Chi tiêu chính phủ và tăng trưởng kinh tế: một khảo sát

Nội dung text: Chi tiêu chính phủ và tăng trưởng kinh tế: một khảo sát

1. CHI TIÊU CHÍNH PH
   VÀ TNG TRNG KINH T: MT KHO SÁT TS. Ph
   m Th Anh† I. Li gii thi u Trong hn hai thp k qua ã có nhiu nghiên cu kinh t, c lý thuyt l n thc nghim, tp trung xem xét vai trò c a chi tiêu công i vi tng trng kinh t  các nc trên th gii. Các nhà kinh t cng nh các nhà ho
   ch nh chính sách ôi khi không thng nht vi nhau v vic liu chi tiêu chính ph có vai trò thúc y hay làm chm tng trng kinh t. Nhng ngi ng h quy mô chi tiêu chính ph ln cho rng, các chng trình chi tiêu c a chính ph giúp cung cp các hàng hoá công cng quan trng nh c s h
   tng và giáo dc. H cng cho rng s gia tng chi tiêu chính ph có th y nhanh tng trng kinh t thông qua vic làm tng sc mua c a ngi dân. Tuy nhiên, nhng ngi ng h quy mô chi tiêu chính ph nh l
   i có quan im ng c l
   i. H gi i thích rng chi tiêu chính ph quá ln và s gia tng chi tiêu chính ph s! làm gi m tng trng kinh t, bi vì nó s! chuyn dch ngu"n lc t# khu vc s n xut hiu qu trong nn kinh t sang khu vc chính ph kém hiu qu . H cng c nh báo rng s m rng chi tiêu công s! làm phc t
   p thêm nhng n$ lc thc hin các chính sách thúc y tng trng – ví d nh nhng chính sách c i cách thu và an sinh xã hi – bi vì nhng ngi ch trích có th s% dng s thâm ht ngân sách làm lý do  ph n i nhng chính sách c i cách nn kinh t này. Bài vit này s! c g&ng kh o sát mt cách t'ng quan nht mi quan h gia chi tiêu chính ph và tng trng kinh t. Trc tiên chúng tôi s! th o lun nhng c s lý thuyt, quan im và thc tr
   ng c a mt s nc trên th gii. Tip theo bài vit s! trình bày tóm t&t các mô hình lý thuyt  c s% dng ph' bin khi nghiên cu mi quan h gia chi tiêu chính ph và tng trng kinh t. Cui cùng, bài vit s! im qua các kt qu nghiên cu thc nghim và kt lun. II. Chi tiêu chính ph và tng tr ng kinh t Lý thuyt kinh t thng không ch ra mt cách rõ ràng v tác ng c a chi tiêu chính ph i vi tng trng kinh t. Tuy nhiên hu ht các nhà kinh t u thng nht vi nhau rng, trong mt s trng h p s c&t gi m quy mô chi tiêu chính ph có th thúc y tng trng kinh t, và trong mt s trng h p khác s gia tng chi tiêu chính ph l
   i có l i cho tng trng kinh t. C th, các nghiên cu ã ch rõ ra rng nu chi tiêu chính ph bng không s! d n n tng trng kinh t rt thp, bi vì vic thc thi các h p "ng kinh t, b o v quyn s hu tài s n, phát trin c s h
   tng s! rt khó khn nu không có chính ph . Nói cách khác, mt s kho n chi tiêu c a chính ph là cn thit   m b o cho s tng trng kinh t. Tuy nhiên, chi tiêu chính ph - mt khi ã v t quá ng(ng cn thit nói trên - s! c n tr tng trng kinh t do gây ra s phân b' ngu"n lc mt cách không hiu qu . )ng cong ph n ánh mi quan h gia quy mô chi tiêu chính † Khoa Kinh t hc, )
   i hc Kinh t Quc dân. Email: pham.theanh@yahoo.com 1
2. ph và tng trng kinh t ã  c xây dng bi nhà kinh t Richard Rahn (1986), và  c các nhà kinh t s% dng rng rãi khi nghiên cu vai trò c a chi tiêu chính ph i vi tng trng kinh t. )ng cong Rahn hàm ý tng trng s! 
   t ti a khi chi tiêu chính ph là v#a ph i và  c phân b' ht cho nhng hàng hoá công cng c b n nh c s h
   tng, b o v lut pháp và quyn s hu. Tuy nhiên chi tiêu chính ph s! có h
   i i vi tng trng kinh t khi nó v t quá mc gii h
   n này. Tuy các nhà kinh t còn bt "ng v con s chính xác nhng v c b n h thng nht vi nhau rng, mc chi tiêu chính ph ti u ti vi tng trng kinh t dao ng trong kho ng t# 15 n 25% GDP. Hình 1: ng Rahn Tc  tng trng kinh t Quy mô ti u Chi tiêu chính ph theo phn trm GDP )im ti u tng trng trên ng cong Rahn là mt trong ch  nghiên cu gây tranh cãi trong nhiu thp niên qua. Các nhà kinh t nói chung kt lun im này nm trong kho ng t# 15% n 25% GDP, m*c dù rt có th nhng c tính này là quá cao do nhng nghiên cu thng kê b h
   n ch bi s s+n có c a s liu. B ng 1 cho thy H"ng Kông, )ài Loan, Singapore và ,n ) là nhng nc châu Á có quy mô chi tiêu chính ph nh nht, ch chim kho ng xp x 15% GDP. Trong khi ó quy mô chi tiêu ngân sách c a Vit Nam ang nm  phía bên kia dc c a ng Rahn, chim kho ng 30% GDP trong nhng nm gn ây. Tt nhiên thành tu kinh t không ch ph thuc duy nht vào chính sách tài khoá. Các chính sách tin t, thng m
   i, lao ng cng có vai trò quyt nh quan trng. Tuy nhiên ây là mt con s áng ng
   i i vi tính hiu qu và mc tiêu thúc y tng trng c a các kho n chi tiêu công  Vit Nam. 2
3. Bng 1: Quy mô chi tiêu chính ph mt s nc châu Á 1990 1995 2000 2006 China, People's Rep. of 18,50 12,18 16,29 19,20 Hong Kong, China 14,28 16,42 17,71 15,83 Korea, Rep. of 15,54 15,76 18,91 23,60 Taipei,China 14,48 14,39 15,41 15,90 Indonesia 19,60 14,68 15,83 20,07 Malaysia 27,68 22,07 22,89 24,92 Philippines 20,40 18,17 19,27 17,31 Singapore 21,30 16,10 18,84 15,80 Thailand 13,94 15,35 17,33 16,38 Viet Nam 21,89 23,85 23,36 29,79 India 18,49 14,96 15,49 14,10 Pakistan 25,90 22,95 18,87 18,68 Mongolia 61,94 23,29 35,99 36,50 Azerbaijan 36,39 20,08 16,19 21,37 Kazakhstan 38,20 25,66 22,16 21,20 Kyrgyz Republic 37,15 27,76 18,00 22,52 Uzbekistan 32,59 28,95 20,78 Ngu"n: ADB (2007), Key Indicators of Developing Asia and Pacific Countries 1. C s lý thuyt kinh t v chi tiêu chính ph Cho ti tn nhng nm 1970 các nhà kinh t theo trng phái Keynes v n tin rng chi tiêu chính ph - *c bit là các kho n chi tiêu thông qua vay n - có th thúc y tng trng kinh t nh làm tng sc mua (t'ng cu) c a nn kinh t. Các chính tr gia thng u thích lý thuyt c a Keynes bi vì nó cho h nhng lý do h p lý  chi tiêu. Mt s nhà nghiên cu ã c l ng  c mi quan h t l thun gia chi tiêu chính ph và mc s n l ng c a nn kinh t, tuy nhiên các phng pháp c l ng c a h thng m&c nhiu sai lm. Nhng phng pháp c l ng phc t
   p hn ã ch ra rng, chi tiêu chính ph không th thúc y tng trng. Lý thuyt c a trng phái Keynes ã b qua s tht là chính ph không th bm sc mua vào nn kinh t trc khi làm gi m nó ra thông qua thu và vay n . Lý thuyt c a Keynes ã g*p thách thc ln khi nn kinh t th gii ri vào suy thoái trong nhng nm 1970, và khi có s bùng n' kinh t nh c&t gi m thu kt h p vi th&t ch*t chi tiêu trong nhng nm 1980. Nu Keynes còn sng, ch&c h-n ông s! rt ng
   c nhiên vi cách vn dng lý thuyt c a ông  ng h cho s gia tng chi tiêu chính ph . Vào nhng nm 1940 trong mt cuc trao 'i kinh t, ông ã cho rng quy mô chi tiêu chính ph không nên v t quá 25% GDP, nu không tng trng kinh t s! b nh hng xu.1 Ngày nay, m*c dù lý thuyt c a Keynes v chi tiêu chính ph không còn  c các nhà kinh t trng dng nhng nó v n  c các chính tr gia và các nhà báo thng xuyên nh&c n nh là ng lc  thúc y tng trng. Ng c vi quan im c a trng phái Keynes, trong nhiu thp k qua nhiu nhà kinh t tin rng vic c&t gi m thâm ht ngân sách là liu thuc thn diu i vi tng trng kinh 1 www.cis.org.au/policy/autumn03/polaut03-1.pdf 3
4. t. H lp lun rng c&t gi m chi tiêu chính ph và do vy là c&t gi m thâm ht ngân sách s! làm gi m lãi sut, tng u t, tng nng sut và cui cùng là thúc y tng trng. Lp lun này là có c s và chính sách tài khoá nên tp trung gi i quyt vn  thâm ht nu mi quan h gia các bin s trên là ch*t ch!. Tuy nhiên, có nhiu lý do  tin rng gi thuyt trên v mi quan h gia thâm ht ngân sách, lãi sut, u t và tng trng ã  c  cao quá mc. C th, s liu thc t c a nn kinh t M. và nhiu nc khác trên th gii ã ch ra rng thâm ht ngân sách có tác ng cc k/ nh n lãi sut, *c bit là i vi các nn kinh t m. Lãi sut  c quyt nh trên th trng vn quc t ni có hàng ngàn t USD  c giao dch m$i ngày. Thm chí ngay c s thay 'i ln v cán cân ngân sách c a chính ph cng khó có tác ng áng k n lãi sut. Ngoài ra, cu tín dng cng là nhân t chính quyt nh n lãi sut, ây chính là lý do t
   i sao lãi sut thng cao trong nhng thi k/ có tng trng m
   nh. Trong nhng thi k/ này cu tín dng thng cao, và  kim  c l i nhun các t' chc tài chính thng áp *t mc lãi sut cao i vi các kho n cho vay nhm bù &p cho nhng r i ro tín dng và l
   m phát. Cui cùng thu ánh vào thu nhp tin lãi cng là mt trong nhng nhân t nh hng m
   nh n lãi sut. Thc t cho thy, vi các yu t khác nh nhau thì các lo
   i trái phiu chu thu thng có mc lãi sut sut cao hn so vi các trái phiu không chu thu. )iu này hàm ý rng s gia tng thu, m*c dù làm gi m thâm ht ngân sách, nhng l
   i có nhiu kh nng s! làm tng lãi sut và do vy không có kh nng kích thích u t và tng trng kinh t. Hai trng phái trên có nhng quan im rt khác nhau v thâm ht ngân sách, tuy nhiên không trng phái nào nhn m
   nh n quy mô chi ngân sách. Các nhà kinh t theo trng phái Keynes thng liên quan n quy mô chi tiêu chính ph ln nhng h cng không có ph n i gì vi quy mô chi tiêu chính ph nh, mi0n là chi tiêu chính ph có th  c tng khi cn thit  a nn kinh t thoát kho i tình tr
   ng trì tr. Trong khi ó các nhà kinh t tin vào mi quan h gia thâm ht ngân sách, lãi sut, u t và tng trng, nh ã phân tích  trên, cng không có ph n i gì i vi quy mô chi tiêu chính ph ln mi0n là nó  c tài tr bng thu thay vì vay n . Các lý thuyt khác nhau s% dng nhng lp lun khác nhau và do vy chúng không a ra  c câu tr li rõ ràng v mi quan h gia chi tiêu chính ph và tng trng kinh t. Hu ht các nhà kinh t "ng ý rng có nhng trng h p nht nh vic c&t gi m chi tiêu chính ph s! thúc y tng trng kinh t, và cng có nhng trng h p s gia tng chi tiêu chính ph là có l i cho tng trng. Phn dc xung c a ng Rahn trong Hình 1 có th  c gi i thích bi nhiu lý do sau ây: - Chi tiêu chính ph cn có nhng ngu"n tài tr nht nh. Chính ph không th thc hin chi tiêu mà không ly tin c a mt ngi nào ó trong nn kinh t. Mi la chn bin pháp tài tr chi tiêu u gây ra nhng hu qu tiêu cc. Tng thu s! c n tr các hành vi thúc y s n xut nh lao ng, tit kim, u t Vay n s! làm gi m ngu"n vn áng l! ra dành cho u t t nhân, và trong nhiu trng h p còn làm tng lãi sut. In tin s! gây ra l
   m phát, bt 'n kinh t v. mô, và bóp méo các hành vi kinh t. - M$i "ng chi tiêu tng thêm c a chính ph "ng ngh.a vi mt "ng chi tiêu b c&t gi m c a khu vc s n xut t nhân trong nn kinh t. )iu này làm gi m tng 4
5. trng kinh t bi vì các lc l ng kinh t nh hng cho s phân b' ngu"n lc c a khu vc t nhân, trong khi ó các lc l ng chính tr l
   i chi phi các quyt nh chi tiêu c a chính ph . M*c dù mt s kho n chi tiêu c a chính ph nh chi cho s vn hành tt c a h thng pháp lut có th có l i ích ln, tuy nhiên nhìn chung chính ph thng không s% dng các ngu"n lc mt cách hiu qu nh khu vc t nhân. Nhiu bng chng  các nc trên th gii cho thy, khu vc t nhân có th cung cp các dch v y t, giáo dc, sân bay, bu chính cht l ng hn và vi chi phí thp hn. - Mt s kho n chi tiêu chính ph khuyn khích vic la chn nhng hành vi tiêu cc. Nhiu chng trình tr cp c a chính ph d n ã d n n nhng quyt nh không mong mun v m*t kinh t. Các chng trình phúc l i khuyn khích mi ngi la chn ngh ngi thay vì lao ng. Các chng trình b o him tht nghip làm gi m ng c tìm vic. Các chng trình b o him thiên tai có th khuyn khích ngi dân làm nhà  nhng vùng hay có thiên tai Nhng ví d này cho thy các chng trình chi tiêu c a chính ph có th làm gi m tng trng kinh t và làm gi m s n l ng quc gia bi vì chúng thúc y s phân b' và s% dng ngu"n lc mt cách sai lm. - Mt s kho n chi tiêu chính ph không khuyn khích các hành vi có l i cho s n xut. Mt s chng trình chi tiêu chính ph không d n n các quyt nh có l i v m*t kinh t. Tit kim giúp cung cp ngu"n vn cho u t, tuy nhiên ng c tit kim có th b mai mt bi các chng trình tr cp cho ngi v hu, tr cp nhà , tr cp m au, và tr cp giáo dc c a chính ph . T
   i sao mt cá nhân l
   i ph i tit kim thu nhp  chi tiêu khi v hu,  mua nhà,  i hc khi chính ph s+n sàng tài tr cho nhng vic này? Nhng chng trình tr cp này ôi khi còn khuyn khích ngi dân khai man thu nhp và phân b' ngu"n lc c a h mt các không hiu qu . - Chi tiêu chính ph bóp méo vic phân b' ngu"n lc. Nhng ngi hng l i t# các chng trình chi tiêu c a chính ph có th ít quan tâm n tính hiu qu c a vic s% dng ngu"n lc mà h nhn  c t# chính ph . )iu này làm gi m vai trò c a các th trng c
   nh tranh và gây ra s kém hiu qu c a các khu vc nh giáo dc và y t. - Chi tiêu chính ph c n tr nhng phát minh mi. Nh có c
   nh tranh và mong mun làm giàu, các cá nhân và t' chc t nhân luôn n$ lc tìm kim nhng la chn và c hi mi. Quá trình tìm kim, phát hin, và vn dng nhng ý tng và công ngh mi có th thúc y tng trng kinh t. Tuy nhiên, các chng trình chi tiêu chính ph l
   i thiu linh ho
   t bi tính tp trung và quan liêu, và ôi khi làm gi m tính c
   nh tranh c a khu vc t nhân. 2. Mt s mô hình lý thuyt v chi tiêu chính ph Trong phn này chúng tôi xin gii thiu tóm t&t mt s mô hình tng trng tân c' in  c s% dng ph' bin bi các nhà kinh t trên th gii khi xem xét mi quan h gia chi tiêu chính ph và tng trng kinh t. 5
6. 2.1 Mô hình c
   a Robert Barro (1990) Trc Barro (1990) cng ã có nhiu nghiên cu v chi tiêu chính ph , tuy nhiên vai trò c a chi tiêu chính ph và thu i vi tng trng kinh t ch  c xem xét mt cách có h thng da trên các hành vi ti a hoá l i ích c a các tác nhân trong nn kinh t k t# khi xut hin bài báo “Government Spending in a Simple Model of Endogenous Growth” c a Barro vào nm 1990. Mc tiêu chính c a bài báo này là a khu vc chính ph vào mô hình tng trng tân c' in chun  nghiên cu mi quan h gia các la chn chính sách c a chính ph i vi tng trng kinh t. Ý tng chính c a mô hình Barro (1990) có th tóm t&t nh sau: Khu vc sn xut: Barro (1990) gi nh chi tiêu chính ph i vi hàng hoá và dch v công cng, ví d chi xây dng c s h
   tng, b o v quyn s hu , có nh hng tích cc n s n xut c a khu vc t nhân. Hàm t'ng s n xut trong nn kinh t có d
   ng Cobb-Douglas và  c biu di0n nh sau: Y = AL1−α K α G1−α , (1.1) trong ó 0 < α <1, L , K và Y ln l t là lao ng, t b n, và s n l ng c a nn kinh t, và G là t'ng chi tiêu chính ph . ) n gi n chúng ta có th gi nh t'ng lc l ng lao ng trong nn kinh t, L, là c nh. Phng trình này hàm ý rng công ngh s n xut c a nn kinh t có hiu sut không 'i theo quy mô i vi các u vào lao ng và t b n. Vi L c nh, nu G c nh, K s! có hiu sut biên gi m dn. Tuy nhiên nu G tng cùng vi K thì hàm s n xut s! có hiu sut c nh theo G và K và nn kinh t có th có  c tng trng ni sinh. Hàm t'ng s n xut (1) có th  c biu di0n di d
   ng bin bình quân mt lao ng nh sau: y = Akα G1−α , (1.2) trong ó y = Y / L và k = K / L ln l t là s n l ng và t b n bình quân mt n v lao ng. Khu vc chính ph
   : Do mô hình không nhm phân tích tác ng c a các lo
   i thu sut khác nhau n tng trng kinh t nên  n gi n, Barro (1990) gi nh rng chính ph tài tr cho chi tiêu c a mình nh áp dng mt mc thu sut c nh τ . )iu này hàm ý chính ph luôn thc hin cán cân ngân sách cân bng. Do vy ta có: τ Ly = G , 0 <τ <1 (1.3) Kt h p (1.1) và (1.2) chúng ta có th có: 1/α 1/α G = (τ ) ( AL) k . (1.4) Tc  tng tr ng: T'ng thu nhp trong nn kinh t  c phân b' cho tiêu dùng, u t và chi tiêu chính ph , do vy phng trình tích lu1 c b n có th  c vit nh sau: k" = s(1−τ )y −δ k , (1.5) trong ó δ là t l hao mòn c a t b n và s là t l tit kim c nh c a khu vc t nhân. Chia c hai v phng trình (1.5) cho k và kt h p vi (1.2), (1.3), và (1.4) chúng ta có th thu  c tc  tng trng c a s n l ng, γ y , nh sau:
   (1−α )/α  γ y = α s(1−τ )(τ AL) +δ ⁄. (1.6) 6
7. T# phng trình này chúng ta thy rng tc  tng trng là c nh và nn kinh t không có tính ng. 2nh hng c a chính ph i vi tc  tng trng c a nn kinh t có th  c thc hin theo hai kênh nh sau: Th nht, chi tiêu chính ph ph i  c tài tr bng thu do chính ph luôn thc hin cán cân ngân sách cân bng. Vic tng thu s! làm gi m s n phm biên sau thu c a t b n, và do vy làm gi m tc  tích lu1 t b n và làm gi m tc  tng trng kinh t. Tham s (1−τ ) trong phng trình (1.6) ph n ánh hiu ng tiêu cc này c a thu i vi tng trng kinh t. Tuy nhiên, vic tng thu cng "ng ngh.a vi tng chi tiêu chính ph cho các hàng hoá và dch v công cng nh cu cng, ng xá, h thng lut pháp Nhng nhng hàng hoá và dch v công cng này làm tng s n phm biên và s n l ng c a khu (1−α )/α vc t nhân nh th hin trong hàm s n xut (1.1). Tham s (τ ) trong phng trình (1.6) ph n ánh hiu ng tích cc này c a hàng hoá và dch v công cng i vi tng trng kinh t. γ max τ*=1- τ = G/Y Chúng ta có th tìm giá tr ti u c a thu sut i vi tng trng bng cách ly 
   o hàm bc nht c a γ y theo τ. Kt qu thu  c: τ* =1−α . (1.7) )ây chính là mc thu sut ti u i vi tng trng kinh t. )iu kim này hàm ý vic tng chi tiêu chính ph hay tng thu ch thúc y tng trng kinh t khi tác ng tích cc c a vic tng chi tiêu ln hn tác ng tiêu cc c a vic tng thu, hay nói cách khác khi thu sut nh hn hiu sut biên c a kho n chi tiêu chính ph i vi t'ng s n l ng c a nn kinh t. Kt lun này cng tng t nh nhng gì ng Rahn hàm ý. 2.2 Mô hình c
   a Devarajan, Swaroop, và Zou (1996) Devarajan, Swaroop, và Zou (1996) ã da trên mô hình c a Barro (1990) và mt s kt qu nghiên cu thc nghim khác  xây dng mt mô hình nghiên cu vai trò c a các thành phn chi tiêu chính ph khác nhau i vi tng trng kinh t. C th, mô hình c a h c g&ng xác nh thành phn chi tiêu nào là hiu qu , thành phn chi tiêu nào là không hiu qu và s chuyn dch gia các thành phn chi tiêu có tác ng nh th nào i vi tc  tng trng c a nn kinh t. Mô hình c a Devarajan, Swaroop, và Zou (1996) có th  c tóm t&t nh sau: 7
8. Khu vc sn xut: Hàm t'ng s n xut có d
   ng CES vi s n l ng ph thuc vào l ng t b n c a khu vc t nhân, k, và hai thành phn chi tiêu khác nhau c a chính ph , g1 và g2. M$i lo
   i chi tiêu  c gi nh là có tác ng khác nhau n t'ng s n l ng c a nn kinh t. C th hàm s n xut  c vit di d
   ng sau:
   −ς −ς −ς −1/ς y = f (k, g1, g2 ) = αk + β g1 + γ g2 ⁄ , (2.1) trong ó α ≥ 0, β ≥ 0, γ ≥ 0, α + β + γ =1, ς ≥ −1. Khu vc chính ph
   : Tng t nh trong Barro (1990), các tác gi gi nh rng chính ph tài tr cho chi tiêu c a mình nh áp dng mt mc thu sut c nh τ . )iu này cng hàm ý chính ph luôn thc hin cán cân ngân sách cân bng. Do vy, τ y = g = g1 + g2 (2.2) g1 = φτ y và g2 = (1−φ)τ y , (2.3) trong óφ là t3 trng c a thành phn chi tiêu g1 trong t'ng chi tiêu chính ph . Bin 'i các phng trình (2.1) - (2.3) ta có th biu di0n mi quan h gia t'ng s n l ng c a nn kinh t vi t3 trng c a các lo
   i chi tiêu chính ph nh sau: 1/ς g »τ ς − βφ −ς −γ (1−φ)−ς ÿ = Ÿ . (2.4) k α ⁄ H gia ình: Devarajan, Swaroop, và Zou (1996) gi nh rng trong nn kinh t có nhiu h gia ình ging nhau. Vi các quyt nh c a chính ph v τ và φ , m$i h gia ình s! la chn các quyt nh v mc tiêu dùng, c, và mc t b n, k,  ti a hoá l i ích c a mình trong c vòng i. Hàm l i ích c a mt h gia ình tiêu biu có th  c vit di c1−σ −1 d
   ng u(c) = và vn  c a h gia ình này là ti a hoá 1−σ ∞ U = e−ρtu(c)dt (2.5) —0 vi ràng buc: k" = (1−τ )y − c (2.6) trong ó ρ là h s chit khu theo thi gian. Phng trình (2.6) hàm ý u t c a khu vc t nhân bng vi phn còn l
   i c a thu nhp kh dng sau khi ã tiêu dùng. Gii mô hình Thit lp Hamilton và gi i mô hình chúng ta có th biu di0n tc  tng trng kinh t theo phng trình sau: 1+ς − » ς ς −ς −ς ÿ ς c" α (1−τ ) ατ (τ − βφ −γ (1−φ) )⁄ − ρ γ = = (2.7) c σ trong ó 1/σ = −u '(c) /u ''(c)c  c hiu là h s thay th c a tiêu dùng gia các thi k/. Phng trình (2.7) biu di0n mi liên h gia tc  tng trng kinh t và t3 trng c a các lo
   i chi tiêu chính ph óng vai trò trung tâm trong mô hình. T# phng trình này chúng ta có th xác nh  c liu vic gia tng t3 trng chi tiêu cho thành phn g1 hay 8
9. g2 có làm tng tc  tng trng kinh t hay không. C th, ly 
   o hàm γ theo φ ta có: ς −(1+ς )/ς −(1+ς ) −(1+ς ) ∂γ α (1−τ )(1+ς )(ατ ) (βφ −γ (1−φ) ) = −1/ς . (2.8) ∂φ σ (τ ς − βφ −ς −γ (1−φ)−ς ) Do ς ≥ −1 phng trình này hàm ý 1/(1+ς ) ∂γ φ β > 0 nu γ ). T# phng trình (2.7) chúng ta cng có th xác nh  c tác ng c a vic tng thu (hay tng t'ng chi tiêu chính ph ) i vi tc  tng trng. Ly 
   o hàm γ theo τ , sau mt s bc bin 'i thích h p ta có ∂γ τ 1+ς ≥ ( ) 1+ς . (2.10) ∂τ βφ −ς + γ (1−φ)−ς )iu kin này cho thy mi quan h gia gia tc  tng trng, γ , và thu sut, τ , là không rõ ràng. Du c a nó có th thay 'i tu/ thuc vào mi quan h gia τ và βφ −ς + γ (1−φ)−ς . Trong ó βφ −ς + γ (1−φ)−ς có th  c hiu là t'ng hiu sut c a các kho n chi tiêu chính ph i vi s n l ng. Mô hình này có th  c m rng  xem xét vai trò và so sánh tính hiu qu tng i c a nhiu thành phn chi tiêu chính ph khác nhau i vi tng trng kinh t (xem Ph
   m, 2008). 2.3 Mô hình c
   a Davoodi và Zou (1998) Davoodi và Zou (1998) ã da trên mô hình c a Barro (1990) và Devarajan, Swaroop, và Zou (1996)  xem xét mi quan h, c v lý thuyt l n thc nghim, gia tính tp trung c a chính sách tài khoá và tng trng kinh t. Trc ó, nhiu nhà kinh t ã a ra nhiu lp lun ng h s phân quyn trong vic thc thi chính sách tài khoá. H cho rng: (i) s phân quyn s! làm tng tính hiu qu c a các kho n chi bi vì các chính quyn a phng có thông tin tt hn so vi chính quyn trung ng; (ii) chính quyn a phng có th cung cp hàng hoá và dch v áp ng thit thc hn i vi nhu cu c a cng "ng a phng, do h n&m b&t  c các *c tính khác bit v m*t a lý, con ngi Davoodi và Zou (1998) gi nh rng chi tiêu chính ph có th  c phân thành ba cp: trung ng, bang, và a phng. Mc  phân cp trong vic thc thi chính sách 9
10. tài khoá  c xác nh theo t phn chi t
    i các cp a phng so vi t'ng chi tiêu chính ph . Ví d mc  phân cp s! tng nu chi tiêu cp a phng và chi tiêu cp bang tng mt cách tng i so vi chi  cp trung ng. Ging nh trong Barro (1990), Davoodi và Zou (1998) s% dng hàm s n xut vi hai u vào là t b n t nhân và chi tiêu chính ph . Chi tiêu chính ph  c chia thành ba cp: trung ng, bang, và a phng. Nu kí hiu k là l ng t b n t nhân, g là t'ng chi tiêu chính ph , f là chi  cp chính quyn trung ng, s là chi  cp chính quyn bang, và l là chi  cp chính quyn a phng (tt c các bin u  c o lng di d
    ng bình quân u ngi), mô hình c a h có th  c tóm t&t qua mt s phng trình sau: Hàm sn xut Cobb-Douglas: y = kα f β sγ lω , (3.1) trong ó y là s n l ng bình quân u ngi, 0 < α, β,γ ,ω <1 và α + β + γ +ω =1. Chi tiêu chính ph
    : S phân b' t'ng chi tiêu chính ph cho các cp  c thc hin nh sau: g = f + s + l . (3.2) f = φg g s = φs g l = φl g , (3.3) trong ó φ f +φs +φl =1 và 0 < φi <1 vi i = f , s và l . Do vy φ f chính là t trng chi tiêu c a chính quyn trung ng trong t'ng chi tiêu, φs là t trng chi tiêu c a chính quyn bang trong t'ng chi tiêu, và φl là t trng chi tiêu c a chính quyn a phng. T'ng chi tiêu chính ph  c tài tr bi mt mc thu thu nhp c nh τ , do vy ta có, g =τ y (3.4) H gia ình: Nn kinh t có nhiu h gia ình ging nhau, vi các quyt nh c a chính ph v τ và φi , m$i h gia ình s! la chn các quyt nh v mc tiêu dùng, c,  ti a hoá l i ích c a mình trong c vòng i. Hàm l i ích c a mt h gia ình tiêu biu có th c1−σ −1  c vit di d
    ng u(c) = và vn  c a h gia ình này là ti a hoá 1−σ ∞ U = e−ρtu(c)dt , (3.5) —0 vi ràng buc: k" = (1−τ )y − c = (1−τ )kα f β sγ lω − c . (3.6) Gi i mô hình này chúng ta có th tính  c tc  tng trng c a s n l ng bình quân u ngi nh sau: 1 » (1−α )/α β /α γ /α ω /α ÿ γ = (1−τ )τ αφ f φs φl − ρ⁄. (3.7) σ Phng trình này ch ra rng tc  tng trng kinh t là mt hàm c a thu sut và các t trng chi tiêu chính ph  các cp. T# phng trình này chúng ta có th thit lp và nghiên cu mi quan quan h v m*t thc nghim gia s phân cp trong chi tiêu tài khoá và tng trng kinh t. Lu ý rng, vi t'ng chi tiêu c nh, s thay 'i t trng chi 10
11. gia các cp có th thúc y tng trng kinh t nu s phân b' hin t
    i cha 
    t ti u. Tr
    ng thái phân b' chi tiêu chính ph ti u i vi tng trng kinh t có th tìm  c bng cách ly 
    o hàm c a γ theo các t trng chi tiêu. Kt qu chúng ta có  c các t trng chi tiêu ti u nh sau: β γ ω φ * = , φ * = , φ * = . (3.8) f β + γ +ω s β + γ +ω l β + γ +ω Do vy, mi0n là các t trng chi tiêu hin t
    i c a chính ph khác vi các giá tr ti u này, thì vic thay 'i phân b' chi tiêu gia các cp có th thúc y tng trng mà không cn ph i tng t trng chi tiêu chính ph trong GDP. 3. Mt s kt qu nghiên cu thc nghi m K t# khi có s tr$i dy tr l
    i c a c a lý thuyt tng trng vào cui nhng nm 1980 ã có mt khi l ng kh'ng l" các phân tích thc nghim v tng trng kinh t  c thc hin. Các mô hình tân c' in ã có  c nhng bng chng thc nghim ng h mt khi tính n các nhân t quan trng khác i vi tng trng kinh t, ví d nh t b n nhân lc (Mankiw, Romer và Weil, 1992), tích lu1 bí quyt công ngh (Nonnerman và Van, 1996). Có th nói nghiên cu c a Mankiw, Romer và Weil (1992) ã *t nn t ng cho nhng phân tích thc nghim sau này da trên mô hình lý thuyt tng trng tân c' in. Tuy nhiên, phân tích c a h cha thc s làm rõ vai trò c a chính ph trong vic tác ng n tng trng trong dài h
    n. Trc Mankiw, Romer và Weil (1992) thc ra ã có nhiu nghiên c g&ng xác nh nhng nhân t, trong ó có chi tiêu chính ph , tng quan vi tng trng. Nhng nghiên cu này s% dng các phng pháp phân tích h"i s liu chéo n gi n và các phng pháp kim nh thng kê  kh o sát vai trò c a chi tiêu chính ph i vi tng trng kinh t. )in hình trong s ó là nhng nghiên cu c a Kormendi và Meguire (1985) và Barro (1991). C hai nghiên cu này u khai thác s liu t# nhiu nc trên th gii. Mc tng trng trung bình  m$i nc  c tính toán trong mt thi kì dài. ) gi i thích cho s khác nhau v tc  tng trng gia các nc, h ã s% dng phân tích h"i quy bi vi rt nhiu bin gi i thích. Mt s các bin gi i thích, ví d nh t b n nhân lc ( c o lng bi phn trm dân s hoàn thành bc tiu hc ho*c t l hc sinh/giáo viên), mc GDP ban u trong giai o
    n ó (ph n ánh hiu ng hi t c a thu nhp: nhng nn kinh t có mc GDP ban u càng thp thì có xu hng tng trng càng nhanh) ,  c la chn da trên các lí thuyt tng trng tân c' in, mt s khác l
    i  c la chn da trên các d oán. Nhng bin  c d oán có tác ng n tng trng kinh t có th bao g"m các bin kinh t v. mô nh l
    m phát, t trng xut khu/GDP, t trng u t/GDP, các bin chi tiêu chính ph ph n ánh chính sách tài khoá, tiêu dùng chính ph , các bin ph n ánh s khác nhau v th ch kinh t và chính tr gia các nc, các bin ph n ánh mc  b o v quyn s hu, Kt qu nghiên cu c a Kormendi và Meguire (1985) ch ra rng tiêu dùng chính ph không h có tác ng, trong khi ó kt qu nghiên cu c a Barro (1991) cho thy tiêu dùng chính ph có tác ng tiêu cc n tng trng kinh t. Nhng nghiên cu thc nghim sau này  c thc hin da trên các phng pháp lun phc t
    p hn. Nhiu vn  b b qua trong các nghiên cu trc ây ã  c lt l
    i. Cùng vi phân tích h"i quy s liu chéo, các phng pháp h"i quy s liu m ng và chu$i 11
12. thi gian cng  c áp dng rng rãi. Ví d nh Dowrick (1993) và Lin (1994) gi i quyt vn  v tính nhân qu và s tng tác "ng thi gia các bin. Liu chi tiêu chính ph có nh hng n tng trng kinh t hay tng trng kinh t có nh hng n chi tiêu chính ph ? Levine và Renelt (1992), Easterly và Rebelo (1993), Levine và Zervos (1993) nhn m
    nh n tm quan trng c a vic la chn các bin gi i thích trong vic nh hng n các kt qu nghiên cu. H ch ra rng hu ht các tng quan riêng gia tng trng và các thc o khác nhau v thu và chính sách tài khoá u không bn vng trong phân tích c a h. Levine và Renelt (1992) còn t'ng kt các nghiên cu trc ó và kt lun rng có ít nht 50 bin  c phát hin là có tng quan vi tng trng kinh t. Trong ó kh o sát v mi liên h gia tng trng kinh t và khu vc chính ph cng cho các kt qu khác nhau. Mt s nghiên cu cho rng tng trng kinh t và chi tiêu công cng và thu khoá có mi tng quan thng kê âm, nh Grier và Tullock (1989), Barro (1989, 1991), Hansson và Henrekson (1994) Mt s nghiên cu khác thì l
    i cho rng chúng không có mi liên h nào c , nh Levine và Renelt (1992), Levine và Zervos (1993), Easterly và Rebelo (1993), và Lin (1994). Rt khó cho chúng ta xác nh  c kt qu nghiên cu nào là áng tin cy bi vì h s% dng các phng pháp c l ng khác nhau, m u nghiên cu khác nhau c v thi gian l n thành phn các nc  c nghiên cu. Ngoài ra s liu  nhiu nc còn thiu và không nht quán. S bin ng c a t giá khin cho vic quy 'i s liu g*p khó khn và kém chính xác. Các thc o v khu vc chính ph cng rt khác nhau gia các nc. )*c bit, phng pháp l ng hoá cng g*p ph i nhng vn  nht nh. Lý thuyt phân tích h"i quy truyn thng òi hi các bin gi i thích nh chi tiêu chính ph hay tiêu dùng chính ph ph i c lp vi tng trng kinh t. Tuy nhiên trong thc t thì tng trng kinh t có nhng nh hng nht nh n quy mô chi tiêu c a chính ph . Mi quan h gia chúng cng trong thc t cng phc t
    p hn nhiu, ch không ch n thun là tuyn tính nh thng  c xem xét trong các phân tích h"i quy. Vic thiu mt khung c s nht quán trong phân tích thc nghim khin cho vic c và so sánh kt qu t# các nghiên cu g*p khó khn. Các nhà nghiên cu có th cho ra các kt qu khác nhau tu/ thuc vào phng pháp và s liu mà h s% dng. Các nhà kinh t gn ây không ch xem xét mi quan h gia t'ng chi tiêu chính ph mà còn xem xét mi quan h gia c cu chi tiêu chính ph và tng trng. Các nghiên cu in hình trong l.nh vc này bao g"m Devarajan, Swaroop, và Zou (1996), Chen (2006) và Ghosh và Gregoriou (2008). Devarajan, Swaroop, và Zou (1996) s% dng phng pháp h"i quy chéo vi s liu t# 43 nc ang phát trin trong quãng thi gian 20 nm, ã a ra mt kt qu khá ng
    c nhiên rng, s gia tng chi thng xuyên có tác ng tích cc, trong khi s gia tng chi u t có tác ng tiêu cc n tng trng kinh t. )iu này, nh các tác gi ã ch ra, hàm ý c cu chi tiêu chính ph  các nc ang phát phin ang m&c ph i sai lm khi h phân b' quá nhiu ngu"n lc cho các kho n chi u t, khin chúng tr nên kém hiu qu mt cách tng i so vi các kho n chi thng xuyên. Ghosh và Gregoriou (2008) s% dng phng pháp GMM, vi s liu t# 15 nc ang phát trin trong quãng thi gian 28 nm, cng a ra mt kt qu tng i nht quán vi kt qu trên. Phân tích thc nghim c a h cho thy chi thng xuyên, ch không ph i chi u t, mi có óng góp quan trng i vi tng trng kinh t. 12
13. Kh nng tác ng c a mc  phân cp tài khoá i vi tng trng kinh t  các nc ang phát trin trong hn mt thp k qua cng  c các nhà nghiên cu quan tâm. Hàng lo
    t các nghiên cu thc nghim ã  c thc hin bi Davoodi, Xie, và Zhou (1995), Zhang và Zhou (1997, 1998), Davoodi và Zhou (1998), Woller và Phillips (1998), Lin và Liu (2000), Nhng nghiên cu này s% dng các thc o phân cp tài khoá khá khác nhau, ví d nh Davoodi và Zhou (1998) s% dng t trng chi tiêu chính ph trong khi Zhang và Zhou (1997, 1998) s% dng t trng chi tiêu chính ph theo c cu các ngành  các cp a phng. Nhng nghiên cu này cng cho nhng kt qu rt khác nhau. Zhang và Zhou (1997) và Lin và Liu (2000) ln l t ch ra rng s phân cp tài khoá có nh hng tích cc n tng trng kinh t  ,n ) và Trung Quc. Trong khi ó nhiu nghiên cu khác l
    i cho ra kt qu ng c l
    i. S phân cp tài khoá làm chm tc  tng trng, ví d nh Zhang và Zhou (1998) i vi Trung Quc, Davoodi, Xie, và Zhou (1998) i vi M., Davoodi và Zhou (1998) i vi m u nghiên cu bao g"m c nhng nc phát trin và ang phát trin. Ngoài ra, Woller và Phillips (1998) l
    i không tìm thy mi liên h nào gia hai vn  này  các nc ang phát trin. Vi thc tr
    ng nghiên cu trên, rõ ràng nhiu vn  liên quan n phng pháp c l ng cn  c gi i quyt  tng  tin cy c a chúng ta i vi các kt qu thc nghim. Th nht ó là ph i xác nh  c mt mô hình thc nghim h p lý. Lý thuyt v tng trng kinh t cho rng, tng trng trong dài h
    n có th là mt hàm s c a nhiu bin nh t l tit kim, hành vi u t, tích lu1 t b n vt cht l n con ngi, tin b công ngh, s t do kinh t, Vic b sót bt kì bin nào trong mô hình thc nghim có th khin cho kt qu nghiên cu rt khác i. Tuy nhiên, ng c l
    i, chúng ta cng cn ph i lu ý vn  tng quan gi khi la chn bin a vào mô hình h"i quy. Mt bin có th không có ý ngh.a v m*t kinh t nhng l
    i có tng quan cao i vi tng trng. Th hai, thc o v mc  phân cp tài khoá cng là mt vn  cn gi i quyt. Trong các nghiên cu trên, thc o phân cp tài khoá ch da trên cách phân chia chi tiêu ho*c t'ng thu c a chính ph theo các cp chính quyn a phng, có th là chi tit theo các ngành. Thc o này cha tính n  c s t ch v ngu"n thu và chi c a các a phng. Hn na, quyt nh thu chi c a các quan chc a phng ôi khi l
    i ph thuc rt nhiu vào các quan chc  cp trung ng. Do vy vic c các kt qu nghiên cu cn ht sc cn trng. III. Kt lun Bài vit này có mc ích nhm t'ng kt l
    i thc tr
    ng và kt qu nghiên cu chính, c v lý thuyt l n thc nghim, ph n ánh mi quan h gia chi tiêu chính ph vi tng trng kinh t. )iu này giúp g i m ra các hng nghiên cu ng dng cho Vit Nam khi mà chúng ta còn thiu c v m*t c s lý lun l n nghiên cu thc nghim i vi mi quan h này. )*c bit trong bi c nh hin nay khi mà vn  thm ht ngân sách ang ngày càng tr nên trm trng (chin kho ng 5% GDP trong nhng nm qua), và Chính ph ang n$ lc thc hin vic rà soát và c&t gi m chi tiêu công, thì nhng nghiên cu v vn  này là thc s cn thit. Nhng kt qu nghiên cu tin cy s! giúp cho các nhà ho
    ch nh chính sách có nhng li khuyên và hng i úng &n trong vic duy trì mt cán cân ngân sách bn vng, mt môi trng kinh t v. mô 'n nh, và mt mc tng trng kinh t cao trong dài h
    n. Hà Ni, 25/07/2008 13
14. Mt s tài li u tham kho chính Agell, J., T. Lindh and H. Ohlsson (1994), Growth and the Public Sector: A Critical Review Essay, European Journal of Political Economy, Vol. 13, 33-52. Anh-The Pham (2008), The Composition of Government and Economic Growth: Evidence from Vietnam, Vietnam Financial Journal, No. 6, June, 2008. Aschauer, David A. (1999), Is Public Expenditure Productive, Journal of Monetary Economics, 23, 177-200. Barro, R.J., (1990), Government Spending in a Simple Model of Endogenous Growth, Journal of Political, Economy 98, part 2, S103–S125. Barro, R.J., (1991), Economic growth in a cross section of countries, Quarterly Journal of Economics 106, 407–444. Chen, B.-L. (2006), Economic growth with an optimal public spending composition, Oxford Economic Papers, 58, 123–36. Davoodi, H., and Zou, H., (1998), Fiscal Decentralization and Economic Growth: A Cross- Country Study, Journal of Urban Economics, 43, 244-257. Davoodi, H., Xie, D., and Zou, H. (1999), Fiscal Decentralization, Public Spending, and Economic Growth in the United States, Journal of Urban Economics, 45, 228-239. Devarajan, S., Swaroop, V., and Zou, H., (1996), The composition of public expenditure and economic growth, Journal of Monetary Economics, 37, 313–44. Dowrick, S., (1993), Government consumption: Its effects on productivity growth and investment, In: N. Gemmell, ed., The growth of the public sector: Theories and international evidence Edward Elgar. Publ Ltd, Hants, England . Easterly, W. and S. Rebelo (1993), Fiscal policy and economic growth: An empirical investigation, Journal of Monetary Economics 32, 417–458. Ghosh S. and Gregoriou A., (2008), The composition of government spending and growth: is current or capital spending better?, Oxford Economic Papers, March 2008. Grier, K.B. and G. Tullock (1989), An empirical analysis of cross-national economic growth, 1951–80, Journal of Monetary Economics 24, 259–276. King, R. and S. Rebelo (1993), Transitional dynamics and economic growth in the neoclassical model, American Economic Review 83, 908–931. Kormendi, R.C. and P.G. Meguire (1985), Macroeconomic determinants of growth, Journal of Monetary, Economics 16, 141–163. Levine, R. and D. Renelt (1992), A sensitivity analysis of cross-country growth regressions, American, Economic Review 82, 942–963. Levine, R. and S.J. Zervos (1993), What we have learned about policy and growth from cross- country regressions, American Economic Review 83, Papers and Proceedings, 426–430. Lin, S.A.Y., (1994), Government spending and economic growth, Applied Economics 26, 83–94. Mankiw, N.Gregory, David Romer, and David Weil (1992), A Contribution to the Empirics of Economic Growth, Quarterly Journal of Economics, 107, 407-38. Zhang, T. and Zou, H. (1998), Fiscal Decentralization, Public Spending, and Economic Growth in China, Journal of Public Economics, 67, 221-240. 14