Đề tài Thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May (Phần 1)

Nội dung text: Đề tài Thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May (Phần 1)

1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ĐỀ TÀI NCKH CẤP TRƯỜNG THIẾT KẾ PHẦN MỀM TỪ ĐIỂN CHUYÊN NGÀNH DỆT - MAY MÃ SỐ: T2010 - 42 NGƯỜI CHỦ TRÌ: Th.S NGUYỄN TUẤN ANH S K C 0 0 3 0 7 3 THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH, THÁNG 11/2010
2. Đề tài Thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC SƢ PHẠM KỸ THUẬT TP.HCM KHOA CÔNG NGHỆ MAY VÀ THỜI TRANG ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CẤP TRƢỜNG THIẾT KẾ PHẦN MỀM TỪ ĐIỂN CHUYÊN NGÀNH DỆT-MAY Mã số: T2010-42 Chủ nhiệm đề tài: ThS. Nguyễn Tuấn Anh TP.HCM, 11/2010 Trang 1
3. Đề tài Thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May MỤC LỤC TÓM TẮT ĐỀ TÀI CHƢƠNG 1: ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1. Lịch sử hình thành từ điển Anh-Việt. 1.1.1. Lịch sử từ điển tiếng Anh. 1.1.2. Lịch sử từ điển tiếng Việt. 1.2. Định nghĩa từ điển. 1.3. Phân loại từ điển. 1.4. Sự cấp thiết của việc nghiên cứu biên soạn từ điển chuyên ngành Dệt May. 1.5. Cách tiếp cận của đề tài. 1.6. Phương pháp nghiên cứu của đề tài. 1.7. Phạm vi nghiên cứu. 1.8. Kế hoạch nghiên cứu. 1.9. Một số khó khăn khi thực hiện đề tài. CHƢƠNG 2: NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 2.1. Cơ sở lựa chọn ngôn ngữ lập trình Visual Basic .Net thiết kế từ điển Dệt-May. 2.2. Giới thiệu giao diện VB.Net. 2.3. Thiết kế giao diện chương trình. 2.2.1. Giao diện chính (FrInterface). 2.2.2. Giao diện cập nhật từ (FrEdit). 2.2.3. Giao diện tìm từ theo chủ đề (FrTopic). 2.2.4. Giao diện khác. 2.3. Giải thuật các chức năng của từ điển. 2.3.1. Giải thuật tải dữ liệu 2.3.2. Giải thuật tra từ. 2.3.2.1. Mô tả hoạt động tra từ: 2.3.2.2. Code tra từ: 2.3.3. Giải thuật cập nhật dữ liệu. 2.3.4. Một số giải thuật khác. 2.4. Đóng gói và xuất bản chương trình. CHƢƠNG 3: KẾT LUẬN - ĐỀ NGHỊ 3.1. Kết quả khảo sát tính ứng dụng của từ điển. 3.2. Kết luận chung. 3.3. Đề nghị. TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC Trang 2
4. Đề tài Thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May TÓM TẮT ĐỀ TÀI Tên đề tài: Nghiên cứu thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May Mã số: T2010-42. Chủ nhiệm đề tài: ThS. Nguyễn Tuấn Anh Tel: 0909275479 Email: anhahieu@gmail.com. Cơ quan chủ trì đề tài: Khoa Công nghệ May và Thời trang Cá nhân phối hợp thực hiện: ThS. Nguyễn Ngọc Châu, thành viên, chuyên viên tư vấn. ThS. Hồ Thị Thục Khanh, thành viên, chuyên viên tư vấn. KS. Phạm Thị Hà, thành viên, thư ký. Thời gian thực hiện: 01 năm. 1. Mục tiêu. - Tìm giải pháp thiết kế chương trình từ điển chuyên ngành Dệt-May phù hợp, có tính ứng dụng cao, sử dụng thân thiện. - Cung cấp cơ sở dữ liệu chuyên ngành, phục vụ công tác học tập nghiên cứu của sinh viên và cán bộ chuyên trách ngành Dệt-May tại Việt Nam. - Tổng hợp, soạn thảo và dịch các thuật ngữ chuyên ngành Dệt-May từ tiếng Anh sang tiếng Việt và ngược lại. 2. Nội dung chính. 1) Cơ sở lựa chọn ngôn ngữ lập trình Visual Basic .Net thiết kế từ điển Dệt-May. 2) Giới thiệu giao diện VB.Net. 3) Thiết kế giao diện chương trình. a) Giao diện chính. b) Giao diện cập nhật từ. c) Giao diện tìm từ theo chủ đề. d) Giao diện khác. 4) Giải thuật các chức năng của từ điển. a) Giải thuật tải dữ liệu. b) Giải thuật tra từ. c) Giải thuật cập nhật dữ liệu. d) Một số giải thuật khác. 5) Đóng gói và xuất bản chương trình. 6) Khảo sát tính ứng dụng của từ điển. 3. Kết quả chính đạt được. - Đưa ra giải pháp thiết kế phù hợp chương trình từ điển chuyên ngành Dệt-May bằng ngôn ngữ lập trình Visual Basic .Net. - Chạy thử ứng dụng nền hệ điều hành Windows, với một số chức năng như sau: Trang 3
5. Đề tài Thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May + Tra thuật ngữ từ tiếng Anh sang tiếng Việt, từ tiếng Việt sang tiếng Anh và từ tiếng Anh sang tiếng Anh. + Cho phép cập nhật dữ liệu vào từ điển từ người sử dụng nhằm bổ sung, thay đổi dữ liệu phù hợp với điều kiện thực tế của ngành Dệt-May. + Giới thiệu một số bài học, hình ảnh, phim nhằm minh họa cho các thuật ngữ có trong từ điển. - Cung cấp số lượng lớn từ vựng chuyên ngành ở hai dạng tiếng Anh và tiếng Việt tổng hợp từ nhiều nguồn tài liệu khác nhau. 4. Điểm mới. - Là phần mềm từ điển đầu tiên về lĩnh vực Dệt-May ở Việt Nam, có thể đáp ứng nhanh nhu cầu tra tìm thông tin chuyên ngành, mang tính ứng dụng cao và đặc biệt được thực hiện bởi chính những người am hiểu về lĩnh vực này. - Cung cấp số lượng thuật ngữ chuyên ngành Dệt-May dạng Anh-Việt đầy đủ nhất được tổng hợp từ nhiều tài liệu hiện có trong nước và biên dịch từ nước ngoài thông qua các chuyên gia có kinh nghiệm. 5. Địa chỉ ứng dụng. Đối tượng sử dụng chương trình từ điển Dệt-May là: - Sinh viên ngành Dệt, May, Thời trang và một số ngành liên quan đến các chuyên ngành này. - Giáo viên, giảng viên đảm nhận các môn học thuộc chuyên ngành Dệt-May-Thời trang tại các trường đại học, cao đẳng, trung học chuyên nghiệp trên cả nước. - Nhân viên, cán bộ chuyên trách đang làm việc tại các công ty, xí nghiệp trong lĩnh vực Dệt-May-Thời trang. Trang 4
6. Đề tài Thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May CHƢƠNG 1 ĐẶT VẤN ĐỀ 1.1. Lịch sử hình thành từ điển Anh-Việt. 1.1.1. Lịch sử từ điển tiếng Anh. Trong tiếng Latin có từ “diccionarius” có nghĩa là “sƣu tập các từ”. Khoảng năm 1225, một thầy giáo người Anh tên là John Garland đã tuyển tập một số từ tiếng Latin vào “diccionarius” để bắt buộc các học sinh của mình phải học thuộc. Tên gọi của cuốn từ điển giải nghĩa tiếng Anh cũng bắt nguồn từ đây. Hơn 300 năm trước trên trái đất chưa hề có bất kỳ một cuốn từ điển tiếng Anh nào. Phần lớn các từ điển ở nước Anh được viết ra nhằm giúp đỡ mọi người học tiếng Latin. Những quyển từ điển như vậy thông thường có những cái tên rất giàu hình ảnh như “khu vườn từ ngữ”. Phải đến năm 1552, cuốn từ điển tiếng Anh đầu tiên mới thực sự ra đời. Tác giả của nó là ông Richard Haloet và có tên Latin rất dài “Absedarium Anglico - Latinium pro Tirunculus”. Sự khác biệt của nó so với những cuốn từ điển khác là ở đây người ta giải nghĩa các từ bằng tiếng Anh rồi sau đó mới dịch sang tiếng Latin. “Absedarium” được coi là quyển từ điển giải nghĩa đầu tiên của tiếng Anh gồm 26.000 từ. Lúc bấy giờ ai ai cũng biết đến cuốn từ điển này tuy giá của nó rất đắt, để đông đảo nhân dân có thể sử dụng được người ta đã soạn một cuốn từ điển mới ít từ hơn, dễ hiểu hơn và in với số lượng lớn, giá thành hạ. Vào thời bấy giờ các tác giả không chủ trương đưa hết tất cả các từ có trong tiếng Anh vào từ điển mà họ chỉ giải thích nghĩa của những từ khó nhất. Quyển từ điển giải nghĩa tiếng Anh đầu tiên (có tên tiếng Anh chứ không phải tên Latin) được ra đời vào năm 1623 của tác giả Henry Cokerem. Bắt đầu từ năm 1807 ở Mỹ ông N.Webster đã bắt đầu biên soạn một bộ từ điển đồ sộ gồm 12.000 nghìn từ và 40.000 chú thích và cho tới năm 1828 mới hoàn thành và xuất bản.Trước Webster chưa có ai làm nổi công việc vĩ đại ấy. Ngoài việc biên soạn ông còn làm thêm một việc nữa là đơn giản hoá chính tả của một số từ khó. Chính vì vậy mà sau này ta thấy tiếng Anh và tiếng Mỹ (English và American English) có những điểm khác nhau. 1.1.2. Lịch sử từ điển tiếng Việt. Người ta thường nhắc đến cuốn “An Nam dịch ngữ” được biên soạn vào thế kỷ 15-16 (soạn vào thời nhà Minh (Trung Quốc) là cuốn từ điển tiếng Việt đầu tiên ở Việt Nam. Tuy nhiên, mãi đến thế kỷ thứ 17, cuốn từ điển tiếng Việt đầu tiên được sắp xếp theo mục từ chữ cái ABC dạng tam ngữ Việt-Bồ-La (Tiếng Việt - Bồ Đào Nha - Latin). Tên Latin của từ điển này là “Dictionarium Annamiticum Lusitanum et Latinum” đã được Alexandre de Rhodes biên soạn sau khi ông ở Việt Nam 12 năm và được in tại Roma vào năm 1651. Từ điển Việt-Bồ-La với 8.000 mục từ lấy ý tưởng từ hai tác phẩm đã mất tích trước đó là từ điển Việt-Bồ của Gasparal de Amoral và từ điển Bồ-Việt của Antoine Barbosa. Cuốn từ điển Việt-Bồ-La này còn có một tóm tắt ngữ pháp tiếng Việt (Brevis Declaratio) và cách thức phát âm đương thời. Tiếp đó là cuốn từ điển Việt- Latin của Pierre Pigneaux (thường gọi là Pigneaux de Béhaine - tên Việt là Bi Nhu) có tên là “Vocabularium Annamitico-Latinum” (tạm dịch là Từ vựng Việt-La) và cuốn sau đó được phát triển lên bởi Taberd. Trang 5
7. Đề tài Thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May Kể từ đó đến nay, chỉ tính riêng những từ điển về tiếng Việt, liên quan đến tiếng Việt, được biên soạn bằng tiếng Việt, được dịch ra tiếng Việt, theo thống kê của các nhà nghiên cứu, đã có khoảng hơn 1.000 đầu từ điển. Trong số các từ điển nêu trên, phải tính đến số lượng đáng kể những từ điển đối chiếu song ngữ “Việt- ngoại ngữ, ngoại ngữ - Việt” như các từ điển Pháp - Việt, Nga - Việt, Anh - Việt, Trung - Việt, Việt - Anh, Việt - Pháp, Việt - Nga, Việt - Trung, v.v Mảng từ điển liên quan đến tiếng Việt cũng rất được chú trọng; đã có khoảng hơn 50 đầu từ điển tiếng Việt các loại, bao gồm từ điển giải thích, từ điển chính tả, từ điển thành ngữ, tục ngữ; từ điển đồng nghĩa, trái nghĩa, v.v Về các thứ tiếng của các dân tộc thiểu số anh em, đã biên soạn được một số cuốn Từ điển như Từ điển Hrê-Việt-Anh, Từ điển Katu-Anh-Việt, Từ điển Mèo-Việt, Từ điển Tày Nùng-Việt, Từ điển Thái-Việt, v.v Cùng với sự phát triển của khoa học kĩ thuật, các loại từ điển chuyên ngành và từ điển thuật ngữ đối chiếu (Việt-ngoại ngữ) cũng ngày càng phát triển. Cho đến đã có hơn 200 đầu từ điển thuật ngữ các loại, thuộc rất nhiều lĩnh vực khoa học tự nhiên và xã hội. Các loại từ điển này đã có vai trò quan trọng trong việc phục vụ học tập, nghiên cứu của học sinh, sinh viên, giáo viên và các nhà khoa học. Cho đến nay, ở nước ta chưa thật sự hình thành một chuyên ngành “Từ điển học”, mới có những nhà từ điển thực hành chứ chưa có được những nhà khoa học là chuyên gia về lý thuyết từ điển học. Nhiều cuốn từ điển đã in ra, do chỗ chỉ được biên soạn dựa trên cơ sở kinh nghiệm và sự cần mẫn của tác giả, thiếu hẳn cơ sở lí luận cần thiết, nên chất lượng không cao. Đáng quan ngại hơn là có khá nhiều từ điển hiện nay được tổ chức biên soạn vội vã, nội dung cóp nhặt, sao chép từ các cuốn từ điển khác, chất lượng thấp, sai sót nhiều, gây tác hại cho người tra cứu. Điều này cho thấy, việc nghiên cứu các vấn đề lí luận và phương pháp luận cùng với việc biên soạn từ điển, nhất là các từ điển loại lớn, cần phải được tổ chức một cách nghiêm túc và khoa học tại cơ sở chuyên môn có uy tín cao về khoa học từ điển. Do xu hướng toàn cầu hóa, nhiều quốc gia đầu tư vào Việt-Nam, nhu cầu giao thiệp với người nước của người Việt Nam là rất lớn. Tiếng Anh là một ngôn ngữ được sử dụng chủ yếu trong các hoạt động thương mại, du lịch, nghiên cứu trên thế giới, do vậy các từ điển Anh-Việt, Việt-Anh xuất hiện ngày càng nhiều. 1.2. Định nghĩa từ điển. Theo GS. Nguyễn Văn Tu tác giả cuốn “Từ vựng học tiếng Việt hiện đại” (NXB Giáo dục, 1968, tr.269) thì "Từ điển là những tập sách tập hợp vốn từ vựng của một ngôn ngữ, xếp theo vần, theo đề tài hoặc theo nét, v.v có giải nghĩa các từ và có chú thích cần thiết về chính tả, ngữ pháp, ngữ âm, tu từ học v.v ". Ngoài ra còn có một số định nghĩa khác về từ điển như [7]: - Theo O.X. Ahmanova (Nga): Từ điển là sách miêu tả một cách hệ thống tổng thể các từ của một ngôn ngữ. - Theo V.G. Gak (Đại Bách khoa Toàn thư Xô Viết, xuất bản lần thứ 3): Từ điển là tập hợp từ (đôi khi cả hình vị hoặc cụm từ) sắp xếp theo trật tự nhất định, được dùng làm cẩm nang giải thích nghĩa của các đơn vị miêu tả, cung cấp các thông tin khác nhau về Trang 6
8. Đề tài Thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May các đơn vị đó hay dịch sang ngôn ngữ khác. Hoặc cung cấp các thông tin về sự vật được các đơn vị miêu tả đó biểu đạt. - Theo Viện Ngôn ngữ học Việt Nam (năm 1992): Từ điển là sách tra cứu tập hợp các đơn vị ngôn ngữ (thường là đơn vị từ vựng) và sắp xếp theo một trật tự dễ tra tìm, cung cấp một số kiến thức cần thiết đối với từng đơn vị. Một số đặc tính tiêu biểu của từ điển đó là: - Tính chuẩn mực: Từ điển là nơi cung cấp thông tin hoặc giải thích một sự vật hay hiện tượng một cách ngắn gọn và chính xác nhất. Trừ phương pháp định nghĩa theo lối hàn lâm, bác học (phương pháp này sử dụng phổ biến trong từ điển triết học hay những từ điển chuyên ngành khác), phương pháp kiến giải của hầu hết từ điển là luôn dùng những ngôn từ đơn giản và phổ biến nhất trong xã hội. Thông tin trong từ điển luôn được kiểm chứng và thừa nhận rộng rãi trong cộng đồng xã hội. - Tính tương đối: Từ điển chứa đựng những thông tin đã có, đã được kiểm chứng, do đó, nó luôn bị thay đổi hoặc bổ sung theo thời gian, cùng với sự thăng trầm của sự vật hoặc hiện tượng mà nó đã đề cập. Từ điển luôn đi sau những thay đổi hoặc tiến bộ của xã hội loài người. Hiện nay đã có rất nhiều loại từ điển khác nhau, chúng gần như hoàn toàn độc lập với nhau. Sự phân lập này có thể dẫn đến hiện tượng mâu thuẫn về nội dung của cùng một vấn đề trong các từ điển khác nhau. Như vậy, tính tương đối của tự điển có thể phát sinh khi xem xét về cùng một vấn đề ở hai từ điển khác nhau. Từ điển cũng mang đậm phong cách của nhóm tác giả biên soạn ra nó. Tính tương đối của từ điển còn có nguyên nhân từ sự khác biệt của mỗi nền văn hóa - văn minh, ngôn ngữ, dân tộc, quốc gia trên thế giới. Mỗi thành tố trên có thể lý giải về cùng một hiện tượng xã hội theo nhiều quan điểm, tư tưởng hay chính kiến khác nhau. Do đó, có thể cùng một khái niệm, nhưng tùy theo mỗi nền văn hóa khác nhau, có thể có cách vận dụng khác nhau. Như vậy, tính tương đối của từ điển có thể xuất phát từ sự chậm trễ khi cập nhật, sự phân lập của các nhà từ điển học hoặc sự khác biệt của các nền văn hóa trên Trái Đất. - Tính đa dạng: Thông tin trong từ điển ghi nhận tất cả sự nhìn nhận, đánh giá, sử dụng hay vận dụng một khái niệm (phạm trù) theo nhiều hướng khác nhau. Sự đa dạng này có nguồn gốc từ sự khác biệt giữa các nền văn hóa, văn minh và tiến bộ của các cộng đồng, dân tộc hoặc các quốc gia trên thế giới. - Tính trung lập: Bản thân sự đa dạng luôn hàm chứa nhiều mâu thuẫn hay đối lập nhau. Do đó, tính trung lập của từ điển còn nhằm tránh các xung đột có thể xảy ra giữa các nền văn hóa, văn minh trên Trái Đất. Trừ từ điển của các nước có mô hình một đảng chính trị lãnh đạo, hầu hết các từ điển khác đều tôn trọng nguyên tắc trung lập này. - Tính lịch sử: Trong từ điển luôn chứa đựng đầy đủ sự hình thành và phát triển của một khái niệm hay phạm trù mà nó lưu giữ. Ở đó, người xem tiếp cận được cả cách sử dụng (vận dụng) từ ngữ từ lúc sơ khai cho đến hiện tại [9]. 1.3. Phân loại từ điển. Với phát triển của các loại từ điển hiện đại, từ điển không còn là những quyển sách mà còn có thể là những sản phẩm tra cứu thông qua các thiết bị hiện đại hay gọi là từ điển điện tử. Từ điển ngày nay được hiểu là “Hệ tìm kiếm những thông tin được mang chứa một cách phân loại dưới hình thức ngôn từ”. Từ điển đóng vai trò to lớn trong văn hoá Trang 7
9. Đề tài Thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May tinh thần, chứa những tri thức về mặt xã hội nhất định trong một thời kì lịch sử. Từ điển thực hiện các chức năng xã hội khác nhau, như chức năng thông báo, chức năng giao tiếp và chức năng chuẩn mực. Hiện nay có ba dạng từ điển được sử dụng song song gồm: - Từ điển giấy (từ điển truyền thống) là loại từ điển chứa ký tự và hình ảnh được đóng thành sách. Từ điển giấy có lịch sử phát triển lâu đời gắn với nhiều hình thức sử dụng như từ điển đơn ngữ, từ điển song ngữ, từ điển đa ngữ, từ điển chuyên ngữ, từ điển bách khoa toàn thư Quyển từ điển được xem là sách gối đầu của nhiều nhà ngôn ngữ học đó là quyển từ điển Oxford của nhà xuất bản Oxford Unversity Press. Hình 1: Từ điển Oxford của nhà xuất bản Oxford Unversity Press - Phần mềm từ điển (chương trình từ điển) là từ điển được cài đặt trên các thiết bị điện tử hiện đại như máy tính cá nhân (máy tính để bàn, laptop ), thiết bị cầm tay (điện thoại, kim từ điển). Các phần mềm điện tử tiện lợi hơn so với từ điển giấy do tương tác nhanh, chứa nhiều thông tin, bên cạnh đó từ điển dạng này có chứa âm thanh, phim nên tính trực quan và sinh động hơn, ít gây nhàm chán cho người sử dụng. Babylon là phần mềm từ điển nổi tiếng nhất trên thế giới hiện nay do chứa một kho dữ liệu khổng lồ. Ở Việt Nam có từ điển Lạc Việt cũng được nhiều người dùng biết đến. Kim từ điển là một dạng phần mềm từ điển nhưng được lưu trong một máy tính thu nhỏ. Hình 2: Phần mềm từ điển Babylon và kim từ điển. - Từ điển mạng (từ điển website, từ điển online, từ điển trực tuyến): Để đáp ứng nhu cầu tra tìm thông tin trên mạng, các từ điển trực tuyến xuất hiện ngày càng nhiều. Các từ điển này thường ở dạng nguồn mở, tức là thông tin được cập nhật và tải về từ chính những người sử dụng thông qua ban quản trị website. Do vậy, đây là dạng từ điển phong phú về nội dung, có thể tra cứu ở mọi nơi với nhiều ngôn ngữ được hỗ trợ và được cập nhật hàng ngày. Các website từ điển nổi tiếng là Encyclopedia, Wikipedia được hàng triệu người truy cập mỗi ngày. Tiếng Việt có từ điển trực tuyế Vdict. Trang 8
10. Đề tài Thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May Hình 3: Từ điển trực tuyến Wikipedia tiếng Việt * Bách khoa toàn thư được xem là từ điển hàm chứa nhiều tri thức nhân loại, gồm nhiều lĩnh vực khoa học như từ điển triết học, từ điển thành ngữ, từ điển song ngữ, từ điển thần học, từ điển tiếng lóng, từ điển ngôn ngữ phụ nữ 1.4. Sự cấp thiết của việc nghiên cứu biên soạn từ điển chuyên ngành Dệt May. Từ điển chuyên ngành là dạng từ điển phục vụ cho một lĩnh vực nhất định. Hiện nay, ở Việt Nam có khá nhiều từ điển chuyên ngành thuộc những lĩnh vực như xây dựng, công nghệ thông tin, ngân hàng, sinh học, kỹ thuật, hàng hải Lĩnh vực Dệt-May đã xuất bản quyển từ điển Dệt-May, là sản phẩm hợp tác giữa các chuyên gia của viện Dệt và trường đại học Bách Khoa Hà Nội, tuy nhiên từ điển này chủ yếu phục vụ lĩnh vực Công nghệ Dệt, phần Công nghệ May còn bỏ ngỏ. Những lý do dẫn đến thực trạng tài liệu chuyên ngành Dệt-May chưa thể đáp ứng được nhu cầu tri thức chuyên ngành đó là: a. Thiếu tài liệu dịch thuật sang tiếng Việt và ngược lại. Những tài liệu trong lĩnh vực ngành Dệt-May ở Việt Nam hiện nay ở dạng tiếng Anh khá nhiều, các tài liệu tiếng Việt chưa thực sự đáp ứng được nhu cầu kiến thức chuyên ngành. Vấn đề dịch thuật các tài liệu tiếng Anh sang tiếng Việt chưa được quan tâm đúng mức. Mặt khác, tại các cơ sở đào tạo hiện nay, mảng tiếng Anh chuyên ngành đang còn bỏ ngỏ, các giáo viên dạy môn học này thiếu nhiều tài liệu chuyên môn đặc biệt là tài liệu song ngữ Anh - Việt. Sinh viên và giáo viên khi tìm hiểu các tài liệu tiếng Anh gặp khá nhiều khó khăn vì một số từ chuyên môn không thể tra trong các từ điển thông thường như từ điển giấy, chương trình từ điển Lạc Việt Thực trạng khả năng ngoại ngữ của giáo viên May hiện nay có nhiều hạn chế. Những giáo viên dạy các môn liên quan đến lĩnh vực Dệt-May thường chỉ chú trọng mảng tiếng Anh của môn mình đang dạy. Do đó, để nâng cao trình độ ngoại ngữ và năng lực tiếp cận các tài liệu nước ngoài cần chú trọng công tác dịch thuật. Công việc dịch thuật tài liệu nước ngoài cần phải thực hiện thường xuyên, có tổ chức và mang tính học thuật cao. Bên cạnh đó, do sự phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật và những tiến bộ trong sản xuất hàng may mặc, nhiều khái niệm mới được đề cập đến, công việc biên dịch tài liệu mang nhiều lợi ích cho ngành công nghiệp dệt may Việt Nam trước thềm hội nhập. Hiện nay, tại các trường đại học có chương trình đào tạo ngành Dệt-May như trường Đại học Bách Khoa Hà Nội, đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM, đại học Bách Khoa TP.HCM, đại học Sư phạm Kỹ thuật Nam Định, đại học Công Nghiệp TP.HCM . các giáo trình chuyên ngành tiếng Anh còn khá hạn chế, môn tiếng Anh chuyên ngành thiên về chuyên ngành rộng cơ khí hoặc thiên về dệt. Tài liệu được cho là đầy đủ nhất dạng Trang 9
11. Đề tài Thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May song ngữ Anh sang Việt được lưu hành tại Việt Nam là quyển từ điển Dệt-May của tập thể tác giả trường Đại học Bách Khoa Hà Nội và Viện Công nghiệp Dệt sợi biên soạn. Tuy nhiên tài liệu này phần lớn nội dung thuộc về lĩnh vực công nghệ Dệt, nhiều thuật ngữ lĩnh vực May chưa được đề cập đến. Mặt khác, các tài liệu biên dịch này phần lớn chuyển đổi từ Anh sang Việt, hiếm tài liệu nào dịch từ Việt sang Anh. Khi cần diễn giải hoặc soạn thảo các văn bản giao dịch với đối tác nước ngoài, nhân viên thường gặp khó khăn trong việc lựa chọn các từ chuyên môn phù hợp, với những người chưa có nhiều kinh nghiệm trong lĩnh vực Dệt-May thì vấn đề này càng trở lên nan giải. b. Thiếu sự thống nhất về thuật ngữ trong ngành. Trên thực tế, các thuật ngữ ngành dệt may hiện nay sử dụng chưa thống nhất. Những lý do cơ bản dẫn đến tình trạng này như đã nêu ở trên, tuy nhiên còn một nguyên nhân khác đó là sự khác biệt về ngôn ngữ giữa các vùng miền. Thứ nhất, đó là sự không thống nhất về tiếng Việt. Qua sự biến đổi của lịch sử và sự ảnh hưởng văn hóa từ các quốc gia trên thế giới, các từ ngữ đã được điều chỉnh để phù hợp với thực tế khách quan của mỗi vùng miền. Ví dụ, cũng là từ tiếng Anh là “button” nhưng ở miền Bắc gọi là “cúc” trong khi ở miền Nam gọi là “nút”, hoặc từ “hem” miền Bắc dịch là “gấu áo, gấu quần” trong khi đó ở miền Nam dịch là “lai áo, lai quần”. Thứ hai, đó là sự không thống nhất các từ tiếng Anh trên thế giới về cách viết, cách đọc và cách dùng từ. Tiếng Anh của người Anh có nhiều điểm khác biệt với tiếng Anh của người Mỹ, người Australia và một số quốc gia nói tiếng Anh khác. Do vậy lượng từ tiếng Anh về chuyên ngành Dệt-May là rất lớn nhưng chưa có các thống kê hay chỉ dẫn cách dùng của mỗi từ vựng. Cuối cùng là sự không thống nhất giữa sách giáo trình với thực tế sản xuất. Các tài liệu dùng đào tạo tiếng Anh chuyên ngành may thường chỉ mang tính chất cung cấp từ vựng mà chưa chú trọng vào tình huống sử dụng của từ. c. Hiện trạng số hóa tài liệu chuyên ngành Dệt-May còn nhiều bất cập. Xu hướng số hóa dữ liệu đang xâm nhập vào nhiều lĩnh vực, mang nhiều tiện ích cho người sử dụng như tiết kiệm thời gian, lưu trữ nhiều thông tin, lâu dài và phổ cập. Tuy nhiên, lĩnh vực Dệt-May công tác số hóa tài liệu còn nhiều bất cập, chưa có hệ thống và chưa được chú trọng. Điều này dẫn đến việc thông tin về chuyên ngành dù rất nhiều nhưng nằm rải rác, khó tổng hợp hoặc tra cứu mất nhiều thời gian. Gần đây, công tác số hóa tài liệu được tập trung vào một số giáo trình điện tử do một số giảng viên và sinh viên thực hiện trong các đề tài tốt nghiệp hoặc nghiên cứu khoa học. Các tài liệu được số hóa này bước đầu đã góp phần xây dựng thư viện tài liệu chuyên ngành mang tính khoa học hơn. Đối với tiếng Anh chuyên ngành, công việc số hóa mới chỉ dừng lại ở một số đề tài mang tính giới thiệu môn học, thiếu từ vựng, hình ảnh và tính ứng dụng. Phần lớn các đề tài có qui mô nhỏ, chưa được kiểm định từ các nhà chuyên môn do vậy chưa thể triển khai rộng rãi đến những đối tượng có nhu cầu trong ngành. Trang 10
12. Đề tài Thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May Như vậy, cấp thiết cần phải có một phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May cho đông đảo người sử dụng ở Việt Nam. Từ điển này không chỉ giải quyết bước đầu về sự thiếu thống nhất về thuật ngữ chuyên ngành, cung cấp lượng từ tiếng Anh và tiếng Việt nhất định phục vụ công việc học tập và nghiên cứu tài liệu chuyên ngành, khai thác tài liệu chuyên ngành có hiệu quả thông qua phần mềm từ điển với giao diện thân thiện, tra cứu nhanh, chuẩn xác 1.5. Cách tiếp cận của đề tài. Tiếp cận tài liệu chuyên ngành dạng tiếng Anh và tiếng Việt từ các nguồn sau: - Sách, giáo trình, tài liệu chuyên ngành Dệt-May-Thời trang. - Tra cứu tại các website lĩnh vực Dệt-May-Thời trang trong và ngoài nước. - Chọn lọc sử dụng dữ liệu trên các phần mềm từ điển sẵn có như từ điển Lạc Việt, từ điển trực tuyến, từ điển bách khoa toàn thư online (wikipedia). Tiếp cận ngôn ngữ lập trình Visual Basic .Net bằng phương pháp: - Nghiên cứu gói phần mềm Visual Studio 2008 trong đó có sử dụng ngôn ngữ lập trình Visual Basic .Net trên các sách tin học. - Thiết kế giao diện trên Visual Basic thông qua giao diện đồ họa. - Tìm hiểu các mã lệnh (code) trên cơ sở sách về Visual Basic và trên diễn đàn .NET. - Đóng gói chương trình và tiến hành khảo sát đối tượng sử dụng. 1.6. Phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài. Để thực hiện đề tài, nhóm nghiên cứu đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu: - Phương pháp phân tích dữ liệu: tổng hợp dữ liệu từ các tài liệu chuyên ngành thông qua sự cung cấp của các giảng viên có uy tín trong lĩnh vực Dệt-May và các nguồn tài liệu mã nguồn mở trên Internet và thư viện sách. - Phương pháp thực nghiệm: thiết kế từ điển bằng ngôn ngữ Visual Basic .Net với hai nhiệm vụ chính: trình bày giao diện, và viết mã (code) cho từ điển. - Phương pháp khảo sát: lấy ý kiến sử dụng của một số sinh viên trong ngành Công nghệ May về khả năng ứng dụng của từ điển. 1.7. Phạm vi nghiên cứu. Do thời gian có hạn, đề tài chỉ dừng lại ở một số yêu cầu sau: - Đưa ra giải pháp thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May bằng ngôn ngữ lập trình Visual Basic .Net, chưa thể so sánh tính ưu việt và hiệu quả so với các ngôn ngữ lập trình khác. - Do kinh phí và thời gian không cho phép, chưa thể bổ sung nhiều chức năng phụ khác của ứng dụng từ điển như video theo chủ đề, phát âm cho từ. - Thống kê và biên soạn số lượng từ dùng trong từ điển trên các số liệu sẵn có, nội dung đáp ứng nhu cầu chung của ngành. Trong quá trình sử dụng và hướng phát triển tiếp theo của đề tài cần tiếp tục cập nhật thêm. - Khảo sát ý kiến sử dụng đối với sinh viên thuộc khoa Công nghệ May và Thời trang, đây là đối tượng sử dụng chính của chương trình từ điển. Tuy nhiên, nếu thời gian cho phép có thể tiến hành khảo sát thêm các đối tượng khác. Trang 11
13. Đề tài Thiết kế phần mềm từ điển chuyên ngành Dệt-May 1.8. Kế hoạch nghiên cứu. Kế hoạch nghiên cứu của nhóm kể từ khi ký hợp đồng đến khi nghiệm thu sản phẩm, lịch trình được thực hiện như sau: STT Nội dung công việc Ngƣời thực hiện Thời gian 1 Thiết kế giao diện phần mềm và hiệu Nguyễn Tuấn Anh và cả 15/06/10 chỉnh tương tác. nhóm 2 Cung cấp các tài liệu liên quan như đề Nguyễn Ngọc Châu 15/04/10 tài của SV, tài liệu tham khảo, mua tài Phạm Thị Hà liệu IT hoặc chuyên ngành (nếu cần Hồ Thị Thục Khanh thiết) 3 Cung cấp thuật ngữ Anh-Việt dạng file Cả nhóm 15/06/10 word dạng bảng (từ tiếng Anh - phiên và tiếp tục âm - từ loại - nghĩa tiếng Việt - hình bổ sung minh họa) 4 Xử lý dữ kiện đã cung cấp dưới dạng Hồ Thị Thục Khanh 15/07/10 từ điển Anh-Việt Nguyễn Ngọc Châu 5 Update nội dung từ điển Anh-Việt vào Nguyễn Tuấn Anh 15/08/10 phần mềm 6 Xử lý dữ kiện đã cung cấp dưới dạng Phạm Thị Hà 15/07/10 từ điển Việt-Anh Nguyễn Ngọc Châu 7 Update nội dung từ điển Việt-Anh vào Nguyễn Tuấn Anh 15/08/10 phần mềm 8 Chạy thử và khảo sát người sử dụng Cả nhóm 01/09/10 + Lập phiếu khảo sát + Thăm dò ý kiến + Thống kê và nhận xét 9 Viết nội dung đóng quyển và in ấn Nguyễn Tuấn Anh 15/10/10 10 Chuẩn bị nội dung báo cáo và báo cáo Nguyễn Tuấn Anh 12/11/10 Hồ Thị Thục Khanh 11 Hoàn tất thủ tục nghiệm thu và thanh Nguyễn Tuấn Anh 08/12/10 toán đề tài. Phạm Thị Hà 1.9. Một số khó khăn khi thực hiện đề tài. Trong quá trình thực hiện đề tài này, nhóm nghiên cứu đã gặp một số khó khăn khách quan cũng như chủ quan nhất định. Những khó khăn đó là: - Thời gian triển khai và thực hiện đề tài ngắn: Đây là khó khăn lớn nhất bởi với thời gian ngắn nhóm nghiên cứu vừa phải thiết kế giao diện, viết code, biên soạn từ vựng, định dạng font chữ, hệ tiếng Việt dẫn đến một số sai sót nhỏ. - Kinh phí triển khai không cho phép mở rộng đề tài dẫn đến một số chức năng chưa thể thỏa mãn yêu cầu của người sử dụng như chức năng phát âm, tạo liên kết từ trong bài học. Trang 12