Giải pháp hướng nghiệp học sinh trung học cơ sở tại huyện Bình Chánh thành phố Hồ Chí Minh

Nội dung text: Giải pháp hướng nghiệp học sinh trung học cơ sở tại huyện Bình Chánh thành phố Hồ Chí Minh

1. GIẢI PHÁP HƢỚNG NGHIỆP HỌC SINH TRUNG HỌC CƠ SỞ TẠI HUYỆN BÌNH CHÁNH THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH THE SITUATION OF VOCATIONAL GUIDANCE IN SECONDARY SCHOOL AT BINH CHANH DISTRICT IN HO CHI MINH CITY Phạm Ngọc Tuyền, Khoa Sư phạm Kỹ thuật, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. HCM. TÓM TẮT Công tác hướng nghiệp là một khâu rất quan trọng trong quá trình giáo dục, góp phần tích cực vào việc phân luồng học sinh, chuẩn bị cho học sinh đi vào cuộc sống lao động hoặc được tiếp tục đào tạo phù hợp với năng lực bản thân và nhu cầu của xã hội. Tuy vậy, trên thực tế thì hoạt động hướng nghiệp hiện nay chưa được các cấp quản lý giáo dục và các trường quan tâm đúng mức, chất lượng hoạt động hướng nghiệp chưa đáp ứng được yêu cầu của học sinh và xã hội, học sinh sau tốt nghiệp THCS chưa được chuẩn bị chu đáo để lựa chọn nghề nghiệp, lựa chọn hướng đi phù hợp với bản thân và yêu cầu của xã hội. Hệ quả của việc xem nhẹ tư vấn hướng nghiệp, phân luồng học sinh sau THCS là tình trạng bỏ học, gây lãng phí cho gia đình và xã hội. ABSTRACT Vocational orientation education is a very important mission in teaching program, it contributes positive to meet the society's requirement of human recourses, preparing for students to come into their labour life or training direct to suitable with themselves ability and meet the society's requirement. However, the truth activities vacational guidance of all levels of education managers and many high schools seem to pay less attention to hold career guidance classes for students nowadays; the quality of activites vocational are not ensured to meet the society's requirement and students. The students after graduated from
2. secondary schools not repair carefully to select their job, selection suitable job for themselves and society's requirement, consequently of not pay attention to advisory vocational guidance in secondary schools, meet the society's requirement of human resourses after graduated are drop out situation, to cause waste for family and society. 1. Khái niệm hƣớng nghiệp Tháng 10 - 1980, Hội nghị lần thứ 9 những người đứng đầu cơ quan giáo dục nghề nghiệp các nước xã hội chủ nghĩa họp tại La-ha-ba-na, thủ đô Cu Ba, đã thống nhất về khái niệm hướng nghiệp như sau: “Hướng nghiệp là hệ thống những biện pháp dựa trên cơ sở tâm lý học, sinh lý học, y học và nhiều khoa học khác để giúp đỡ HS chọn nghề phù hợp với nhu cầu xã hội, đồng thời thoả mãn tối đa nguyện vọng, thích hợp với những năng lực, sở trường và tâm sinh lý cá nhân, nhằm mục đích phân bố hợp lý và sử dụng có hiệu quả lực lượng lao động dự trữ có sẵn của đất nước”. Quan niệm mới về hướng nghiệp: “Hướng nghiệp (orientation) là một quá trình liên tục giúp đỡ mọi người suốt cả cuộc đời để họ thực hiện được dự án cá nhân cũng như nghề nghiệp của mình bằng cách xác định những mong muốn và năng lực của mình thông qua thông tin và tư vấn về thực tế thế giới công việc, sự phát triển của nghề nghiệp, thị trường lao động, thực tiễn kinh tế và nhu cầu trong đào tạo” (Sách trắng về Giáo dục và đào tạo ở Châu Âu). Trong giáo dục phổ thông, hướng nghiệp là một hình thức hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò. Với tư cách là hoat động dạy của thầy, hướng nghiệp được coi như là công việc của tập thể giáo viên (GV), tập thể sư phạm, có mục đích giáo dục học sinh (HS) trong việc chọn trường, chọn nghề; giúp HS tự quyết định nghề tương lai trên cơ sở phân tích khoa học về hứng thú, năng lực của bản thân với yêu cầu của nghề và nhu cầu nhân lực của các ngành sản xuất trong xã hội. 2. Thực trạng hoạt động hƣớng nghiệp (HĐHN) của huyện Bình Chánh Trong những năm qua, mặc dù HĐHN, dạy nghề cho HS ở huyện Bình Chánh có nhiều chuyển biến tích cực, đã đạt được những thành tựu ban đầu đáng
3. khích lệ, nhưng nhìn chung vẫn tồn tại nhiều bất cập, chưa đáp ứng được yêu cầu của xã hội. Hiệu quả của HĐHN trong nhà trường chưa cao như hiện nay là do nhiều nguyên nhân khách quan và chủ quan, chủ yếu là những nguyên nhân chính sau: - Nhận thức của các cấp Quản lý giáo dục, GV, cha mẹ HS (CMHS), HS và các tầng lớp khác chưa đúng, chưa phù hợp với mục tiêu đào tạo của ngành giáo dục, chưa đáp ứng được yêu cầu của HĐHN. Có tới 88,4% HS THCS được khảo sát muốn được tiếp tục học lên THPT, 9,2% HS dự định học nghề và TCCN, chỉ có 0,4% HS muốn được thôi học. Phụ huynh HS (PHHS) định hướng cho HS học THPT để sau này thi ĐH, CĐ chiếm tỷ lệ cao 93,0%, chỉ có 1,7% PHHS định hướng cho HS đi học nghề. - Đội ngũ CB, GV tham gia HĐHN còn quá thiếu về số lượng và yếu về chất lượng so với nhu cầu thực tế. Qua khảo sát đội ngũ GV trực tiếp HĐHN ở các trường THCS, tỷ lệ GV được đào tạo, tập huấn bài bản về HĐHN chưa cao. Hầu hết các trường không có GV chuyên trách hướng nghiệp mà chủ yếu là kiêm nhiệm. GV dạy hướng nghiệp chưa được học tập hoặc bồi dưỡng thường xuyên về chuyên môn, nghiệp vụ, chưa cập nhật được những thông tin mới nhất về nghề nghiệp và thị trường lao động nên việc dạy và học hướng nghiệp chưa đạt được mục tiêu đề ra. Có 36/119 (30,3%) GV trả lời đã được tham gia đào tạo bồi dưỡng, có 38/119 (31,9%) GV được tham gia nhưng không đầy đủ và 45/119 (37,8%) GV không được tham gia. - Việc thực hiện HĐHN trong nhà trường chưa được tiến hành kiểm tra đánh giá như những môn học khác nên tâm lý của đa số GV và HS là coi nhẹ hoạt động này. Sở GD&ĐT có nhiều văn bản, chỉ thị yêu cầu đẩy mạnh HĐHN trong nhà trường nhưng cũng chưa có kế hoạch kiểm tra, đánh giá tiến độ thực hiện một cách thường xuyên, liên lục để điều chỉnh hoạt động phù hợp với yêu cầu xã hội. - Thiếu sự phối kết hợp giữa các lực lượng xã hội và nhà trường trong quá trình thực hiện HĐHN.
4. 3. Một vài giải pháp cơ bản hƣớng nghiệp học sinh trung học cơ sở 3.1. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh và phụ huynh học sinh về hƣớng nghiệp Nhà trường nên trang bị bảng tin hướng nghiệp để cung cấp những thông tin thiết yếu cho HS, đặc biệt là mô hình đào tạo liên thông để HS THCS sớm định hướng được việc học tập tiếp theo của mình. Khuyến khích HS thành lập Câu lạc bộ nghề nghiệp để HS tự tìm hiểu thông tin về nghề và có cơ hội trải nghiệm sự phù hợp nghề của mình. Cần tổ chức họp CMHS lớp 9 vào thời điểm thích hợp để tư vấn về định hướng chọn lựa nghề nghiệp của HS, giúp PHHS tìm hiểu kế hoạch phân luồng sau THCS của huyện, gặp gỡ, trao đổi với đại diện các trường có đào tạo TCCN gần địa bàn huyện về ngành nghề đào tạo, nhu cầu tuyển dụng. Thành lập ban chỉ đạo tư vấn phân luồng để đẩy mạnh và triển khai hiệu quả đến từng cấp, xây dựng đề án PLHS sau THCS, lập kế hoạch thực hiện, chọn lựa các đơn vị liên thông từ TCCN lên CĐ, ĐH, định hướng nhiều con đường cho HS. Thông báo rộng rãi cho HS biết về các chế độ chính sách khi tham gia học nghề để khuyến khích HS vào TCCN, học nghề. 3.2. Thành lập Ban đại diện cha mẹ học sinh về hƣớng nghiệp Ban đại diện sẽ kết hợp với nhà trường để tổ chức những buổi tư vấn hướng nghiệp (TVHN) cho HS. Các thành viên trong Ban đang làm việc trong những ngành nghề khác nhau nên có thể giúp HS hiểu biết được nhiều ngành nghề trong xã hội. Kết hợp với GV chủ nhiệm (GVCN) cung cấp thêm cho PH nhiều thông tin như điểm, học lực, các phiếu thông tin về khả năng của HS. Liên hệ với những phụ huynh đang làm việc trong những ngành nghề tại các cơ sở, xí nghiệp gần địa bàn trường để HS được tham quan, thực tập. Vận động CMHS đóng góp tùy theo khả năng của phụ huynh, vận động cơ quan đơn vị mà CMHS đang làm việc để giúp nhà trường trang bị thêm một số cơ sở vật chất, trang thiết bị học tập hiện đại.
5. Vận động CMHS nên thường xuyên trao đổi với HS, phải biết được năng khiếu và đam mê của HS để chọn cách tác động giúp đỡ phù hợp. 3.3. Tăng cƣờng hoạt động kiểm tra và tổng kết đánh giá công tác hƣớng nghiệp (CTHN) Mỗi trường thành lập Ban hướng nghiệp và bố trí từ một đến ba CB, GV chuyên trách hoặc có thể là kiêm nhiệm để quản lý HĐHN ở nhà trường. Ban này có nhiệm vụ giúp hiệu trưởng xây dựng phương hướng, kế hoạch và tổ chức thực hiện, kiểm tra, tổng kết đánh giá HĐHN, dạy nghề và triển khai thực hiện nghiêm túc. Hàng tuần có giao ban để nắm thông tin về tình hình triển khai thực hiện. Hiệu trưởng tổ chức các buổi họp GVCN để rút kinh nghiệm, kết hợp HĐHN với các hoạt động ngoài giờ và hướng dẫn GVCN lập phiếu theo dõi hướng nghiệp cho HS, thống nhất phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả. Chỉ đạo các tổ trưởng chuyên môn kiểm tra việc thực hiện hướng nghiệp thông qua các bộ môn văn hóa của GV thông qua giáo án, dự giờ. Đánh giá kết quả học tập của HS sau tiết học hướng nghiệp và có chế độ khen thưởng xứng đáng đối với những GV đã tổ chức hướng nghiệp đạt kết quả tốt. Đối với hình thức ngoại khóa, tham quan, chiếu phim, có thể đánh giá HS qua việc viết bài thu hoạch, báo cáo. Đối với hình thức trao đổi, tư vấn, thảo luận cần cho HS trình bày quan điểm, nguyện vọng, đánh giá bằng vấn đáp hay cho HS tự đánh giá. Kiểm tra kế hoạch hoạt động của Đoàn thanh niên về các hoạt động tuyên truyền về hướng nghiệp. 3.4. Xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ, giáo viên làm công tác hƣớng nghiệp Tổ chức các khóa đào tạo ngắn hạn đào tạo về chuyên môn nghiệp vụ hướng nghiệp cho những người làm CTHN kiêm nhiệm, GVCN, GV dạy nghề. Cần bồi dưỡng cho GVCN những kiến thức về thông tin và phương pháp tổ chức sinh hoạt hướng nghiệp, về công tác thu thập và xử lý thông tin, kỹ năng trao
6. đổi, tư vấn, những hiểu biết về tâm lý học nghề nghiệp, năng lực tổ chức, phối hợp các lực lượng trong và ngoài nhà trường. Bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng, phương pháp hướng nghiệp cho đội ngũ GV dạy các môn văn hóa để lồng ghép ngay trong quá trình giảng dạy. Cần trang bị cho GV dạy nghề, GV dạy công nghệ kỹ năng sử dụng các phương tiện, thiết bị hỗ trợ hiện đại, kỹ năng sử dụng máy vi tính, máy chiếu, truy cập mạng internet; có chính sách đưa GV đi tham quan, làm việc tại các cơ quan, xí nghiệp để học tập, cập nhật kiến thức và kinh nghiệm thực tế. Trang bị cho Đoàn thanh niên những kiến thức cơ bản về hướng nghiệp để có thể kết hợp với GVCN phụ trách tổ chức các hoạt động văn hóa, tuyên truyền thường xuyên với tiêu chí phát huy năng lực hoạt động phong trào của HS. Bộ GD&ĐT cần chỉ đạo mục tiêu, yêu cầu, nhiệm vụ bồi dưỡng thống nhất trong toàn Ngành. Sở GD&ĐT cần xây dựng kế hoạch cụ thể, thành lập đội ngũ GV có kinh nghiệm, có tâm huyết trong CTHN để triển khai bồi dưỡng. Các trường sư phạm cần đào tạo thêm ngành CTHN để tạo ra một đội ngũ GV chuyên nghiệp. 3.5. Tăng cƣờng xã hội hóa cho công tác hƣớng nghiệp Nhà trường có trách nhiệm chủ động phối hợp với gia đình và xã hội để thực hiện mục tiêu, nguyên lý giáo dục nói chung và CTHN nói riêng. Thực hiện tốt giờ dạy hướng nghiệp và tổ chức tư vấn, hướng nghiệp cho HS một cách đầy đủ; giới thiệu, hướng dẫn HS tìm hiểu, tham khảo nhiều kênh thông tin khác nhau về ngành, nghề đào tạo, nhu cầu nguồn nhân lực hiện tại và tương lai. Mỗi cơ sở dạy nghề cần xác định danh sách doanh nghiệp, đơn vị là đối tác lâu dài trong việc tiếp nhận nguồn nhân lực đã được đào tạo. Có kế hoạch liên kết với các khu công nghiệp Lê Minh Xuân, Vĩnh Lộc, Tân Tạo và các khu công nghiệp khác gần địa bàn huyện nhằm nắm bắt thông tin về các ngành nghề đang có nhu cầu lao động cao. Mỗi doanh nghiệp là một đơn vị hướng nghiệp, thông qua việc tiếp nhận HS đến tham quan, thực tập, tạo điều kiện để HS lớp 9 được thường xuyên thăm các đơn vị sản xuất, tham quan thực tiễn.
7. Phối hợp với các trường phổ thông tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề về hướng học, hướng nghiệp, với mục đích giúp HS đánh giá đúng năng lực bản thân để lựa chọn hướng đi đúng đắn. CMHS phải biết được khả năng học tập, năng khiếu và đam mê của của HS; cần nuôi dưỡng, vun đắp cho HS lòng nhiệt tình, kích thích tính sáng tạo của HS để năng khiếu đó ngày càng phát triển. Ban đại diện CMHS kết hợp với nhà trường, GVCN lớp trong việc TVHN cho CMHS và HS. Hỗ trợ tài chính cho HS diện chính sách, cấp học bổng và miễn giảm học phí cho những HS nghèo có nguyện vọng học nghề. Thực hiện chương trình cho HS khó khăn vay vốn để học nghề và TCCN; vận động xã hội xây dựng quỹ hỗ trợ người học nghề, hỗ trợ trường đào tạo nghề. Chính quyền dự báo nhu cầu xã hội về đào tạo nghề để tăng quy mô với cơ cấu hợp lý trong phát triển đào tạo nghề, làm căn cứ để hướng nghiệp-phân luồng sau THCS, cung cấp thông tin liên quan đến hướng nghiệp, thông tin thị trường lao động cho GV, CMHS và HS. Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh có trách nhiệm phối hợp với nhà trường giáo dục thanh niên, HS; vận động đoàn viên, thanh niên gương mẫu trong học tập, rèn luyện, chuẩn bị tâm lý sẵn sàng để bước vào thị trường lao động trong tương lai. Thành quả của giáo dục là tạo ra đội ngũ lao động cho xã hội nên những cơ quan sử dụng lao động cần có nhiệm vụ hỗ trợ nhà trường trong quá trình đào tạo lao động. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Ban biên soạn Trung tâm Hỗ trợ Đào tạo và Cung ứng nhân lực Bộ GD&ĐT, Đổi mới hoạt động GDHN, TVHN cho học sinh THCS, Tài liệu tập huấn CBQL, GV hướng nghiệp các Trung tâm KTTH – HN, năm 2011. 2. Phạm Tất Dong (chủ biên), Hà Đễ, Phạm Thị Thanh, Trần Mai Thu, Giáo dục hướng nghiệp 9 (Sách giáo viên), Nhà xuất bản Giáo dục, năm 2005.
8. Xác nhận của cán bộ hƣớng dẫn:
9. BÀI BÁO KHOA HỌC THỰC HIỆN CÔNG BỐ THEO QUY CHẾ ĐÀO TẠO THẠC SỸ Bài báo khoa học của học viên có xác nhận và đề xuất cho đăng của Giảng viên hướng dẫn Bản tiếng Việt ©, TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HỒ CHÍ MINH và TÁC GIẢ Bản quyền tác phẩm đã được bảo hộ bởi Luật xuất bản và Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam. Nghiêm cấm mọi hình thức xuất bản, sao chụp, phát tán nội dung khi chưa có sự đồng ý của tác giả và Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh. ĐỂ CÓ BÀI BÁO KHOA HỌC TỐT, CẦN CHUNG TAY BẢO VỆ TÁC QUYỀN! Thực hiện theo MTCL & KHTHMTCL Năm học 2016-2017 của Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh.