Chất gây nghiện và xã hội

Nội dung text: Chất gây nghiện và xã hội

1. CHẤT GÂY NGHIỆN VÀ XÃ HỘI Đại h ọc Y H à Nội 11–12/12/2012 1.B Gi ới thi ệu v ề ch ất gây nghi ện và xã h ội
2. Tổng quan v ề bài trình bày •Kết thúc bài trình bày này, h ọc viên có th ể: – Hi ểu được tính ph ức t ạp c ủa các ch ất gây nghi ện và tác động c ủa ch ất gây nghi ện đối với cá nhân và xã h ội – Hi ểu được cách các bi ện pháp can thi ệp được áp d ụng làm thay đổi tác động c ủa ch ất gây nghi ện đối v ới xã h ội Ch ất gây nghi ện là gì? • Không có định ngh ĩa th ống nh ất nào v ề “ch ất gây nghi ện” •Tổ ch ức y t ế th ế gi ới (WHO) định ngh ĩa ch ất gây nghi ện là – “bất k ỳ lo ại ch ất hóa h ọc nào mà khi vào c ơ th ể làm thay đổi ch ức n ăng th ực th ể và tâm lý ” Ngu ồn: T ổ ch ức YTTG 1989
3. 2 Phân lo ại ch ất gây nghi ện • Thu ốc ch ữa b ệnh > < B ất h ợp pháp – Danh m ục các ch ất ma túy do c ơ quan ki ểm soát ma túy Hoa k ỳ ban hành – Hi ệp ước liên hi ệp qu ốc v ề ki ểm soát ma túy • Tác động ch ủ yếu t ới h ệ th ần kinh trung ươ ng – Nhóm có tác d ụng ức ch ế – Nhóm có tác d ụng kích thích – Nhóm có tác d ụng gây ảo giác
4. Chúng ta có th ể phân lo ại ch ất gây nghi ện không? • Không có cách nào có th ể phân nhóm các ch ất gây nghi ện m ột cách hoàn h ảo • Nhi ều ng ười s ử dụng nhi ều ch ất gây nghi ện cùng m ột lúc • Nhi ều ch ất gây nghi ện có các tác động khác nhau t ới h ệ th ần kinh trung ươ ng • Vì sao l ại c ứ cho là quan tr ọng để phân lo ại ch ất gây nghi ện? Xã h ội là gì? • “Xã h ội là một nhóm ng ười th ường được gọi là một c ộng đồng. Các c ộng đồng xã hội khác nhau được phân bi ệt b ởi các m ối quan h ệ gi ữa các cá nhân có cùng m ột nền v ăn hóa đặc thù” 3
5. Lịch s ử của ch ất gây nghi ện • 5000 năm tr ước công nguyên ng ười Sumer c ổ đại đã kh ắc nh ững ký hi ệu bào ch ế thu ốc phi ện và ‘công th ức’ làm thu ốc trên đá • 3500 năm tr ước công nguyên,đã có ghi chép lịch s ử lâu đời nh ất v ề vi ệc s ản xu ất r ượu: m ột nơi s ản xu ất r ượu đã được mô t ả trong m ột bản ghi b ằng gi ấy cói Ai Cập 2 Lịch s ử của ch ất gây nghi ện •Sử dụng ch ất gây nghi ện trong các n ền v ăn hóa c ổ đại – Hashish (m ột lo ại c ần sa) được dùng nh ư m ột lo ại ch ất gây nghi ện mang tính ch ất linh thiêng trong Ấn Độ giáo – Shaman giáo ở Nam M ỹ – Vai trò c ủa r ượu trong n ền văn hóa các n ước Châu Âu 2
6. Ph ố bia và đường ph ố rượu Gin Ch ất gây nghi ện là một ph ần c ủa cu ộc sống th ường ngày c ủa chúng ta •Hầu h ết m ọi ng ười đều s ử dụng ch ất gây nghi ện • Ch ất gây nghi ện luôn có mặt trên các ph ươ ng ti ện truy ền thông – Trong các bu ổi sinh ho ạt v ăn hóa c ộng đồng – Trong các câu chuy ện trên các ph ươ ng ti ện truy ền thông – Trên loa phát thanh Thích hay không thích, chúng c ũng đang hi ện h ữu ở đây !
7. Ch ất gây nghi ện được ki ểm soát nh ư th ế nào? •Lịch s ử lâu dài ki ểm soát ch ất gây nghi ện – Ki ểm soát b ởi tôn giáo •Cấm r ượu – trong kinh Coran • Đạo Thiên Chúa Giáo c ấm tiêu th ụ Càfê t ại Etiopia cho đến t ận nh ững n ăm 1880 – Ki ểm soát b ởi xã h ội • Các l ễ hội, s ự ki ện xã h ội • Phong trào v ận động h ạn ch ế rượu • Th ị trường t ại địa ph ươ ng Ki ểm soát ma túy ở ph ạm vi toàn cầu • Ba Hi ệp định v ề ch ất gây nghi ện c ủa Liên Hi ệp Qu ốc bàn quy định chính sách qu ản lý ch ất gây nghi ện – Hi ệp định đơ n ph ươ ng v ề ch ất gây nghi ện, 1961 (Hi ệp định đơ n ph ươ ng) được Đề cương sửa đổi Hi ệp định đơ n ph ươ ng v ề các ch ất gây nghi ện điều ch ỉnh vào n ăm 1961; – Hi ệp định v ề các ch ất h ướng th ần (H ội ngh ị về các ch ất h ướng th ần, 1971); – Hi ệp định ch ống buôn bán b ất h ợp pháp các ch ất dạng thu ốc phi ện và các ch ất h ướng th ần (H ội ngh ị về buôn bán b ất h ợp pháp, 1988).
8. Tóm t ắt • Ch ất gây nghi ện luôn là một ph ần c ủa xã hội • Xã h ội có nhi ều cách để điều ti ết ch ất gây nghi ện • Ch ất gây nghi ện mang đến cho xã h ội c ả lợi ích l ẫn tác h ại •Cần suy ngh ĩ về ch ất gây nghi ện và xã h ội một cách t ổng th ể hơn l à ch ỉ ngh ĩ đơn thu ần m ỗi vi ệc sử dụng ch ất gây nghi ện. Cơ s ở sinh học về nghi ện
9. MỘT NGUYÊN T ẮC QUAN TRỌNG TRONG NGHI ỆN Sử dụng ma túy là hành vi tự nguy ện và có th ể ngăn ng ừa được nhưng Nghi ện ma túy không ch ỉ là “sử dụng r ất nhi ều ma túy”
10. Nghi ện ma túy là Bu ộc ph ải tìm ki ếm và sử dụng, mặc dù đã biết h ậu qu ả về sức kh ỏe và xã h ội liên quan đến vi ệc sử dụng Báo khoa h ọc: Nghi ện là một B ệnh c ủa Não b ộ - một nh ận định r ất quan tr ọng
11. Khoa h ọc v ề Nghi ện
    Các ti ến b ộ kỹ thu ật trong khoa h ọc và y học đã giúp cho các nhà nghiên c ứu hi ểu bi ết rõ ràng h ơn v ề nghi ện thông qua: – Ch ụp c ộng h ưởng t ừ (Magnetic resonance imaging (MRI)) – Ch ụp nh ấp nháy phóng x ạ (Positron emission tomography (PET) scan) – Ti ến b ộ về nghiên c ứu gene Ch ụp h ình ảnh não b ộ PET MRI SPECT
12. Não b ộ người nghi ện có sự khác bi ệt hoàn toàn v ề sinh h ọc so v ới não ng ười không nghi ện ở: • Ch ức n ăng và mức độ sẵn có của các th ụ cảm th ể • Ho ạt động chuy ển hóa • Đáp ứng v ới các kích thích môi tr ường • Quá trình t ổng h ợp Protein t ừ gene Gi ới thi ệu về não b ộ của ng ười
13. Vận động Cảm giác Phán xét Th ị giác Khoái c ảm Trí nh ớ Đau Điều ph ối Đường dẫn truy ền khoái c ảm (Reward Pathway) và nghi ện
14. Hầu h ết t ất c ả các ch ất gây nghi ện có tác động lên vùng khoái c ảm dopamine ở não gi ữa c ủa b ộ não • Vùng nhân b ụng • Vùng nhân c ạp • Hệ vi ền • Vùng v ỏ não trước Vỏ não tr ước trán Vùng nhân c ạp Vùng nhân b ụng
15. Nghi ện và đường d ẫn truy ền khoái c ảm
    Đường d ẫn truy ền khoái c ảm của não b ộ đ óng vai trò r ất quan tr ọng trong quá trình ti ến tri ển thành nghi ện Nghi ện và đường d ẫn truy ền khoái c ảm
    Não b ộ của chúng ta hình thành các đường liên h ệ để đảm b ảo chúng ta l ặp l ại các ho ạt động thi ết y ếu cho s ự sống (b ản năng sinh t ồn) b ằng cách k ết n ối các ho ạt động này v ới khoái c ảm
16. CCáácc khokhoááii cc ảảmm tt ựự nhiênnhiên Th ức ăn Nước u ống Tình d ục Đư ợc yêu th ươ ng ch ăm s óc Nghi ện và đường d ẫn truy ền khoái c ảm
    Khi s ử dụng ma túy, đường d ẫn truy ền các khoái c ảm s ẽ được kích thích th ậm chí mạnh hơn so v ới các ho ạt động b ản n ăng sinh t ồn (ăn, u ống, tình d ục), t ạo ra c ảm giác phê sướng. Điều này khi ến cho ng ười l ạm d ụng ma túy cảm th ấy c ần ph ải ti ếp t ục l ặp l ại vi ệc s ử dụng ma túy
    Ma túy đánh l ừa não b ộ của ng ười nghi ện và làm cho ng ười ta tin r ằng ma túy là một ph ần t ất yếu c ủa cu ộc s ống
17. Trao đổi, liên h ệ trên não b ộ
    Các trung tâm liên h ệ trên não b ộ được hình thành t ừ nhi ều t ỉ tế bào th ần kinh Tế bào th ần kinh
18. Trao đổi, liên h ệ trên não b ộ
    Mạng l ưới t ế bào th ần kinh trao đổi các thông điệp qua l ại gi ữa các vùng khác nhau trên não b ộ, t ủy s ống, và hệ th ần kinh ngo ại biên
19. Trao đổi, liên h ệ trên não b ộ
    Ch ất d ẫn truy ền th ần kinh và th ụ cảm th ể của nó ho ạt động theo c ơ ch ế như chìa khóa và ổ khóa Th ụ cảm th ể Dopamine
20. Ma túy và Dopamine • Ch ất kích thích h ướng th ần (co-ca-in và am- phê-ta-min) tác động tr ực ti ếp làm t ăng dopamin sau khi tín hi ệu d ẫn truy ền qua synap –Tăng gi ải phóng ho ặc – Gi ảm tái h ấp thu (khóa s ự vận chuy ển dopamin ng ược vào t ế bào) •Rượu, các ch ất d ạng thu ốc phi ện, c ần sa và nicotine gián ti ếp làm t ăng ho ạt động c ủa dopamine – Kích thích t ế bào th ần kinh có tác động đến các t ế bào th ần kinh dopamin • Nicotine và ch ất gây nghi ện không điển hình – Không t ăng dopamin nhi ều nh ư các ch ất kính thích hướng th ần và CDTP Não b ộ đ áp ứng v ới các ch ất gây nghi ện nh ư th ế nào
    Não b ộ điều hòa v ới tình tr ạng có quá nhi ều dopamine (và các ch ất d ẫn truy ền th ần kinh khác) b ằng cách t ạo ra ít h ơn dopamine ho ặc bằng cách gi ảm s ố lượng các th ụ cảm th ể
21. Th ụ th ể th ần kinh Dopamine D2 th ấp h ơn ở ngư ời nghi ện DADA DA DA DA DADA DA DA DA DA DA Đá & Cocaine 2 D A D Chu trình t ạo ph ản x ạ thèm nh ớ ể h ư t Ng ời không dùng ma ụ tuý h t a ủ Rượu c DA DA n ệ i d DA n ệ DA DA i DA H Chu trình t ạo ph ản x ạ thèm nh ớ 43 Heroin Đối ch ứng Nghi ện Ng ười l ạm d ụng ma tuý Nghi ện và tác động c ủa nghi ện Dopamine =
22. Nghi ện và tác động c ủa nghi ện
    Đến lúc này, ng ười ta cần ph ải sử dụng ch ất gây nghi ện ch ỉ để đưa ch ức n ăng dopamin c ủa h ọ quay tr ở lại tr ạng thái bình th ường Nguy c ơ tr ở thành nghi ện khác nhau gi ữa ng ười này và người khác
    Kho ảng 40 đến 60 ph ần tr ăm nguy c ơ m ột ng ười b ị nghi ện r ượu và thu ốc lá là do ảnh h ưởng c ủa y ếu t ố gene di truy ền
23. Tác động c ủa ch ất gây nghi ện đối với s ự tổng h ợp protein t ừ gene •Sử dụng CGN tr ường di ễn d ẫn t ới thay đổi hình dạng và ch ất li ệu các synap ở đường liên h ệ th ần kinh quan tr ọng – Gây nên thay đổi các đường thông di ệp gi ữa các t ế bào th ần kinh • ảnh h ưởng đến vi ệc điều khi ển t ổng h ợp protein t ừ gene • ảnh ưởng đến quá trình khác c ủa t ế bào Đó chính là đ áp ứng v ới hành vi nghi ện - Thèm nh ớ, tái nghi ện, m ất kh ả năng ra quyết định Nguy c ơ cao tr ở thành nghi ện khác nhau gi ữa ng ười này và người khác
    Các y ếu t ố môi trường (như điều ki ện hoàn c ảnh ở nhà, ở trường và hàng xóm nơi sinh s ống) c ũng đóng vai trò thúc đẩy
24. YẾU T Ố NGUY CƠ Gene, sinh h ọc Môi tr ường MA TÚY Cơ ch ế trên não b ộ Nghi ện NghiNghi ệệnn mama túytúy làlà m mộộtt rr ốốii lolo ạạnn mãnmãn tínhtính cc ủủaa nãonão bb ộộ Có sự thay đổi rõ r ệt trên não b ộ sau khi s ử dụng ma túy và có th ể tồn t ại lâu dài sau khi d ừng s ử dụng ma túy
25. Nghi ện ma túy là một r ối lo ạn mạn tính tái di ễn t ươ ng t ự như nh ững b ệnh mạn tính khác nh ư b ệnh ti ểu đường, b ệnh tim mạch, viêm kh ớp và hen xuy ễn. Não b ộ thay đổi rõ r ệt do s ử dụng ma túy nh ưng CÓ TH Ể CẢI THI ỆN KHI ĐƯỢC ĐIỀU TR Ị !! BÌNH ĐANG D ÙNG 1 NĂM KHÔNG TH ƯỜNG HEROIN DÙNG
26. Kết lu ận • Nghi ện là một b ệnh m ạn tính tái di ễn đòi hỏi điều tr ị lâu dài. C ần ph ải xem xét các khía c ạnh sinh h ọc, xã h ội và tâm lý trong tổng th ể một con ng ười • Ch ất gây nghi ện ảnh h ưởng đường d ẫn truy ền Khoái c ảm, tác động đến vi ệc ra quy ết định và ki ểm soát suy ngh ĩ để gi ải thích vi ệc “mất ki ểm soát” và “bu ộc ph ải s ử dụng” được ghi nh ận khi ng ười ta b ị mắc nghi ện Kết lu ận (ti ếp) •Sử dụng ch ất gây nghi ện lâu dài d ẫn đến thay đổi hình thái synap ở các đường liên h ệ th ần kinh quan tr ọng, tr ực ti ếp và gián ti ếp tác động lên ch ất d ẫn truy ền th ần kinh Dopamine, là ch ất được cho là có vai trò trong hành vi nghi ện. • Thêm vào đó, s ử dụng ma túy m ạn tính c ũng làm thay đổi quá trình t ổng h ợp protein t ừ gene • Gene/sinh h ọc – môi trường (y ếu t ố xã h ội s ự dạy d ỗ, giáo d ục, tình tr ạng kinh t ế xã h ội )– và ma túy t ươ ng tác làm cho ng ười ta d ễ có nguy cơ trở thành nghi ện ho ặc ph ải ch ịu tác h ại khi s ử dụng ma túy
27. NGHIỆN và LIỆU PHÁP ĐIỀU TRỊ SỬ DỤNG THUỐC ĐỐI VỚI NGHIỆN CHẤT DẠNG THUỐC PHIỆN CHỦ ĐỀ ĐƯỢC ĐỀ CẬP • Nghi ện l à gì ? • Methadone l à gì ? •Lợi ích c ủa li ệu p há p điều t rị sử dụ ng thu ốc nh ư Methadone? • Cá c mô h ình điều t rị Methadone.
28. METHADONE 101 Ki ến th ức c ơ b ản v ề Methadone Chúng ta luôn nghi ng ờ khi th ấy một cái gì mới
29. Nghi ện là gì? Nghi ện • DÙNG heroin không ph ải là điều đáng ph ải lo ng ại đối với ng ười nghi ện heroin • Điều đáng ng ại v ới ng ười nghi ện heroin là họ CẦN heroin
30. Methadone tác đ ộng như th ế nào? Endorphine (Móc-phin n ội sinh) + ho ặc = Heroin Th ụ cảm th ể Th ụ cảm CDTP tr ống th ể CDTP ho ặc ổn đ ịnh Methadone
31. Tr ạng thái cân b ằng “bình thư ờng” của các th ụ cảm th ể CDTP và Endorphins: Tr ạng thái ngh ỉ ngơi thanh th ản Thi ếu cân b ằng gi ữa Endorphine và các th ụ cảm th ể CDTP: Không th ể đ ạt đư ợc m ột tr ạng thái ngh ỉ ngơi thanh th ản
32. Sự mất cân b ằng đư ợc đ ảo ngư ợ bằng Heroin: Say ho ặc “Phê” Sự mất cân b ằng đư ợc ổn đ ịnh bằng đi ều tr ị thay th ế Methadone: Khôi ph ục tr ạng thái cân b ằng bình thư ờng
33. Duy trì Methadone chưa thay th ế đ ủ: Bệnh nhân ph ải bù bằng Heroin Khi đang s ử dụng: Nghi ện Lệ thu ộc v ề y t ế Ch ức n ăng Ch ức n ăng Gi ẢM CẢI THI ỆN BỆNH ĐIỀU TR Ị
34. Methadone: • LÀ một ch ất d ạng thu ốc phi ện (CDTP), vậy nên nó giúp ng ười b ệnh không b ị tri ệu ch ứng cai và thèm nh ớ ma túy • Không gây phê • Được dùng qua đường u ống, và được gi ải phóng t ừ từ vào máu • Tác d ụng kéo dài trong 24 gi ờ (trung bình) nên đa s ố ch ỉ cần u ống thu ốc m ỗi ngày m ột l ần Methadone có tác d ụng gì? • Gi ảm s ử dụng ma túy b ất h ợp pháp •Cải thi ện s ức kh ỏe và tr ạng thái c ơ th ể • Gi ảm lây truy ền HIV và viêm gan • Gi ảm t ử vong • Gi ảm t ội ph ạm •Cải thi ện ch ức n ăng xã h ội & tình tr ạng kinh t ế của b ệnh nhân và gia đ ình h ọ
35. Để Methadone có hi ệu qu ả • Li ều hàng ngày c ần ph ải đủ để bệnh nhân không b ị lên cơn vã v à gi ảm h ẳn thèm nh ớ •Cần cung c ấp các d ịch v ụ tư vấn, tâm lý xã h ội và hỗ tr ợ •Cần ph ải tham gia ch ươ ng trình methadone trong m ột th ời gian đầy đủ nh ất định – Ít nh ất 12 tháng để có th ể thay đổi và ổn định l ối s ống – Thông th ường thì tham gia c ả đời 3 mục tiêu c ủa ch ươ ng trình Methadone • Ng ừng ho ặc gi ảm s ử dụng heroin •Cấp m ột li ều có tác d ụng khóa heroin (a blocking dose) – nếu v ẫn ti ếp t ục dùng heroin thì sẽ không c ảm nh ận được tác dụng c ủa heroin (không phê) • Thoát kh ỏi tình tr ạng thèm nh ớ
36. Th ời gian điều tr ị • 90% tái nghi ện trong 1 năm nếu không có methadone – Đối v ới các b ệnh khác thì không bao gi ờ chúng ta ch ấp nh ận lo ại điều tr ị mà ch ỉ có hi ệu qu ả cho 10% b ệnh nhân! • Ch ấp nh ận b ệnh mãn tính và nhu c ầu điều tr ị mãn tính là cả quá trình lâu dài – Không có ai là THÍCH u ống thu ốc, nh ất là sau khi h ọ đã cảm th ấy ổn •Cần th ử ng ừng điều tr ị như một ph ần c ủa quá trình, không ph ải là KẾT THÚC ĐIỀU TR Ị!!! LỢI ÍCH C ỦA LI ỆU P HÁ P ĐIỀU T RỊ SỬ DỤ NG THU ỐC
37. Khi nào điều tr ị bằng thu ốc có th ể đem lại nh ững hi ệu qu ả này • Được th ực hi ện nh ư bi ện pháp ch ăm sóc điều tr ị y t ế (th ậm chí cả điều tr ị trong tr ại giam) • nghi ện heroin được coi là một b ệnh mãn tính • cai /kiêng nh ịn heroin không ph ải là mong đợi ban đầu • ti ếp t ục s ử dụng heroin không b ị ph ạt/k ỷ lu ật • Đủ li ều methadone • li ều điều tr ị được t ăng lên sau khi th ảo lu ận v ới b ệnh nhân n ếu tình tr ạng s ử dụng heroin v ẫn còn ti ếp t ục • Đa s ố giám sát tr ực ti ếp li ều u ống (ít nh ất ở giai đoạn đầu c ủa điều tr ị) •Sẵn có các d ịch v ụ tư vấn và hỗ tr ợ xã h ội Đi ều tr ị lạm d ụng ma t úy: Nh ững c ấu ph ần ch ính và dịch v ụ đi ều tr ị to àn di ện Y t ế Sức kh ỏe Tài ch ính tâm th ần Tư v ấn nhóm/cá nhân Các c ấu ph ần Theo dõi xét Nh à ở và đi l ại nghi ệm n ước Dạy ngh ề ch ính Điều tr ị cai hoàn ti ểu toàn Đánh giá đầu Qu ản lý vào tr ường h ợp Điều tr ị bằng thu ốc Ch ăm s óc Kế ho ạch Ch ăm sóc điều tr ị liên t ục Gi áo d ục tr ẻ em Bạn giúp b ạn (AA/NA) Gia đình Ph áp lu ật Các nguy c ơ HIV/AIDS Etheridge, Hubbard, Anderson, Craddock, & Flynn, 1997 (PAB )
38. KHUY ẾN CÁO TRONG H ƯỚNG D ẪN K Ỹ THU ẬT C ỦA WHO/ UNODC/ UNAIDS • Tỷ lệ người tiêm chích ma túy được điều tr ị bằng thu ốc bao g ồm cả điều tr ị bằng methadone – Ít h ơn 5%: r ất kém – 5%-9% kém – 10%-19% trung bình – 20%-39% t ốt – Hơn 40% r ất t ốt Có giá tr ị tương đương c ác ph ươ ng th ức điều tr ị được chu ẩn hóa, có hệ th ống, d ựa trên b ằng ch ứng khoa h ọc nh ư nh ững ph ươ ng pháp điều tr ị các b ệnh mãn tính khác •Sự sẵn có, kh ả năng tiếp c ận và ch ấp nh ận • Sàng l ọc, đ ánh giá, ch ẩn đoán, điều tr ị –Lưu ý các nhu c ầu ch ăm sóc y t ế khác • Điều tr ị nên: –Dựa trên b ằng ch ứng – Tôn tr ọng quy ền c ủa b ệnh nhân – Cung c ấp cho nh ững ng ười có nhu c ầu ch ăm sóc đặc bi ệt – Được coi là gi ải pháp thay th ế cho vi ệc tr ừng tr ị bằng pháp lu ật •Dịch v ụ điều tr ị có ch ất l ượng c ần được qu ản lý ch ất l ượng chuyên môn t ốt • Các chính sách điều tr ị tốt c ần định h ướng h ệ th ống điều tr ị để đ áp ứng v ới các nhu c ầu c ủa ng ười b ệnh/c ộng đồng
39. ĐIỀU TR Ị NGHI ỆN CDTP B ẰNG THU ỐC • Hi ệu qu ả hơn l à không điều tr ị: – Sử dụng heroin – Bị đi t ù – Duy trì điều tr ị – Công ăn vi ệc làm • Hi ệu qu ả hơn điều tr ị cắt c ơn ho ặc điều tr ị ngo ại trú bằng hình th ức cai/kiêng nh ịn: – Sử dụng heroin – Các hành vi ph ạm pháp – Các hành vi tình d ục không an toàn • Hi ệu qu ả hơn trị li ệu t ại c ộng đồng, điều tr ị ngo ại trú bằng hình th ức cai và điều tr ị bằng naltrexone : – Duy trì trong điều tr ị ĐIỀU TR Ị NGHI ỆN CDTP B ẰNG THU ỐC • Các b ằng ch ứng rõ ràng, nh ất quán v ề vi ệc gi ảm tiêm chích ma túy – Trên ph ươ ng di ện: • Tỷ lệ báo cáo có tiêm chích ma túy • Tần xu ất tiêm chích • Tỷ lệ nhi ễm HIV th ấp h ơn • Ng ười s ử dụng ma túy nhi ễm HIV tham gia điều tr ị và tuân th ủ điều tr ị ARV t ốt h ơn – Chi phí chăm s óc y t ế và chi phí điều tr ị các bi ến ch ứng do HIV gây ra gi ảm đi đáng k ể
40. So sánh chi phí (USD) / ng ười/ năm Không điều tr ị Điều tr ị nội trú/t ập trung Điều tr ị ngo ại trú Không điều tr ị Tống giam Vị thành niên Ng ười l ớn Methadone Tư v ấn điều tr ị nghi ện Ngu ồn: S ố li ệu c ủa Bang California - Gs. Robert Ali So sánh l ợi ích (USD) đem lại cho c ộng đồng đối v ới mỗi đồng USD tiêu cho các ch ươ ng trình Điều tr ị trong tù Điều tr ị trong tù Tòa án ma túy Hỗ tr ợ công ăn Điều tr ị bằng thu ốc Và hỗ tr ợ ti ếp t ục vi ệc làm bao g ồm c ả điều tr ị thay th ế Source: 2001 “Washington State Institute for Public Policy”
41. Các mô hình ch ăm sóc điều tr ị nghi ện CDTP b ằng thu ốc bao g ồm c ả điều tr ị bằng methadone (1) • Mô hình phòng khám methadone toàn di ện – Mô hình điều tr ị hi ện t ại ở Vi ệt Nam –Mỗi phòng khám có th ể cung c ấp d ịch v ụ điều tr ị cho 300 t ới 350 b ệnh nhân –Cần nhi ều nhân viên và cần được h ỗ tr ợ cải t ạo c ơ s ở hạ tầng –Mỗi đồng USD đầu t ư vào m ột mô hình nh ư th ế này s ẽ thu v ề được 7 USD • Mô hình l ồng ghép vào h ệ th ống ch ăm sóc s ức kh ỏe ban đầu –Mỗi bác s ĩ đa khoa sẽ điều tr ị và chăm s óc cho t ừ 5 t ới 25 b ệnh nhân – Thu ốc thông th ường s ẽ được phát t ại các hi ệu thu ốc t ại c ộng đồng – Có th ể mở nhi ều điểm điều tr ị hơn , đem l ại s ự ti ếp c ận t ốt h ơn – Các d ịch v ụ ph ải đảm b ảo tránh k ỳ th ị – Th ường các d ịch v ụ điều tr ị sẽ được k ết h ợp v ới m ột chuyên khoa khác Các mô hình ch ăm sóc điều tr ị nghi ện CDTP b ằng thu ốc bao g ồm c ả điều tr ị bằng methadone (2) • Mô hình điều tr ị đơn giản – Ch ỉ cung c ấp d ịch v ụ kê đơn v à phát thu ốc – Không có nhi ều d ịch v ụ lồng ghép khác • Không h ỗ tr ợ ti ếp c ận v ới các d ịch v ụ điều tr ị y t ế khác –Sự ti ến tri ển c ủa b ệnh nhân không t ốt b ằng mô hình điều tr ị Methadone toàn di ện – Giám sát tr ực ti ếp u ống thu ốc – Mô hình t ại Hà lan: ti ếp c ận c ộng đồng b ằng các xe cung c ấp dịch v ụ lưu động •Một mô hình t ươ ng t ự gần đây c ũng được gi ới thi ệu ở Trung Qu ốc –Tăng s ố người được chu ẩn b ị để đưa v ào điều tr ị –Tăng kh ả năng tiếp c ận v ề mặt địa lý v ới nhóm đích – Gi ảm k ết qu ả lâm sàng điều tr ị vì gi ảm m ức độ can thi ệp
42. Não b ộ thay đổi rõ r ệt do s ử dụng ma túy nh ưng CÓ TH Ể CẢI THI ỆN KHI ĐƯ ỢC ĐIỀU TR Ị !! BÌNH ĐANG D ÙNG 1 NĂM KHÔNG TH ƯỜNG HEROIN DÙNG Tóm t ắt • Không ph ải t ất c ả người s ử dụng heroin đều b ị nghi ện • Không ph ải t ất c ả người s ử dụng heroin ch ấp nh ận s ự cần thi ết ph ải điều tr ị • Không có phương ph áp điều tr ị nào là tối ưu • Methadone là phương ph áp điều tr ị đem lại hi ệu qu ả kinh tế cao nh ất (thu được 7$ t ừ 1 $ chi cho ch ươ ng trình) • Hi ệu qu ả cao nh ất khi ph ối h ợp v ới t ư v ấn và các d ịch v ụ hỗ tr ợ khác •Kế ho ạch m ở rộng c ần ph ải bao g ồm c ả vi ệc l ồng ghép vào h ệ th ống ch ăm sóc s ức kh ỏe ban đầu và có th ể ph ải áp d ụng c ả các mô hình điều tr ị đơn giản
43. CHÂN TH ÀNH C ÁM ƠN Ts. Nguy ễn T ố Như v à Ths. Vươ ng Th ị Hương Thu Qu ản lý Ch ươ ng tr ình, VP FHI Vi ệt Nam Ts. Robert Ali Gi ám đốc trung tâm h ợp t ác WHO v ề đi ều tr ị lạm dụng ma t úy v à rư ợu, Đ ại h ọc Adelaide Gi áo s ư Jon Currie Gi ám đốc, Y h ọc nghi ện & ứng d ụng khoa h ọc th ần kinh Bệnh vi ện St Vincent, Melbourne, Úc