Cập nhật khuyến cáo của hội tim mạch quốc gia Việt Nam về chẩn đoán và điều trị tăng huyết áp ở trẻ em năm 2008

Nội dung text: Cập nhật khuyến cáo của hội tim mạch quốc gia Việt Nam về chẩn đoán và điều trị tăng huyết áp ở trẻ em năm 2008

1. CCẬẬPP NHNHẬẬTT KHUYEKHUYEÁNÁN CACAÙOÙO CUCUÛAÛA HOHOÄÄII TIMTIM MAMAÏCHÏCH QUOQUOÁCÁC GIAGIA VIEVIEÄTÄT NAMNAM VEVEÀÀ CHACHAÅNÅN ÑÑOAOAÙNÙN VAVAØØ ÑÑIEIEÀUÀU TRÒTRÒ TAÊNGTAÊNG HUYEHUYEÁTÁT AAÙPÙP ÔÔÛÛ TRETREÛÛ EMEM NNĂĂMM 20082008 Tröôûûng tieååu ban: GS TS HOAØØNG TROÏÏNG KIM Caùcù thaøønh vieân: GS TS ÑAËËNG VAÏÏN PHÖÔÙÙC PGS TS PHAÏÏM NGUYEÃN VINH TS BS VUÕ MINH PHUÙÙC ThS BS ÑOÃ NGUYEÂN TÍN
2. KHUYEKHUYEÁNÁN CACAÙOÙO CUCUÛAÛA HOHOÄÄII TIMTIM MAMAÏCHÏCH QUOQUOÁCÁC GIAGIA VIEVIEÄTÄT NAMNAM VEVEÀÀ CHACHAÅNÅN ÑÑOAOAÙNÙN VAVAØØ ÑÑIEIEÀUÀU TRÒTRÒ TAÊNGTAÊNG HUYEHUYEÁTÁT AAÙPÙP ÔÔÛÛ TRETREÛ Û EMEM NNĂĂMM 20062006 Tröôûûng tieååu ban: GS TS HOAØØNG TROÏÏNG KIM Caùcù thaøønh vieân: GS TS ÑAËËNG VAÏÏN PHÖÔÙÙC PGS TS PHAÏÏM NGUYEÃN VINH TS BS VUÕ MINH PHUÙÙC ThS BS ÑOÃ NGUYEÂN TÍN
3. THATHA ÔÔÛÛ TRETREÛÛ EMEM ¾Taààn suaátá THA ôûû treûû em: 0.8% - 5% ¾THA treûû em ñang gia taêng do: loáái soááng thuïï ñoääng ít vaään ñoääng tyûû leää beùoù phì taêng ¾THA treûû em coùù ñaëëc ñieååm ≠ THA ngöôøiø lôùùn veà:à chaåån ñoaùnù ñieàuà trò
4. NEÂN ÑO HA ÔÛÛ TREÛÛ EM * Treûû > 3 tuoååi: neân ño HA, ít nhaáát 1 laààn trong khi khaùùm * Treûû < 3 tuoååi caààn ño HA khi: - Tieààn söû sinh non, raáát nheïï caân, luùùc sô sinh coùù hoàài söùc tích cöïc - Tim baååm sinh ñaõ/ chöa moåå - Nhieãm truøøng tieååu taùùi phaùùt, tieååu maùùu, tieååu ñaïïm taùùi phaùùt - Beäänh thaään, dò daïïng ñöôøøng nieääu - Tieààn söû gia ñình bò beäänh thaään baååm sinh - Gheùùp taïïng ñaëëc - Beäänh aùùc tính, ñöôïïc gheùùp tuûûy - Duøøng thuoáác coùù nguy cô THA - Beäänh heää thoááng coùù lieân quan ñeáán THA - Taêng aùùp löïc noääi soïï
5. ÑO HA ÔÛÛ TREÛÛ EM Huyeáát aùùp keáá phaûûi hôïïp / tuoååi & kích thöôc cô theåå TIEÂU CHUAÅÅN cuûûa HA KEÁÁ theo TUOÅIÅ Tuoååi Ñoää roääng cuûûa baêng Ñoää daøøi baêng Sô sinh 4 cm 5 - 10 cm Nhuõ nhi 6 12 1 - 5 tuoåiå 8 15 6 - 9 tuoåiå 10 20 > 10 tuoåiå 13 23 Treûû lôùùn beùoù phì 15 30 Ño ôûû ñuøiø treûû lôùùn 18 36
6. ÑO HA ÔÛÛ TREÛÛ EM ¾Nghæ tröôùùc ño HA ít nhaáát 5 phuùùt ¾Khoâng aên, uoááng caùùc chaáát kích thích ¾Khuûûyu tay ñeåå ngang tim ¾OÁÁng nghe caùùch neááp khuûûyu 2 cm ¾K1: HA taâm thu ¾K5: HA taâm tröông ¾K4 laøø HA taâm tröông khi K5 coøøn nghe ñöôïïc ôûû möùc 0 mmHg ¾Neân ghi caûû 3 trò soáá HA: K1 / K4 / K5 ¾Neân ño HA nhieààu laààn tröôùùc khi xaùùc ñònh THA
7. ÑO HA ÔÛÛ TREÛÛ EM ¾ HAHA caocao / HAHA kekeáá ññieieänän ttöûöû :: kiekieååmm tratra babaèngèng HAHA kekeáá HgHg ¾¾NeânNeân ññoo HAHA // 2424 gg khikhi chachaånån ññoaoaùnùn THATHA ôôûû tretreûû emem ChuChuùù yyùù:: hiehieänän ttööôôïngïng THATHA thoathoaùngùng qua,qua, THATHA dodo stress,stress, THATHA aaùùoo choachoaøngøng tratraéng,éng, ttììnhnh tratraïngïng ccööôôøngøng giaogiao cacaûûmm XaXaùùcc ññònhònh thôthôøøii ññieieååmm thaythay ññooååii HAHA trongtrong ngangaøyøy
8. Trò soáá HA chuaåån cuûûa treûû trai Trò soáá HA chuaåån cuûûa treûû gaùùi
9. CHAÅÅN ÑOAÙNÙ THA ÔÛÛ TREÛÛ EM Beäänh nhaân nghi ngôøø THA Ño HA 3 laààn khaùcù nhau Coùù THA HA bình thöôøøng Ño HA / 24 giôøø Theo doõi söùc khoûûe ñònh kyøø coùù ño HA THA THA do aùùo choaøøng traéngé HA coùù giaûmû HA khoâng giaûûm Can thieääp ñieààu trò Can thieäpä ñieàuà trò Ño HA hoaëcë Ñieààu chænh caùùc lieääu töï ño HA phaùùp ñieààu trò theo keáát quaûû HA Ño HA 24 giôøø haøøng naêm
10. CHAÅÅN ÑOAÙÙN THA ÔÛÛ TREÛÛ EM HA b.th HA t.thu & t.trg Perc. 90th , Perc.95th , ≤ perc. 99th + 5mmHg: ño laïiï HA 2 laààn ñeåå xaùùc ñònh Giai ñoaïïn 2 HA > perc. 99th + 5mmHg: can thieääp ngay
11. THA NGUYEÂN PHAÙÙT ÔÛÛ TREÛÛ EM TIEÂU CHUAÅNÅ CHAÅÅN ÑOAÙNÙ TIEÂU CHUAÅNÅ CHÍNH • HA t.thu va ø/ø hoaëcë HA t.trg trg b. sau 3 laààn ño ≥ perc. 95th vaøø ño 3 laààn / 2 - 3 thaùngù cuõng cao nhö vaääy • HA ño / 24 g > perc. 95th vaøø khoâng giaûûm vaøøo ban ñeâm • Khoâng xaùùc ñònh ñöôïïc nguyeân nhanhaânân thöù phaùùt cuûûa THA TIEÂU CHUAÅNÅ HOÃ TRÔÏÏ • Coùù toåån thöông cô quan ñích ( ñaùùy maéét, lôùùn thaáát traùùi ) • Tieààn söû gia ñình THA • Ñaùpù öùng baáát thöôøøng vôùùi caùùc stress taâm lyùù • THA khoâng lieân quan ñeáán hoaïït tính renin trong maùùu.
12. CAÙCÙ YEÁUÁ TOÁÁ NGUY CÔ THA NGUYEÂN PHAÙÙT TREÛÛ EM ¾ Tieààn söû gia ñình: Cha meïï coùù THA, ÑTÑ, thieááu maùùu cô tim. ¾ Beùoù phì ¾ Roáiá loaïnï dung naïïp ñöôøøng ¾ Taêng hoaïtï tính giao caûûm ¾ Taêng hoaïtï tính renin / maùùu ¾ Cheáá ñoää aên ¾ Roáiá loaïnï giaácá nguûû
13. CAÙÙCH KHAÙÙM & CHAÅÅN ÑOAÙÙN THA TREÛÛ EM ¾Khai thaùùc tieààn söû gia ñình: Cha meïï coùù Beùùo phì, cöôøøng giaùùp, ñaùùi ñöôøøng, nhoàài maùùu cô tim, ñoäät quî, Taêng lipid maùùu, suy thaään, gheùùp thaään. ¾ Coùù duøngø thuoácá : khaùùng vieâm: steroid, nonsteroid, Choááng ngheïït muõi, Chaáát kích thích: caffein, Thuoáác choááng traààm caûûm, Thuoáác öùc cheáá mieãn dòch: cyclosporine, amphetamine ¾ Coùù giaûûm caân hay taêng caân / thôøøi gian ngaéén ? ¾ Luùùc sô sinh coùù bò ngaïït, coùù ñaëët catheter TM roáán, loaïïn saûûn pheáá quaûûn phoååi ¾ Treûû coùù maééc beäänh heää thoááng: Lupus, Vieâm ña ñoääng maïïch, Nhieãm truøøng tieååu, Beäänh ña u sôïïi thaààn kinh
14. TÌM DAÁÁU HIEÄÄU LS GÔÏÏI YÙÙ NGUYEÂN NHAÂN THA Daááu hieääu Nguyeân nhaân coùù theåå Sinh hieäuä Nhòp tim nhanh Cöøông gíap, u tuûûy thöôïïng thaään, u nguyeân baøøo thaààn kinh, THA nguyeân phaùùt Chaân coùù maïïch chaääm vaøø HA Heïïp eo ñoääng maïïch chuûû thaápá hôn tay Maéét Thay ñoåiå voõng maïïc Thöôøøng do THA thöù phaùùt TMH Phì ñaïiï amydales Roáái loaïïn thôûû khi nguûû, ngaùùy Chieààu cao Chaääm phaùùt trieåån Suy thaään maõn caân naëëng Beùùo phì (BMI cao) THA nguyeân phaùùt Maäpä phaààn thaân ngöôøøi HC Cushing, HC khaùùng Insulin
15. TÌM DAÁÁU HIEÄÄU LS GÔÏÏI YÙÙ NGUYEÂN NHAÂN THA Daááu hieääu Nguyeân nhaân coùù theåå Ñaààu vaøø coåå Maëtë troøøn nhö maëët traêng Hoääi chöùng Cushing Maëtë Elfin Hoääi chöùng Williams Coåå ngaéén Hoääi chöùng Turner Tuyeáán giaùùp to Cöôøøng giaùùp Da Xanh xao, ñoûû, ñoåå moàà hoääi U tuûûy thöôïïng thaään Muïnï tröùng caùù, raääm loääng Hoääi chöùng Cushing, leää thuoääc steroid Ñoáám cafeùù U nguyeân baøøo thaààn kinh Sang thöông daïïng ñóa Lupus Nhieãm naáám Tieååu ñöôøøng type II
16. NHÖÕNGÕNG DADAÁUÁ HIEÄÄU LAÂM SAØØNG GÔÏÏI YÙÙ NGUYEÂN NHAÂN THA Daááu hieääu Nguyeân nhaân coùù theåå Loààng ngöïc Öøc nuùmù vuùù caùùch xa Hoääi chöùng Turner Aâm thoååi ôûû tim Heïïp eo ÑMC Tieááng coïï maøøng tim Vieâm maøøng ngoaøøi tim, beäänh taïïo keo, beäänh thaään giai ñoaïïn cuoáái taêng ure maùùu. OÅÅ ñaäpä baáát thöôøøng Lôùùn thaáát traùùi, THA keùùo daøøi Buïïng Khoáiá u Buôùùu Wilms, u tuûyû thöôïïng thaään, u nguyeân baøøo thaààn kinh. Aâm thoååi ôûû vuøøng thöôïïng vò Heïïp ÑM thaään hoaëëc buïïng Sôøø ñöôïcï thaään Thaään ña nang, öù nöôùùc, u thaään CQ sinh duïcï Ambiguous/virilization Taêng sinh thöôïïng thaään baååm sinh.
17. LAØMØ XEÙTÙ NGHIEÄÄM GIUÙÙP XAÙÙC ÑÒNH NGUYEÂN NHAÂN Nguyeân nhaân gôïiï yùù Xeùùt nghieääm 1. Thaänä • Beäänh chuûû moâ thaänä • TPTNT, chöùc naêng thaään, xaïï hình thaään, sinh thieáát thaään, Hct, ion ñoàà. • Beäänh maïchï maùuù thaänä • Noààng ñoää renin trong maùùu + xaïï hình thaään tröôùùc vaøø 1 giôøø sau uoááng captopril, sieâu aâm Doppler ñoääng maïïch thaään, CT maïïch maùùu thaänä , chuïïp ñoääng maïïch thaään. 2. Heïpï eo ÑMC • Sieâu aâm tim, Chuïïp ñoääng maïïch chuûû
18. LAØMØ XEÙTÙ NGHIEÄÄM GIUÙÙP XAÙÙC ÑÒNH NGUYEÂN NHAÂN Nguyeân nhaân gôïiï yùù Xeùùt nghieääm 3. Noääi tieátá • Phì ñaïiï ñaàuà chi • X quang soïï, CT scanner, MRI soïï naõo • Cöôøngø giaùpù • Sieâu aâm giaùùp; T3, T4, TSH; Ñoààng vò phoùùng xaïï giaùùp • Cöôøøng phoùù giaùpù • Calcium/ maùuù vaøø nöôùùc tieååu • Voûû thöôïngï thaänä - Hoääi chöùng Cushing • Test dexamethasone, cortisol / nöôùùc tieååu 24 g, ACTH / plasma, CT scanner thöôïïng thaään - Cöôøngø aldosterone • Ion ñoàà nöôùùc tieååu; Renin, hoaïït ñoää renin / plasma nguyeân phaùtù Aldosterone/ maùùu, nöôùùc tieååu sau TTM NaCl 0,9% CT tìm u tuyeáán thöôïïng thaään • U tuyûû thöôïïng thaänä • Metanephrine, cathecholamine, vanilylmandelic acid, creatinin/ nöôùùc tieååu 24 giôø;ø Cathecholamine maùùu; MRI, CT tìm u tuyeáán thöôïïng thaään hoaëëc buïïng
19. TÌM NHÖÕNGÕNG NGUYEÂNNGUYEÂN NHAÂNNHAÂN THEOTHEO LLÖÙA TUOÅÅI Sô sinh 1. Heïïp, huyeáát khoáái ÑM thaään 2. Dò taäät thaään baååm sinh 3. Heïïp eo ÑMC 4. Loaïïn saûûn pheáá quaûûn - phoååi Nhuõ nhi 1. Heïïp eo ÑMC 2. Beäänh maïïch maùùu thaään 3. Beäänh chuûû moâ thaään 1- 6 tuoååi 1. Beäänh chuûû moâ thaään vaøø vieâm thaään 2. Heïïp eo ÑMC 3. Böôùùu Wilms 4. Beäänh noääi tieáát 6 - 10 tuoååi 1. Beäänh chuûû moâ thaään vaøø vieâm thaään 2. Heïïp ÑM thaään 3. THA nguyeân phaùùt 4. Heïïp eo ÑMC 5. Nguyeân nhaân noääi tieáát 6. U, böôùùu thaään Thanh thieááu nieân 1. THA nguyeân phaùùt 2. Beäänh chuûû moâ thaään 3. Nguyeân nhaân noääi tieáát
20. CAÙCÙ ÑAÙNHÙ GIAÙÙ ÑÖÔÏÏC KHUYEÁÁN CAÙÙO TRONG THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. CAÙCÙ TEST MUÏÏC ÑÍCH DAÂN SOÁÁ ÑÍCH TÌM NGUYEÂN NHAÂN Beäänh söû, bao goààm giaáác Giuùùp tìm nguyeân Taáát caûû treûû coùù HA ≥ nguûû, tieànà söû gia ñình, yeááu nhaân percentile thöù 95 keùùo daøøi toáá nguy cô, cheáá ñoää aên, thoùùi quen thuoáác, uoááng röôïïu, hoaïït ñoängä theåå löïc. BUN, creatinine, ion ñoàà, Loaïïi tröø beäänh thaään Taáát caûû treûû coùù HA ≥ TPTNT vaøø caáyá nöôùcù tieååu hoaëëc vieâm ñaøøi beåå percentile thöù 95 keùùo daøøi thaään maõn. Coâng thöùc maùuù Thieááu maùùu, beäänh Taáát caûû treûû coùù HA ≥ thaänä maõn. percentile thöù 95 keùùo daøøi Sieâu aâm thaänä Seïïo thaään, baáát Taátá caûû treûû coùù HA ≥ thöôøøng baååm sinh percentile thöù 95 keùùo daøøi thaään
21. CAÙÙC ÑAÙÙNH GIAÙÙ ÑÖÔÏÏC KHUYEÁÁN CAÙÙO TRONG THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. CAÙÙC TEST MUÏÏC ÑÍCH DAÂN SOÁÁ ÑÍCH ÑAÙÙNH GIAÙÙ CAÙÙC YEÁÁU TOÁÁ GOÙÙP PHAÀÀN Thöû lipid maùùu, ñöôøøng Xaùùc ñònh taêng lipid BN beùùo phì vôùùi HA huyeáát nhanh maùùu hoaëëc caùùc roáái percentile 90th–94th; taáát caûû loaïïn chuyeåån hoaùù treûû coùù HA ≥ percentile thöù khaùùc. 95; tieààn söû gia ñình coùù THA hoaëëc beäänh ÑMV; treûû bò beäänh thaään maõn Taààm soaùùt thuoáác Xaùùc ñònh thuoácá laøøm Tieààn söû coùù gôïïi yùù duøøng THA thuoáác Polysomnography Xaùùc ñònh roáái loaïïn Tieààn söû nguûû ngaùùy giaâùùc nguûû coùù lieân quan ñeáán THA
22. CAÙÙC ÑAÙÙNH GIAÙÙ ÑÖÔÏÏC KHUYEÁÁN CAÙÙO TRONG THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. CAÙÙC TEST MUÏÏC ÑÍCH DAÂN SOÁÁ ÑÍCH ÑAÙÙNH GIAÙÙ TOÅÅN THÖÔNG CÔ QUAN ÑÍCH Sieâu aâm tim Xaùùc ñònh daøøy thaáát BN coùù nhieààu YTNC vaøø HA traùùi vaøø caùùc nguyeân 90 –94th, taátá caûû treûû coùù HA ≥ nhaân khaùùc percentile thöù 95 Soi ñaùùy maéét Xaùùc ñònh thay ñoååi BN coùù nhieààu YTNC vaøø HA maïïch maùùu voõng 90 –94th, taátá caûû treûû coùù HA ≥ maïïc. percentile thöù 95 Noààng ñoää catecholamines Xaùùc dònh THA do Treûû nhoûû vôùùi THA giai ñoaïïn trong maùùu vaøø nöôùùc tieååu catecholamines 1 vaøø treûû lôùùn hoaëëc thanh thieááu nieân coùù THA giai ñoaïïn 2.
23. CAÙÙC ÑAÙÙNH GIAÙÙ ÑÖÔÏÏC KHUYEÁÁN CAÙÙO TRONG THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. CAÙÙC TEST MUÏÏC ÑÍCH DAÂN SOÁÁ ÑÍCH ÑAÙÙNH GIAÙÙ THEÂM Holter HA trong 24 giôøø Xaùùc ñònh THA do BN THA nghi do aùùo aùùo choaøøng traéngé , choaøøng traééng vaøø khi caààn THA baáát thöôøøng nhöõngõng thoâng tin veàà kieååu trong ngaøøy. HA. Ño noààng ñoää renin trong Giaûûm noààng ñoää renin Treûû nhoûû vôùùi THA giai ñoaïïn maùùu gôïïi yùù beäänh lieân quan 1 vaøø treûû lôùùn hoaëëc thanh ñeáán thieááu nieân coùù THA giai mineralocorticoid ñoaïïn 2. Coùù tieààn söû gia ñình bò THA naëëng Hình aûûnh maïchï maùùu thaään Xaùùc ñònh beäänh maïïch Treûû nhoûû vôùùi THA giai ñoaïïn Scintigraphy, MRA, SA maùùu thaään 1 vaøø treûû lôùùn hoaëëc thanh Duplex, CT 3 chieààu, DSA thieááu nieân coùù THA giai ñoaïïn 2.
24. CAÙÙC ÑAÙÙNH GIAÙÙ ÑÖÔÏÏC KHUYEÁÁN CAÙÙO TRONG THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. CAÙÙC TEST MUÏÏC ÑÍCH Daân soáá ñích ÑAÙÙNH GIAÙÙ THEÂM Noààng ñoää steroid trong maùùu Xaùùc ñònh THA do Treûû nhoûû vôùùi THA giai ñoaïïn vaøø nöôùùc tieååu steroid 1 vaøø treûû lôùùn hoaëëc thanh thieááu nieân coùù THA giai ñoaïïn 2. Noààng ñoää catecholamines Xaùùc dònh THA do Treûû nhoûû vôùùi THA giai ñoaïïn trong maùùu vaøø nöôùùc tieååu catecholamines 1 vaøø treûû lôùnù hoaëëc thanh thieááu nieân coùù THA giai ñoaïïn 2.
25. TOÅÅN THÖÔNG CÔ QUAN ÑÍCH TRONG THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. ¾Toåån thöông cô quan ñích khoâng hoaøøn toaøøn gioááng ngöôøøi lôùùn ™Thôøøi gian maééc beäänh khoâng keùùo daøøi ™Beänhä lyùù neààn ™Ñaùùp öùng vôùùi THA ¾Toåån thöông cô quan ñích thöôøøng xaûûy ra vôùùi tyûû leää cao. ¾Möùc ñoää THA vaøø thôøøi gia taêng bao laâu ñeåå coùù theåå gaây ra toånå thöông ñích vaãn chöa ñöôïïc xaùùc ñònh chính xaùùc. ¾Chæ ñieååm quan troïïng ñeåå quyeáát ñònh caùùch ñieààu trò
26. TOÅÅN THÖÔNG CÔ QUAN ÑÍCH TRONG THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. PHÌ ÑAÏÏI THAÁÁT TRAÙÙI ¾Baèèng chöùng roõ raøøng vaøø hay gaëëp nhaáát ¾HA > percentile thöù 95: lieân quan chaëët ñeáán LVH ¾Taààn suaátá bò LVH trong THA ôûû treûû em: 30-70%. ¾Chæ soáá khoáái cô thaáát traùùi/ SA tim: chæ ñieååm quan troïïng ¾Khoáiá löôïïng cô thaáát (g) = 0.80 [1.04 (ñoää daøøy vaùùch lieân thaáát + ñöôøøng kính thaáát traùùi cuoáái taâm tröông + ñoää daøøy thaøønh sau thaátá traùùi)3 – (ñöôøøng kính thaáát traùùi cuoáái taâm tröông)3] + 0.6 (cm). ¾Chæ soáá cô thaáát traùùi = (khoáái löôïïng cô thaáát traùùi/ chieààu cao)2.7. Chæ soáá khoáái cô thaáát traùùi ≥ 51 g/m2.7 hoaëëc > percentile thöù 99 thì coùù lieân quan chaëtë vôùiù caùcù nguy cô beäänh tim maïïch. ¾Treûû em chöa coùù baûûng chuaåån veàà chæ soáá khoáái cô thaáát traùùi theo tuoååi vaøø theo caân naëëng.
27. TOÅÅN THÖÔNG CÔ QUAN ÑÍCH TRONG THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. TOÅÅN THÖÔNG MAÏÏCH MAÙÙU ¾Möùc ñoää THA vaøø thôøøi gian THA vôùùi toåån thöông maïïch maùùu vaãn chöa ñöôïïc xaùùc ñònh chính xaùùc. ¾Caùùc baèèng chöùng uûûng hoää cho moáái lieân quan giöõaõa THA vôùùi nhöõngõng thay ñoååi maïïch maùùu veàà caááu truùùc vaøø chöùc naêng chöa ñuûû maïïnh vaøø coøøn traùùi ngöôïïc nhau. ¾Chöa khuyeáán caùùo sieâu aâm maïïch maùùu ñònh kyøø ñeåå ñaùùnh giaùù hieään töôïïng vaøø möùc ñoää daøøy cuûûa ÑM caûnhû cho taáát caûû tröôøøng hôïïp THA ôûû treûû em.
28. TOÅÅN THÖÔNG CÔ QUAN ÑÍCH TRONG THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. TOÅÅN THÖÔNG VOÕNG MAÏÏC ¾Moáái lieân quan giöõaõa THA vaøø beäänh lyùù maïïch maùùu voõng maïïc trong THA ôûû treûû em. ¾Baáát thöôøøng voõng maïïc do THA ôûû treûû sô sinh xaûûy ra khoaûûng 50% caùcù tröôøøng hôïïp, nhöng sau khi ñieààu trò oåån ñònh THA caùùc baáát thöôøøng naøøy bieáán maáát. ¾Toåån thöông ñaùùy maéét laøø 1 baèèng chöùng veàà THA naëëng vaøø keùùo daøøi, thöôøøng gôïïi yùù laøø THA thöù phaùùt.
29. TOÅÅN THÖÔNG CÔ QUAN ÑÍCH TRONG THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. TOÅÅN THÖÔNG THAÀÀN KINH ¾Beänhä naõo do THA, tai bieáán maïïch maùùu naõo, co giaäät, lieäät nöûa ngöôøøi. ¾Taààn suaáát khoaûûng 11- 18% treûû bò THA naëëng ¾Tieân löôïïng cuûûa beäänh naõo do THA ôûû treûû em töông ñoáái toáát neááu ñöôïïc phaùùt hieään vaøø ñieààu trò kòp thôøøi.
30. TOÅÅN THÖÔNG CÔ QUAN ÑÍCH TRONG THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. TOÅÅN THÖÔNG THAÄÄN ¾Toåån thöông thaään thöù phaùùt trong THA vaãn chöa ñöôïïc xaùùc ñònh roõ ôûû treûû em ¾THA vaøø toåån thöông thaään: nguyeân nhaân hay haääu quaûû. ¾Caùùc nghieân cöùu ñang xaùùc nhaään moáái lieân quan naøøy cuõng nhö möùc ñoää vaøø thôøøi ñieååm gaây toåån thöông thaään trong THA ôûû treûû em. ¾Chöa khuyeáán caùùo thöû vi albumin nieääu vôùùi muïïc ñích taààm soaùùt toåån thöông thaään thöù phaùùt sau THA ôûû treûû em.
31. ÑIEÀUÀ TRÒ THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. 1. Khoâng duøøng thuoáác: thay ñoååi loáái soááng 2. Duøøng thuoáác 3. Caááp cöùu caùùc tröôøøng hôïïp tha naëëng
32. KHUYEÁÁN CAÙÙO THEO DOÕI VAØØ ÑIEÀÀU TRÒ THA ÔÛÛ TREÛÛ EM Percentile cuûûa Lieääu phaùùp thay Lieääu phaùùp HA TT vaøø TTr Soáá laààn ño HA ñoååi loáái soááng duøøng thuoáác Bình 6 thaùùng neááu quaùù caân, thuoáác tröø khi 120/80 thaääm baéét ñaààu aùùp duïïng coùù chæ ñònh chí ôûû möùc döôùùi cheáá ñoää aên kieâng ñaëëc bieäät nhöï 90- <95th vaøø hoaïtï ñoääng beäänh thaään theåå löïc maõn tính, tieååu ñöôøøng, suy tim hay LVH.
33. KHUYEÁÁN CAÙÙO THEO DOÕI VAØØ ÑIEÀÀU TRÒ THA ÔÛÛ TREÛÛ EM Percentile cuûûa Lieääu phaùùp thay Lieääu phaùùp HA TT vaøø TTr Soáá laààn ño HA ñoååi loáái soááng duøøng thuoáác THA Töø 95th–99th + Kieååm tra laïïi trong Giaûûm caân naëëng Baéét ñaààu duøøng giai 5 mm Hg voøøng 1-2 tuaààn neááu quaùù caân, thuoáác. ñoaïïn I hoaëëc sôùùm hôn neááu baéét ñaààu aùùp BN coùù trieääu duïïng aên kieâng chöùng; vaøø hoaïït ñoääng theåå löïc THA >99th + 5 mm Ñaùùnh giaùù hoaëëc Giaûûm caân naëëng Baéét ñaààu ñieààu giai Hg chuyeåån ñeáán nôi neááu quaùù caân, trò. ñoaïïn ñieàuà trò trong baéét ñaààu aùùp II voøøng 1 thaùùng hoaëëc duïïng aên kieâng ngay laääp töùc neááu vaøø hoaïït ñoääng BN coùù trieäuä theåå löïc chöùng.
34. THAY ÑOÅÅI LOÁÁI SOÁNGÁ ¾Hieääu quaûû cuûûa caùùc phöông phaùùp can thieääp khoâng duøøng thuoáác trong THA ôûû treûû em khoâng nhieààu. ¾Caùùc baèèng chöùng döïa treân moáái lieân quan giöõaõa loáái soááng vaøø HA ôûû treûû em. ¾Thay ñoååi loáái soááng: ™Giaûûm caân, ™Ñieààu hoaøø hoaïït ñoääng theåå löïc ™Cheáá ñoää aên
35. THAY ÑOÅÅI LOÁÁI SOÁÁNG TRONG THA ÔÛÛ TREÛÛ EM ™Giaûûm caân laøø lieäuä phaùpù ñaàuà tieân cho nhöõngõng beänhä nhaân THA coùù lieân quan ñeáná beùoù phì. Phoøngø ngöøa taêng caân quaùù möùc seõ laømø haïnï cheáá tình traïngï THA sau naøyø . ™Hoaïït ñoängä theåå löïc ñieàuà hoaøø vaøø haïnï cheáá caùcù hoaïtï ñoängä ngoàià moätä choã seõ giuùpù laømø giaûmû caân vaøø coùù theåå ngaên ngöøa THA. ™Ñieàuà chænh cheáá ñoää aên neân ñöôïcï khuyeáná caùoù maïnhï cho nhöõngõng treûû coùù HA ôûû möùc ñoää tieànà THA cuõng nhö THA. ™Can thieääp coùù döïa vaøoø söï hoã trôïï cuûaû gia ñình seõ giuùpù caûiû thieänä ñöôïcï tyûû leää thaønhø coâng. ™Khoâng neân quaùù laâu neáuá khoâng hieääu quaûû maøø laømø chaämä treã duøngø thuoácá
36. THAY ÑOÅÅI LOÁÁI SOÁÁNG TRONG THA ÔÛÛ TREÛÛ EM GIAÛÛM CAÂN ¾Coùù moáái lieân quan roõ raøngø giöõaõa caân naëngë vaøø HA. ¾Treûû beùùo phì coùù nguy cô THA cao hôn nhieàuà . ¾Giaûûm 10% BMI, HA seõ giaûmû trung bình töø 8-12mmHg ¾Duy trì caân naëngë bình thöôøngø seõ laømø giaûmû ñöôïcï nguy cô bò THA khi tröôûngû thaønhø . ¾Giaûûm caân laømø giaûmû ñoää nhaïyï caûmû cuûaû HA vôùiù muoáiá , roáiá loaïnï lipid maùuù , khaùngù insulin. ¾Hieääu quaûû cheáá ñoää giaûmû caân, neáuá thaønhø coâng seõ raátá toátá ¾Neân tham vaáán dinh döôõng vôùiù chuyeân gia dinh döôõng.
37. THAY ÑOÅÅI LOÁÁI SOÁÁNG TRONG THA ÔÛÛ TREÛÛ EM HOAÏÏT ÑOÄÄNG THEÅÅ LÖÏC ¾Khoâng neân duy trì neááp soááng ít vaään ñoääng nhö ngoàài xem tivi hoaëëc chôi game quaùù 2 giôøø/ ngaøøy . ¾Taêng daààn hoaïït ñoääng theåå löïc, khuyeáán kích taääp ñeààu ñaëën 30-60 phuùùt/ ngaøøy. ¾Haïïn cheáá caùùc troøø chôi mang tính caïïnh tranh cho treûû THA giai ñoaïïn 2 chöa kieååm soaùùt ñöôïïc.
38. THAY ÑOÅÅI LOÁÁI SOÁÁNG TRONG THA ÔÛÛ TREÛÛ EM CHEÁÁ ÑOÄÄ AÊN ¾Cheáá ñoää aên haïïn cheáá muoáái coùù theåå laøøm giaûûm HA töø 1-3mmHg. ¾Löôïïng natri aên haøøng ngaøøy cho treûû em laøø 1.2 g/ngaøøy cho treûû töø 4-8 tuoååi vaøø 1.5g/ngaøøy cho treûû lôùùn hôn. ¾Calcium, kali, magnesium, folic acid, chaáát beùùo khoâng baõo hoaøø, chaáát xô vaøø giaûûm aên beùùo chöa ñuûû baèèng chöùng ñeåå ñöa ra khuyeáán caùùo. ¾Hoã trôïï cuûûa gia ñình
39. LIEÄÄU PHAÙÙP DUØNGØ THUOÁCÁ CHO ÑIEÀÀU TRÒ THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. CHÆ ÑÒNH DUØØNG THUOÁÁC HAÏÏ HA CHO TREÛÛ EM ¾THA coùù trieääu chöùng ¾THA thöù phaùùt ¾Toåån thöông cô quan ñích do THA ¾THA ôûû beäänh nhaân ñaùùi thaùùo ñöôøøng Type I vaøø II ¾THA keùùo daøøi maëëc duøø ñaõ aùùp duïïng bieään phaùùp khoâng duøøng thuoáác
40. LIEÄÄU PHAÙÙP DUØNGØ THUOÁCÁ CHO ÑIEÀÀU TRÒ THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. Caùùc thöû nghieääm veàà thuoáác haïï HA ôûû treûû em chöa coùù nhieààu baèèng chöùng. ¾Khaûû naêng haïï HA ¾Tính an toaøøn ¾Chöa coùù ñaùùnh giaùù treân caùùc bieáán coáá nhö toåån thöông cô quan ñích, töû vong, aûûnh höôûûng leân söï phaùùt trieåån. ¾Caààn caân nhaééc tröôùùc khi duøøng thuoáác.
41. LIEÄÄU PHAÙÙP DUØNGØ THUOÁCÁ CHO ÑIEÀÀU TRÒ THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. ¾Neân khôûiû ñaàuà baèèng 1 thuoáác haïï huyeáát aùpù . ¾Caùcù nhoùùm thuoáác ñöôïïc chaááp nhaään duøøng ngay töø ñaàuà trong ñieààu trò THA ôûû treûû em laøø: ™Öùc cheáá men chuyeåån, ™Öùc cheáá thuïï theåå angiotensin II, ™Cheïïn beta, ™Öùc cheáá calci ™Lôïïi tieåuå .
42. LIEÄÄU PHAÙÙP DUØNGØ THUOÁCÁ CHO ÑIEÀÀU TRÒ THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. MUÏÏC ÑÍCH DUØØNG THUOÁCÁ HAÏÏ AÙÙP ÔÛÛ TREÛÛ EM ™THA nguyeân phaùtù , khoâng bieáán chöùng vaøø khoâng toåån thöông cô quan ñích: laøø ñöa HA < percentile thöù 95. ™Treûû bò beäänh thaään maõn tính, ñaùùi thaùùo ñöôøøng hoaëëc toåån thöông cô qua ñích: ñöa HA < percentile thöù 90.
43. LIEÄÄU PHAÙÙP DUØNGØ THUOÁCÁ CHO ÑIEÀÀU TRÒ THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. LIEÀÀU DUØØNG ¾Taáát caûû caùùc thuoáác haïï huyeáát aùùp khi duøøng neân baéét ñaààu baèèng lieààu thaááp vaøø taêng daààn cho ñeáán khi ñaïït hieääu quaûû mong muoáán. ¾Khi duøøng ñeáán lieààu toáái ña hoaëëc khi coùù taùùc duïïng phuïï cuûûa thuoáác, neân duøøng theâm moäät thuoáác nöõaõa ôûû nhoùùm khaùùc. ¾Khoâng neân duøøng thöôøøng qui caùùc thuoáác daïïng phoáái hôïïp saúún vì coùù ít baèèng chöùng veàà lieääu phaùùp naøøy.
44. LIEÄÄU PHAÙÙP DUØNGØ THUOÁCÁ CHO ÑIEÀÀU TRÒ THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. ¾Ñieàuà chænh lieààu vaøø caùùch duøøng thuoáác haïï HA döïa vaøoø ™Trò soáá HA, ™Toåån thöông cô quan ñích, ™Taùùc duïngï phuïï cuûûa thuoáác, ™Ñieään giaûiû ñoàà ™Caùùc yeááu toáá nguy cô beäänh tim maïïch ™Hieäuä quaûû cuûûa lieääu phaùùp thay ñoååi loáái soááng. ¾Muïïc tieâu: giaûûm lieààu daààn cho ñeáán khi ngöng thuoácá . ¾Caànà theo doõi HA, coùù theåå phaûûi duøøng laïiï neááu caànà .
45. Ño HA, chieààu cao, tính BMI Xaùùc ñònh phaân loaïïi HA theo tuoååi, giôùùi vaøø chieààu cao THA giai ñoaïïn 2 THA giai ñoaïïn 1 Tieààn THA HA bình thöôøøng Thöïc hieään caùcù böôùcù Ño HA laääp laïiï 3 laànà chaånå ñoaùnù bao goàmà ñaùnhù giaùù toånå thöông cô HA töø percentile HA töø percentile Aùpù duïngï lieäuä phaùùp thay ñoåiå quan ñích thöù 95 trôûû leân thöù 90 ñeáná 95 loáiá soááng (cheáá ñoää aên, hoaïtï hoaëcë 120/80mmHg ñoängä theåå löïc) THA thöù phaùtù hoaëcë nguyeân phaùtù Thöïc hieään caùcù böôùcù chaånå HA töø percentile HA < percentile ñoaùnù bao goàmà ñaùnhù giaùù toånå thöù 90 ñeáná 95 thöù 90 thöông cô quan ñích hoaëcë 120/80mmHg Xem xeùùt chuyeåån THA THA Giaùoù duïcï loáiá soááng ñeáán chuyeân gia veàà thöù phaùtù nguyeân phaùtù Ño HA trong coùù lôïiï cho tim maïchï THA ôûû treûû em voøngø 6 thaùngù cho gia ñình Ñieàuà trò Thay ñoåiå loáiá nguyeân nhaân soángá Quaùù caân Xem xeùtù chaånå ñoaùnù vaøø Quaùù BMI Quaùù ñaùnhù giaùù toånå thöông cô caân bình thöôøngø caân HA ≥ perc BMI bình quan ñích neáuá beùoù phì Giaûmû caân thöù 95 thöôøngø hoaëcë coùù yeáuá toáá nguy cô. Giaûmû caân Duøngø thuoácá Giaûmû caân vaøø ñieàuà trò BMI bình duøngø thuoácá HA ≥ perc ñieàuà trò Duøøng thuoáác thöôøngø thöù 95 Theo doõi HA moãi 6 thaùngù
46. ÑIEÀUÀ TRÒ CAÁÁP CÖÙU THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. ¾ THA naëëng: THA coùù trieäuä chöùng + HA > percentile thöù 99. ¾ Thöôøngø coùù bieååu hieään cuûûa beäänh naõo do THA ¾ Taïïi phoøøng caááp cöùu caààn phaûûi xaùùc ñònh roõ: (1) THA nguyeân phaùùt hay thöù phaùùt; (2) coùù toåån thöông cô quan ñích hay chöa; (3) caùùc yeááu toáá nguy cô goùùp phaààn laøøm naëëng theâm ¾ Tuyøø theo toåån thöông cô quan ñích coùù hay khoâng ñeåå quyeáát ñònh höôùùng xöû trí
47. ÑIEÀUÀ TRÒ CAÁÁP CÖÙU THA ÔÛÛ TREÛÛ EM. ¾Thuoáác haïï HA ñöôøøng tónh maïïch, ¾Giaûûm HA töø töø: giaûûm khoaûûng 25% HA ban ñaààu (HA trung bình) trong 8 giôøø vaøø trôûû veàà bình thöôøøng töø töø trong voøøng 24- 48 giôøø. ¾Chuùù yùù soáá löôïïng vaøø loaïïi thuoáác HA duøøng trong caááp cöùu THA döa vaøøo caùùc thuoáác ñöôïïc khuyeáán caùùo duøøng cho treûû em (baûûng)
48. ÑIEÀUÀ TRÒ KHAÅÅN CAÁÁP CAÙÙC CÔN THA ¾Ña soáá caùùc tröôøøng hôïïp chæ caààn duøøng thuoáác haïï HA ñöôøøng uoááng ¾1 soáá tröøông hôïïp duøøng thuoáác haïï HA ñöôøøng tónh maïïch. ¾Möùc ñoää laøøm giaûûm HA (HA trung bình): ™giaûûm 1/3 möùc HA caààn giaûûm trong voøøng 6 giôøø ñaààu, ™giaûûm 1/3 möùc HA caààn giaûûm tieááp theo trong voøøng 24-36 giôøø, ™1/3 coønø laïïi seõ ñöôïïc giaûûm trong voøøng 24-96 giôøø hoaëëc laâu hôn . ¾Theo doõi trong voøøng 4-6 giôøø, neááu HA oåån ñònh vaøø khoâng coùù phaûûn öùng phuïï, coùù theåå xuaáát vieään, tieááp tuïïc duøøng thuoáác vaøø theo doõi ñònh kyøø sau ñoùù.
49. ÑIEÀUÀ TRÒ THA AÙÙC TÍNH ÔÛÛ TREÛÛ EM ¾THA AÙCÙ TÍNH ÔÛÛ TREÛÛ EM ™THA taâm thu ≥ 160mmHg vaøø /hoaëëc HA taâm tröông ≥ 105mmHg ñoáiá vôùiù treûû < 10 tuoååi; ™THA taâm thu ≥ 170mmHg vaøø /hoaëëc HA taâm tröông ≥ 110mmHg ñoáiá vôùiù treûû töø 10 tuoååi trôûû leân. ¾Thöôøngø coùù toåån thöông ñaùùy maéét, beäänh naõo do THA ¾Caààn ñöôïïc theo doõi lieân tuïïc taïïi ICU veàà tình traïïng tim maïïch, caùùc bieáán chöùng thaààn kinh vaøø löôïïng nöôùùc tieååu .
50. ÑIEÀÀU TRÒ THA AÙÙC TÍNH ¾Khoâng neân laøøm giaûûm HA quaùù nhanh ôûû nhöõngõng beäänh nhaân naøøy vì coùù nguy cô toåån thöông caùùc cô quan do giaûûm töôùùi maùùu. ¾Muïïc ñích: giaûûm HA khoaûûng 25% trong voøøng 24 giôøø ñaààu . ¾Caààn ño HA ñoääng maïïch xaâm laáán cho nhöõngõng beäänh nhaân naøøy. ¾Caùcù thuoáác coùù taùcù duïïng nhanh, thôøøi gian taùùc duïïng ngaéén laøø caùùc thuoáác ñöôïïc öa chuoääng trong caááp cöùu THA aùùc tính.