Đề cương nghiên cứu khoa học: Đổi mới phương pháp giảng dạy môn tâm lý học bằng tình huống

Nội dung text: Đề cương nghiên cứu khoa học: Đổi mới phương pháp giảng dạy môn tâm lý học bằng tình huống

1. Trường đại học sư phạm kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh Khoa sư phạm kỹ thuật ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY MÔN TÂM LÝ HỌC BẰNG TÌNH HUỐNG Đề cương nghiên cứu khoa học Đỗ Vũ Bình Phương GVHD: 10901018 Đặng Thị Diệu Hiền Lớp 109010A Thành phố Hồ Chí Minh – Năm 2011
2. 1. Lý do chọn đề tài: Khi “Học là việc chuẩn bị cho người học vào các tình huống của thực tiễn cuộc sống” (Robinson). Khi mà các giá trị được kỳ vọng từ thế hệ trẻ tương lai là năng lực tư duy sáng tạo và khả năng tự tiếp thu cái mới, hay cao hơn nữa là khả năng tự hồn thiện ; Khi học khơng phải chỉ để biết, để hiểu, để thi đậu mà cịn để rèn luyện, để vận dụng vào thực tế thì phương pháp giảng dạy truyền thống với vai trị người thầy làm trung tâm phát thơng tin, và học viên bị động tiếp nhận thơng tin cĩ cịn phù hợp tối ưu trước yêu cầu đào tạo giáo dục của xã hội ? Và nếu cần cập nhật, thay đổi thì phải thay đổi nĩ như thế nào để hiệu quả? Đây là câu hỏi khá lớn và khĩ được đặt ra cho sự phát triển của nền giáo dục Việt Nam nĩi chung và cho từng bậc học, mơn học nĩi riêng. Hiển nhiên, khơng thể nằm ngồi, mơn Tâm lý học cũng cần phải giải quyết câu hỏi này. Và càng đặc biệt hơn, khi mà mơn học là một phần trong hệ thống đại cương giáo dục sư phạm – đào tạo những “người thầy”; khi mà nhiệm vụ nghiên cứu của mơn học là hoạt động tâm lý của con người – biểu hiện, bản chất, quy luật – những hiện tượng bắt gặp ngay trong hoạt động đời sống nhỏ nhất thì việc thay đổi phương pháp giảng dạy để năng cao chất lượng bài học, nâng cao năng lực thực tiễn cho học viên phải càng cần thiết. Cùng với đĩ, cũng là một sinh viên khối sư phạm, từng học qua học phần này, người nghiên cứu cũng thấy rằng với đặc thù mơn học mang tính khá mới (chưa từng học qua ở các bậc học trước); các khái niệm, bản chất mang tính lý luận cao khĩ nhớ với người học, đồng nghĩa nếu sử dụng phương pháp giảng dạy mang tính chất thụ động ở học viên thì kiến thức họ thu được sẽ khơng vững , chĩng quên Mặt khác, với nền tảng là việc tìm hiểu ngay các hoạt động tâm lý thường nhật của con người nên các hệ thống các tình huống thực tiễn của mơn học là vơ cùng phong phú. Từ chính những lý do cấp thiết cũng như nền tảng thực tiễn trên, người nghiên cứu đã lựa chọn đề tài : “ Đổi mới phương pháp giảng dạy mơn tâm lý học bằng tình huống ” . Đổi mới phương pháp giảng dạy mơn tâm lý học bằng tình huống Page 1
3. 2. Giới hạn nghiên cứu: Nghiên cứu về vấn đề tâm lý học là một nội dung lớn và rộng (tâm lý học chia ra rất nhiều phân ngành, như : Tâm lý học đại cương, tâm lý học lứa tuổi, tâm lý học giới tính, tâm lý học quản trị kinh doanh, ) , nhưng thời gian cĩ hạn , cùng với chuyên ngành được học là sư phạm kỹ thuật nên người nghiên cứu muốn tập trung đi sâu và chi tiết phương pháp cho 3 lĩnh vực đĩ là tâm lý học đại cương, tâm lý sư phạm và tâm lý học lứa tuổi thanh niên học nghề. Giới hạn về khơng gian: nhĩm các phương pháp điều tra, quan sát và thực nghiệm sư phạm được thực hiện ở hai trường: Đại học sư phạm thành phố Hồ Chí Minh và đại học Sư phạm kỹ thuật thành phố Hồ Chí Minh. 3. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu : 3.1: Xây dựng, hệ thống hố cơ sở lý luận về: - Phương pháp dạy học - dạy học tích cực ( + Khái niệm, định nghĩa - Phương pháp dạy học tình huống + Đặc điểm, cấu trúc ) 3.2: Khái quát những đặc trưng cơ bản của mơn học tâm lý học: - Đối tượng, nhiệm vụ nghiên cứu của tâm lý học. - Phân loại, đặc điểm của các hiện tượng tâm lý + Nhận thức: cảm tính, lý tính + Trí nhớ + Trạng thái tâm lý – chú ý + Các thuộc tính tâm lý 3.3: Tìm hiểu, phân tích thực trạng giảng dạy mơn tâm lý học ở các trường đại học hiện nay: - Khảo sát thống kê số liệu kết quả học tập từ phịng đào tạo. - Lập phiếu điều tra mức độ tích cực (hứng thú, chủ động, sáng tạo ) trong giờ học của bộ mơn cho sinh viên. - Tham gia ngẫu nhiên một số giờ giảng dạy của mơn học. - Tổng hợp kết quả, đánh giá, phân tích thực trạng chất lượng giờ học của mơn học. Đổi mới phương pháp giảng dạy mơn tâm lý học bằng tình huống Page 2
4. 3.4: Đề xuất, giải pháp hướng đến đổi mới phương pháp giảng dạy mơn tâm lý học bằng dạy học tình huống để nâng cao chất lượng tiếp thu cũng như năng lực thực tiễn cho sinh viên: - Xây dựng một số bài học thực nghiệm ứng dụng tình huống cho mơn học. - Thực nghiệm sư phạm một số giờ dạy bằng phương pháp dạy học tình huống - Đề xuất đổi mới phương pháp giảng dạy. 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu: - Khách thể nghiên cứu: Phương pháp giảng dạy tình huống cho mơn học. - Đối tượng nghiên cứu: Mơn tâm lý học. 5. Giả thuyết nghiên cứu: Với đặc thù là mơn học nghiên cứu về tâm lý con người, là một trong những mơn rèn luyện nắm bắt tâm lý sư phạm cho những “người thầy” tương lai. Tâm lý học là mơn học cĩ sự ứng dụng khá lớn vào thực tiễn hoạt động nghiên cứu, giảng dạy sau này của giáo viên. Vì vậy cần sinh viên – đặc biệt sinh viên khối sư phạm phải nắm vững chắc khối nền đại cương này. Tuy nhiên, thực tế giảng dạy hiện nay cho mơn học cịn nặng tính lý thuyết, hoạt động học tích cực của sinh viên cịn ít, thấp hay chưa hiệu quả. Và như đã trình bày ở trên, là mơn học nghiên cứu ngay chính những hoạt động tâm lý tinh thần trong đời sống nên tâm lý học cĩ nhiều ví dụ thực tiễn rất sống động. Từ đấy, thấy rằng nếu áp dụng phương pháp dạy học tình huống, người học sẽ tiếp nhận kiến thức hiệu quả hơn, đồng thời rèn luyện được năng lực ứng xử tình huống tâm lý – nhất là tâm lý sư phạm - sau khi ra trường. 6. Phương pháp nghiên cứu: 6.1 : Nhĩm phương pháp nghiên cứu lý thuyết (nghiên cứu lý luận): Tham khảo một số tài liệu giáo dục về phương pháp giảng dạy, phân tích, tổng hợp và phân loại hệ thống hố lý thuyết để xây dựng cơ sở lý luận, khái niệm, về phương pháp dạy học - dạy học tích cực cũng như dạy học bằng tình huống. Nghiên cứu giáo trình, tư liệu bộ mơn tâm lý học để nắm vững các bản chất đặc trưng của mơn học, từ đĩ nắm bắt cách xây dựng phương pháp dạy học tình huống hiệu quả và đặc thù cho bộ mơn này. Đổi mới phương pháp giảng dạy mơn tâm lý học bằng tình huống Page 3
5. 6.2:Nhĩm phương pháp nghiên cứu thực tiễn (thu thập thơng tin): Tiến hành quan sát cĩ chủ định hoạt động dạy - học mơn tâm lý học từ đấy tìm hiểu chất lượng, kết quả học tập của sinh viên với phương pháp giảng dạy hiện tại. Xây dựng bộ câu hỏi, điều tra, khảo sát về thực trạng giảng dạy mơn tâm lý học theo các nội dung cụ thể như: mức độ hiểu, nhớ bài của học viên; mức độ vận dụng của học viên trong thực tế; những khĩ khăn nếu đổi mới phương pháp giảng dạy; Tiến hành phỏng vấn, điều tra sâu một số đối tượng như giảng viên giảng dạy bộ mơn cĩ phương pháp giảng dạy ứng dụng tình huống, giảng viên cĩ kinh nghiệm dạy học lâu năm, một số cá nhân học viên ngẫu nhiên, để xác định những mặt tích cực, hạn chế của phương pháp dạy học cũ và mới từ đấy hồn thiện đề xuất, giải pháp đổi mới phương pháp giảng dạy. Tiến hành thực nghiệm sư phạm cho nhĩm đối tượng: sư phạm và sư phạm kỹ thuật với phương pháp dạy học tình huống. Xử lý, so sánh kết quả tác động của nhĩm lớp này với các lớp khơng thực nghiệm sư phạm. Rút kết luận , kiến nghị cho đề tài. 7. Dàn ý cơng trình nghiên cứu: Đề tài gồm 3 phần chính: A- Dẫn nhập (Mở đầu). B- Nội dung. C- Kết luận và kiến nghị. A - Dẫn nhập (mở đầu): 1. Lý do chọn đề tài để thực hiện nghiên cứu, ý nghĩa khoa học, ý nghĩa thực tiễn. 2. Giới thiệu chung về vấn đề nghiên cứu, tồng quan lịch sử nghiên cứu, các quan điểm cơ bản mà đề tài thực hiện. 3. Giới hạn đề tài nghiên cứu. 4. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu 5. Các giả thuyết nghiên cứu.Khách thể và đối tượng nghiên cứu. Đổi mới phương pháp giảng dạy mơn tâm lý học bằng tình huống Page 4
6. B – Nội dung: CHƯƠNG I: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC DẠY HỌC TÍCH CỰC. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÌNH HUỐNG TRONG GIẢNG DẠY BẬC ĐẠI HỌC 1.1 : Tổng quan về vấn đề nghiên cứu. 1.2 : Một số khái niệm về phương pháp dạy học. Dạy học tích cực. Phương pháp dạy học tình huống. 1.3 : Cấu trúc chung cho tiến trình thực hiện phương pháp nghiên cứu tình huống trong giảng dạy. 1.4: Ưu, nhược điểm của phương pháp dạy học tình huống. CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG GIẢNG DẠY MƠN TÂM LÝ HỌC TẠI CÁC TRƯỜNG HIỆN NAY 2.1 : Thực trạng tình hình học tập , chất lượng kết quả của sinh viên với mơn học tâm lý học đại cương,tâm lý học sư phạm trong các năm từ 2009 đến 2011 2.2 : Nhận xét của học viên, giáo viên trong ngành về phương pháp giảng đang áp dụng nhiều hiện nay cho mơn Tâm lý học. 2.3 : Đánh giá chung về thực trạng phương pháp giảng dạy mơn tâm lý học hiện nay và hiệu quả của nĩ với việc tiếp thu lĩnh hội kiến thức đối với học viên. CHƯƠNG III: ÁP DỤNG PHƯƠNG PHÁP GIẢNG DẠY TÌNH HUỐNG VÀO MƠN TÂM LÝ HỌC 3.1 : Mối quan hệ giữa phương pháp dạy học tình huống và đặc thù giải quyết tình huống tâm lý trong đời sống của bộ mơn tâm lý học. 3.2 : Xây dựng một số bài học minh hoạ ứng dụng tình huống vào dạy học tâm lý học. 3.3: Thực nghiệm sư phạm cho phương pháp dạy học tình huống. C - Kết luận và kiến nghị : Đổi mới phương pháp giảng dạy mơn tâm lý học bằng tình huống Page 5
7. 8. Tài liệu tham khảo:  Hồng Anh, Đỗ Thị Châu, 300 tình huống giao tiếp sư phạm, Nxb Giáo dục 2005  PGS TS Phạm Minh Hạc (chủ biên), Tâm lý học, NXB Gíao dục, 1995  ThS Hồng Thị Thu Hiền, ThS.Nguyễn Thị Lan, Gíao trình Tâm lý học, lưu hành nội bộ, 2009.  TS.Nguyễn Văn Tuấn, Tài liệu bài giảng Lý luận dạy học, lưu hành nội bộ, 2009.  Nguyễn Kỳ, Phương pháp giáo dục tích cực, NXB Gíao dục, 2005  ThS Vũ Thế Dũng, Dạy học bằng tình huống - Hay nhưng khĩ. huong Hay-nhung-kho  Nguyễn Thị Phương Hoa, Sử dụng phương pháp nghiên cứu tình huống trong dạy học giáo dục học . %20case%20study-da%20dang%20TCGD%2012_09.pdf  TS Lê Văn Hảo (chủ biên), Sổ tay phương pháp giảng dạy và đánh giá hamkhao/so%20tay%20ppgd%20dg.doc.aspx  ThS Nguyễn Xuân Long, Bài giảng tâm lý học sư phạm và tâm lý học lứa tuổi  ThS Nguyễn Xuân Long, Bài tập tình huống tâm lý học lứa tuổi – tâm lý học sư phạm. tinh-huong-tlhlt-tlhsp Đổi mới phương pháp giảng dạy mơn tâm lý học bằng tình huống Page 6
8. Bảng kế hoạch cơng việc Thời gian T T T T T T (6 Tuần) 1 2 3 4 5 6 Nội dung Tìm kiếm tư liệu tham khảo. * Tổng hợp, phân loại tư liệu tham khảo cho * * từng chương, mục. Viết đề cương nghiên cứu * * Lập phiếu điều tra, phỏng vấn * Khảo sát, thống kê số liệu thực tế. Xử lý số liệu, đánh giá thực trạng. Xây dựng một số bài học thực nghiệm ứng * * dụng tình huống cho mơn học. Thực nghiệm sư phạm. Viết đề tài. * Đổi mới phương pháp giảng dạy mơn tâm lý học bằng tình huống Page 7