên t c nh t ñ nh: T n lư ng lu ng hàng ñ t ch c v n chuy n su t, ñ c bi t là v n chuy n su t t nơi x p d hàng. ð i v i nh ng lu ng xe nh thì nên t n lư ng t ch c các lư ng xe su t. Các c m xe này qua các ga k thu t không ph i gi i th như v y s gi m nh công tác d n và vi c l p tàu ñư c nhanh chóng. Phân chia h p lý kh i lư ng công tác d n xe cho các ga k thu t. Căn c vào kh năng và ñi u ki n c a t ng ga mà phân chia công vi c ñ phát huy h t kh năng c a trang thi t b , nhân l c, gi m b t th i gian toa xe ñ ñ ng t i các ga. Có th ñ t ñư c m c ñích trên b ng hai cách sau:
- 82 + Căn c vào quy lu t c a lu ng xe và các ñ c ñi m kinh t k thu t c a ñư ng s t mà t p trung lu ng xe trung chuy n nh m gi m b t s l n gi i th , l p tàu. + c n ph i h p t t công vi c gi a các ga. Ga nh ph i ph c v cho công tác c a ga l p tàu. Công tác x p d hàng các ga hàng hoá ph i ph i h p ch t ch v i công tác l p tàu ga k thu t. + T ch c t p k t các xe g i ñi theo ga ñ n ñ gi m b t kh i lư ng công vi c d n xe cho các ga l p tàu . . 4.3. Xây d ng k ho ch l p tàu. Khi xây d ng k ho ch l p tàu ta ph i d a vào các d li u sau: K ho ch v n t i trong th i gian th c hi n k ho ch l p tàu. Tiêu chu n s c kéo và chi u dài ñoàn tàu trên các khu ño n, các tuy n. trang thi t b và năng l c x p d c a các ga hàng hoá bao g m chi u dài ñư ng x p d , kh năng c a thi t b , s xe x p d , th i gian ñưa l y xe . . Trang thi t b k thu t và năng l c tác nghi p c a các ga k thu t bao g m s lư ng và năng l c ch a xe c a bãi d n, s lư ng ñư ng thi t b d n xe, năng l c gi i th , l p tàu trong 1 ngày ñêm. Năng l c thông qua c a các tuy n ñư ng: chi u dài c a các khu ño n, th i gian ch y tàu . . Các k t qu phân tích công tác ch y tàu và tình hình th c hi n k ho ch ch y tàu trong th i kỳ trư c. Các tiêu chu n k thu t ph c v cho vi c xây d ng k ho ch l p tàu. Trong quá trình xây d ng k ho ch l p tàu c n có các s li u sau: + S xe bình quân trong m i ñoàn tàu c a các tuy n. + H s t p k t cho m i ñoàn tàu, m i ga ñ n. H s t p k t bình quân cho toàn ga. +H s th i gian ch g i tàu theo hành trình c ñ nh các ga k thu t. +Lư ng tương ñương c a các xe gi i th và l p l i ( γ )
- 83 +Th i gian ti t ki m ñư c c a m i toa xe khi qua các ga các ga k thu t không ph i gi i th l p la . K ho ch l p tàu ñư c xây d ng theo 1 trình t nh t ñ nh bao g m các giai ño n sau: 1.Giai ño n chu n b tư li u. Xác ñ nh kh i lư ng v n chuy n c a giai ño n c n xây d ng k ho ch l p tàu. Ti n hành ñi u tra, ki m tra l i các ch hàng l n ñ bi t rõ ñ c ñi m c a lu ng hàng: Quy lu t hư ng ñi c a lu ng hàng, tính th i v . L p bi u k ho ch lu ng xe n ng theo ga g i và ga nh n. D ki n sơ b tiêu chu n s c kéo và chi u dài ñoàn tàu cho các khu ño n và các tuy n. T ng k t, phân tích k ho ch l p tàu và tình hình th c hi n k ho ch l p tàu trong th i gian trư c. D th o k ho ch t ch c các ñoàn tàu su t 2.Giai ño n l p k ho ch: a/ Xác ñ nh lu ng xe bình quân cho th i kỳ th c hi n k ho ch l p tàu: + Xác ñ nh lu ng xe n ng g i nh n gi a các ga ch y u. + Xác ñ nh lu ng xe r ng + Phân công lu ng xe cho các tuy n song song. b/ Xác ñ nh tiêu chu n s c kéo và chi u dài ñoàn tàu cho các khu ño n và tiêu chu n s c kéo th ng nh t cho tàu su t và tàu tr c thông. c/ Xác ñ nh k ho ch t ch c t u su t t nơi x p hàng. d/ Ch n ga ñ l p tàu r ng su t, xây d ng k ho ch t ch c tàu r ng su t. e/ Tính lu ng xe gi a các ga k thu t, xây d ng k ho ch l p tàu các ga k thu t theo trình t : T u su t k thu t 1 c m, tàu ñ i c m tàu tr c thông, tàu khu ño n, tàu c t móc.
- 84 g/ Tính s lư ng các lo i ñoàn tàu và s lư ng toa xe trung chuy n các ga k thu t. h/ Tính các ch tiêu ch t lư ng c a k ho ch l p tàu. k/ Xây d ng các bi n pháp th c hi n k ho ch l p tàu. 4.4.Xác ñ nh lu ng xe cho k ho ch l p tàu. Lu ng xe là cơ s ban ñ u cho vi c xây d ng k ho ch l p tàu. Ch t lư ng c a k ho ch l p tàu ph thu c tr c ti p vào tính chính xác c a nghiên c u lu ng xe. K ho ch l p tàu là 1 d ng c a k ho ch dài h n. Do kh i lư ng tính toán l n ph i cân ñ i nhi u m t và r t ph c t p nên th i gian xây d ng ph i m t 3 4 tháng. Ch t lư ng c a bi u ñ ch y tàu cũng c n ph i ñư c ki m nghi m qua th c t m i ñánh giá ñư c. ð l p k ho ch l p tàu trư c h t ph i căn c vào k ho ch v n chuy n hàng năm ñ xác ñ nh lu ng xe hàng ngày trong năm. K ho ch v n chuy n hàng năm do ban k ho ch ch u trách nhi m xây d ng là k ho ch xác ñ nh kh i lư ng hàng hoá v n chuy n cho c năm và phân theo t ng quý theo t ng lo i hàng, t ng ga g i. Căn c vào tình hình s n xu t, tiêu dùng, ñi u ki n kinh t , xã h i, ñ a lý thiên nhiên, th i v . . ngư i ta có th dùng các cách khác nhau ñ xác ñ nh lu ng xe bình quân cho 1 ngày. ñây c n có 1 lu ng xe bình quân ngày tiêu bi u cho nh ng giai ño n có kh i lư ng v n chuy n l n vì n u bi u ñ ch y t u ñáp ng ñư c các yêu c u v n chuy n c a th i gian này thì các giai ño n khác ch c ch n s d dàng th c hi n k ho ch. nư c ta ñ xác ñ nh lu ng xe bình quân ngày ngư i ta ch n quý 4 là quý có kh i lư ng v n chuy n hàng hoá cao nh t. Bi u 4.1. Lu ng xe n ng trên tuy n A – Z
- 85 Ga ñ n T NG A B C Z c ng GA G I A B C . Z T ng c ng Lu ng xe bình quân hàng ngày tính cho t ng lo i hàng theo ga g i ga nh n xác ñ nh như sau: Q = Nlx bq A qt ñây: Q Kh i lư ng v n chuy n c a t ng lo i hàng trong quý (t n). Nlx Lu ng xe bình quân k ho ch tính cho t ng lo i hàng riêng bi t. A S ngày trong quý. bq q t Tr ng t i tĩnh bình quân k ho ch tính theo lo i hàng x p trên xe tương ng. Bư c ti p theo là t p h p lu ng xe cho t t c các m t hàng theo t ng ga g i, ga nh n vào bi u lu ng xe n ng theo bi u bàn c như bi u 4.1. Khi xây d ng k ho ch l p tàu ph i gi i quy t 2 v n ñ chính là t ch c tàu su t t nơi x p hàng và vi c l p tàu t i các ga k thu t. B i v y khi ñã có bi u lu ng xe n ng chúng ta ph i tách ph n có ñ ñi u ki n l p tàu su t ra ñ thành l p các ñoàn tàu su t. Ph n còn l i s t p h p v ga k thu t theo các nguyên t c:
- 86 S xe n ng g i ñi c a ga k thu t bao g m các xe do chính ga k thu t ñó x p c ng v i s xe x p các ga tính t nó cho t i ga k thu t phía sau g n nó nh t. S xe n ng ñ n ga k thu t bao g m các xe n ng ñ n d t i ga k thu t ñó c ng v i s xe n ng ñ n d các ga tính t nó cho ñ n ga k thu t phía trư c nó g n nh t. Phía trư c hay phía sau là căn c vào hư ng ñi c a lu ng xe mà xác ñ nh. Thí d s xe n ng c a B g i ñi C bao g m s xe c a B x p ñi C c ng v i xe n ng cu a,b.c . . m x p g i ñi C, xe n ng ñ n ga B bao g m xe ñ n d ga B c ng v i s xe n ng ñ n d các ga x, y. . .k trong hình (4 1) A B C a b c m x y : ga k thu t : Ga d c ñư ng Hình 4 1. Hư ng ñi c a lu ng xe Trong quá trình tính toán nên bi u th lu ng xe n ng theo bi u b c thang ñ d quan sát như trong hình 4 2 . D a vào bi u lu ng xe n ng và s cân ñ i gi a s xe x p v i s xe d theo t ng lo i xe ta có th xác ñ nh ñư c lu ng xe r ng. Tuy nhiên ñây c n ph i lưu ý r ng: trong s các xe n ng và xe r ng ñây có th có các xe thu c s h u c a các doanh nghi p khác mà chúng ta không th s d ng 1 cách tuỳ ti n như trư ng h p toa xe là s h u chung c a toàn ngành. A B C D G
- 87 E 100 40 80 120 41 170 101 60 36 80 70 52 47 71 Hình 4 2 . Lu ng xe ki u b c thang 4.5.Xác ñ nh gi t p k t các toa xe Các toa xe trung chuy n ñư c ñưa t nh ng ñ a ñi m khác nhau v các ga k thu t ñ l p tàu. Vì th i gian các c m xe ñ n ga không gi ng nhau nên thông thư ng các c m xe ñ n trư c ph i ch các c m ñ n sau cho ñ 1 ñoàn tàu. Vì th s n sinh ra th i gian toa xe ph i n m ga ñ ch ñ i. Quá trình toa xe ch ñ i nhau làm s n sinh ra 1 s gi xe ñ ñ ng mà ñư c g i là gi xe t p k t. Th i gian t p k t toa xe ñư c tính theo hai cách như sau: Tính t khi lu ng xe c n t p k t b t ñ u xu t hi n ga t c là t khi c m xe th nh t c n t p k t ñ n ga cho ñ n khi c m cu i cùng c n t p k t vào ga. Tính t khi lu ng xe b t ñ u xu t hi n bãi d n t c là t khi c m xe c n t p k t ñư c ñưa vào bãi d n. Trong k ho ch l p tàu ngư i ta thư ng tính th i gian t p k t t khi lu ng xe xu t hi n bãi d n. Th i gian t p k t nh hư ng r t l n ñ n th i gian trung chuy n có tác nghi p cho toa xe ga k thu t và t ñó nh hư ng l n ñ n ch tiêu th i gian quay vòng toa xe. ðây là th i gian phi s n xu t c a toa xe và ph i tìm m i cách gi m gi xe t p k t ñ n m c th p nh t. Gi xe t p k t trong trư ng h p các c m xe ñ n ñ u và các c m xe b ng nhau ñư c xác ñ nh như sau:
