Chức năng của văn học

Nội dung text: Chức năng của văn học

1. Trường Đại học Sài Gòn Lớp DGT 1082 Nhóm 1 1. Trịnh Lê Mỹ Hạnh 2. Phạm Thị Kiều Giang 3. Nguyễn Thị Bích Trâm 4. Nguyễn Ngọc Phương Thảo -90 5. Tạ Thị Lan Anh 6. Đoàn Thị Ánh Nhu 7. Đinh Thị Kiều Trang 8. Võ Ngọc Thảo
2. CHỨC NĂNG CỦA VĂN HỌC
3. Giới thiệu khái niệm Văn Học • Văn học (nghĩa rộng): là tên gọi chung mọi tác phẩm bằng ngôn ngữ nói hay viết. • Văn học (nghĩa hẹp): là văn học nghệ thuật, tức các sáng tác ngôn từ hư cấu, tưởng tượng, biểu hiện tình cảm con người như thơ, tiểu thuyết, tản văn, kịch
4. Chức năng của Văn học • I. Chức năng nhận thức • II. Chức năng giáo dục • III. Chức năng thẩm mỹ • IV. Chức năng giao tiếp
5. I. Chức năng nhận thức của văn học 1. Văn học cung cấp tri thức bách khoa về hiện thực đời sống: - Văn học cung cấp tri thức, mang đến sự hiểu biết cho con người. Nhưng văn học không như các môn khoa học khác, nhận thức hiện thực theo kiểu phân môn mà phản ánh cuộc sống trong toàn bộ tính toàn vẹn của nó.
6. Ví dụ: Khi đọc tác phẩm “Dế Mèn phiêu lưu ký” của nhà văn Tô Hoài, người đọc tìm hiểu thêm nhiều chi tiết lí thú từ hình dáng đến tập tính sống của loài dế mèn, dế trũi, hay bọ ngựa Thế giới loài vật trở nên sống động và gần gũi hơn trong mắt người đọc. Đọc bộ “Thần thoại Hy Lạp”, người đọc còn khám phá thêm những cách giải thích các hiện tượng tự nhiên, đời sống tinh thần của người xưa theo cái nhìn mới mẻ và đầy logic thú vị, văn học chính là cuốn bách khoa toàn thư phản ánh hiện thực đời sống. Hay như “Chí Phèo”, “Trẻ con không thể ăn thịt chó”, “Lão Hạc”, “Một bữa no” của nhà văn Nam Cao, nhà văn đã dựng lên cả một thời lầm than, khổ cực và túng quẫn của người nông dân trong dưới ách đô hộ “một cổ hai tròng”.
7. - Văn học là cái kho chứa khổng lồ những tri thức về đời sống xã hội. Văn học dễ dàng tái hiện lại quá khứ, chứa đựng cả những sự kiện lịch sử, cung cấp những tri thức có giá trị về lịch sử, kinh tế, quân sự, văn hóa
8. Thực vậy, các tiểu thuyết lịch sử như “Tam Quốc Diễn Nghĩa” của La Quán Trung hay “Hoàng Lê Nhất Thống Chí” của Ngô gia văn phái đã đưa ta về với lịch sử, với quá khứ xa xăm của dân tộc. “Chí Phèo” của Nam Cao, “Tắt đèn” của Ngô Tất Tố hay “Bỉ vỏ” của Nguyên Hồng phản ánh quá trình phá sản, bần cùng hóa của người nông dân đang diễn ra một cách khốc liệt. Không chỉ những người viết văn, thưởng thức văn học mới nhận thấy chức năng phản ánh hiện thực này của văn học. Chính các nhà kinh điển của chủ nghĩa Marx cũng đánh giá cao khả năng cung cấp tri thức của văn học.
9. -Văn học còn giúp ta tìm hiểu thân phận của con người, khám phá các tính cách xã hội của một giai đoạn, một xã hội, một tầng lớp, một giai cấp • Những ai từng say mê với kịch của Sheaspear thì hẳn không khó nhận thấy sự cực đoan của xã hội thời bấy giờ, những chuyện tình bi đát chính là cục diện, là cuộc sống giàu có trong tù túng không lối thoát • “Truyện Kiều” cũng dựng lại một xã hội nhơ bẩn, xem đồng tiền hơn cả con người, lấy sự vạn năng của đồng tiền để xoay chuyển cả thế gian, vùi dập con người • Mỗi tác phẩm văn học dù ít hay nhiều điều đề cập một khía cạnh của xã hội đó
10. 2. Văn học giúp con người tự nhận thức chính mình và cuộc sống: - Bằng các hình tượng nghệ thuật, văn học giúp ta nhận thức được các giá trị tinh thần kết tinh trong thế giới đối tượng, khơi gợi khả năng biến quá trình nhận thức thế giới khách quan thành quá trình tự nhận thức về bản thân - Văn học còn giúp con người tự nhận thức về mình
11. Đọc những đoạn thơ sau đây, bạn có cảm nghĩ gì? “Thà một phút huy hoàng rồi chợp tối Còn hơn le lói buồn suốt trăm năm.” Xuân Diệu – “Giục giã” “Hoa sen nở trong ánh mặt trời Rồi mất đi tất cả những gì nó có Nhưng chắc nó không muốn làm chiếc nụ Trong sương mù vĩnh viễn của mùa Đông.” Tago – “Người làm vườn”
12. Có phải sau khi đọc những dòng thơ trên, bạn bắt đầu trăn trở suy nghĩ hay chí ít cũng tự đặt ra cho mình những câu hỏi:mình là ai? Mình sống vì cái gì? Mục đích sống của đời mình là gì? Nếu có, tức nhiên bạn phải nhìn nhận thực tế rằng văn học bước đầu đã tác động đến nhận thức của bạn • Lịch sử văn học đã từng chứng kiến không ít những thay đổi tích cực (lẫn tiêu cực) của con người dưới ảnh hưởng của văn học: Đã có không ít những chí sĩ yêu nước tòng quân giữ nước khi nghe “Hịch tướng sĩ” của Trần Hưng Đạo, hay không ít người mê muội đã quay đầu lại khi đọc những tác phẩm của Nguyển Ái Quốc, Phan Bội Châu. Thơ của Hồ Xuân Hương phản ánh cái khát vọng khẳng định bản thân và khát vọng sống của người phụ nữ
13. -Văn học giúp ta hiểu được cái giá trị của mình, thấy được vị trí của mình, biết mình phải làm gì và có thể làm gì cho cuộc sống chung Khi cùng hòa mình vào công tác khôi phục đất nước sau chiến tranh, khí thế hừng hực lẫn tinh thần kiên cường, biến chiến trường xưa thành một nông trường xanh tươi trong “Mùa lạc” của Nguyễn Khải, bạn có băn khoăn suy ngẫm về giá trị của cuộc đời: “Sự sống nảy sinh từ cái chết” Hay như tiếp cận với những dòng thơ rỉ máu của Hàn Mặc Tử, bạn có từng nghĩ đến và khâm phục nhà thi sĩ, dám sống, dám yêu và cả dũng cảm đón nhận cái chết được báo trước, không nao núng, hay trốn chạy cái chết mà vẫn sống là làm thơ đấy. Như vậy chức năng nhận thức của văn học là vô cùng rộng lớn, tùy theo cách diễn đạt của nhà văn, sự cảm thụ của người đọc mà văn học tác động khác nhau.
14. II. Chức năng Giáo dục 1. Văn học khêu gợi tư tưởng, tình cảm, nuôi dưỡng tâm hồn, niềm tin cho con người 2. Văn học biến sự giáo dục thành khả năng tự giáo dục giúp con người tự hoàn thiện nhân cách
15. 1. Văn học khêu gợi tư tưởng, tình cảm, nuôi dưỡng tâm hồn, niềm tin cho con người • Văn học có khả năng hướng thiện, hướng con người đến cái thiện thông qua hình thành quan điểm đạo đức, khơi gợi tình cảm đạo đức cho con người + Từ hình tượng Lạc Long Quân và Âu Cơ trong truyền thuyết, đến cô Tấm, Thạch Sanh trong cổ tích, hình tượng Thúy Kiều, Nguyệt Nga, Lục Vân Tiên trong truyện thơ Nôm cho đến hình tượng mẹ Tơm, mẹ Suốt, anh hùng Núp trong văn thơ hiện đại đã ít nhiều ảnh hưởng mạnh mẽ đến quan niệm đạo đức của lớp lớp thế hệ người Việt Nam
16. - Văn học là nơi nuôi dưỡng tình cảm nhân ái: • Những tác phẩm văn học ưu tú luôn khơi dậy trong tâm hồn ta khả năng đồng cảm, làm cho ta biết vui, biết buồn, dạy cho ta biết yêu, biết ghét, biết khinh bỉ sự phản trắc,cái tẹp nhẹp, tầm thường, lười biếng. • Văn học khơi dậy ở ta niềm tin vào sự tất thắng của cái thiện, niềm tin vào cuộc sống
17. 2. Văn học biến sự giáo dục thành khả năng tự giáo dục, giúp con người tự hoàn thiện nhân cách • Nhân cách của con người được hình thành một cách trọn vẹn thông qua văn học Các hình tượng văn học đã được nhà văn cẩn thận chọn lọc và gây được xúc cảm tự nhiên trong lòng người đọc. Ta kinh ghét Mã Giám Sinh, Sở Khanh, Hồ Tôn Hiến vì ta nhận ra được bộ mặt thật của chúng qua các động tác thoáng qua: “Ghế trên ngồi tót sổ sàng” hay “Rẽ song đã thấy Sở Khanh lẻn vào” Nhờ sự yêu, ghét hay thương cảm cho các nhân vật mà từ đó, nhân cách dần được hình thành trong người đọc một cách tự giác, dần biến tư tưởng, tình cảm thoáng qua ấy thành nhận thức của người đọc
18. Một đặc điểm khiến văn học dễ dàng đảm nhiệm chức năng giáo dục đó chính là tính cuốn hút của nó. • Tác phẩm văn học hiện ra không phải như người thấy thuyết giáo mà như người đồng hành, người đối thoại với bạn đọc, với khán giả. Những chân lý, luân lý, đạo đức, tư tưởng, tình cảm mà văn học mang lại không khô khan trừu tượng như triết học hay khoa học mà rất sống động mà giàu hình ảnh, và được người đọc cảm thụ một cách thích thú
19. Nếu không tin, mời bạn khảo sát ví dụ sau đây: Nếu dạy cho đứa trẻ biết thế nào là tình yêu quê hương đất nước, yêu thiên nhiên,yêu thương đồng bào, đoàn kết yêu thương nhau, biết được giá trị của cuộc sống bằng những định nghĩa khô khan liệu có đem lại hiệu quả và dễ gây thiện cảm ở trẻ hơn khi đọc bài thơ “Tiếng ru” của Tố Hữu. Phải chăng cách đọc thơ (tác phẩm văn học) này sẽ giúp việc nhận thức và giáo dục có kết quả thật mỹ mãn lẫn gây hứng thú với trẻ? Câu trả lời xin dành cho các bạn
20. • Tóm lại: văn học là phương tiện hữu hiệu nhất có khả năng làm cho những người cùng chung nỗi đau, khát vọng, quan niệm đạo đức và lí tưởng thẩm mỹ xích lại gần nhau, đoàn kết với nhau, biến tư tưởng, tình cảm, chuyển nhận thức của họ thành những hành động thực tiễn.
21. Ngoài hai chức năng vừa được đề cập ở trên, văn học còn hai chức năng quan trọng khác sẽ được Nhóm 2 trình bày trong ít phút nữa. • Để kết thúc phần trình bày của nhóm 1, mời các bạn cùng đọc bài thơ “Tiếng ru” của Tố Hữu (đã giới thiệu ở trên) để cùng chiêm nghiệm sự thu hút lạ kì của Văn học
22. Tiếng Ru Con ong làm mật yêu hoa Con cá yêu nước, con chim yêu trời Con người muốn sống con ơi Phải yêu đồng chí, yêu người anh em Một ngôi sao chẳng sáng đêm Một bông lúa chín chẳng nên mùa vàng. Một người đâu phải nhân gian Sống chăng một đốm lửa tàn mà thôi. Núi cao bởi có đất bồi, Núi chê đất thấp, núi ngồi ở đâu Trăm dòng sông đổ biển sâu Biển chê sông nhỏ, biển đâu nước còn Tre già yêu lấy măng non Chắt chiu như mẹ yêu con tháng ngày Mai sau con lớn hơn thầy Các con ôm cả hai tay đất tròn. Tố Hữu
23. Cảm ơn các bạn đã nhiệt tình theo dõi! Nhóm 1
24. Phụ chú: Các nguồn tham khảo: 1. Giáo trình Lí luận Văn học – NXB đại học SP 2. Giáo trình Lí luận Văn học – TS Lê Lưu Oanh – Phạm Đăng Dư