Dạy học tích hợp - một phương pháp dạy học tiên tiến trong đào tạo nghề

Nội dung text: Dạy học tích hợp - một phương pháp dạy học tiên tiến trong đào tạo nghề

1. DẠY HỌC TÍCH HỢP – MỘT PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TIÊN TIẾN TRONG ĐÀO TẠO NGHỀ Lê Minh Hải Cao học Phương pháp K.18B Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP.HCM Thời gian gần đây, DH tích hợp đã và đang tạo ra một “làn sóng” về đổi mới PPDH ở các cơ sở Dạy nghề/trường Dạy nghề trên toàn quốc, đây được xác định là một giải pháp sư phạm nhằm đáp ứng mục tiêu đào tạo nghề tiếp cận với khu vực và quốc tế, đồng thời là một trong những giải pháp đột phá để nâng cao chất lượng đào tạo nghề trong giai đoạn tới. ABSTRACT Recently, integrated teaching has created a wave of innovation teaching methods in Vocational training institutions/career schools across the country, this was identified as a pedagogical solution to meet targeted training approach with regional and international, and is one of the innovative solutions to improve the quality of vocational training in the coming. 1. Dạy học tích hợp DH tích hợp có tên gốc tiếng Anh là (Integrated Teaching/Instruction). Đối với GV dạy nghề, những người trực tiếp thực hiện nhiệm vụ giảng dạy, hướng dẫn cho sinh viên, thì câu hỏi quan trọng đầu tiên cần làm rõ là “DH tích hợp là gì”?. DH tích hợp có phải (như nhiều người đang hiểu) là sự kết hợp giữa dạy lý thuyết và dạy thực hành không?. Theo Xaviers Roegirs: “DH tích hợp là một quan niệm về quá trình học tập góp phần hình thành ở HS những năng lực rõ ràng, có dự tính trước những điều cần thiết cho HS nhằm phục vụ cho quá trình học tập tương lai, hoặc hoà nhập HS vào cuộc sống lao động”. Như vậy, theo quan điểm của Xavier Roegier, năng lực là cơ sở của khoa học tích hợp, gắn học đi với hành. Theo Nguyễn Văn Khải, từ góc độ lý luận dạy học “DH tích hợp tạo ra các tình huống liên kết tri thức các môn học, đó là cơ hội phát triển các năng lực của HS. Khi xây dựng các tình huống vận dụng kiến thức, HS sẽ phát huy được năng lực tự lực, phát triển tư duy sáng tạo”. Tuy có nhiều định nghĩa khác nhau nhưng nhìn chung, các định nghĩa trên nêu rõ mục đích của DH tích hợp là hình thành và phát triển năng lực của người học, đồng thời cũng nêu rõ, các thành phần tham gia tích hợp là loại tri thức hoặc các thành tố của quá trình DH. Như vậy, có thể định nghĩa DH tích hợp là “quá trình DH mà ở đó các thành phần năng lực được tích hợp với nhau trên cơ sở các tình huống cụ thể trong đời sống để hình thành năng lực của người học”. 1
2. Hiện nay, đào tạo nghề ở Việt Nam đang phát triển chương trình và tổ chức hệ thống đào tạo nghề dựa trên tiếp cận năng lực thực hiện (Competency - based training approach) trong đó, năng lực thực hiện được coi như sự tích hợp của ba thành phần kiến thức - kỹ năng - thái độ nghề nghiệp. Do vậy, có thể coi DH tích hợp là quá trình DH mà ở đó các nội dung, hoạt động dạy kiến thức, kỹ năng, thái độ được tích hợp với nhau trong cùng một nội dung và hoạt động DH để hình thành và phát triển năng lực thực hiện hoạt động nghề nghiệp cho người học. Nhấn mạnh đến các thành phần tích hợp là kiến thức - kỹ năng - thái độ không chỉ phù hợp với mục đích của DH tích hợp, tiếp cận năng lực thực hiện trong dạy nghề mà còn tránh được những khó khăn lúng túng không cần thiết cho các cơ sở đào tạo nghề khi triển khai ứng dụng DH tích hợp. 2. Đặc điểm của DH tích hợp DH tích hợp không những giúp cho người học hoạt động có hiệu quả hơn, tiết kiệm được thời gian, công sức và loại bỏ được nhiều nội dung trùng lặp của các môn học mà còn có các đặc điểm sau: - Mang tính tích hợp: trong đó chú trọng tích hợp các môn học nhằm làm cho nội dung kiến thức gần nhau và quan hệ chặt chẽ nhau hơn, từ đó người học có cái nhìn tổng thể, logic hơn. Ngoài ra có thể kể đến tích hợp liên môn của các môn học trong nhà trường. Ví dụ: Tích hợp giáo dục về ATGT, môi trường, các vấn đề về năng lượng và sử dụng năng lượng, các kiến thức toán học, hóa học, tin học, vật lý.v.v., nhằm làm cho kiến thức của các môn học này hỗ trợ nhau và gần với thực tế từ đó làm tăng hiệu quả vận dụng kiến thức để giải quyết các vấn đề trong thực tiễn. - Mang tính thực tiễn: các nội dung chủ đề phải gắn với thực tiễn cuộc sống. - Mang tính hợp tác: vì hình thức hoạt động chủ yếu là theo nhóm nên tính hợp tác giữa các HS thể hiện rất rõ. - Phát huy tính tích cực, sáng tạo cho người học: nội dung học tập mang tính thực tiễn và hình thức tổ chức DH theo nhóm nên tạo được sự hứng thú ở người học, người học được tự tìm tòi đưa ra phương án giải quyết, thu thập và xử lý thông tin, qua đó tạo điều kiện cho người học rèn kỹ năng tư duy bậc cao, giúp người học tiếp cận với tiến trình khoa học giải quyết vấn đề. 3. Quy trình tổ chức DH tích hợp Quá trình tổ chức DH tích hợp được thực hiện 4 bước như sau: Bước 1: Xác định bài dạy tích hợp Việc xác định bài dạy tích hợp dựa trên điều kiện tổ chức DH tích hợp như: (Chương trình đào tạo, cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên.v.v.). Các bài dạy này phải hướng đến hình thành các năng lực, phần lý thuyết trong bài dạy là phần kiến thức liên quan phục vụ cho việc thực hành các kỹ năng. 2
3. Bước 2: Biên soạn giáo án tích hợp Việc biên sọan giáo án được tiến hành sau khi đã xác định được bài dạy tích hợp, mục tiêu của mô đun/mục tiêu bài trong mô đun qua sơ đồ phân tích nghề và phiếu phân công việc. Cấu trúc của bài và nội dung chi tiết của từng bài thể hiện rõ về mặt kiến thức, kỹ năng và thái độ. Ngoài ra GV còn phải dựa vào nội dung bài dạy để xác định PTDH cũng như xác định các kỹ năng và tiểu kỹ năng mà GV và HS cần thực hiện trong bài dạy, đồng thời phải định được thời gian chính xác cho mỗi nội dung trong bài dạy. Soạn giáo án tích hợp theo Mẫu số 7; Công văn 1610/TCDN-GV về việc hướng dẫn biên soạn giáo án tích hợp và tổ chức dạy học tích hợp. Bước 3: Thực hiện bài dạy tích hợp Bài dạy tích hợp tương ứng với các kỹ năng, kỹ năng là năng lực hay khả năng thực hiện thuần thục một hoặc một chuỗi hoạt động trên cơ sở hiểu biết (kiến thức hay kinh nghiệm) nhằm tạo ra kết quả mong đợi. Trong một kỹ năng thường có nhiều tiểu kỹ năng (đơn vị năng lực thành phần). Do vậy, để thực hiện bài dạy tích hợp GV dạy phần lý thuyết liên quan đến đâu thì phần kỹ năng phải được hướng dẫn ngay sau đó tại cùng một địa điểm, trong cùng một không gian và thời gian, dạy từng tiểu kỹ năng cho người học. Bước 4: Kiểm tra - đánh giá Kiểm tra - đánh giá là một khâu không thể thiếu trong quá trình tổ chức DH, nó có mối quan hệ chặt chẽ và hỗ trợ cho nhau Kiểm tra - đánh giá nó là khâu cuối cùng của quá trình tổ chức DH, nó có ý nghĩa và mang tầm quan trọng đặc biệt vì không có kiểm tra - đánh giá thì quá trình tổ chức DH xem như chưa hoàn tất. Như vậy, để đảm bảo cho việc tổ chức dạy một bài học tích hợp đạt hiệu quả, có chất lượng thì GV cần phải thực hiện đầy đủ 4 bước theo sơ đồ trên, nếu thiếu một trong 4 bước trên thì quá trình tổ chức DH tích hợp xem như chưa thành công. 3
4. Quy trình tổ chức DH tích hợp 1. Xác định bài dạy tích hợp Chương trình đào tạo Cơ sở vật chất Đội ngũ giáo viên 2. Biên soạn giáo án tích hợp Mô đun/Mục tiêu mô đun đimmmđunđun Phân tích nghề Bài/Mục tiêu bài Xác định cấu trúc của bài Kiểm Triển khai các giai đoạn tra, điều 3. Thực hiện bài dạy tích hợp chỉnh Tiểu kỹ năng 1 Lý thuyết liên quan Trình tự thực hiện Thực hành Tiểu kỹ năng n Lý thuyết liên quan Trình tự thực hiện Thực hành 4. Kiểm tra - đánh giá Hình. Sơ đồ quy trình tổ chức DH tích hợp 4
5. 4. Thực tiễn của dạy học tích hợp trong đào tạo nghề DH tích hợp không bị giới hạn trong phạm vi mô đun, môn học hay bài học. Với cách DH này, người học có thể hình thành, tích lũy các thành tố năng lực một cách tự nhiên qua thực tế sản xuất, xã hội tự nhiên, đúc kết kinh nghiệm.v.v. Do vậy, việc đa dạng các hình thức tổ chức DH là hết sức quan trọng và là một yếu tố đảm bảo DH tích hợp có hiệu quả. DH tích hợp là phù hợp và hiệu quả đối với đào tạo nghề, là hướng chủ yếu để đổi mới chương trình, nội dung đào tạo trong giai đoạn hiên nay và sắp tới, cụ thể: rút gọn chương trình đào tạo, giảm bớt được thời gian học nhưng vẫn đảm bảo hình thành năng lực thực hiện của người học. Tuy nhiên, các cơ sở Dạy nghề cần căn cứ vào điều kiện riêng của mình để lựa chọn các bước đi, cách thức triển khai phù hợp để khai thác tối đa hiệu quả của DH tích hợp. Kết luận Việc triển khai tổ chức DH tích hợp ở các cơ sở Dạy nghề hiện nay có thể nói là yêu cầu cấp thiết khi mà toàn bộ chương trình khung chuyển mạnh sang tổ chức đào tạo nghề theo năng lực thực hiện. Đây là một việc làm không chỉ giúp cho các cơ sở Dạy nghề ngày càng nâng cao được chất lượng giảng dạy, đáp ứng nhu cầu của thị trường lao động mà còn góp phần từng bước khẳng định cho sự phát triển mạnh mẽ và bền vững của hệ thống Dạy nghề . Như vậy, có thể nói DH tích hợp ngày càng tỏ ra là một PPDH tiên tiến. Theo phương pháp này, nội dung của chương trình học trở lên uyển chuyển hơn, không gò bó, cứng nhắc, mà người dạy và người học luôn cập nhật được những biến động của khoa học kỹ thuật, kinh tế - xã hội, gắn đào tạo với thực tiễn, phù hợp với người học và nhu cầu của thị trường lao động. Ngoài ra, việc áp dụng DH tích hợp không chỉ giúp cho các GV dạy nghề giải quyết được những khó khăn vướng mắc khi phải biên soạn giáo án tích hợp và tổ chức DH tích hợp mà nó còn góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy của các cơ sở dạy nghề. TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Lao Động Thương binh và Xã hội (2009), Hội thảo khoa học về tổ chức dạy nghề tích hợp - kinh nghiệm Việt Nam và Bỉ, Đà Nẳng 2. Viện nghiên cứu phát triển giáo dục chuyên nghiệp, Kỷ yếu hội thảo dạy học tích hợp - giải pháp (2010), NXB ĐHSPKT Tp.Hồ Chí Minh. 3. TS. Đỗ Mạnh Cường (2011), Chuyên đề năng lực thực hiện và dạy học tích hợp trong đào tạo nghề. 4. Xavier Roegiers (1996), Khoa sư phạm tích hợp hay làm thế nào để phát triển các năng lực ở nhà trường, NXB Giáo dục, Nguyên bản tiếng Pháp - Biên dịch: Đào Ngọc Quang, Nguyễn Ngọc Nhị. 5. ThS. Phạm Xuân Thu, Tích hợp và dạy học tích hợp trong đào tạo nghề 5
6. 6. Azad, Y. A. (1996). Integration of disabled in common schools: A survey-study of IEDC in the country, New Delhi: National Council of Educational Research and Training. 7. Tammy R. Benson, Ed.D (September 2004), Integrated Teaching Units, the University of Central Arkansas. XÁC NHẬN VÀ ĐỀ XUẤT CHO ĐĂNG BÀI HỌC VIÊN THỰC HIỆN CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN TS. Võ Thị Ngọc Lan Lê Minh Hải 6
7. BÀI BÁO KHOA HỌC THỰC HIỆN CÔNG BỐ THEO QUY CHẾ ĐÀO TẠO THẠC SỸ Bài báo khoa học của học viên có xác nhận và đề xuất cho đăng của Giảng viên hướng dẫn Bản tiếng Việt ©, TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HỒ CHÍ MINH và TÁC GIẢ Bản quyền tác phẩm đã được bảo hộ bởi Luật xuất bản và Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam. Nghiêm cấm mọi hình thức xuất bản, sao chụp, phát tán nội dung khi chưa có sự đồng ý của tác giả và Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh. ĐỂ CÓ BÀI BÁO KHOA HỌC TỐT, CẦN CHUNG TAY BẢO VỆ TÁC QUYỀN! Thực hiện theo MTCL & KHTHMTCL Năm học 2016-2017 của Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh.