Đánh giá của cán bộ quản lí về hiệu quả biện pháp quản lí giáo dục đạo đức học sinh tại một số trường trung học phổ thông tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu

Nội dung text: Đánh giá của cán bộ quản lí về hiệu quả biện pháp quản lí giáo dục đạo đức học sinh tại một số trường trung học phổ thông tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu

1. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Thị Cẩm Mai ___ ĐÁNH GIÁ CỦA CÁN BỘ QUẢN LÍ VỀ HIỆU QUẢ BIỆN PHÁP QUẢN LÍ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỌC SINH TẠI MỘT SỐ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH BÀ RỊA – VŨNG TÀU NGUYỄN THỊ CẨM MAI* TÓM TẮT Giáo dục đạo đức (GDĐĐ) cho học sinh (HS) đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong việc hình thành và phát triển nhân cách của HS. Bài viết trình bày kết quả đánh giá của cán bộ quản lí (CBQL) về hiệu quả biện pháp quản lí GDĐĐ tại các trường trung học phổ thông (THPT) tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu. Trên cơ sở đó, đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lí GDĐĐ HS, như: tăng cường vai trò chủ đạo trong nhà trường, phối kết hợp thường xuyên với gia đình HS, thực hiện xã hội hóa công tác GDĐĐ HS một cách có hiệu quả Từ khóa: hiệu quả quản lí, biện pháp quản lí giáo dục đạo đức học sinh, tỉnh Bà Rịa – Vũng Tàu. ABSTRACT Educational managers’ evaluation of the effect of ethical education management at some high schools in Ba Ria – Vung Tau province Educating ethics for high school students plays a very important role in forming and developing students’personality. This article presents the results of educational managers’ evaluation of of ethical education management at some high schools in Ba Ria – Vung Tau province. in light of the results, some suggessions are made to enhance the efficiency of ethical education management such as strengthening the decisive role of educational managers in high schools, enhancing collaborations between school and family, and socializing ethical education efficiently. Keywords: educating ethics for students, management effect, suggestions for ethical education management, Ba Ria – Vung Tau province. 1. Đặt vấn đề chuyên”, năng động, sáng tạo, có trình độ Trong công cuộc công nghiệp hóa - tri thức và năng lực thực tiễn cao, đáp hiện đại hóa ở Việt Nam hiện nay, vấn đề ứng được yêu cầu công nghiệp hóa - hiện giáo dục toàn diện cho con người càng đại hóa đất nước trong thời kì mới: “Con trở nên cấp thiết. Những yêu cầu để hội người là trung tâm của chiến lược phát nhập nền kinh tế tri thức của nhân loại đã triển. Tôn trọng và bảo vệ quyền con đưa giáo dục lên tầm cao mới, nhiệm vụ người, gắn quyền con người với quyền và mới; đó là phải đáp ứng nguồn nhân lực lợi ích của dân tộc, đất nước và quyền so với nhu cầu thực tế, đào tạo ra sản làm chủ của nhân dân. Kết hợp và phát phẩm là những con người “vừa hồng, vừa huy đầy đủ vai trò của xã hội, đoàn thể, nhà trường, gia đình, từng tập thể lao * HVCH, Trường Đại học Sư phạm TPHCM động và cộng đồng dân cư trong việc 141
2. Ý kiến trao đổi Số 45 năm 2013 ___ chăm lo xây dựng con người Việt Nam về vấn đề nghiên cứu, sau đó soạn thang giàu lòng yêu nước; có ý thức làm chủ, khảo sát và gửi phiếu khảo sát đến các trách nhiệm công dân; có tri thức, sức CBQL. khỏe, lao động giỏi; sống có văn hóa; có Phương pháp nghiên cứu tinh thần quốc tế chân chính.” [3, tr.76-77]. - Phương pháp nghiên cứu lí thuyết: Luật Giáo dục 2005 đã xác định nhằm xác lập cơ sở lí luận của vấn đề mục tiêu của giáo dục Việt Nam: “Mục nghiên cứu; tiêu của giáo dục phổ thông là giúp cho - Phương pháp điều tra viết bằng HS phát triển toàn diện về đạo đức, trí phiếu thăm dò; tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ - Phương pháp thống kê toán học: bản, phát triển năng lực cá nhân, tính dùng phần mềm SPSS để xử lí và phân năng động và sáng tạo, hình thành nhân tích các số liệu. cách con người Việt Nam xã hội chủ Mẫu chọn nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm Tổng cộng: 35 CBQL thuộc 10 công dân; chuẩn bị cho HS học lên hoặc trường THPT: Trần Nguyên Hãn, Trần đi vào cuộc sống lao động, tham gia xây Hưng Đạo, Bà Rịa, Nguyễn Bỉnh Khiêm, dựng và bảo vệ Tổ quốc” [1]. Trần Văn Quan, Trần Quang Khải, Võ Ở mỗi cơ sở giáo dục, việc tìm ra Thị Sáu, Dương Bạch Mai, Nguyễn Huệ, các biện pháp GDĐĐ cũng như các biện Phước Bửu. pháp quản lí công tác GDĐĐ cho HS là + Giới tính: Nam: 23, nữ: 11, không những yêu cầu cấp bách. Tuy nhiên, cũng trả lời: 1; cần phải đánh giá hiệu quả của các biện + Trình độ đào tạo: Đại học: 6, cao pháp quản lí cho công tác này để đề xuất học: 28, không trả lời: 1; một số biện pháp nhằm cải thiện chất + Hiện là: Hiệu trưởng: 5, phó hiệu lượng công tác quản lí GDĐĐ. Trên cơ trưởng: 19, cán bộ Đoàn: 5, không trả lời: sở đó, việc tìm hiểu đánh giá của CBQL 6; về hiệu quả biện pháp quản lí GDĐĐ tại + Thâm niên công tác: Dưới 5 năm: các trường THPT ở tỉnh Bà Rịa - Vũng 5, từ 6 đến 10 năm: 9, từ 11 đến 15 năm: Tàu là cần thiết. 6, từ 16 đến 20 năm: 2, trên 20 năm: 10, 2. Thể thức và phương pháp nghiên không trả lời: 3. cứu 3. Kết quả nghiên cứu Dụng cụ nghiên cứu Một số từ viết tắt trong các bảng: Phiếu khảo sát: Dành cho CBQL - ĐLTC: Độ lệch tiêu chuẩn; các trường tham gia khảo sát. - TB: Trung bình cộng; Thang khảo sát: Để soạn thảo thang - N: Số khách thể tham gia nghiên cứu. khảo sát, chúng tôi gửi các câu hỏi mở Kết quả nghiên cứu được thống kê đến CBQL ở một số trường THPT tỉnh như sau: Bà Rịa - Vũng Tàu nhằm thu thập ý kiến 142
3. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Thị Cẩm Mai ___ Bảng thống kê đánh giá của CBQL về hiệu quả thực hiện các biện pháp quản lí GDĐĐ đã thực hiện ở trường (thang 5 bậc từ 1 đến 5, trung bình mỗi câu là 3) Xây dựng kế hoạch TB ĐLTC Thứ bậc Nắm chắc kế hoạch của cấp trên và các cấp có liên quan về mục tiêu, nhiệm vụ giáo dục, đặc điểm, tình 4,62 0,91 1 hình các nguồn lực Căn cứ vào đặc điểm của nhà trường, phối hợp với GVCN, Đoàn TNCS HCM định hướng nhiệm vụ, nội 4,51 1,01 2 dung, biện pháp rõ ràng và bước đi cụ thể Lập kế hoạch GDĐĐ cụ thể hàng tuần, tháng, năm 4,40 1.03 3 Tổ chức thực hiện TB ĐLTC Thứ bậc Phân công việc cho các bộ phận chức năng để thực 3,71 1.56 5 hiện hoạt động GDĐĐ HS trong nhà trường Phân bổ hợp lí nguồn kinh phí để tổ chức các hoạt 3,85 0,94 4 động GDĐĐ HS Phối hợp và tạo điều kiện hoạt động cho Đoàn TNCS 4,37 0,59 1 HCM GDĐĐ HS thông qua việc tổ chức các hoạt động giáo 4,11 0,75 3 dục ngoài giờ lên lớp Hỗ trợ Đoàn TNCS HCM tổ chức các phong trào có kế hoạch, theo từng thời điểm, đáp ứng các mục tiêu 4,34 0,63 2 giáo dục trong năm học Chỉ đạo thực hiện TB ĐLTC Thứ bậc Chỉ đạo tổ chuyên môn và giáo viên (GV) lồng ghép 4,00 1,00 4 nội dung GDĐĐ cho HS qua các môn học Chỉ đạo việc thực hiện GDĐĐ của GVCN 4,34 0,96 2 Xây dựng tốt môi trường sư phạm 4,51 0,95 1 Quy định tiêu chuẩn và nhiệm vụ cụ thể cho GVCN 4,14 1.24 3 Phối hợp GDĐĐ với các lực lượng giáo dục ngoài 3,82 0,70 5 nhà trường Kiểm tra đánh giá TB ĐLTC Thứ bậc Đề ra tiêu chí cho GVCN giỏi và có khen thưởng 4,17 1,09 1 hàng năm Đổi mới việc kiểm tra, họp đánh giá công tác chủ 4,31 1,02 2 nhiệm hàng tháng Có biện pháp động viên và khen thưởng kịp thời 4,05 0,68 3 Từ kết quả thống kê ở bảng trên, có các trường ở từng chức năng như sau: thể phân tích về hiệu quả thực hiện các (i) Xây dựng kế hoạch biện pháp quản lí GDĐĐ đã thực hiện tại Nắm chắc kế hoạch của cấp trên và 143
4. Ý kiến trao đổi Số 45 năm 2013 ___ các cấp có liên quan về mục tiêu, nhiệm TNCS HCM cũng như hỗ trợ Đoàn vụ giáo dục, đặc điểm, tình hình các TNCS HCM tổ chức các phong trào có nguồn lực (thứ bậc 1); căn cứ vào đặc kế hoạch, theo từng thời điểm được đa số điểm của nhà trường, phối hợp với CBQL quan tâm. Tiếp theo là nội dung GVCN, Đoàn TNCS HCM định hướng GDĐĐ HS thông qua việc tổ chức các nhiệm vụ, nội dung, biện pháp rõ ràng và hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, chỉ bước đi cụ thể (thứ bậc 2); lập kế hoạch số này cho thấy đây cũng là nội dung GDĐĐ cụ thể hàng tuần, tháng, năm (thứ được các CBQL quan tâm, vì GDĐĐ cho bậc 3). HS có thể bằng nhiều con đường và các Kết quả trên cho thấy việc xây dựng hoạt động ngoài giờ lên lớp là một trong kế hoạch GDĐĐ đã bước đầu được thực những sân chơi rất bổ ích, giúp HS rèn hiện tại các trường, CBQL nhà trường luyện tính năng động, sáng tạo cũng như đều nắm chắc kế hoạch của cấp trên, các thể hiện mình. Xếp thứ bậc 4 là nội dung ban ngành có liên quan về nhiệm vụ giáo phân bổ hợp lí nguồn kinh phí để tổ chức dục, đặc biệt là các văn bản chỉ đạo về các hoạt động GDĐĐ HS, để thực hiện công tác GDĐĐ HS. Tuy vậy, một số hầu hết các hoạt động thì nguồn kinh phí CBQL chưa định hướng rõ ràng nhiệm là rất quan trọng và đa số CBQL cũng vụ GDĐĐ HS cũng như chưa đề ra chú ý đến vấn đề này. nhiệm vụ cụ thể cho các bộ phận trong Nội dung phân công việc cho các trường, đặc biệt là hoạt động của ĐTNCS bộ phận chức năng để thực hiện hoạt HCM. Bên cạnh đó, một số CBQL chưa động GDĐĐ HS trong nhà trường được xem trọng việc lập kế hoạch GDĐĐ cụ xếp thứ bậc 5 cho thấy các CBQL chưa thể hàng tuần tháng, năm. có sự phân công công việc cụ thể rõ ràng, (ii) Tổ chức thực hiện vẫn còn tình trạng giẫm lên chân nhau. Phối hợp và tạo điều kiện hoạt động Khi cần có việc phải giải quyết cho HS cho Đoàn TNCS HCM (thứ bậc 1); hỗ trợ thì bộ phận phụ trách thường vắng mặt, Đoàn TNCS HCM tổ chức các phong do chưa được phân công lịch trực cụ thể, trào có kế hoạch, theo từng thời điểm, rõ ràng; mặt khác, trong xử lí cũng xảy ra đáp ứng các mục tiêu giáo dục trong năm hiện tượng chồng chéo, chưa thống nhất. học (thứ bậc 2); GDĐĐ HS thông qua (iii) Chỉ đạo thực hiện việc tổ chức các hoạt động giáo dục Xây dựng tốt môi trường sư phạm ngoài giờ lên lớp (thứ bậc 3); phân bổ (thứ bậc 1); chỉ đạo việc thực hiện hợp lí nguồn kinh phí để tổ chức các hoạt GDĐĐ của GVCN (thứ bậc 2); quy định động GDĐĐ HS (thứ bậc 4); phân công tiêu chuẩn và nhiệm vụ cụ thể cho GVCN việc cho các bộ phận chức năng để thực (thứ bậc 3); chỉ đạo tổ chuyên môn và hiện hoạt động GDĐĐ HS trong nhà GV lồng ghép nội dung GDĐĐ cho HS trường (thứ bậc 5). qua các môn học (thứ bậc 4); phối hợp Kết quả trên cho thấy việc phối hợp GDĐĐ với các lực lượng giáo dục ngoài và tạo điều kiện hoạt động cho Đoàn nhà trường (thứ bậc 5). 144
5. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Thị Cẩm Mai ___ Hầu hết CBQL đều cho rằng để sinh trung học phổ thông tỉnh Bà Rịa - công tác GDĐĐ cho HS đạt được kết quả Vũng Tàu tốt nhất thì điều tiên quyết là cần xây Để nâng cao hiệu quả GDĐĐ cho dựng tốt môi trường sư phạm. Việc phối HS THPT, theo chúng tôi, tỉnh Bà Rịa - hợp GDĐĐ với các lực lượng giáo dục Vũng Tàu cần thực hiện tốt một số biện ngoài nhà trường được thực hiện sau pháp sau đây: cùng. Điều này đã phản ánh đúng thực (i) Tăng cường vai trò chủ đạo của trạng việc phối hợp với các lực lượng nhà trường trong GDĐĐ HS giáo dục bên ngoài nhà trường được thực Rèn luyện kĩ năng sống cho HS hiện không thường xuyên, thậm chí là Tăng cường rèn luyện các kĩ năng đến lúc có việc thì mới liên hệ; do vậy, sống cho HS thông qua các hoạt động. việc này chưa mang lại hiệu quả thật sự. Giúp HS có những kĩ năng giao tiếp, ứng (iv) Kiểm tra đánh giá xử có văn hóa, thói quen và kĩ năng làm Đề ra tiêu chí cho GV chủ nhiệm việc, sinh hoạt theo nhóm. (GVCN) giỏi và có khen thưởng hàng Tổ chức thực hiện: năm (thứ bậc 1); đổi mới việc kiểm tra, - Thường xuyên tổ chức các câu lạc họp đánh giá công tác chủ nhiệm hàng bộ môn học như Toán, Lí, Hóa, Văn, Sử, tháng (thứ bậc 2); có biện pháp động viên Tiếng Anh cho HS tham gia, tạo không và khen thưởng kịp thời (thứ bậc 3). khí thi đua học tập sôi nổi; Các CBQL cho rằng cần đề ra tiêu - Mời bác sĩ tư vấn về sức khỏe sinh chí cho GVCN giỏi và khen thưởng hàng sản vị thành niên, giới tính cho HS. năm để khuyến khích công tác này. Vì Tổ chức các hoạt động tập thể vui công tác chủ nhiệm là công tác kiêm tươi, lành mạnh nhiệm và chiếm khá nhiều thời gian, giờ - Tổ chức các hoạt động tập thể vui trội được tính không cao (4 tiết/tuần) nên tươi lành mạnh: Nhân các ngày lễ lớn cũng có không ít GV chưa thật sự tha trong năm, nhà trường kết hợp với các thiết với công tác này. Bên cạnh đó, ban ngành, đoàn thể tổ chức sinh hoạt CBQL cũng cho rằng cần đổi mới việc dưới cờ về các tấm gương anh hùng liệt kiểm tra, họp đánh giá công tác chủ sĩ (ngày thành lập Quân đội nhân dân nhiệm hàng tháng. Công tác kiểm tra Việt Nam 22-12), các gương đoàn viên giúp cho CBQL nắm thông tin về các tiêu biểu (ngày 9-1, 26-3), mời Hội Cựu hoạt động của trường, từ đó có cách xử lí chiến binh nói chuyện truyền thống (ngày thông tin và điều chỉnh kế hoạch, biện thống nhất đất nước 30-4) nhằm hình pháp kịp thời. Kiểm tra phải gắn với nhận thành nhân cách và ý chí học tập vì tương xét, đánh giá xếp loại mới có tác dụng lai, vì đất nước cho HS. động viên GV làm tốt, đồng thời nhắc - Thường xuyên giáo dục HS về tinh nhở những người thực hiện chưa tốt. thần “uống nước nhớ nguồn”, “lá lành 4. Đề xuất một số biện pháp nâng đùm lá rách” cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho học Tổ chức hội thao HS cấp trường với 145
6. Ý kiến trao đổi Số 45 năm 2013 ___ các môn: bóng đá, bóng chuyền, cầu công dân theo hướng HS chủ động, tích lông, điền kinh, cờ vua, cờ tướng để cực tiếp nhận kiến thức hơn là cách truyền chào mừng ngày Nhà Giáo Việt Nam, thụ hiện nay. đồng thời chọn những HS có thành tích - Tổ chức nhiều hơn “ngày pháp luật” xuất sắc để thành lập đội tuyển, chuẩn bị bằng nhiều hình thức phong phú, đa dạng. cho hội thao cấp tỉnh, cấp quốc gia. (ii) Phối kết hợp tốt giữa nhà trường - Phát động HS chọn môn thể thao với gia đình học sinh yêu thích để rèn luyện, có hướng dẫn, Gia đình được xem là môi trường kiểm tra và đánh giá. giáo dục đầu tiên của các em. Nhà trường - Thực hiện tốt bản tin của Đoàn, bản và GV cần thường xuyên liên hệ với gia tin của lớp. đình HS, có những tư vấn và thông báo - Phát động các chi đoàn sưu tầm các kịp thời đối với những biểu hiện sai lệch, bài hát dân ca, trò chơi dân gian. Tổ chức khác thường của HS, phối hợp tìm ra biểu diễn các bài hát, các trò chơi dân phương pháp giáo dục tốt nhất đối với gian trong lễ hội khai trường, các buổi từng HS. Vì đôi khi, các em không thể sinh hoạt ngoại khóa. thổ lộ hết những vấn đề của mình với cha - Chú trọng công tác hướng nghiệp mẹ, anh chị em, nhưng lại có thể tâm sự cho HS. với thầy cô giáo như những người tin cậy Tổ chức cho HS tham gia tìm nhất. Bên cạnh đó, các bậc phụ huynh hiểu, chăm sóc và phát huy giá trị các di cũng cần sự tư vấn của nhà trường về tích lịch sử, văn hóa ở địa phương phương pháp giáo dục, về đặc điểm tâm - Đoàn trường phối hợp cùng chi sinh lí của HS. đoàn GV thường xuyên đưa HS đến (iii) Tăng cường xã hội hóa công tác viếng nghĩa trang liệt sĩ. giáo dục đạo đức cho học sinh - CLB Sử tổ chức cho HS tham gia Nhà trường cần huy động sự tham học tập ngoại khóa: thi viết về tiểu sử các gia của cộng đồng, của các tổ chức đoàn anh hùng liệt sĩ, đặc biệt là các anh hùng thể xã hội trong công tác GDĐĐ cho HS. liệt sĩ ở địa phương. Cần có sự thống nhất trong các tác động - Giáo dục truyền thống “uống nước giáo dục, tránh tình trạng “trống đánh nhớ nguồn” cho HS, đồng thời tạo sân xuôi, kèn thổi ngược”. Xây dựng các mô chơi, giao lưu học tập kinh nghiệm với hình phối kết hợp hiệu quả giữa các lực các trường bạn thông qua chương trình về lượng giáo dục, đặc biệt chú trọng công nguồn tại các vùng đất cách mạng; qua tác an ninh trường học, tạo nên “cổng đó, giúp HS ôn lại những truyền thống trường em thật sự an ninh, trật tự, an lịch sử dân tộc. toàn”. Tăng cường công tác giáo dục 5. Kết luận pháp luật trong trường học Kết quả khảo sát cho thấy CBQL - Nhà trường và GV phải tìm các biện thực hiện đầy đủ các chức năng quản lí pháp đổi mới cách dạy bộ môn Giáo dục và đánh giá cao hiệu quả thực hiện các biện pháp quản lí GDĐĐ HS. Các nhà 146
7. Tạp chí KHOA HỌC ĐHSP TPHCM Nguyễn Thị Cẩm Mai ___ quản lí cần xây dựng kế hoạch GDĐĐ bối cảnh xã hội hiện nay. Tuy nhiên, việc cho HS tách riêng ra khỏi kế hoạch năm giáo dục nhân cách cho HS không thể học chung của nhà trường, phân định thành công trong một sớm một chiều, mà chức năng cho các bộ phận, sự phối hợp là cả một quá trình lâu dài. Để công tác thực hiện giữa các phòng ban một cách rõ này thật sự mang lại kết quả như mong ràng, cụ thể. Bên cạnh đó, cũng cần chú đợi, cần đảm bảo sự nhất trí cao về yêu trọng hơn về công tác kiểm tra, họp đánh cầu GDĐĐ giữa các thành viên trong nội giá, rút kinh nghiệm về công tác chủ bộ nhà trường và sự thống nhất phối hợp nhiệm. giáo dục HS giữa nhà trường, gia đình và Tóm lại, việc GDĐĐ cho HS phổ xã hội. thông ngày càng quan trọng, nhất là trong TÀI LIỆU THAM KHẢO 1. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2005), Luật Giáo dục 2005 (sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục 2001). 2. Bộ Giáo dục và Đào tạo (2007), Điều lệ trường trung học phổ thông. 3. Đảng Cộng sản Việt Nam (2011), Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. 4. Phạm Minh Hạc (1996), Một số vấn đề về giáo dục và khoa học giáo dục, Nxb Giáo dục. 5. Phạm Minh Hạc (1997), Xã hội hóa công tác giáo dục, Nxb Giáo dục. 6. Hồ Văn Liên (2007), Quản lí giáo dục và trường học (tài liệu dành cho học viên cao học), Trường ĐHSP TPHCM. 7. Hồ Chí Minh (1997), Về vấn đề giáo dục, Nxb Giáo dục. 8. Ủy ban nhân dân tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu, Viện Chiến lược phát triển, Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2011), Kỉ yếu Bà Rịa - Vũng Tàu, 20 năm phát triển và đổi mới. 9. M.I. Kondakov (1984), Cơ sở lí luận của khoa học quản lí giáo dục (Hà Sĩ Hồ, Phạm Thị Diệu Vân dịch), Trường Cán bộ Quản lí Giáo dục 2. (Ngày Tòa soạn nhận được bài: 16-8-2012; ngày phản biện đánh giá: 06-9-2012; ngày chấp nhận đăng: 08-10-2012) 147