Đề xuất một số biện pháp xây dựng môi trường học tập thân thiện-học sinh tích cực tại trường THPT dân tộc nội trú An Giang

Nội dung text: Đề xuất một số biện pháp xây dựng môi trường học tập thân thiện-học sinh tích cực tại trường THPT dân tộc nội trú An Giang

1. ĐỀ XUẤT MỘT SỐ BIỆN PHÁP XÂY DỰNG MÔI TRƯỜNG HỌC TẬP THÂN THIỆN- HỌC SINH TÍCH CỰC TẠI TRƯỜNG THPT DÂN TỘC NỘI TRÚ AN GIANG Lê Thị Thu Hồng Thực hiện lời dạy của Bác Hồ “Dù khó khăn đến đâu cũng phải tiếp tục thi đua dạy tốt và học tốt”, cùng với các các cuộc vận động như “Dạy tốt, học tốt”, “Nói không với tiêu cực trong thi cử và bệnh thành tích trong giáo dục”, “Mỗi thầy cô giáo là một tấm gương đạo đức, tự học và sáng tạo”, ngày 22/7/2008 Bộ Giáo dục và Đào tạo ra chỉ thị 40/2008/CT-BGDĐT phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong các trường phổ thông giai đoạn 2008-2013. Trường THPT Dân Tộc Nội Trú An Giang là trường chuyên biệt có hai cấp học THCS và THPT dành cho học sinh dân tộc Khmer sống trên địa bàn tỉnh An Giang. Một số em ở trong khu nội trú để học tập và sinh hoạt. Do điều kiện sống và học tập còn gặp nhiều khó khăn và ý thức nâng cao tri thức còn thấp nên các em chưa phát huy được tính tích cực, chủ động trong học tập và trong sinh hoạt. Bài viết này xin đề xuất một số biện pháp xây dựng môi trường học tập thân thiện- học sinh tích cực tại trường THPT Dân Tộc Nội Trú An Giang, nhằm tạo cho học sinh môi trường học tập sao cho đối với mỗi học sinh thì mỗi ngày đến trường là một ngày vui, để nhà trường trở thành ngôi nhà thứ hai mà học sinh muốn luôn gắn bó. 1. Cơ sở của xây dựng môi trường học tập thân thiện - Môi trường học tập là tập hợp những yếu tố không gian, nhân lực, vật lực và tài lực, tạo ra những điều kiện thuận lợi cho việc học tập đạt kết quả tốt. - Trường học thân thiện là trường học có chất lượng tốt đáp ứng được các yêu cầu như: đảm bảo giáo dục hoà nhập, hiệu quả giáo dục cao, có môi trường an toàn lành mạnh, đảm bảo bình đẳng giới, có sự tham gia của trẻ em, gia đình và cộng đồng. - Môi trường học tập thân thiện hay trường học thân thiện đều chứa nội hàm là môi trường mà học sinh cảm thấy an toàn về thể chất, an tâm về tình cảm và tâm lý, tạo điều kiện tiếp cận không gian bên ngoài cũng như bên trong để học sinh có hứng thú học tập, thoải mái; giúp học sinh chủ động, tích cực, khám phá khả năng, có trách nhiệm vào quá trình học tập và phát triển toàn diện với sự hỗ trợ của người lớn. 1
2. Xây dựng môi trường học tập thân thiện là mô hình trường do UNICEF đề xướng từ những thập kỷ cuối của thế kỷ XX và được phát triển rộng rãi ở rất nhiều quốc gia với những nội dung cụ thể như: khắc phục tính thiếu sáng tạo của học sinh và sự xa rời giữa việc học tập ở nhà trường với thực tế cuộc sống tại Trung Quốc; tăng cường các chương trình trau dồi tính nhân văn, sáng tạo tại Hàn Quốc; kế hoạch cải cách giáo dục cầu vồng 7 ưu tiên tại Nhật Bản; tạo sự thoải mái, rèn kỹ năng sống cho học sinh thông qua mô hình hoạt động các câu lạc bộ ngoại khóa, tham gia cộng đồng tại Singapore; Tại Việt nam, Bộ Giáo dục và Đào tạo phát động phong trào thi đua xây dựng trường học thân thiện- học sinh tích cực giai đoạn 2008-2013 với 5 nội dung: Xây dựng trường, lớp xanh, sạch, đẹp; Dạy và học có hiệu quả, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi của học sinh ở mỗi địa phương, giúp các em tự tin trong học tập; tổ chức các hoạt động tập thể; Rèn luyện kỹ năng sống cho học sinh; Học sinh tham gia tìm hiểu, chăm sóc và phát huy giá trị các di tích lịch sử, văn hóa, cách mạng ở địa phương. 2. Đề xuất một số biện pháp xây dựng môi trường học tập thân thiện- học sinh tích cực tại trường THPT Dân Tộc Nội Trú An Giang 2.1. Biện pháp tăng cường tổ chức sinh hoạt tập thể cho học sinh a. Mục đích và ý nghĩa - Tạo bầu không khí thân thiện, cởi mở, để học sinh (HS) được lắng nghe, chia sẻ, hòa nhập, hứng thú trong mỗi hoạt động; rèn luyện ý thức tổ chức kỷ luật, đoàn kết; rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng tổ chức; làm tăng thêm sự hiểu biết của HS trên nhiều lĩnh vực về kiến thức và thái độ. - Tăng cường sự hiểu biết của GV đối với HS, sự hiểu biết của HS đối với HS. - Tạo sự gắn bó, đoàn kết HS với nhau, với GV, với nhà trường và cộng đồng. b. Nội dung và cách thực hiện Các hình thức hoạt động phải phong phú để đáp ứng được yêu cầu giáo dục cho HS. Người tổ chức có thể là cán bộ Đoàn- Đội, GV chủ nhiệm hay là GV bộ môn, đặc biệt là Ban Quản lý nội trú, có thể thực hiện ở nhiều thời điểm, địa điểm khác nhau. Tổ chức nhiều lần để có cơ hội cho nhiều HS tham gia hơn. Các hoạt động tập thể nên được tổ chức theo các chủ điểm và tập trung vào những nội dung sau: - Tổ chức cho HS sinh hoạt các bài hát truyền thống và các bài hát sinh hoạt cộng đồng: Trang bị cho HS các bài hát ca ngợi tình yêu quê hương đất nước, ca ngợi Đảng và Bác Hồ, các bài hát vui chơi tập thể, nhằm giúp các em cảm nhận sâu sắc 2
3. tình yêu thương đất nước, yêu giá trị truyền thống cách mạng, giá trị bản thân, giúp các em có thể hòa nhập một cách tự tin với bạn bè dù ở bất cứ môi trường nào. - Tổ chức các hoạt động văn nghệ, thể thao: Các hoạt động văn nghệ giúp HS phát triển óc nghệ thuật, thẫm mỹ, có thể thư giản sau giờ học. Các hoạt động thể thao giúp HS có ý thức rèn luyện cơ thể khỏe mạnh, rắn chắc, giúp các em có ý chí phấn đấu vượt qua những thử thách, có tinh thần đồng đội. có thể tổ chức dưới hình thức câu lạc bộ hoặc các hoạt động chào mừng các ngày lễ lớn 20/11, 26/3, 30/4, 15/5, : Văn nghệ: thành lập các câu lạc bộ “Tiếng hát học đường” với các bạn có năng khiếu là thành viên, tổ chức hàng tuần hoặc hàng tháng, hướng dẫn HS tập hát các bài hát theo chủ điểm hàng tháng trong nhà trường; tổ chức cho HS tham gia thi hát Karaoke vào cuối tuần hoặc cuối tháng; tổ chức các hội thi “Tiếng hát học đường” để chào mừng các ngày lễ trong năm học; Hoạt động văn nghệ cũng có thể tổ chức với quy mô lớn như tổ chức các buổi công diễn để thành lập các quỹ khuyến học, giúp các bạn HS có hoàn cảnh khó khăn, vượt khó học giỏi. Thể thao: Tổ chức các phong trào giữ gìn và rèn luyện thân thể như thành lập các câu lạc bộ (câu lạc bộ đi bộ đến trường, câu lạc bộ thể dục buổi sáng, câu lạc bộ các môn năng khiếu như cầu lông, bóng bàn, bóng chuyền, ); tổ chức cho HS tham gia thi đấu thể thao thi đua chào mừng các ngày lễ lớn, - Tổ chức các trò chơi tập thể lồng ghép hướng dẫn rèn luyện kỹ năng sống: Hướng dẫn HS các kỹ năng cơ bản quan trọng như kỹ năng tự học, kỹ năng giao tiếp, ứng xử có văn hoá, kỹ năng làm việc nhóm, trình bày ý tưởng trước đám đông, kỹ năng phòng tránh các cám dỗ, tệ nạn xã hội, Có thể tổ chức bằng các hình thức như đố vui, rung chuông vàng hay tổ chức các đội của từng lớp/ khối thi đấu với nhau giải quyết các tình huống trong các buổi sinh hoạt tuyên truyền, dã ngoại, ; tổ chức riêng biệt hoặc lồng ghép vào những buổi sinh hoạt chủ nhiệm, sinh hoạt Đoàn- Đội, 2.2. Biện pháp tăng cường tổ chức cho học sinh tham gia các trò chơi dân gian a. Mục đích và ý nghĩa - Trò chơi dân gian góp phần nuôi dưỡng, bồi đắp tình yêu quê hương đất nước. Giữ gìn và phát triển trò chơi dân gian là yếu tố hình thành bản sắc văn hoá dân tộc, nuôi dưỡng thế giới tinh thần. Đây là phương tiện giúp HS phát triển tình cảm, đạo đức, tình đoàn kết, mở rộng nhận thức, tình yêu thiên nhiên, quê hương đất nước, góp phần giáo dục các em về truyền thống văn hoá cộng đồng của dân tộc Việt Nam. 3
4. - Trò chơi dân gian giúp HS rèn luyện sức khỏe, khéo léo, có thói quen và kỹ năng làm việc cá nhân, làm việc nhóm, giúp các em hoạt bát, hoà đồng, thân thiện, đoàn kết, có kỹ năng ứng xử văn hóa, hợp lý với các tình huống trong cuộc sống, tạo thêm nhiều đức tính tốt đẹp, phòng tránh các tệ nạn xã hội, bạo lực học đường, - Học sinh có nhu cầu thiết yếu là vận động, giải trí sau giờ học. Nhà trường tổ chức những hoạt động giải trí lành mạnh giúp HS có những phút vui chơi thoải mái tạo thêm hứng thú học tập, giúp HS tránh sa đà vào các tệ nạn ngoài xã hội. b. Nội dung và cách thực hiện Xét về góc độ giáo dục, trò chơi dân gian có thể chia thành bốn nhóm: 1. Loại trò chơi vận động: kéo co, đẩy gậy, tập tầm vông, lò cò, bịt mắt bắt dê giúp tăng cường sức khỏe, thể chất cho học sinh. 2. Loại trò chơi học tập: điển hình là chơi cờ lá, cờ lật, chơi ô ăn quan, giúp phát triển trí tuệ, dạy cho người chơi biết quan sát, tính toán. 3. Loại trò chơi sáng tạo: học sinh có thể làm nên những đồ vật bằng vật liệu trong thiên nhiên như xếp hình, nặn hình các con vật, mô hình, bằng giấy màu, lá dừa, đất sét, giúp người chơi khéo tay, phát huy sáng kiến, năng khiếu thẩm mỹ . 4. Loại trò chơi mô phỏng: bắt chước cách tổ chức, sinh hoạt của người lớn như đánh trận, làm nhà, nấu ăn, mua bán giúp người chơi HS học được cách ứng xử của người lớn để chuẩn bị làm người sau này. - Tổ chức các trò chơi dân gian một cách đa dạng, phong phú, phù hợp với từng đối tượng. Đối với HS THPT: tổ chức các trò chơi rèn luyện sức khỏe, mang tính sáng tạo, vận dụng kiến thức khoa học kỹ thuật kết hợp với truyền thống văn hóa Đối với HS THCS: do đặc điểm tâm lý lứa tuổi các em còn ngây thơ hồn nhiên nên có thể tổ chức cho cho các em tham gia các trò chơi vận động, sáng tạo đơn giản, ; tổ chức phải đều đặn hàng ngày, hàng tuần hoặc hàng tháng, vào các lễ hội hay các buổi sinh hoạt dưới cờ tùy theo tình hình thực tế để tạo điều kiện cho tất cả HS có thể tham gia. 2.3. Biện pháp phát huy vai trò của bộ phận Đoàn- Đội trong hoạt động giáo dục rèn luyện kỹ năng sống thông qua công tác tư vấn cho học sinh a. Mục đích và ý nghĩa - Học sinh ở lứa tuổi vị thành niên có nhiều ước mơ hoài bão, muốn tự khẳng định mình nhưng còn thiếu kinh nghiệm và kỹ năng sống, khi thành công thì dễ bốc đồng, thất bại lại dễ chán nản, mất phương hướng, có những hành vi không phù hợp. 4
5. Tư vấn học đường là hình thức trợ giúp đắc lực, giúp HS tự điều chỉnh những suy nghĩ, vượt qua những khó khăn nảy sinh trong học tập, trong các mối quan hệ với bạn bè, thầy cô giáo, người thân , kịp thời tránh được những hậu quả đáng tiếc. - Trong nhà trường, Đoàn- Đội là bộ phận quan trọng hỗ trợ GVBM và GVCN trong công tác quản lý HS, nắm sâu sát thông tin HS qua nhiều kênh thông tin khác nhau, đây là điều kiện thuận lợi để bộ phận Đoàn- Đội tổ chức hoạt động tư vấn có hiệu quả nhằm trang bị, bổ sung thêm kiến thức kỹ năng sống cho HS để giúp các em có thể tự giải quyết các vấn đề bằng chính nội lực của mình. b. Nội dung và cách thực hiện - Tổ tư vấn lắng nghe những tâm tư, nguyện vọng của HS, thấu hiểu, chia sẻ, hướng dẫn động viên các em vượt qua khó khăn; chủ động xóa bỏ khoảng cách với người được tư vấn, lựa chọn những ngôn từ thích hợp, tránh làm tổn thương các em. - Lập hồ sơ tư vấn để nắm bắt thông tin cá nhân, đặc điểm tâm sinh lý, các mối quan hệ, những nhu cầu riêng biệt của HS. Tìm hiểu các tài liệu liên quan: học bạ, sơ yếu lí lịch, nhận xét của GVCN cũ, tìm hiểu thông qua quan sát trực tiếp, trao đổi, phối hợp với các bộ phận khác để nắm được toàn diện tình hình. Đúc kết các tình huống thường gặp, tìm ra cách tiếp cận, giải quyết có hiệu quả nhất, dùng phương pháp tác động phù hợp, khuyến khích ý thức tự điều chỉnh, tự giáo dục ở mỗi HS. - Dựa trên các nguồn thông tin, tìm cách tiếp cận, đối xử linh hoạt khéo léo, thuyết phục bằng những lời lẽ chân thành để tác động tới nhận thức và tình cảm của HS. Qua đó, lựa chọn một số vướng mắc HS thường gặp để tổ chức các buổi sinh hoạt, báo cáo chuyên đề, lồng ghép giáo dục kỹ năng sống. - Nhà tư vấn có nhiều vai trò khác trong quan hệ liên nhân cách với HS: như người mẹ, người cha, người anh, người chị, người bạn thân thiết của HS. Tạo cho các em niềm tin khi gặp vướng mắc thì tìm đến ngay tổ tư vấn để định hướng kịp thời, tránh những quyết định sai lầm khi các em không tự tin trải lòng mình với người khác. Kết luận Xây dựng môi trường học tập thân thiện để trong đó học sinh nâng cao được tính tích cực trong mọi hoạt động là rất cần thiết trong giai đoạn hiện nay. Học sinh cần được học trong tâm trạng thoải mái, vui thích nhất. Đây là điều kiện tốt nhất để học sinh phát huy tối đa khả năng học tập chủ động sáng tạo của mình. Bên cạnh đó, có thể hình thành, rèn luyện các kỹ năng cần thiết để phát triển một cách toàn diện. 5
6. Tóm tắt Môi trường học tập thân thiện là một mô hình do quỹ nhi đồng liên hợp quốc đề xướng, xây dựng và triển khai từ vài thập kỉ qua và đã thu được những kết quả tốt đẹp. Ở Việt Nam, Bộ Giáo Dục và Đào Tạo đã chính thức phát động phong trào “Xây dựng trường học thân thiện học sinh tích cực” giai đoạn 2008-2013 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác giáo dục. Phong trào này được hưởng ứng ở nhiều trường phổ thông trong cả nước và đã đạt được những thành công nhất định. Summary Friendly Learning Environment is a model that was initiated, developed and has been deployed in many countries by UNICEF for some decades and has obtained some good results. In Vietnam, the Ministry of Education and Training has officially launched the movement “Building friendly schools and active students” from 2008 to 2013 to promote students more active, improve the quality and effectiveness of education. Many schools throughout the country have supported this movement and have achieved certain success. Tài liệu tham khảo 1. Bộ Giáo Dục và Đào Tạo (2008), Chỉ thị số 40/2008/CT-BGDĐT về việc phát động phong trào thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” trong các trường phổ thông giai đoạn 2008-2013. 2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2008), Sổ tay Trường học thân thiện, học sinh tích cực 2008-2013, NXB Giáo Dục. 3. Lục Thị Nga (2008), Chuyên đề mô hình trường học thân thiện học sinh tích cực. 4. Nguyễn Thanh Bình (2007), Giáo trình Giáo dục kỹ năng sống, Nhà xuất bản Đại học Sư Phạm Hà Nội. 5. Bùi Hiền, Nguyễn văn Giao, Nguyễn Hữu Quỳnh, Vũ Văn Tảo (2001), Từ điển Giáo dục học, NXB Từ điển bách khoa, Hà Nội. TP. Hồ Chí Minh, Ngày 27 tháng 10 năm 2012 Xác nhận của giáo viên hướng dẫn PGS.TS. LÊ THỊ HOA 6
7. - Trò chơi dân gian thường diễn ra ngoài trời, luôn gắn bó với môi trường tự nhiên, giúp các em hòa đồng với thiên nhiên, với mối quan hệ tác động qua lại giữa các thành tố trong môi trường, giúp các em hiểu biết và yêu quý thiên nhiên hơn, giúp các em để lại những ký ức đẹp của những tháng ngày ngồi trên ghế nhà trường. - Trò chơi dân gian thường đơn giản, dễ chơi, vật dụng dễ kiếm, không tốn kém, có thể tổ chức dể dàng ở sân trường, bãi cỏ, thậm chí trong lớp học. - Cán bộ tư vấn có trách nhiệm tự trang bị, cập nhật cho mình kiến thức về sự phát triển tâm sinh lý của HS để tăng khả năng nắm bắt, phát hiện những nhu cầu của HS, hiểu biết về giới hạn trong từng thời kỳ phát triển của thanh thiếu niên. Bên cạnh đó, cần trau dồi thêm kiến thức, thái độ và kỹ năng về công tác tư vấn. Ngoài ra, cần phối hợp với GVCN cùng tham gia tổ tư vấn vì GVCN là người trực tiếp quản lý từng đơn vị lớp, sâu sát với HS, có những thông tin kịp thời hơn. 7
8. Thi đua “Xây dựng trường học thân thiện, học sinh tích cực” nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục toàn diện, tạo điều kiện thuận lợi cho mỗi học sinh phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo trong học tập, năng động, linh hoạt và có những kỹ năng cần thiết trong cuộc sống. Mục đích chủ yếu của việc xây dựng trường học thân thiện là tạo nên môi trường giáo dục toàn diện cả về thể chất lẫn tinh thần, tạo sự an toàn, bình đẳng, hứng thú cho học sinh trong học tập, góp phần đảm bảo quyền được đi học và học hết cấp của học sinh; nâng cao chất lượng giáo dục trên cơ sở tập trung mọi nỗ lực của nhà trường vì người học, với các mối quan hệ thân thiện và tinh thần dân chủ. 8
9. BÀI BÁO KHOA HỌC THỰC HIỆN CÔNG BỐ THEO QUY CHẾ ĐÀO TẠO THẠC SỸ Bài báo khoa học của học viên có xác nhận và đề xuất cho đăng của Giảng viên hướng dẫn Bản tiếng Việt ©, TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HỒ CHÍ MINH và TÁC GIẢ Bản quyền tác phẩm đã được bảo hộ bởi Luật xuất bản và Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam. Nghiêm cấm mọi hình thức xuất bản, sao chụp, phát tán nội dung khi chưa có sự đồng ý của tác giả và Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh. ĐỂ CÓ BÀI BÁO KHOA HỌC TỐT, CẦN CHUNG TAY BẢO VỆ TÁC QUYỀN! Thực hiện theo MTCL & KHTHMTCL Năm học 2016-2017 của Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh.