Các bài tập Microsoft .NET

174 trang phuongnguyen 2610

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Các bài tập Microsoft .NET", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

cac_bai_tap_microsoft_net.pdf

Nội dung text: Các bài tập Microsoft .NET

Các bài tập Microsoft .NET 1 MỤC LỤC Bài 1 Microsoft .NET Framework 2 Bài 2 Visual Studio.NET 13 Bài 3 Những khác biệt giữa VB.NET với VB6 37 Bài 4 Những chức năng Đối Tượng mới của VB.NET (phần I) 59 Bài 5 Những chức năng Đối Tượng mới của VB.NET (phần II) 68 Bài 6 Những chức năng Đối Tượng mới của VB.NET (phần III) 82 Bài 7 Những chức năng Đối Tượng mới của VB.NET (phần IV) 95 Bài 8 Những chức năng mới trong giao diện cửa sổ của VB.NET (phần I) 112 Bài 9 Những chức năng mới trong giao diện cửa sổ của VB.NET (phần II) 124 Bài 10 Những chức năng mới trong giao diện cửa sổ của VB.NET (phần III) 134 Bài 11 Những chức năng mới trong giao diện cửa sổ của VB.NET (phần IV) 144 Bài 12 Những chức năng mới trong giao diện cửa sổ của VB.NET (phần V) 161
Các bài tập Microsoft .NET 2 Bài 1 Microsoft .NET Framework Cài đặt Visual Studio.NET Beta 2 Visual Studio.NET nằm trong 3 CDs, gồm có 4 files: • EN_VS_NET_BETA2_WINCUP.exe • EN_VS_NET_BETA2_CD1.exe • EN_VS_NET_BETA2_CD2.exe • EN_VS_NET_BETA2_CD3.exe Chạy EN_VS_NET_BETA2_WINCUP.exe để Unzip nó vào một folder trong một harddisk (eg: E:\CD\WINCUP). Lần lượt chạy EN_VS_NET_BETA2_CD1.exe, EN_VS_NET_BETA2_CD2.exe và EN_VS_NET_BETA2_CD3.exe để Unzip chúng vào chung một folder trong một harddisk (eg: E:\CD ). Việc Unzip files có thể rất lâu, bạn phải kiên nhẫn chờ cho đến khi nó kết thúc. Nếu không, khi cài đặt có thể bị than phiền là thiếu files. Kế đó, trước hết chạy Setup.exe của Windows Component Update như dưới đây, click No khi Warning dialog hiện ra: Tiếp theo, chạy Setup.exe của Visual Studio.NET: Bạn nên có CPU Pentium III, 500MHz trở lên, với 256 MB RAM và ít nhất 10GB Harddisk. Về OS bạn nên dùng Windows 2000 (Professional
Các bài tập Microsoft .NET 3 hay Server) hay Windows XP. Lý do chính là các versions Windows này hổ trợ Unicode và có Internet Information Server (IIS) hổ trợ ASPX để ta dùng cho ASP.NET. Mở các Samples của QuickStart Trước khi expand Samples của Quickstart bạn cần phải cài đặt IIS. Nếu chưa làm việc ấy bạn bỏ CD của Windows2000 hay WindowsXP vào để install IIS component. QuickStart Samples của .NET Framework chứa các giải thích căn bản và nhiều thí dụ. Để expand các Samples doubleclick Webpage Starthere.htm như trong hình dưới đây: Khi trang Web của QuickStart hiện ra, click QuickStart, tutorials and samples rồi sau đó theo chỉ dẫn từng bước. Trang Framework SDK QuickStart Tutorials cho ta các bài tập của ASP.NET, Windows Forms và How Do I Nhớ để nguyên các folders của Unzipped files (E:\CD, E:\CD\WINCUP), đừng delete chúng, vì .NET sẽ còn dùng chúng. Ngoài ra, nếu sau này .NET bị corrupted vì conflict với các application software khác, bạn có thể cài đặt .NET lại. Giới hạn của Software Tools hiện giờ
Các bài tập Microsoft .NET 4 Architect của application software hiện giờ có nói chung ba tầng (three tiers): tầng giao diện (Presentation Tier), tầng giữa (Middle Tier) và tầng dữ kiện (Data Tier): Presentation Tier: Trong desktop Client ta dùng VB6 và nối với middle tier qua DCOM. Trong browser based Client ta dùng Javascript hay Java applet. Từ browser based Client ta dùng http để nối với middle tier qua IIS/ASP (có thể dùng COM ở đây). Middle Tier: Chứa các rules để validate data trên client và các business rules khác. Ta dùng VB6 ở đây, nhưng cách triển khai COM với những Object Oriented Programming concepts rắc rối hơn bình thường. Ta phải thiết kế sao cho các components scale well (dùng cho mọi cở). Có khi dùng Microsoft Transaction Server trên Windows NT hay COM+ Services trên Windows 2000. Lấp ráp các versions của components là một thách thức lớn. Nhiều khi middle tier còn nói chuyện với các database qua HTTP, ADO và CDO (Collaborative Data Objects), .v.v Data Tier: Thường là relational database như Microsoft SQL Server hay Oracle. Ngoài ra còn có Exchange hay các database xưa của mainframe. Do đó ta thấy: • Desktop tools không thích hợp cho Distributed System hay Internet Phải dùng nhiều thứ codes như VB6 Code, VBScript, JavaScript, Dynamic HTML, Cascading Style Sheet, VC++, Stored Procedures (Transact-SQL trong SQLServer hay PL-SQL trong Oracle). Tùy thuộc quá nhiều vào central database: Ngay cả ADO dù là tiện dụng cũng đòi hỏi Client luôn luôn connect với Server. Điều này không thích
Các bài tập Microsoft .NET 5 hợp cho Internet applications, vì bản chất của Internet là stateless (không giữ trạng thái), mỗi lần cần làm việc mới connect lại một chút thôi. • DLL "Hell": Các ActiveX cần phải được registered với Windows Registry, chỉ có một version được chấp nhận. Nếu version mới nhất của một DLL không compatible với các versions trước đó mà applications trên máy đang cần thì có rắc rối. Giới hạn của VB6 • Thiếu khả năng inheritance (thừa kế) và một số Object Oriented features khác. • Khả năng Error handling giới hạn: On Error Goto , On Error Resume Next
Các bài tập Microsoft .NET 6 • Nhiều khi cần phải gọi Windows API để làm những việc VB6 không hổ trợ: việc này không tự nhiên và đôi khi nguy hiểm. • Không có multi-threading: không thể đoán trước response của code chạy trong các windows của cùng một VB6 application. Ngay cả giải quyết vấn đề multitasking bằng Timers cũng không đáng tin cậy. • Không dễ dùng chung với các ngôn ngữ khác như VC++. • Không tiện cho Web development: WebClass không thành công lắm. Ít ai chịu cho ta cài ActiveX trên máy của họ. .NET Framework .NET được developed từ đầu năm 1998, lúc đầu có tên là Next Generation Windows Services (NGWS). Nó được thiết kế hoàn toàn từ con số không để dùng cho Internet. Viển tượng của Microsoft là xây dựng một globally distributed system, dùng XML (chứa những databases tí hon) làm chất keo để kết hợp chức năng của những computers khác nhau trong cùng một tổ chức hay trên khắp thế giới. Những computers này có thể là Servers, Desktop, Notebook hay Pocket Computers, đều có thể chạy cùng một software dựa trên một platform duy nhất, độc lập với hardware và ngôn ngữ lập trình. Đó là .NET Framework. Nó sẽ trở thành một phần của MS Windows và sẽ được port qua các platform khác, có thể ngay cả Unix. Mặc dầu hãy còn là Beta, .NET Framework rất stable và Visual Studio.NET rất ít bugs, có thể dùng cho software development ngay từ bây giờ. Hiện nay đã có một số sách về lập trình .NET do Wrox và Oreilly xuất bản. Các phần chính của Microsoft.NET Framework: .NET application được chia ra làm hai loại: cho Internet gọi là ASP.NET,
Các bài tập Microsoft .NET 7 gồm có Web Forms và Web Services và cho desktop gọi là Windows Forms. Windows Forms giống như Forms của VB6. Nó hổ trợ Unicode hoàn toàn, rất tiện cho chữ Việt và thật sự Object Oriented. Web Forms có những Server Controls làm việc giống như các Controls trong Windows Forms, nhất là có thể dùng codes để xử lý Events y hệt như của Windows Forms. Điểm khác biệt chánh giữa ASP (Active Server Pages) và ASP.NET là trong ASP.NET, phần đại diện visual components và code nằm riêng nhau, không lộn xộn như trong ASP. Ngoài ra ASP.NET code hoàn toàn Object Oriented. Web Services giống như những Functions mà ta có thể gọi dùng từ các URL trên Internet, thí dụ như Credit Card authorisation. ADO.NET là một loại cache database nho nhỏ (gọi là disconnected database) để thay thế ADO. Thay vì application connects vĩnh viễn với database mẹ qua ADO, application trong .NET làm việc với portable database chỉ chứa một hai tables, là copy từ database mẹ. Khi nào cần, portable database này (ADO.NET) sẽ được reconciled với database mẹ để update các thay đổi. Hai tables trong ADO.NET có thể được related nhau trong Master/Details relationship. Vì ADO.NET có chứa original data lẫn data mới nhất nên Rollback trong ADO.NET rất dễ dàng và nhẹ ký. XML được yểm trợ tối đa. Nằm phía sau ADO.NET là XML. XML có thể là Table of records trong ADO.NET hay Tree of nodes trong DOM (Document Object Model). IO được hổ trợ bằng toàn bộ Stream kể cả Memory Stream và StreamReader/StreamWriter. Thêm vào là DataFormatting cho Serialisation để chứa Object xuống binary file hay text file. TCP/IP và http là hai protocols thông dụng nhất trong .NET, nhưng chúng làm việc phía sau sân khấu giúp ta gọi một remote procedure (nằm trên computer khác) dễ dàng như một local procedure. Kỹ thuật ấy gọi là Remoting.
Các bài tập Microsoft .NET 8 Security hổ trợ Cryptography, Permissions và Policy. Diagnostics cho ta Debug và Trace. Threading rất tiện và đơn giản để implement Lightweight Process. Vấn đề Timing trong .NET program rất linh động, hiệu quả và chính xác. Việc thiết kế Common Language Runtime nhắm vào các mục tiêu chính sau đây: • Việc triển khai đơn giản và nhanh hơn: developers sẽ dành thì giờ quyết định ráp những software components nào lại với nhau nhiều hơn là lập trình thật sự. • Các công tác thiết yếu ("plumbing") như memory management, process communication .v.v. được lo liệu tự động. • Các công cụ hổ trợ rất đầy đủ (no more API): .NET Framework Base classes rất phong phú cho file, network, serialisation, mã hóa, XML, database, v.v • Cài đặt đơn giản và an toàn (no more DLL "hell"): chỉ cần xcopy files, giống như thời vàng son của DOS. Lý do là .NET application chạy trên .NET framework, một khi ta đã cài .NET framework vào máy rồi thì có đầy đủ mọi .DLL cần thiết. Có lẽ trong tương lai Microsoft cài .NET framework chung với Windows. • Dùng cho từ WindowsCE đến Desktop, đến Web (scalability).
Các bài tập Microsoft .NET 9 Metadata Metadata là các dữ kiện cắt nghĩa cho ta biết về dữ kiện. Thí dụ XML Schema của một XML file là metadata cắt nghĩa về data structure của data trong XML file. Chính cái XML Schema cũng là một XML file. Các .NET application components, gọi là Assembly, chứa rất nhiều metadata để cắt nghĩa về chính nó (self describing). Tìm biết về một .NET application để có thể làm việc với nó thì gọi là Reflection. Hổ trợ và phối hợp mọi ngôn ngữ lập trình Common Language Runtime (CLR) là trung tâm điểm của .NET Famework, nó là hầm máy để chạy các năng tính của .NET. Trong .NET, mọi ngôn ngữ lập trình đều được compiled ra Microsoft Intermediate Language (IL) giống giống như byte code của Java. Nhờ bắt buộc mọi ngôn ngữ đều phải dùng cùng các loại data types (gọi là Common Type System) nên Common Language Runtime có thể kiểm soát mọi interface, gọi giữa các components và cho phép các ngôn ngữ có thể hợp tác nhau một cách thông suốt. Tức là trong .NET, VB.NET program có thể inherit C# program và ngược lại một cách hoàn toàn tự nhiên. Điều này chẳng những giúp các VC++ hay Java programmers bắt đầu
Các bài tập Microsoft .NET 10 dùng C# một cách dễ dàng mà còn làm cùng một dự án với VB.NET programmers nữa. Nếu VC++ linh động và hiệu năng hơn VB6, thì C# chẳng khác gì VB.NET. Bạn có thể port C# code qua VB.NET code rất dễ dàng. Vì source code VC++ và Java gần gũi C# hơn VB6 với VB.NET nên ngoài đời có nhiều C# code hơn VB.NET. Do đó, mặc dầu hai ngôn ngữ VB.NET và C# đều ngang cơ nhau, nếu dùng C# bạn được lợi điểm có nhiều source code sẵn và nhất là lâu nay người ta vẫn mang ấn tượng rằng VC++ hay Java programmers mới thật sự là các cao thủ lập trình, và có khuynh hướng trả lương các guru VC++/Java cao hơn VB programmers. Khi chạy .NET application, nó sẽ được compiled bằng một JIT (Just-In- Time) compiler rất hiệu năng ra machine code để chạy. Điểm này giúp .NET application chạy nhanh hơn Java interpreted code trong Java Virtual Machine. Just-In-Time cũng có nghĩa là chỉ phần code nào cần xử lý trong lúc ấy mới được compiled. IL code chạy trong CLR đuợc nói là managed code. .NET code có thể chạy chung với ActiveX, nhưng code trong ActiveX được gọi là unmanaged code, tức là CLR không chịu trách nhiệm. Ngoài việc allocation và management of memory, CLR còn giữ các refrerence đến objects và đỗ rác (handle garbage collection), tức là thâu lại các mảnh vụn memory khi chúng không cần dùng nữa. Trước đây, mỗi khi một DLL đuợc loaded vào memory, system sẽ ghi nhận có bao nhiêu task dùng nó để khi task cuối cùng chấm dứt thì system unload DLL và trả lại phần memory nó dùng trước đây để system dùng cho chuyện khác. Chớ nếu allocate memory để dùng mà không nhớ dispose nó thì sẽ bị memory leak (rỉ ), lần lần ta dùng hết memory, bị bắt buộc phải reboot
Các bài tập Microsoft .NET 11 OS. Nhưng bây giờ .NET dùng một process độc lập để làm việc garbage collection. Cái phản ứng phụ của việc này là khi ta đã Dispose một Object rồi, ta vẫn không biết chắc chắn chừng nào nó mới thật sự biến mất. Vì garbage collector là một low priority process làm việc trong background, chỉ khi nào system memory gần cạn nó mới nâng cao priority lên. Dĩ nhiên, nếu muốn, ta có thể đòi hỏi system Dispose một Object ngay lập tức. Assembly .NET application xây dựng từ các assemblies. Mỗi assembly phải có một manifest. Có thể nó nằm riêng trong một file hay nằm bên trong một module. Manifest chứa những metadata sau đây: • Tên và Version number của assembly • Những assembly khác (kể cả version number của assembly) mà assembly này tùy thuộc vào để chạy
Các bài tập Microsoft .NET 12 • Types (classes và members) mà assembly này cho xuất khẩu • Assembly này đòi hỏi điều kiện an ninh nào (security permissions) Manifest cho phép ta dùng hơn một version của assembly (tương đương với DLL trước đây) cùng một lúc. Từ đây không còn register DLL nữa. Thay vào đó, ta chỉ cần copy các assembly vào một subfolder /bin của chương trình chính. Quyết định của bạn Sau khi biết qua về .NET, câu hỏi bạn sẽ đặt ra là bạn có nên học lập trình trên .NET hay không. Nói chung, về lập trình có nhiều tôn giáo như VC++/Java, VB6, Delphi v.v Bạn có thể chọn giữa C# và VB.NET. Đối với VB6 programmers, học lập trình VB.NET sẽ mất một thời gian, nhưng không khó. Nên nhớ rằng .NET không phải chỉ cho ta các ngôn ngữ lập trình, mà cả một hệ thống triển khai phần mềm chú trọng vào mục tiêu hơn là cách thức. Các lợi ích .NET cống hiến cho bạn cách thực tiển là: • Kỹ thuật .NET sẽ hoành hành trên giang hồ trong từ 5 đến 10 năm tới. • Tính trung bình, lập trình trong .NET sẽ tiết kiệm thì giờ cho bạn từ 25% đến 50% so với trước đây. Lý do là trong .NET bạn sẽ nghiên cứu để dùng component nào nhiều hơn là thật sự viết code. Hơn nữa, hầu như code nào bạn cần phải viết, bạn sẽ dùng nó lại trong tương lai. Và bảo trì .NET code thì lại càng khỏe hơn trước đây, vì chính bạn có viết bao nhiêu code (có thể bị bugs) đâu mà bảo trì. Do đó, có lẽ trong tương lai .NET programmers chúng ta sẽ ngủ đến 10 giờ sáng mới thức, một ngày chỉ cần làm việc vài tiếng, rảnh rang để làm vườn, câu cá. Trong bài tới ta sẽ học về Visual Studio.NET interface và bắt đầu viết thử một program Demo .
Các bài tập Microsoft .NET 13 Bài 2 Visual Studio.NET Visual Studio.NET Để chạy VisualStudio.NET bạn cần phải Set Time của Windows lại trước cuối tháng 7,2001, eg: 1-July-2001. Visual Studio.NET Beta 2 hiện nay có Service Pak 2, nó cho phép ta dùng Visual Studio.NET Beta 2 sau ngày 31-July-2001, tức là không có time-bomb. Nếu VS.NET version của bạn bị giới hạn về thời gian nói trên, từ trong VS.NET bạn có thể download Service Pak 2 để cài đặt bằng cách dùng IDE Menu Command Help | Check for Updates. Có hai cách để bắt đầu một project mới trong VS.NET. Hoặc Click New Project trong trang Web StartPage như dưới đây: Hoặc dùng Menu command File | New | Project giống như trong VB6 IDE:
Các bài tập Microsoft .NET 14 Khi Add New Project, Name sẽ là subfolder name của New Project. Bạn có thể chọn VB.NET, C# hay VC++.NET project. Trong tương lai chúng ta sẽ chỉ nhắm vào VB.NET và C# thôi. Ngoài ra SetUp and Deployment bây giờ là một loại project nằm trong IDE của Visual Studio.NET, ta không cần phải chạy riêng chương trình Package and Deployment bên ngoài VB6 IDE như trước đây. Solution trong VS.NET có thể chứa hơn một Project và bao gồm tất cả những files bạn liệt ra là cần thiết cho Solution. Nếu một trong những files ấy bị thay đổi bên ngoài VS.NET, khi VS.NET khám phá ra nó sẽ load vào trong VS.NET cho bạn nếu bạn đồng ý.
Các bài tập Microsoft .NET 15 Để mở một Solution/Project có sẵn, bạn có thể click link của tên project trên trang StartPage, hay dùng Menu command File | Open | Project , hay Menu Command File | Recent Projects. Visual Studio.NET IDE
Các bài tập Microsoft .NET 16 Giao diện của VS.NET có những đặc điểm giống như Delphi và Visual InterDev ở chỗ code được generated tự động, Windows nằm chung thành Tab set hay float khắp nơi, và hổ trợ Solution rất thích hợp cho việc triển khai của cả đội. Toolbox bên trái chứa Controls cho Windows Forms, Web Forms, General Components, Data Components, HTML tags, XML Schema tools v.v Khi một Form đang hiển thị, click lên một button trong Toolbox để chọn Tool Set bạn cần. Toolbox ở trạng thái Fixed displayed (như trong hình trên) khi cây ghim phía trên đâm xuống. Bạn có thể click cây ghim cho nó nằm ngang và vertical Toolbox tab hiện ra bên trái. Lúc ấy, Toolbox ở trong trạng thái Auto Hide (hiện ra/rút vào) như dưới đây:
Các bài tập Microsoft .NET 17 Bạn có thể gọi hầu hết các Windows hiển thị bằng cách dùng Menu commands View, View | Other Windows và Debug | Windows: Các Windows bên phải có thể float, nằm chồng lên nhau thành những Tabs trong một Window set hay nằm cạnh nhau vertically tiled. Nắm Tittle bar để dời nguyên một Window set đi. Nắm Window Tab của một Window set để kéo chỉ một Window ra. Bạn có thể để chồng hai
Các bài tập Microsoft .NET 18 Windows lại với nhau bằng cách nắm Tittle bar của một Window để chồng lên một Window khác. Thử nhích đi, nhích lại, trước khi buông Window ra để làm quen với kết quả. Phía dưới có Task List Window để bạn giữ sổ sách về diễn tiến của dự án và quản lý cả đội. Khi bạn dùng menu command Build | Build để compile program, nếu có errors chúng sẽ được hiển thị trong Task List Window. Double click lên một hàng error để mang cursor đến chỗ gây ra error ấy trong code window. Trong hình dưới đây, ta cố ý comment out hàng Dim sw As StreamWriter: Ngoài ra, để Debug bây giờ bạn có Output Window để in ra các messages mà trong VB6 bạn dùng Immediate Window. Thí dụ trong VB6 bạn viết: Debug.Print "Count=" & CStr(Count) để in ra trong Immediate Window, thì trong VB.NET bạn có thể viết: Console.WriteLine("Count= {0}", Count)
Các bài tập Microsoft .NET 19 để in ra trong Output Window. Dĩ nhiên bạn vẫn có thể tiếp tục dùng Immediate Window trong công tác Debug như trước đây trong VB6. Chưa hết, VS.NET còn cho bạn Command Window để ta có thể enter những VS.NET commands để manipulate IDE, xử lý macros, .v.v Để hiển thị Window này bạn dùng menu command View | Other Windows | Command Window. Để tiện hơn, bạn drag title bar của nó để chồng lên tab bar của Task List và Output windows. Nếu ta enter một command như: File.AddNewProject IDE sẽ hiển thị Add New Project dialog. VS.NET hổ trợ Macro để bạn có thể record và playback một chuổi công tác. Phương tiện Integrated Debugging cho ta Debug Menu, Call Stack Window, Breakpoints Window và Watch and Value Display Windows. Thường thường bạn sẽ Add Reference các .NET components. Nhưng bạn cũng có thể dùng ActiveX (có sẵn trong VB6) trong .NET application bằng cách Add Reference COM (click Tab COM trên Add Reference Dialog). .NET sẽ gói ActiveX thành một NET component (click Yes trả
Các bài tập Microsoft .NET 20 lời câu hỏi "Would you like to have a wrapper generated for you?"). Ngoài ra dùng Add Reference Projects để refer đến DLL của các User developed DLL. Demo Program Trong chương trình biểu diễn này, ta dùng giao diện hầu như hoàn toàn bằng chữ Việt. Ta có thể đánh chữ Việt (Unicode) cho Title Bar, Menu, TextBox, ListBox .v.v Nếu bạn cần một key input software cho chữ Việt hổ trợ Unicode thì download VPS, Vietkey hay Unikey. Các documents như Form, XML .v.v. trong .NET project đều được Saved với UTF-8 encoding.
Các bài tập Microsoft .NET 21 Trong program Sở thú Saigon này ta có hai Listboxes. Khi chạy, bạn có thể drag tên các loại thú từ Listbox1 (bên trái) để drop vào Listbox2 (bên phải). Phía dưới là một Label dùng để hiển thị ngày giờ. Có một button Lưu trử danh sách để ta save data trong Listbox2 vào file animal.txt trong subFolder bin. Ngoài ra bạn cũng có thể dùng Main menu Item Đọc danh sách để Load data từ file animal.txt vào Listbox2. Những components không cần phải hiện ra lúc runtime như Timer, Menu, Tooltip .v.v. nằm trong một Component Tray (mâm) riêng. Muốn Edit MainMenu, click lên MainMenu1 icon rồi đánh trực tiếp vào MainMenu. Thêm các menuitems mới bằng cách đánh thẳng vào các chỗ có chữ Type Here. Lưu ý các Tabs bên trên Editing Area khi bạn mở nhiều forms.
Các bài tập Microsoft .NET 22 Edit MainMenu, insert một Separator
Các bài tập Microsoft .NET 23 Chú ý danh sách các References được liệt kê trong Solution Explorer. Edit Shortcut cho một menu item.
Các bài tập Microsoft .NET 24 Button bây giờ chẳng những có thể chứa hình mà còn cho bạn chọn vị trí của hình trong button bằng ImageAlign nữa. Bạn có thể Anchor một Button để nó dính vào một góc của form để khi form resizes thì Button chạy theo góc ấy của form. Ở đây ta click hai thanh Dưới và Phải cho chúng trở nên màu đen để chọn Anchor Bottom và Right.
Các bài tập Microsoft .NET 25 Trong lúc thiết kế ta có thể edit các List items của một Listbox bằng cách mở property Items Collection ra và Edit vào một trang. Walk Through Code Trong .NET, các classes được chia ra thành nhiều nhóm như System.IO, System.XML, System.Data, System.Drawing v.v Ngoài ra trong mỗi nhóm lại còn chia thành những nhóm con, cháu như System.Windows.Forms, System.Windows.Collections, System.Windows.Diagnostics, .v.v Mặc dầu một khi đã Project | Add Reference các .NET components ấy ta có thể dùng chúng trong program
Các bài tập Microsoft .NET 26 nhưng vẫn phải biên một tên dài như System.IO.StreamReader để tránh lẫn lộn. Để có thể viết tên class gọn hơn ta dùng Imports như Imports System.IO, sau đó ta chỉ cần viết StreamReader là đủ. Công việc Imports này được gọi là importing Namespace (của System.IO). Tương tự như thế, để có thể tiếp tục dùng các Functions Left, Right, Mid của VB6 trong .NET ta có thể thêm câu Imports VB6 = Microsoft.VisualBasic ở đầu chương trình. Sau đó ta có thể viết: AppPath = VB6.Left(AppPath, Pos) Nguyên program chúng ta tại đây là Public Class Form1. Form1 thừa kế standard form class của .NET Framework nên ta declare: Inherits System.Windows.Forms.Form Imports System.IO Imports VB6 = Microsoft.VisualBasic Public Class Form1 Inherits System.Windows.Forms.Form Dim AppPath As String Private Sub MenuItem4_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MenuItem4.Click End ' Terminate the program End Sub Private Sub Form1_Load(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MyBase.Load ' Obtain the folder where this program EXE resides and initialise tooltip
Các bài tập Microsoft .NET 27 Dim AppPath As String Dim Pos As Integer ' Fetch full pathname of the EXE file AppPath = System.Reflection.Assembly.GetExecutingAssembly.Location ' Locate the last slash in the pathname string Pos = InStrRev(AppPath, "/") ' Extract the part up to the backslash AppPath = VB6.Left(AppPath, Pos) ' Initialise the tooltip for Listbox1 ToolTip1.SetToolTip(ListBox1, "Xin nắm kéo tên một con thú qua Listbox bên phải") End Sub Hãy xem cách viết một Event Handler như: Private Sub MenuItem4_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MenuItem4.Click Khác với VB6, nó có thêm các chữ Handles MenuItem4.Click ở phía cuối để nói handling event Click của MenuItem4. Mọi Event Handler đều được passed cho hai parameters: ByVal sender As System.Object và ByVal e As System.EventArgs. Parameter thứ nhất, sender, là Object chủ động chuyện RaiseEvent, còn e là Event có chứa nhiều dữ kiện khác nhau tùy theo tình huống. Khi edit code bạn có thể nhờ Intellisense của IDE giúp đỡ cho biết parameter e chứa những dữ kiện gì. Trong .NET, vấn đề handling event không phải là một điều bí hiểm như trong VB6. Khi một control có thể RaiseEvent thì chẳng những một, mà
Các bài tập Microsoft .NET 28 nhiều controls khác đều có thể Đăng ký (Register) để được Thông báo (Notified) khi Event ấy xãy ra. Control RaiseEvent được gọi là Publisher (Nhà Xuất Bản), các controls muốn handle event được gọi là Subcribers (những Người Đặt Mua dài hạn) . Dĩ nhiên cách handle event của mỗi control đều khác nhau, dầu rằng được passed cho cùng hai parameters. Các EventHandlers này được gọi là Delegates (những Nhà Đại Diện lãnh trách nhiệm giải quyết một sự cố). Do đó, ta có thể dùng vỏn vẹn một EventHandler để handle nhiều Event khác nhau, xuất phát từ nhiều Objects. Nói cho đơn giản ra, sau khi ta đã đăng ký một hay nhiều Delegates (tức là EventHandler Subs), thì khi Event xảy ra, các EventHandler Subs ấy sẽ được xử lý. Nếu bạn vẫn còn thấy khó hiểu thì hãy đọc thí dụ này. Tưởng tượng bạn làm biếng nấu ăn nên đặt nhà hàng giao cơm mỗi ngày đến tận nhà. Có hai cách để bạn nhận "gà-mên" cơm: 1. Người giao cơm sẽ để "gà-mên" cơm trước nhà, cạnh bên hộp thư. Khi đi làm về, bạn sẽ mang nó vô nhà. Trong trường hợp này bạn xử lý công việc khi nào tiện, tức là lúc về đến nhà. Cách này có điểm bất lợi là hôm nào bạn đi làm về trể thì cơm có thể bị thiêu vì trời nóng. Bạn đưa chìa khóa nhà cho người giao cơm giữ. Khi giao cơm, người ấy sẽ tự động mở cửa vô nhà để "gà-mên" thẳng vào trong tủ lạnh. Trong cách này Event GiaoCơm được handled bằng EventHandler Sub OpenDoorPutIntoFridge, do người giao cơm xử lý, chớ không phải chính bạn. Như thế, là Subscriber (người ăn cơm tháng giao tận nhà) bạn register EventHandler "Sub OpenDoorPutIntoFridge" với người giao cơm qua
Các bài tập Microsoft .NET 29 việc đưa chìa khóa. Khi Event "GiaoCơm" xãy ra, người giao cơm tự động executes Sub OpenDoorPutIntoFridge. Kỹ thuật giao AddressOf Sub cho một Object khác để nó execute khi cần còn có tên là CallBack. Do đó, ngay cả trong lúc runtime (không phải khi design), để Register EventHandler Sub MenuItem4_Click với system để handle Event Click của MenuItem4 ta có thể execute code: AddHandler MenuItem4.Click, AddressOf MenuItem4_Click Lưu ý cách ta dùng control ToolTip1 để register Tooltip Text với Listbox1. Ta có thể dùng chỉ một control ToopTip1 để register nhiều Tooltip Texts với những controls khác nhau như TextBox, ComboBox .v.v Bạn có thể thay thế hàng: AppPath = VB6.Left(AppPath, Pos) bằng AppPath = AppPath.SubString(0,Pos) Trong VB6, Visual components của một form được chứa dưới dạng Text diễn tả các controls rất dễ đọc ở ngay đầu form file, nhưng nó không phải là VB6 code. Trong .NET, Visual components của một form được chứa dưới dạng code thật sự. Tức là, nếu không có VS.NET ta có thể dùng Notepad viết code như thế và sau khi compile, nó vẫn chạy y hệt như trong trường hợp ta dùng VS.NET. Điểm này giống như trong Java, ta có thể viết code bằng Notepad và dùng Command line để compile và link code file với các components khác. Thí dụ như khi ta viết một VB.NET program đơn giản để chạy trên trong DOS Console, ta có thể compile nó như sau:
Các bài tập Microsoft .NET 30 vbc /t:exe /r:system.dll mysource.vb vbc là VisualBasic Compiler, /t: có nghĩa target tức là EXE để chạy trong DOS console. /r: có nghĩa reference đến DLL. Nếu muốn chạy trong Windows, ta dùng: vbc /t:winexe /r:system.dll /r:system.windows.forms.dll mysource.vb Bình thường generated code được dấu trong Region để khỏi choán chỗ, hay khêu gợi chúng ta sửa đổi. Click dấu + bên lề trái để mở một Region hay Sub/Function. Click dấu - để đóng lại. Đôi khi ta cũng có thể Edit generated code, nhưng bạn nhớ backup code trước, để rủi form không thể hiển thị vì bị error, chỉ cho ta một trang giấy trắng, thì ta còn có đường restore.
Các bài tập Microsoft .NET 31 Mỗi class đều có ít nhất một Sub New, gọi là Constructor (giống như Class_Initialize của VB6 class) và Sub Dispose, gọi là Destructor. Đó là hai Sub dùng để tạo ra và phá hủy Object. Vì Form1 thừa kế từ Standard Form nên trong Sub New trước hết phải gọi constructor MyBase.New() của cha nó, và trong Sub Dispose sau hết phải gọi destructor MyBase.Dispose của cha nó. Mở Class View Window Bạn có thể Navigate trong Code qua Class View. DoubleClick lên tên của Object hay Sub/Function trong Class View để mang cursor đến code của nó trong trang Edit.
Các bài tập Microsoft .NET 32 Biu din DragDrop Code của DragDrop, lưu ý ta phải viết thêm Sub ListBox2_DragEnter để handle Event DragEnter. Private Sub ListBox1_MouseDown(ByVal sender As Object, ByVal e As System.Windows.Forms.MouseEventArgs) Handles ListBox1.MouseDown ' Start the DragDrop process Dim ItemIndex As Integer
Các bài tập Microsoft .NET 33 ' Identify the Listbox item that has mousedown using mouse coordinates ItemIndex = ListBox1.IndexFromPoint(New System.Drawing.Point(e.X, e.Y)) ' Start the DragDrop process passing along the ListboxItem as ListBox1.Items(ItemIndex) ListBox1.DoDragDrop(ListBox1.Items(ItemIndex), DragDropEffects.Copy Or DragDropEffects.Move) End Sub Private Sub ListBox2_DragEnter(ByVal sender As Object, ByVal e As System.Windows.Forms.DragEventArgs) Handles ListBox2.DragEnter ' Apply the copy effect ' AND remember to set the property Allow Drop of Listbox2 to TRUE If (e.Data.GetDataPresent(DataFormats.Text)) Then e.Effect = DragDropEffects.Copy Else e.Effect = DragDropEffects.None End If End Sub Private Sub ListBox2_DragDrop(ByVal sender As Object, ByVal e As System.Windows.Forms.DragEventArgs) Handles ListBox2.DragDrop Dim LItem As String
Các bài tập Microsoft .NET 34 ' Obtain the Source ListItem String LItem = e.Data.GetData(DataFormats.Text).ToString ' Add it to Listbox2 ListBox2.Items.Add(LItem) ' Remove the Item from Listbox1 ListBox1.Items.RemoveAt(ListBox1.FindString(LItem)) End Sub Khi Load data vào Listbox ta dùng StreamReader để Open một File as Input. Khi Save data của Listbox vào một Text file ta dùng StreamWriter để Open một File as Output (hay Append nếu ta cho thêm Option Append=True): Private Sub MenuItem2_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles MenuItem2.Click ' Read the list of animals from a text file into Listbox2 Dim sr As StreamReader Dim Pos As Integer Dim TStr As String ListBox2.Items.Clear() ' Clear Listbox2 ' Use a StreamReader to open the UTF-8 file to read. sr = New StreamReader(AppPath & "animals.txt") ' Read each line in the file. ' When the end of the file is reached, return the value "-1". Dim x As String
Các bài tập Microsoft .NET 35 While sr.Peek <> -1 x = sr.ReadLine() ' Read a line ListBox2.Items.Add(x) ' Add it to Listbox2 End While sr.Close() ' Close the file End Sub Private Sub SaveAnimalList() ' Save the content of Listbox2 into a UTF-8 Text file Dim i As Integer Dim sw As StreamWriter ' Open the file to write in UTF-8 mode, using a StreamWriter. sw = New StreamWriter(AppPath & "Animals.txt") ' Write each line in the Listbox. For i = 0 To ListBox2.Items.Count - 1 sw.WriteLine(ListBox2.Items(i)) Next sw.Close() ' Close the file End Sub Ta hiển thị ngày và giờ bằng cách dùng Timer1 và Shared Function DateTime.Now formated bằng hai Functions có sẵn ToLongDateString và ToLongTimeString. Private Sub Timer1_Tick(ByVal sender As Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles Timer1.Tick ' Display Date and Time every half a second Label3.Text = DateTime.Now.ToLongDateString & " " & DateTime.Now.ToLongTimeString End Sub Bạn cũng có thể hiển thị ngày giờ trong format khác bằng cách viết: Label3.Text = DateTime.Now.ToString("ddd dd/MM/yyyy hh:mm:ss") để có: WED 18/07/2001 09:16:42
Các bài tập Microsoft .NET 36 Để ý trong Format string ta dùng MM cho Month và mm cho Minute.
Các bài tập Microsoft .NET 37 Bài 3 Những khác biệt giữa VB.NET với VB6 V B.NET, còn gọi là VB7, chẳng qua là C# viết theo lối Visual Basic. Nay VB7 đã hoàn toàn là Object Oriented, tức là cho ta dùng lại (reuse) classes/forms theo cách thừa kế thật thoải mái, nên nó khác VB6 nhiều lắm. Dầu vậy, đối với VB6 programmers học VB.NET không khó. Lý do là VB.NET không cho thêm nhiều từ mới (reserved words). Nói chung các ý niệm mới trong VB.NET đều dễ lĩnh hội, nhất là khi đem ra áp dụng cách thực tế. Đó là nhờ Microsoft vẫn giữ nguyên tắc dấu và làm sẵn (của VB6) những gì rắc rối phía sau sân khấu, để ta có thể tập trung vào việc tìm kiếm một giải pháp, thay vì quá bận tâm vào cách thức làm một việc gì. Chính nguyên tắc ấy đã giúp Microsoft chiêu mộ được 3 triệu VB6 programmers trên khắp thế giới. VB.NET cống hiến cho VB programmers một công cụ rất hữu hiệu để dùng cho mọi hoàn cảnh, từ database, desktop, distributed, internet cho đến real-time hay mobile (pocket PC). Những ưu điểm (features) của VB.NET đến từ chức năng của .NET Framework. Nó mang đến phương tiện lập trình cho mạng cách Object Oriented như XML, Remoting, Streaming, Serialisation, Threading .v.v Những thứ này tuy lạ nhưng không khó học, ngược lại sẽ tiết kiệm rất nhiều thì giờ. Mặc dầu VB6 là một ngôn ngữ lập trình trưởng thành và hiệu năng, chắc chắn hãy còn tồn tại trong nhiều năm nữa, nhưng học thêm VB.NET là một đầu tư tương đối ít tốn kém và đảm bảo huê lợi gấp bao nhiêu lần trong hàng thập niên tới. Trong bài này ta sẽ bàn về những điểm khác nhau giữa VB6 và VB.NET từ quan điểm ngôn ngữ lập trình. Trong một bài khác ta sẽ bàn về những chức năng Đối tượng (Object Oriented) của VB.NET. Namespaces Namespaces là một cách đặt tên để giúp sắp đặt các Classes ta dùng trong program một cách thứ tự hầu dễ tìm kiếm chúng. Tất cả code trong
Các bài tập Microsoft .NET 38 .NET, viết bằng VB.NET, C# hay ngôn ngữ nào khác, đều được chứa trong một namespace. Điểm này cũng áp dụng cho code trong .NET system class libraries. Chẳng hạn, các classes của WinForms đều nằm trong System.Windows.Forms namespace. Và các classes dùng cho collections như Queue, Stack, Hashtable .v.v đều nằm trong System.Collections namespace. Tất cả code ta viết trong program của mình cũng đều nằm trong các namespaces. Trước đây trong VB6, mỗi khi nhắc đến một Class trong một COM tên CompName ta viết CompName.classname (còn gọi là PROGID) , tức là cũng dùng một dạng namespace. Tuy nhiên phương pháp này có một vài giới hạn: • Địa chỉ của class bị buộc cứng vào component đang chứa nó. • Những classes không nằm trong một COM component thì không có "namespace". • Cách gọi tên PROGID chỉ có một bậc thôi, không có bậc con, bậc cháu. • Tên của Component luôn luôn có hiệu lực trên khắp cả computer. Namespaces trong .NET khắc phục được mọi giới hạn nói trên trong VB6. Nhiều assemblies có thể nằm trong cùng một namespace, nghĩa là classes tuyên bố trong các components khác nhau có thể có chung một namespace. Điều này cũng áp dụng xuyên qua các ngôn ngữ, giúp cho một class viết trong VB.NET có thể nằm trong cùng một namespace với một class viết trong C#, chẳng hạn. Hơn nữa, trong một assembly có thể có nhiều namespaces, dù rằng thông
Các bài tập Microsoft .NET 39 thường ta chỉ dùng một namespace duy nhất cho tất cả các classes trong ấy. Nhớ là một assembly trong .NET thì đại khái tương đương với một COM component. Tất cả code trong .NET đều nằm trong những assemblies. By default, tên của project được dùng làm namespace. Nếu bạn right click lên project name NETListbox trong Solution Explorer của program Demo, rồi chọn Properties trong popup menu, IDE sẽ hiển thị Property Pages dialog như dưới đây: Bạn thấy Root namespace của project là NETListbox. Bạn có thể thay đổi tên namespace ấy nếu bạn muốn. Namespaces có thể được phân chia thứ bậc giống như Folders trong một File Directory. Nó sẽ giúp user sắp đặt các classes theo đúng nhóm cho trong sáng và dễ đọc. Thí dụ bạn đang viết một program cho một hảng sản xuất, bạn sẽ dùng namespace NhàSảnXuất ở root level. Bên trong namespace ấy bạn sẽ tạo thêm các nhánh của chương trình như: • NhàSảnXuất.TồnKho • NhàSảnXuất.SảnPhẩm • NhàSảnXuất.KếToán.ChiPhí • NhàSảnXuất.KếToán.ThuNhập
Các bài tập Microsoft .NET 40 Như thế ta đã định nghĩa một base namespace tên NhàSảnXuất, với những namespaces con, cháu bên trong, mỗi namespace có chứa classes, modules, enums, structures và các namespaces khác. Mỗi namespace chứa những phần của code thích hợp cho nó trong program nói chung. Trong File Directory, ta có thể có hai files dù mang cùng tên nhưng nằm trong hai folders khác nhau. Giống như vậy, trong .NET ta có thể có hai classes có cùng một tên nhưng nằm trong hai namespaces khác nhau. Đó là vì khi ta viết tên của một class với cả namespace của nó thì có thể phân biệt với một class khác với cùng tên. Local và Global Namespaces Khác với COM components với "namespace" của chúng áp dụng cho khắp cả computer, namespaces của .NET thông thường là Local, chỉ có application program của nó thấy mà thôi. .NET cũng hổ trợ Global namespace, nhưng phải được ký tên (digitally signed) và đăng ký với .NET runtime để chứa nó trong global assembly cache. Công việc làm một namespace Global rắc rối như thế để giảm thiểu trường hợp ta trở về tình trạng DLL hell trước đây. Dùng Namespaces Ta có thể dùng namespaces bằng cách nói thẳng ra (explicitly) với nguyên tên (Direct Addressing) hay hàm ý (implicitly) với Import keyword. Nhưng điều tiên quyết là ta phải reference cái assembly chứa namespace mà ta muốn dùng. Ta thực hiện việc ấy với Menu command Project | Add References. Khi Add References dialog hiện ra, chọn Tab .NET cho standard .NET components hay Tab Projects cho DLL của một .NET project khác , highlight DLL bạn muốn rồi click Select button, đoạn click OK.
Các bài tập Microsoft .NET 41 Chẳng hạn ta muốn read và write từ stdio (cái console input/output stream). Cái namespace ta cần sẽ là System.Console. Trong cách Direct Addressing ta sẽ code như sau để viết hàng chữ "Chào thế giới": System.Console.WriteLine ("Hello world!") Nếu ta dùng Import keyword bằng cách nhét vào câu Imports System.Console ở đầu code module, ta có thể code gọn hơn: WriteLine ("Hello world!") Dưới đây là một số namespaces thông dụng: Namespace Chức năng Classes điển hình Đọc/Viết files và các data FileStream, Path, StreamReader, System.IO streams khác StreamWriter Bitmap, Brush, Pen Color, Font, System.Drawing Đồ họa Graphics DataSet, DataTable, DataRow, System.Data Quản lý data SQLConnection, ADOConnection
Các bài tập Microsoft .NET 42 Tạo và quản lý các loại ArrayList, BitArray, Queue, Stack, System.Collection collections HashTable System.Math Tính toán Sqrt, Cos, Log, Min System.Diagnostics Debug Debug, Trace Làm việc với XML, XMLDocument, XMLElement, System.XML Document Object Model XMLReader, XMLWriter Cho phép kiểm soát an System.Security Cryptography, Permission, Policy ninh Aliasing Namespaces (dùng bí danh) Khi hai namespaces trùng tên, ta phải dùng nguyên tên (kể cả gốc tích) để phân biệt chúng. Điển hình là khi ta dùng những namespaces liên hệ đến VB6 như Microsoft.Visualbasic. Thay vì code: Microsoft.Visualbasic.Left ( InputString,6) ta tuyên bố: Imports VB6= Microsoft.Visualbasic Sau đó ta có thể code: VB6.Left ( InputString,6) Dùng Namespaces keyword Trong thí dụ về program có Root Namespace là NhàSảnXuất như nói trên, nếu ta muốn đặt ra một namespace con là TồnKho, ta phải dùng NameSpace keyword trong code như sau: ' Root Namespace là NhàSảnXuất Namespace TồnKho Class PhòngLạnh ' Code cho Phòng Lạnh End Class End Namespace
Các bài tập Microsoft .NET 43 Bây giờ muốn nói đến class PhòngLạnh bên trong namespace TồnKho ta sẽ code như sau: NhàSảnXuất.TồnKho.PhòngLạnh Thay đổi trong Data Types Tất cả đều là Object Một thay đổi lớn cho Data Type của VB.NET, là những variables dùng Data Type địa phương như Integer, Single, Boolean,.v.v đều là những Objects. Chúng đều được derived (xuất phát) từ Class căn bản nhất tên Object trong VB.NET. Nếu bạn thử dùng Intellisense để xem có bao nhiêu Functions/Properties một Object loại Integer có, bạn sẽ thấy như dưới đây: Trong .NET, Integer có bốn loại: Byte (8 bits, không có dấu, tức là từ 0 đến 255), Short (16 bits, có dấu cộng trừ, tức là từ -32768 đến 32767), Integer (32 bits, có dấu) và Long (64 bits, có dấu). Như vậy Integer bây giờ tương đương với Long trong VB6, và Long bây giờ lớn gấp đôi trong VB6. Floating-Point Division (Chia số nổi) Việc chia số nổi (Single, Double) trong VB.NET được làm theo đúng tiêu chuẩn của IEEE. Do đó nếu ta viết code như sau: Dim dValueA As Double Dim dValueB As Double dValueA = 1 dValueB = 0
Các bài tập Microsoft .NET 44 Console.WriteLine(dValueA / dValueB) Trong VB6 ta biết mình sẽ gặp Division by Zero error, nhưng ở đây program sẽ viết trong Output Window chữ Infinity (vô cực). Tương tự như vậy, nếu ta viết code: Dim dValueA As Double Dim dValueB As Double dValueA = 0 dValueB = 0 Console.WriteLine(dValueA / dValueB) Kết quả sẽ là chữ NaN (Not a Number) hiển thị trong Output Window. Thay thế Currency bằng Decimal VB.NET dùng Decimal data type với 128 bits để thay thế Currency data type trong VB6. Nó có thể biểu diễn một số tới 28 digits nằm bên phải dấu chấm để cho thật chính xác. Hể càng nhiều digits nằm bên phải dấu chấm thì tầm trị số của Decimal càng nhỏ hơn. Char Type VB.NET có cả Byte lẫn Char data type. Byte được dùng cho một số nhỏ 0-255, có thể chứa một ASCII character trong dạng con số. Char được dùng để chứa một Unicode (16 bit) character. Char là một character của String. String Type Nhìn lướt qua, String trong VB.NET không có vẻ khác VB6 bao nhiêu. Nhưng trừ khi ta muốn tiếp tục dùng các Functions như InStr, Left, Mid and Right trong VB6, ta nên xem String là một object và dùng những Properties/Functions của nó trong VB.NET cho tiện hơn. Sau này ta sẽ học thêm về String của VB.NET trong một bài riêng. Ý niệm fixed-length (có chiều dài nhất định) String trong VB6 không còn dùng nữa. Do đó ta không thể declare:
Các bài tập Microsoft .NET 45 Dim myString As String * 25 Object thay thế Variant Một trong những data types linh động, hiệu năng và nguy hiểm trong VB6 là Variant. Một variable thuộc data type Variant có thể chứa gần như thứ gì cũng được (trừ fixed-length string), nó tự động thích nghi bên trong để chứa trị số mới. Cái giá phải trả cho sự linh động ấy là program chạy chậm và dễ có bugs tạo ra bởi sự biến đổi từ data loại này qua loại khác không theo dự tính của ta. VB.NET thay thế Variant bằng Object. Vì trên phương diện kỹ thuật tất cả data types trong .NET đều là Object nên, giống như Variant, Object có thể chứa đủ thứ. Nói chung, dầu Object giống như Variant, nhưng trong .NET ta phải nói rõ ra (explicitly) mình muốn làm gì. Ta thử xem một thí dụ code trong VB6 như sau: Private Sub Button1_Click() Dim X1 As Variant Dim X2 As Variant X1 = "24.7" X2 = 5 Debug.Print X1 + X2 ' Cộng hai số với operator + Debug.Print X1 & X2 ' Ghép hai strings lại với operator & End Sub Kết quả hiển thị trong Immediate Window là : 29.7 24.75 Trong VB.NET, ta phải code cho rõ ràng hơn như sau để có cùng kết quả như trên hiển thị trong Output Window: Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click
Các bài tập Microsoft .NET 46 Dim X1 As Object Dim X2 As Object X1 = "24.7" X2 = 5 Console.WriteLine(CSng(X1) + CInt(X2)) Console.WriteLine(CStr(X1) & CStr(X2)) End Sub CType Statement Trong VB.NET có Option Strict by default. Nó bắt ta phải thận trọng trong cách dùng data types. Vì Object có thể chứa bất cứ thứ gì, khi ta muốn dùng nó như một loại data type hay class nào, ta phải đổi Object ra thứ ấy bằng CType, thí dụ: Class Product Public Description As String End Class Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click Dim X As Object X = New Product() ' Treat X like an actual product CType(X, Product).Description = "Soft Drink" Console.WriteLine(CType(X, Product).Description) End Sub Mặc dù X được instantiated như một Product, nó vẫn được xem như một Object variable. Do đó mỗi khi muốn dùng nó như một Product ta phải nhờ đến CType. Từ chuyên môn trong programming gọi đó là Type Casting. Thay đổi trong cách tuyên bố Variables Tuyên bố nhiều Variables
Các bài tập Microsoft .NET 47 Trong VB6 ta có thể Declare nhiều variables trên cùng một hàng như: Dim i, j, k As Integer Kết quả là chỉ có k là Integer, còn i và j là Variant (có thể đó là điều bạn không ngờ). Trong VB.NET thì cả ba i,j và k đều là Integer, và như thế hợp lý hơn. Tuyên bố trị số khởi đầu Trong VB6, sau khi declare variable ta thường cho nó một trị số khởi đầu như: Dim X As Integer X = 12 Bây giờ trong VB.NET ta có thể gọp chung hai statements trên lại như sau: Dim X As Integer = 12 Tuyên bố Constants Khi tuyên bố Constants trong VB.NET ta phải khai rõ Data type của nó là String, Integer, Boolean v.v.: Public Const myConstantString As String = "happy" Public Const maxStudent As Integer = 30 Dim As New Trong VB6 ta được khuyên không nên code: Dim X As New Customer vì VB6 không instantiate một Object Customer cho đến khi X được dùng đến - chuyện này rất nguy hiểm vì có thể tạo ra bug mà ta không ngờ. Trong VB.NET ta có thể yên tâm code: Dim X As New Customer() vì statement nói trên lập tức tạo ra một Object Customer. Tuyên bố Variable trong Scope của Block
Các bài tập Microsoft .NET 48 Trong thí dụ dưới đây, variable X được declared trong một IF THEN END IF block. Khi execution ra khỏi IF block ấy, X sẽ bị hủy diệt. Do đó, VB.NET sẽ than phiền là X undefined vì nó không thấy X bên ngoài IF block. Luật này cũng áp dụng cho những Blocks khác như DO LOOP, WHILE END WHILE, FOR NEXT, .v.v Private Sub Button1_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles Button1.Click Dim A As Integer = 5 Dim B As Integer = 5 If A = B Then Dim X As Integer ' X is declared in this IF block X = 12 End If A = X ' X has been destroyed, so it is undefined here End Sub Có lẽ bạn hỏi Declare Variable trong FOR LOOP có lợi gì, tại sao ta không Declare một lần duy nhất ở đầu? Thứ nhất là Block giới hạn scope (phạm vi hoạt động) của một variable để nó không đụng chạm ai dễ gây nên bug, thứ hai là trường hợp điển hình ta sẽ cần feature này là trong một FOR LOOP, cứ mỗi iteration ta muốn instantiate một Object mới. Khi ấy ta cần Declare một Object variable, instantiate Object , rồi chứa nó vào một collection chẳng hạn. Truy cập Variable/Class/Structure Trong VB.NET ta có thể quyết định giới hạn việc truy cập một Variable, Class, Structure .v.v. bằng cách dùng các keywords sau: Loại truy Thí dụ Chú thích cập Cho phép ở đâu cũng dùng nó được. Ta chỉ Public Class có thể dùng Public ở mức độ Module, Public ClassForEverybody Namespace hay File. Tức là ta không thể dùng Public trong một Sub/Function.
Các bài tập Microsoft .NET 49 Cho phép các classes con, cháu được dùng. Protected Class Protected Ta chỉ có thể dùng Protected ở mức độ ClassForMyHeirs Class. Friend Cho phép code trong cùng một Project được Friend StringForThisProject As dùng. String Cho phép code trong cùng module, class, Private hay structure được dùng. Lưu ý là Dim coi Private NumberForMeOnly As như tương đương với Private, do đó ta nên Integer dùng Private cho dễ đọc. Ngoài ra, nhớ là nếu container (Object chứa) của một Variable/Class/Structure là Private thì dù ta có tuyên bố một Variable/Class/Structure nằm bên trong container là Public ta cũng không thấy nó từ bên ngoài. Thay đổi trong Array Array index từ 0 Trong VB.NET không có Option Base và mọi Array đều có index bắt đầu từ 0. Khi bạn tuyên bố một array như: Dim myArray(10) As Integer Kết quả là một array có 11 elements và index từ 0 đến 10. UBound của array này là 10 và LBound của tất cả arrays trong VB.NET đều là 0. Tuyên bố Array với những trị số khởi đầu Bạn có thể tuyên bố Array với những trị số khởi đầu như sau: Dim myArray() As Integer = { 1, 5, 8, 16 } ' Note the curly brackets Statement làm hai chuyện: quyết định size của array và cho các elements trị số khởi đầu. Để dùng feature này, bạn không được nói rõ size của array, mà để cho program tự tính. ReDim Preserve Trong VB.NET bạn cũng có thể tiếp tục dùng Preserve keyword để giữ nguyên trị số của các elements trong một array khi bạn ReDim nó. Tuy
Các bài tập Microsoft .NET 50 nhiên có một giới hạn cho array với hơn một dimension - bạn chỉ có thể resize dimention cuối (bên phải) , nên những hàng code sau đây hợp lệ: Dim myArray(,) As String ReDim myArray(5, 5) ReDim Preserve myArray(5, 8) Thay đổi trong User-Defined Type Ý niệm User-Defined Type (UDT) rất tiện cho ta gom các mảnh data liên hệ lại thành một data type có cấu trúc. Trong VB6 ta dùng nó như sau: Public Type UStudent FullName As String Age As Integer End Type VB.NET cũng giữ y đặc tính của UDT nhưng thay đổi chữ Type thành Structure: Public Structure UStudent Public FullName As String Public Age As Integer End Structure Lưu ý các Structure Members (như FullName , Age ) cần phải được Declared với keyword Dim, Public, Private hay Friend, nhưng không thể dùng Protected vì Structure không thể Inherit từ một Structure khác. Sở dĩ, có dùng Private là vì bên trong Structure có thể có Property, Sub/Function .v.v Thay đổi trong Collections VB6 hổ trợ Collection và sau này Windows Scripting Host Library cho ta collection kiểu Dictionary. VB.NET cho ta một thành phần collection rất hùng hậu trong Namespace System.Collections. Vì Collection là một trong những công cụ rất thông dụng và hiệu năng trong VB.NET nên ta sẽ có một bài dành riêng cho collection sau này.
Các bài tập Microsoft .NET 51 Dưới đây là danh sách các collections ta sẽ dùng thường xuyên: Collection Chức năng ArrayList Dynamic Array tự động lớn lên khi elements được bỏ vào. BitArray Array chứa trị số Boolean (True/False). HashTable Collection chứa những cặp key-value data, cho ta dùng làm tự điển. Chứa một FIFO (First In, First Out) structure. Element có thể là bất cứ Queue Object loại nào. Stack Chứa một LIFO (Last In, First Out) structure. SortedList Chứa một danh sách những cặp key-value data được sắp theo thứ tự. Arithmetic Operators mới VB.NET cho ta thêm cách viết Arithmetic Operator mới mà C programmers rất thích từ lâu nay. X += 4 tương đương với X = X + 4 Mess &= " text" tương đương với Mess = Mess & " text" Arithmetic Operation Trong VB6 Cách viết tắc mới Cộng X = X +5 X += 5 Trừ X = X - 10 X -= 10 Nhân X = X * 7 X *= 7 Chia X = X / 19 X /= 19 Chia Integer X = X \ 13 X \= 13 Lũy thừa X = X ^ 3 X ^= 3 Ghép Strings X = X & "more text" X &= "more text" Ta vẫn có thể tiếp tục dùng cách viết trong VB6, nhưng bây giờ có thêm một cách viết gọn hơn.
Các bài tập Microsoft .NET 52 Short Circuit trong IF THEN Statement Trong VB6, nếu ta viết: Dim myInt As Integer myInt = 0 If (myInt 0) là False, nhưng VB6 vẫn tiếp tục tính phần (17 \ myInt 0) là False thì nó không tính thêm nữa, tức là nó nói rằng khi một phần của AND là False thì nhất định kết quả của Logical Statement trong IF phải là False. Ðặc tính này gọi là Short-Circuit (đi tắc). Nếu ta dùng code nói trên trong VB.NET, nó vẫn cho Division by Zero error giống như VB6. Tuy nhiên, nếu ta muốn dùng đặc tính Short-Circuit thì ta chỉ cần thay thế chữ And bằng AndAlso như sau: Dim myInt As Integer myInt = 0 If (myInt <> 0) AndAlso (17 \ myInt < 5 ) Then Short-Circuit cũng áp dụng cho Logical OR khi ta thay thế chữ Or bằng OrElse để nói rằng khi phần đầu của OR là True thì nhất định kết quả của Logical Statement trong IF phải là True. Không còn Set statement cho Object Trong VB6 ta có thể viết: Set x = New Product Set w = x Trong VB.NET sẽ được viết lại như sau:
Các bài tập Microsoft .NET 53 x = New Product() w = x Bây giờ ta không cần phải nhớ dùng chữ Set khi nói đến Object. Thay đổi trong cách viết Property routines Dùng một Property duy nhất Nếu trong VB6 ta viết: Private mdescription as String Public Property Let Description (Value As String) mdescription = Value End Property Public Property Get Description() As String Description = mdescription End Property Trong VB.NET Let và Get đuợc hợp lại trong một Property routine duy nhất và ta lại dùng chữ Set thay cho chữ Let (mặc dầu chữ Set không còn dùng cho Object như mới nói ở trên) như sau: Private mdescription As String Public Property Description() As String Set (ByVal Value As String) mdescription = Value End Set Get Description = mdescription End Get End Property ReadOnly và WriteOnly property Bây giờ nếu Property là ReadOnly ta sẽ viết:
Các bài tập Microsoft .NET 54 Public ReadOnly Property Age() As Integer Get Age = 3 End Get End Property hay WriteOnly ta sẽ viết: Private _data As Integer Public WriteOnly Property Data() As Integer Set (ByVal Value As Integer) _data = Value End Set End Property Default Properties Ta dùng Default keyword để tạo ra Default Property như sau: Default Public Property Item(ByVal Index As Integer) As String VB.NET bắt buộc ta phải ít nhất một parameter cho Default Property. Dùng Reserved Word làm Procedure Name Trong VB.NET ta có thể dùng Reserved Word làm Procedure Name bằng cách để nó giữa ngoặc vuông. Giả tỉ ta muốn dùng chữ Compare làm tên một Function, ta sẽ viết như sau: Public Function [Compare] (ByVal v1 As Integer, ByVal v2 As Integer) As Boolean Structured Error Handling TRY CATCH FINALLY VB.NET cho ta Structure TRY CATCH FINALLY END TRY để xử lý error. Thí dụ như trong bài toán chia dưới đây, nếu bị Division by 0 error thì ta sẽ cho kết quả bằng 0. Dù có error hay không, program vẫn hiển thị kết quả trong Output Window qua statement Console.WriteLine( result) trong phần Finally:
Các bài tập Microsoft .NET 55 Try result = a / b ' if this section has error jump to Catch section Catch ' only get here if an error occurs between Try and Catch result = 0 Finally ' This section is optional, but is always executed whether there is an error or not Console.WriteLine( result) End Try Nếu ta không code gì ở phần Catch thì có nghĩa là chúng ta có Handle Error nhưng lại không làm gì hết, do đó Program sẽ không té. Ngược lại, nếu ta không dùng Try Catch, thì program sẽ té. Nếu muốn nhảy ra khỏi Try Structure bất cứ lúc nào ta có thể dùng Exit Try, Những cách CATCH error Ta có thể dùng Catch giống như Select Case để có một cách xử lý cho mỗi error: Try ' Main code goes here Catch When Err.Number=5 ' handle Error 5 Catch ' handle other errors End Try Ta có thể Catch Error Exception data trong một variable để dùng nó như sau: Catch e as Exception MessageBox.Show (e.ToString) Hai cách code ở trên có thể được gợp lại thành:
Các bài tập Microsoft .NET 56 Catch e As Exception When Err.Number = 5 Thay đổi trong cách viết Sub/Function Dùng dấu ngoặc khi gọi Procedure Trong VB6, nếu không dùng keyword Call ta không dùng dấu ngoặc khi gọi Sub. Trong VB.NET ta luôn luôn dùng cặp dấu ngoặc, ngay cả khi không có parameter. Thí dụ: ProcessData() x = New Customer() ByVal là Default cho mọi Parameters Trong VB6, ByRef là default cho các parameters passed vô Sub/Function. Tức là, Sub/Function có thể vô tình làm thay thổi trị số nguyên thủy của parameter variables. Trong VB.NET, ByVal là default cho các parameters passed vô Sub/Function. Do đó, nó sẽ tránh lỗi lầm nói trên. Optional Parameter cần có trị số Default Trong VB6 ta có thể dùng IsMissing để biết xem Optional parameter có hiện diện không. VB.NET đã bỏ IsMissing và bắt buộc ta phải cung cấp trị số Default cho Optional parameter trong phần procedure declaration giống như sau đây : Public Sub VerifyInput (Optional ByVal InputData As String="") trong thí dụ này ta cho Default value của Optional parameter InputData là Empty string. Return Statement Hãy xem một thí dụ dùng Function để return một Customer Object trong VB6: Public Function GetCustomer (ByVal CustID As Long) As Customer Dim objCust As Customer Set objCust = New Customer objCust.Load CustID
Các bài tập Microsoft .NET 57 Set GetCustomer = objCust End Function Trong VB.NET ta có thể dùng Return Statement để Return kết quả của một Function thay vì dùng chính tên của Function. Public Function GetCustomer (ByVal CustID As Long) As Customer Dim objCust As New Customer(CustID) Return objCust End Function Delegate Delegate là một cách giúp ta pass một procedure như một parameter vào trong một method. Ý niệm này được gọi là Function Pointer hay Callback. Một trường hợp cổ điển ta dùng Delegate là cung cấp một dataArray để sort với một Function để so sánh mỗi hai items trong array. Trong VB.NET ta dùng AddressOf operator để pass một procedure. Ta declare một Delegate bằng cách nói nó là một procedure dưới dạng nào, có bao nhiêu parameters, mỗi parameter thuộc loại data type nào. Thí dụ: Delegate Function IsGreater (ByVal v1 As Integer, ByVal v2 As Integer) as Boolean Khi viết code ta cứ yên tâm sẽ được cung cấp một Function có dạng ấy và đại khái code như sau: Public Sub DoSort (ByRef DataArray() As Integer, Greater As IsGreater) Dim outer As Integer Dim inner As Integer Dim temp As Integer For outer = 0 To UBound(DataArray) For inner = outer + 1 To UBound(DataArray) If GreaterThan.Invoke( DataArray(outer), DataArray(inner)) Then temp = DataArray(outer) DataArray(outer) = DataArray(inner) DataArray(inner) = temp
Các bài tập Microsoft .NET 58 End If Next Next End Sub Để ý cách dùng Method Invoke để gọi một Delegate. Bây giờ ta chỉ cần cung cấp Delegate routine mà ta đã hứa: Public Function myIsGreater (ByVal v1 As Integer, ByVal v2 As Integer) as Boolean Return ( v1 > v2) End Function Tiếp theo đây là cách ta dùng Delegate nói trên: Dim myData() As Integer = { 2, 5, 8, 13, 26} DoSort (myData, AddressOf myIsGreater) Khi một Subscriber registers với một Publisher một routine để Handle một loại Event, ta cũng dùng delegate như sau: AddHandler Button4.Click, AddressOf Button4_Click Khi một Event Click xãy ra ở Button4, system sẽ execute Sub Button4_Click.
Các bài tập Microsoft .NET 59 Bài 4 Những chức năng Đối Tượng mới của VB.NET (phần I) V B.NET khắc phục những giới hạn về Đối Tượng (Object-Oriented) của VB6 và mang đến cho ta một ngôn ngữ lập trình hoàn toàn Object- Oriented (OO). Gần như mọi thứ trong VB.NET đều liên hệ với Object. Nếu bạn còn mới với lập trình theo hướng đối tượng (Object Oriented Programming) thì phần giải thích sau đây sẽ giúp bạn làm quen với nó. Classes và Objects, nguyên tắc Abstraction Theo phương pháp đối tượng, program được thiết kế để một phần code đại diện cho một vật tương đương ngoài đời. Nó được gọi là Class. Khi lập trình VB6 ta đã dùng những controls từ Toolbox như Textbox, Label, Listbox v.v Textbox là Class của các Objects Text1, Text2. Cũng như Label1, Label2 là những Objects tạo ra từ Class Label. Ta hay dùng hai từ Class và Object lẫn lộn nhau. Điều đó không quan trọng, miễn là ta biết rằng Class là một ý niệm Trừu tượng (Abstraction), còn Object là một vật thực hữu. Giống như Class CaSĩ là một ý niệm trừu tượng, còn Object KhánhHà của Class CaSĩ là một người bằng da, bằng thịt với tiếng hát được nhiều người ngưỡng mộ. Ta nói Object là một Instance của Class, và ta instantiate Class để có một Object.
Các bài tập Microsoft .NET 60 Thường thường khi ta phân tích một vấn đề để thiết kế chương trình thì các Danh từ (Nouns) là những Classes. Giả dụ ta phân tích hoạt động của một Nhà Kho (warehouse). Ta có phòng chứa, ngăn tủ, bãi nhận hàng, xe nâng hàng, nhân viên v.v., mỗi thứ đều có thể là một Object nên ta sẽ thiết kế một Class cho nó. Fields, Properties, Methods và Events, nguyên tắc Encapsulation Class CaSĩ diễn tả CaSĩ là người như thế nào. Như SốBàiHát là một Public Variable của Class, được gọi là Field có thể được đọc/viết trực tiếp. Còn Kiểu tóc (dài, ngắn, màu đen, có sọc nâu ), Giọng hát (cao, trầm, ). là những Properties. Chúng cũng giống như Field nhưng được implemented (thi hành) bằng cách dùng procedures Property Get và Property Set. Property Set có thể được coded để kiểm soát nếu "Kiểu tóc" không thích hợp thì sẽ bị loại bỏ. Ngược lại, nếu "Kiểu tóc" thích hợp và được áp dụng thì ta sẽ thấy kết quả ngay là CaSĩ lại đẹp thêm ra. Thường thường Fields và Properties là các Danh từ (Nouns). Một CaSĩ có khả năng ĐơnCa, KýTênLưuNiệm, TrìnhDiễn. Ta gọi đó là những Methods mà ta implemented bằng Subs và Functions (thí dụ như Function KýTênLưuNiệm sẽ return một chữ ký). Thường thường Methods là những Động từ (Verbs) Đối với code bên trong Class thì Property giống như một Method còn đối với Client (tức là program đang dùng Class) thì Property giống như Field. Đôi khi, nếu trình diễn lâu, CaSĩ cần một ly nước. CaSĩ sẽ Raise Event Khát Nước để nhân viên trong hậu trường phục vụ. Ta gọi chung Fields, Properties, Methods và Events là những Class Members (Các Thành viên của Class) Có một ngoại lệ về sự khác biệt giữ Class và Member, đó là khi ta dùng các Shared Class Members của một Class thì ta không nhất thiết phải instantiate một Object. Ta có thể dùng thẳng tên của Class như một Object. Cái lợi điểm của Object Oriented Programming là ta có thể gói tất cả những đặc điểm, khả năng của một Class vào trong một Unit of Code (Đơn vị mã) tự túc. Khi chúng ta lịch sự yêu cầu thì CaSĩ ĐơnCa. Ta biết
Các bài tập Microsoft .NET 61 CaSĩ ca thì thu hút lòng người, nhưng ta không cần biết làm sao CaSĩ đạt đến trình độ như vậy. Đó không phải là chuyện để chúng ta quan tâm. Đối với ta Class CaSĩ là một Black Box, ta không biết và không cần biết chuyện gì xãy ra bên trong. Nếu sau này CaSĩ thay đổi kỹ thuật đơn ca để hát dễ và hay hơn, điều đó không ảnh hưởng gì đến chúng ta. Đặc tính OO ấy gọi là Encapsulation (Gói kín). Cách ta lập trình với Class chỉ khác cách ta lập trình trước đây một chút thôi. Nếu trước đây ta phải tự làm, thì bây giờ ta instantiate một Object của Class chuyên trị những chuyện ta muốn làm, rồi bảo nó làm cho ta. So với ngoài đời, thí dụ bạn có mở một tiệm photocopy. Sau một năm bạn tự trông coi, công chuyện làm ăn ổn định và có kết quả tốt. Bạn muốn mở thêm một tiệm photocopy nữa ở chỗ khác. Trước khi đi lo chỗ khác bạn huấn luyện nghề photocopy cho một người làm công trung thành, rồi giao cho người ấy làm quản lý để thay thế bạn. Người đó là môt Object của Class QuảnLýTiệmPhotoCopy.
Các bài tập Microsoft .NET 62 Trở lại cách lập trình, những công việc bạn làm hằng ngày trong tiệm photocopy là những Methods. Tất cả đồ đạc, sổ sách của tiệm là những Properties. Bạn đã sắp đặt mỗi tuần phải gọi người lại quét dọn tiệm, mỗi tháng phải bảo trì các máy photocopiers, đó là những Events. Bây giờ bạn gói tất cả những thứ ấy lại thành Class QuảnLýTiệmPhotoCopy. Lần đầu bạn instantiate Class QuảnLýTiệmPhotoCopy làm thành ChúTưThông, người sẽ thay thế bạn làm quản lý tiệm photocopy đầu tiên. Khi bạn muốn mở thêm tiệm thứ ba, bạn sẽ instantiate Class QuảnLýTiệmPhotoCopy một lần nữa làm thành DìSáuHương , người sẽ thay thế bạn làm quản lý tiệm photocopy thứ nhì. Khi đã phân chia trách nhiệm các phần code thành những Class, bạn có thể tập trung tư tưởng vào từng Class một, không cần phải cố nhớ mọi thứ trong đầu khi giải quyết chuyện gì. Vì code của Class nào chỉ làm việc và ảnh hưởng trong phạm vi hoạt động của nó, không đụng chạm đến ai khác. Nếu có gì trục trặc, thường thường ta có thể xác định đó là lỗi của Class nào tương đối dễ dàng. Có một câu hỏi đùa rằng theo phương pháp OO thì: "Thay một bóng đèn cần bao nhiêu programmers?". Đáp: "Không cần programmer nào hết, bạn bảo đèn tự thay bóng của nó." (Lời đáp khác: "Không cần programmer nào hết, Microsoft đã đổi tiêu chuẩn ra bóng đêm.") Do đó, nếu trước kia bạn lập trình để tự mình lo liệu công chuyện thì bây giờ hãy giao cho các Objects tự lo cho chúng. Tức là trước đây, nếu bạn là chủ điền mỗi năm bạn phải đi góp lúa ruộng, thì bây giờ bạn bảo các tá điền phải tự đem nộp lúa vào trong kho cho bạn. Sướng không? Chỉ ở trong thế giới lập trình OO, ta mới có thể mơ mộng như vậy. Inheritance (Thừa Kế) Nguyên tắc Encapsulation nói trên cho phép ta dùng nhiều Objects của một hay nhiều Classes một cách an toàn, tức là không sợ Methods của các Objects giẫm chân lên nhau. Giả sử ta muốn dùng lại một Class để làm một Class mới, đặc biệt hơn, thí dụ như ta muốn làm nên một Class CaSĩ từ Class NghệSĩ. Cách làm
Các bài tập Microsoft .NET 63 ấy gọi là Inheritance (Thừa kế). Công việc thừa kế này được thực hiện qua một quá trình gọi là Subclassing. Ở đây ta dùng lại Class NghệSĩ mà hoàn toàn không đụng đến Source Code (Nguồn Mã) của Class NghệSĩ. Nguyên tắc ấy gọi là Reusability (Dùng lại). Lưu ý là nếu ta dùng lại Source code mà có sửa đổi một chút trong Source Code thì không thể gọi là Reuse được vì có thể việc sửa đổi Source Code đó sẽ gây ra bugs mới. Ta phải chỉ cần Inherit từ Object Code của một Class cũng được thì mới thật sự là Reuse. Ta dùng Inheritance để cho thêm các Class Members, tức là thêm đặc tính và chức năng. Thí dụ NghệSĩ thì có Property TâmHồn (NhạyCảm (Sentitive) , ThơMộng (Romantic), ), và Methods KýTênLưuNiệm, TrìnhDiễn. Class CaSĩ sẽ giữ y các đặc tính và chức năng ấy và thêm Sub ĐơnCa, Function HátNhạcYêuCầu, .v.v Tương tự như vậy, ta cũng có thể thừa kế từ Class NghệSĩ để tạo ra Class HọaSĩ. Class HọaSĩ sẽ giữ y các đặc tính và chức năng của Class NghệSĩ nhưng thêm Function VẽChânDung, Sub TrangTrí. Trong thí dụ nói trên, người ta gọi Class NghệSĩ là Parent Class, Super Class hay Base Class. Còn Class CaSĩ và Class HọaSĩ được gọi là Child Class hay SubClass.
Các bài tập Microsoft .NET 64 Nếu ta lại Inherit Class CaSĩ để tạo ra Class CaSĩTânNhạc và Class CaSĩCổNhạc thì trong trường hợp này CaSĩ là Parent Class và CaSĩTânNhạc với CaSĩCổNhạc là Child Classes. Mỗi Casĩ là một NghệSĩ nên ta có mối liên hệ "IS (Là)" giữa hai classes này. Nó khác với mối liên hệ "HAS (Có)". Thí dụ nếu trong Class CaSĩ có một Object thuộc Class ĐầuBếp, thì một CaSĩ có thể cho ta một bữa ăn ngon nhưng không hẳn cho chính CaSĩ nấu. Nó giống như ngoài đời CaSĩ KhánhHà mướn một đầu bếp để đãi khách. Ta sẽ nói Class CaSĩ có mối liên hệ HAS (Có) với Class ĐầuBếp trong trường hợp này, chớ không phải Class CaSĩ IS (Là) một Class ĐầuBếp. Trong .NET ta chỉ có Single (Đơn) Inheritance, tức là một Class không thể Inherit từ hai hay ba Classes khác. Giống như nói Con thừa kế từ Cha và Cha thừa kế từ ÔngNội, không có nhắc gì đến Mẹ hay BàNội. Một Child Class chỉ có một Parent Class, ngược lại, một Parent Class có thể có nhiều Child Classes. Polymorphism (Đa dạng) Polymorphism là khả năng dùng Class Members trùng tên của Objects thuộc về các Classes khác nhau. Thí dụ Objects KháchHàng và NhânViên đều có Property Name. Nếu ta có thể lập trình để dùng Name
Các bài tập Microsoft .NET 65 mà không cần nói rõ nó thuộc về Object KháchHàng hay NhânViên thì đó là Polymorphism. Polymorphism thể hiện dưới nhiều hình thức: 1. Late Binding (Hiệu lực trễ): Có nghĩa là đợi đến giờ chót, khi execution, thì code mới biết nó đang làm việc với loại Object nào. Chữ binding nói đến "hiệu lực", late binding là có hiệu lực trễ. Điều này được thực hiện bằng cách hứa hẹn một Object thuộc Parent Class để trong lúc runtime ta có thể giao cho code một Object thuộc Child Class. Thí dụ ta hứa với khán giả sẽ có một CaSĩ trình diễn, lúc mở màn ta có thể cung cấp một CaSĩTânNhạc hay một CaSĩCổNhạc. 2. Overloading (Quá tải, đã có rồi mà còn cho thêm) : Overloading cho phép ta viết trong cùng một Class nhiều versions khác nhau của Property hay Method. Chúng được phân biệt nhờ dùng parameters khác data type hay con số parameters khác nhau. Thí dụ một version của Sub được passed cho một Integer Parameter, một version khác được passed cho một String Parameter, một version khác lại được passed cho hai parameters. Khi ta gọi một Method của Class, nó sẽ dựa vào data type của parameters ta pass và số parameters ta pass để execute đúng version của Method. Một thí dụ về Overloading ngoài đời là khi ta yêu cầu CaSĩ đơn ca ta được phép đề nghị CaSĩ hát theo
Các bài tập Microsoft .NET 66 Karaoke, hay được Ban Nhạc Sống phụ họa, hay thêm cả một nhóm ca sĩ khác phụ họa .v.v 3. Overriding (Lấn quyền) : Overriding áp dụng cho Child Class đối với Parent Class. Trong Child Class ta cung cấp một Method cùng tên, cùng số parameters và cùng parameter data type với một Method trong Parent Class (ở đây không nhất thiết phải là Cha, có thể là ÔngNội hay nhiều đời trước) để dùng nó thay thế cho Parent Class Method. Ta nói Child Class thay đổi behaviour (tánh tình, cách xử sự) của Parent Class. Đại khái giống như cụ LữLiên trước đây Hát nhạc hài hước, bây giờ cô KhánhHà thừa kế từ cụ nhưng override Method Hát của cụ và cô implement một Method Hát mới dùng cho nhạc trử tình. Lúc runtime, nếu một Object không có implementation của một Method thì CLR (Common Language Runtime) sẽ dùng Method của Parent Class của nó. Trong thí dụ trên vì cô KhánhHà có một implementation cho method Hát nên system sẽ dùng method đó, thay vì dùng method Hát của cụ LữLiên. Dùng OO trong VB.NET Tạo một Class mới Bạn tạo một Class mới trong VB.NET IDE bằng cách dùng Menu Command Project | Add Class. Dialog Add New Item sẽ hiện ra, chọn Class trong số hình các Icons nằm trong khung bên phải của Dialog.
Các bài tập Microsoft .NET 67 Source code của Class mới này sẽ được chứa trong một VB source file với extension vb. Trong VB.NET tất cả mọi VB source files đều có extension .vb. System sẽ nhận diện ra loại VB file (form, class, module,.v.v ) nhờ đọc content của file, chớ không dựa vào file extension. Nếu bạn muốn đặt tên cho Class mới này là TheClass chẳng hạn, thì bạn có thể sửa tên nó trong Dialog. Khi bạn click button Open một file mới sẽ được cho thêm vào trong Project và nó chứa hai hàng code sau: Public Class TheClass End Class
Các bài tập Microsoft .NET 68 Bài 5 Những chức năng Đối Tượng mới của VB.NET (phần II) Dùng OO trong VB.NET Tạo một Class mới Class Keyword Trong một .vb file ta có thể viết nhiều Classes, code của mỗi Class nằm trong một Class End Class block. Thí dụ: Public Class TheClass Public Sub Greeting() MessageBox.Show("Hello world", MsgBoxStyle.Information, "TheClass") End Sub End Class MessageBox.Show và MsgBoxStyle.Information trong VB.NET thay thế MsgBox và vbInformation trong VB6. Classes và Namespaces Nhắc lại là .NET dùng Namespace để sắp đặt các Classes cho thứ tự theo nhóm, loại. Namespaces được declared với một Block Structure giống như sau: Namespace Vovisoft Public Class TheClass Public Sub Greeting() MessageBox.Show("Hello world", MsgBoxStyle.Information, "TheClass") End Sub End Class End Namespace
Các bài tập Microsoft .NET 69 Muốn nói đến bất cứ Class, Structure, hay thứ gì được declared bên trong một Namespace End Namespace block ta phải dùng tên Namespace trước. Thí dụ: Private myObject As Vovisoft.TheClass Một source file có thể chứa nhiều Namespaces, và bên trong mỗi Namespace lại có thể có nhiều Classes. Ngoài ra, Classes thuộc về cùng một Namespace có thể nằm trong nhiều files khác nhau trong một VB.NET project. Thí dụ ta có một source file với code như sau: Namespace Vovisoft Public Class TheClass ' Code End Class End Namespace Và một source file khác trong cùng project với code: Namespace Vovisoft Public Class TheOtherClass ' Code End Class End Namespace Vậy thì trong Namespace Vovisoft ta có hai Classes TheClass và TheOtherClass. Nhớ là, by default, Root Namespace của một VB.NET project là tên của project ấy. Khi ta dùng Namespace block structure là chúng ta đang thêm một tầng tên vào Root Namespace. Do đó, trong thí dụ trên nếu tên project là MyProject thì, từ bên ngoài project ấy, ta có thể declare một variable như sau: Private myObject As MyProject.Vovisoft.TheClass
Các bài tập Microsoft .NET 70 Tạo ra Methods Methods trong VB.NET có hai thứ: Sub và Function. Function thì phải return một kết quả. By default, parameters của Method là ByVal chớ không phải ByRef. Tức là nếu muốn parameter nào ByRef thì phải nhớ khai ra rõ ràng. Nhắc lại là khi một variable được passed vào trong một method bằng ByVal thì system cho method đó một copy (bản sao) của variable, do đó, trị số của variable không bị thay đổi bởi công tác của method. Ngược lại, nếu một variable được passed vào trong một method bằng ByRef thì method dùng chính variable đó, do đó, trị số của variable có thể bị thay đổi bởi công tác của method. Ta có thể giới hạn việc sử dụng một method bằng cách áp đặt một Access Modifier (sửa đổi quyền truy nhập) hay còn gọi là Scoping keyword (phạm vi hoạt động): • Private - chỉ cho phép code trong cùng Class được gọi. • Friend - chỉ cho phép code trong cùng project/component được gọi. • Public - cho phép ai gọi cũng được. • Protected - cho phép code trong subclasses (classes con, cháu) được gọi. • Protected Friend - cho phép code trong cùng project/component hay code trong subclasses được gọi. Tạo ra Properties Trong VB.NET ta chỉ dùng một routine duy nhất cho mỗi Property, với hai chữ Get và Set như sau (không còn dùng chữ Let của VB6 nữa): Private mdescription As String Public Property Description() As String Set (ByVal Value As String) mdescription = Value
Các bài tập Microsoft .NET 71 End Set Get Description = mdescription End Get End Property ReadOnly và WriteOnly property Bây giờ nếu Property là ReadOnly ta sẽ lấy phần Set ra và viết: Public ReadOnly Property Age() As Integer Get Age = 3 End Get End Property hay WriteOnly ta sẽ ấy phần Get ra và viết: Private _data As Integer Public WriteOnly Property Data() As Integer Set (ByVal Value As Integer) _data = Value End Set End Property Default Properties Default Property là property của Object mà program dùng khi ta chỉ cho tên của Object và không nói rõ property nào. Thí dụ trong VB6 khi ta code: TextBox1 = "The house of rising sun" VB6 hiểu rằng ta muốn dùng Default Property text của Textbox1 nên code ấy tương đương với: TextBox1.text = "The house of rising sun" Trong VB6 khi ta dùng keyword Set với tên của Object, thí dụ như: Dim myTextBox As Textbox
Các bài tập Microsoft .NET 72 Set myTextBox = TextBox1 program sẽ hiểu là ta muốn nói đến chính Object myTextBox . Nếu không thì nó biết ta muốn nói đến Object Default Property mà làm biếng code cho rõ ra. Trong VB.NET Default Property phải là một Property array. Một Property array là một property được Indexed (nói đến từng Item bằng con số Index) giống như một array. Lý do chính của sự bắt buộc này là để khỏi lẫn lộn giữa hai trường hợp ta nói đến Default property của một Object hay chính Object ấy, vì trong VB.NET ta không còn dùng Set keyword cho Object assignment nữa (ta chỉ còn dùng keyword Set trong Property mà thôi). Bây giờ hễ muốn nói đến Default Property của Object thì phải dùng Index. Thí dụ để nói đến chính Object, ta code: myValue = myObject để nói đến Default Property Item 3 của Object, ta code: myValue = myObject(3) Sự thay đổi từ VB6 này có nghĩa là một property array procedure phải nhận một parameter. Thí dụ: Private theData(100) As String Default Public Property Data(ByVal Index As Integer) As String Get Data = theData(Index) End Get Set(ByVal Value As String) theData(Index) = Value End Set End Property Từ nay ta không thể code: TextBox1 = "Good morning!" như trong VB6 được nữa, mà phải code:
Các bài tập Microsoft .NET 73 TextBox1.text = "Good morning!" Vì Property Text không còn là Default Property của TextBox. Overloading methods Một trong những chức năng đa diện (Polymorphism) hùng mạnh nhất của VB.NET là overload (quá tải, có rồi mà còn cho thêm) một method. Overloading có nghĩa là ta có thể dùng cùng một tên cho nhiều methods - miễn là chúng có danh sách các parameters khác nhau, hoặc là parameter dùng data type khác nhau (td: method này dùng Integer, method kia dùng String), hoặc là số parameters khác nhau (td: method này có 2 parameters, method kia có 3 parameters). Overloading không thể được thực hiện chỉ bằng cách thay đổi data type của Return value của Function. Phải có parameter list khác nhau mới được. Dưới đây là thí dụ ta dùng Overloading để code hai Functions tìm data, một cái cho String, một cái cho Integer: Public Function FindData(ByVal Name As String) As ArrayList ' find data and return result End Function Friend Function FindData(ByVal Age As Integer) As ArrayList ' find data and return result End Function Để ý là ta có thể cho mỗi overloading Function một phạm vi hoạt động (Scope on implementation) khác nhau. Trong thí dụ trên ta dùng Access Modifier Public cho Function đầu và Friend cho Function sau. Object Lifecycle Object Lifecycle (cuộc đời của Object) được dùng để nói đến khi nào Object bắt đầu hiện hữu và khi nào nó không còn nữa. Sở dĩ ta cần biết rõ cuộc đời của một Object bắt đầu và chấm dứt lúc nào là để tránh dùng nó khi nó không hiện hữu, tức là chưa ra đời hay đã khuất bóng rồi.
Các bài tập Microsoft .NET 74 New method Trong VB6, khi một Object thành hình thì Sub Class_Initialize được executed. Tương đương như vậy, trong VB.NET ta có Sub New(), gọi là Constructor. VB.NET bảo đảm Sub New() sẽ được CLR gọi khi Object được instantiated và nó chạy trước bất cứ code nào trong Object. Nếu Sub Class_Initialize của một Class Object trong VB6 không nhận parameter thì Sub New() trong VB.NET chẳng những có nhận parameters mà còn cho phép ta nhiều cách để gọi nó. Sự khác biệt trong Constructors của VB6 và VB.NET rất quan trọng. Tưởng tượng ta có một Khuôn làm bánh bông lan; khuôn là Class còn những bánh làm ra từ khuôn sẽ là các Objects bánh bông lan. Nếu ta muốn làm một cái bánh bông lan với một lớp sô-cô-la trên mặt thì công tác sẽ gồm có hai bước: 1. Dùng khuôn (Class) nướng một cái Object bánh bông lan (dùng Sub Class_Initialize) 2. Đổ lên mặt bánh một lớp sô-cô-la (dùng class Public Sub ThoaSôcôla) Đến đây, mọi chuyên tương đối ổn thỏa. Bây giờ, nếu khách hàng muốn một cái bánh bông lan dùng trứng vịt thay vì trứng gà thì ta chịu thua thôi, vì không có cách nào bảo Sub Class_Initialize dùng trứng vịt thay vì trứng gà ngay trong lúc đang tạo dựng ra Object bánh bông lan. Sub New() trong VB.NET có thể nhận parameters nên nó có thể nhận chỉ thị để dùng trứng vịt ngay trong lúc nướng cái Object bánh bông lan. Cái dạng đơn giản nhất của Sub New() mà ta có thể dùng là không pass parameter nào cả (trong trường hợp này thì giống như Sub Class_Initialize của VB6). Ta code Sub New() trong Class như sau: Public Class BanhBongLan Public Sub New() ' Code to initialise object here End Sub End Class
Các bài tập Microsoft .NET 75 Ta instantiate một Object bánh bông lan như sau: Dim myBanhBongLan As New BanhBongLan() Để cho Users có sự lựa chọn khi instantiate Object, ta có thể code thêm những Sub New khác, mỗi Sub dùng một danh sách parameter khác nhau. Thí dụ: Public Class BanhBongLan Public Sub New() ' Code to initialise object here End Sub Public Sub New(ByVal LoaiTrung As String) Select Case LoaiTrung Case "Vit" ' Code for TrứngVịt here Case "Ga" ' Code for TrứngGà here End Select End Sub End Class Dùng cùng một tên method để implement nhiều methods khác nhau được gọi là overload. Đó là một trường hợp đa dạng (polymorphism) của OO programming. Trong thí dụ trên nếu TrứngVịt và TrứngGà là hai loại Data Types khác nhau thì ta cũng có thể dùng: Sub New (ByVal TrứngVịt As TrứngVịtDataType) để instantiate bánh TrứngVịt và Sub New (ByVal TrứngGà As TrứngGàDataType) để instantiate bánh TrứngGà.
Các bài tập Microsoft .NET 76 Như thế ta khỏi bận tâm với Select Case LoaiTrung khi chỉ dùng một Sub New duy nhất với 1 parameter. Trong VisualStudio.NET, khi ta dùng tên của một overloaded method, IntelliSense sẽ hiển thị để hướng dẫn ta đánh vào parameter list khác nhau tùy theo method ta chọn. Termination Trong VB6 một Object sẽ bị huỷ diệt khi cái reference (chỗ dùng đến Object) cuối cùng bị lấy đi. Tức là khi không có code nào khác dùng Object nữa thì Object sẽ bị tự động huỷ diệt. System giữ một counter để đếm số clients đang dùng Object. Cách này hay ở chỗ khi counter trở thành 0 thì Object bị huỷ diệt ngay. Ta nói nó có deterministic finalization, nghĩa là ta biết rõ ràng khi nào Object biến mất. Tuy nhiên, nếu ta có hai Object dùng lẫn nhau (gọi là circular references), thì ngay cả đến lúc chúng không còn hoạt động nữa, chúng vẫn hiện hữu mãi trong bộ nhớ vì cái Reference counter của cả hai Objects không bao giờ trở thành 0. Nếu trường hợp này xảy ra thường lần lần system không còn memory nữa, ta gọi đó là memory leak (bị rỉ bộ nhớ) . .NET dùng phương pháp khác để quản lý chuyện này. Cứ mỗi chốc, một program sẽ chạy để kiểm xem có Object nào không còn reference nữa để huỷ diệt. Ta gọi đó là Garbage Collection (nhặt rác). Ngay cả trường hợp hai Objects có circular references nhưng nếu không có code nào khác reference một trong hai Objects thì chúng cũng sẽ được huỷ diệt. Có điều, công tác nhặt rác chạy in the background (phía sau hậu trường) với ưu tiên thấp, khi CPU rảnh rang, nên ta không biết chắc một Object sẽ bị hủy diệt đến bao giờ mới thật sự biến mất. Ta nói nó có nondeterministic finalization. Ta có thể ép CLR nhặt rác lập tức bằng code: System.GC.Collect() Tuy nhiên, ta chỉ làm việc ấy khi kẹt quá thôi. Tốt hơn, ta duyệt lại design của mình để cho phép các Objects hết xài có thể ngồi chơi trong bộ nhớ chờ đến lúc được hủy diệt.
Các bài tập Microsoft .NET 77 Dùng Dispose Method Nếu ta có một Object dùng nhiều tài nguyên (resources) như bộ nhớ, database connection, file handle,.v.v. và ta cần phải thả các tài nguyên ra ngay sau khi Object không còn hoạt động nữa, ta cần implement một Interface tên IDisposable với Implements keyword như sau: Public Class TheClass Implements IDisposable Bạn phải viết code cho Sub Dispose giống như sau: Private Sub Dispose() Implements IDisposable.Dispose ' Viết clean up code ở đây để thả các tài nguyên ra End Sub Sau đó bạn vẫn phải viết code cho Client để nó gọi Dispose Method trong IDisposable interface. Bạn cần phải dùng CType để cast Object Class khi gọi Dispose. Dim objObject As New TheClass() CType (objObject, IDisposable).Dispose() Để lấy đi Reference đến một Object (gọi là Dereference Object) bạn có thể dùng: myObject = Nothing Để ý là ta không có dùng keyword Set như trong VB6. Nhớ là sau khi statement trên được executed thì myObject không biến mất ngay nhưng nó đợi Garbage Collector đến giải quyết. Thừa kế Thừa kế (Inheritance) là khả năng của một Class đạt được interface (giao diện) và behaviours (tánh tình) của một Class có sẵn. Cái quá trình để làm nên việc ấy được gọi là Subclassing. Khi ta tạo ra một Class mới thừa kế cả interface lẫn behaviours từ một Class có sẵn là chúng ta đã tạo ra một subclass của Class nguyên thủy. Người ta nói đó là một mối liên hệ is-a (là một), ý nói Class mới là một loại Class nguyên thủy. Ta phân biệt mối liên hệ is-a với mối liên hệ has-a (có một). Trong mối
Các bài tập Microsoft .NET 78 liên hệ has-a, Object chủ có thể làm chủ một hay nhiều Objects tớ, nhưng Object tớ là một loại có thể hoàn toàn khác với Object chủ. Để biểu diễn đặc tính Inheritance ta hãy xét trường hợp một công ty cung cấp Sản phẩm và Dịch vụ. Ta có thể code một Class cho Sản phẩm (ProductLine) và một Class cho Dịch vụ (ServiceLine) , riêng rẽ nhau. Nhưng vì thấy chúng có nhiều điểm tương đồng nên ta sẽ code một Class gọi là Món hàng (LineItem), rồi inherit từ LineItem ra ProductLine và ServiceLine. LineItem có các properties ID, Item, Price (giá) và Quantity (số lượng). Nó cũng có một Public Function để cho Amount (số tiền). Public Class LineItem Private mintID As Integer Private mstrItem As String Private msngPrice As Single Private mintQuantity As Integer Public Property ID() As Integer Get Return mintID End Get Set (ByVal Value As Integer) mintID = Value End Set End Property Public Property Item() As String Get Return mstrItem End Get Set (ByVal Value As String)
Các bài tập Microsoft .NET 79 mstrItem = Value End Set End Property Public Property Price() As Single Get Return msngPrice End Get Set (ByVal Value As Single) msngPrice = Value End Set End Property Public Property Quantity() As Integer Get Return mintQuantity End Get Set (ByVal Value As Integer) mintQuantity = Value End Set End Property Public Function Amount() As Single Return mintQuantity * msngPrice End Function End Class Để tạo Class ProductLine từ Class LineItem ta phải dùng Inherits keyword. Mỗi Object ProductLine là một Object LineItem với ProductID và Description. ProductID của ProductLine được pass vào Sub New lúc
Các bài tập Microsoft .NET 80 instantiate Object ProductLine. Còn Description là một ReadOnly property của ProductLine. Ta có thể code Class ProductLine như sau: Public Class ProductLine Inherits LineItem Private mstrDescription As String Public ReadOnly Property Description() As String Get Return mstrDescription End Get End Property Public Sub New(ByVal ProductID As String) Item = ProductID mstrDescription = "No description yet" ' Default description ' Viết code ở đây để đọc chi tiết của Product từ Database ' trong đó có thể có Description của Product End Sub End Class Statement Inherits LineItem khiến ProductLine thừa kế mọi interface và behaviours của LineItem. Do đó ta có thể code một Sub BtnProduct_Click để hiển thị chi tiết của ProductLine trong một Listbox như sau: Protected Sub BtnProduct_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles BtnProduct.Click Dim pl As ProductLine pl = New ProductLine("P1234") ListBox1.Items.Add("ProductItem:" & pl.Item) ListBox1.Items.Add("Description: $" & pl.Description)
Các bài tập Microsoft .NET 81 End Sub Trong code bên trên ta dùng cả property Item của Class LineItem lẫn property Description của Class ProductLine. Cả hai đều là property của ProductLine vì nó là một SubClass của LineItem. Giống như vậy, một ServiceLine có thể có ghi ngày giờ cung cấp service. Ta code Class ServiceLine như sau: Public Class ServiceLine Inherits LineItem Private mdtDateProvided As Date Public Sub New() ' Make 1 as default number of services of this kind for invoice Quantity = 1 End Sub Public Property DateProvided() As Date Get Return mdtDateProvided End Get Set (ByVal Value As Date) mdtDateProvided = Value End Set End Property End Class Một lần nữa ta dùng Statement Inherits để nói rằng ServiceLine là một SubClass của LineItem. Ta thêm property DateProvided vào interface thừa kế từ Class LineItem.
Các bài tập Microsoft .NET 82 Bài 6 Những chức năng Đối Tượng mới của VB.NET (phần III) Dùng OO trong VB.NET Ngăn cản Thừa kế Bình thường (By default) class nào cũng có thể được dùng làm base class để từ đó ta thừa kế. Nhưng đôi khi ta không muốn cho ai thừa kế từ một Class nào đó, để làm việc ấy ta dùng keyword NotInheritable khi declare class: Public NotInheritable Class KhôngCon End Class Khi ta đã dùng keyword NotInheritable rồi thì không class nào có thể dùng keyword Inherits để tạo một subclass từ class ấy. Thừa kế và Phạm vi hoạt động Khi ta dùng đặc tính thừa kế để tạo một SubClass thì class mới này có đủ mọi methods, propertỉes và variables với Access Modifier Public hay Friend của SuperClass. Bất cứ thứ gì declared là Private trong SuperClass thì SubClass không thấy hay dùng được. Có một ngoại lệ là New method. Các Constructor methods cần phải được implemented (định nghĩa) lại trong mỗi SubClass. Một chốc nữa ta sẽ bàn vào chi tiết về điểm này. Để làm sáng tỏ vấn đề SubClass có thể dùng Class Members nào của SuperClass, ta thử code lại Function Amount trong LineItem class bằng cách khiến nó gọi một Private Function tên CalculateAmount để tính ra Amount thay vì để nó tính trực tiếp như trước đây: Public Function Amount() As Single Return CalculateAmount End Function
Các bài tập Microsoft .NET 83 Private Function CalculateAmount() As Single Return mintQuantity * msngPrice End Function Khi ta SubClass LineItem để tạo ra ServiceLine class, bất cứ Object ServiceLine nào cũng thừa kế Function Amount vì Function ấy được declared Public trong BaseClass LineItem. Ngược lại, vì Function CalculateAmount là Private nên cả ServiceLine class lẫn bất cứ client code nào dùng một LineItem Object đều không truy cập nó được. Như thế, mặc dầu ta gọi Function Amount được, nhưng đến phiên nó gọi Private Function CalculateAmount thì có bị trở ngại không? Không sao cả. Vì Function Amount nằm trong cùng Class với Private Function CalculateAmount nên nó có thể gọi được, dù rằng ta gọi Function Amount từ ServiceLine hay client code. Thí dụ trong client code ta có những hàng code như sau: Protected Sub BtnShowAmount_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles BtnShowAmount.Click Dim Service As ServiceLine Service = New ServiceLine() Service.Item = "Delivery" Service.Price = 50 Service.DateProvided = Now MessageBox.Show (Service.Amount.ToString, "Amount", MessageBoxButtons.OK, MessageBoxIcon.Information) End Sub Kết quả sẽ được hiển thị trong message box, cho thấy Function CalculateAmount được Function Amount gọi dùm cho client code dù rằng cả client code lẫn ServiceLine code đều không thể gọi trực tiếp được. Điểm này nhắc tôi nhớ lại khi còn bé, có lần bà con trong vườn đem ra chợ cho ba má tôi cả thúng xoài thơm rất ngon. Bạn tôi ở lối xóm thấy
Các bài tập Microsoft .NET 84 vậy biểu tôi lén lấy hai trái xoài để ăn vụn. Vì không phải là người nhà nên bạn tôi không thể lấy đuợc xoài, bởi Access Modifier của thún xoài là Private trong nhà tôi. Nhưng vì tôi là Public, nên bạn tôi có thể nhờ tôi lấy dùm. Protected Methods Đôi khi Public hay Private thôi chưa đủ. Nếu ta declare thứ gì Private thì nó hoàn toàn giới hạn trong class, ngược lại nếu ta declare nó Public (hay Friend) thì nó có thể được dùng trong subclasses hay client code. Tuy nhiên, có lúc ta muốn một class member chỉ có thể được dùng trong subclasses thôi, chớ không cho client code dùng. Trong trường hợp ấy ta dùng keyword Protected. Thí dụ: Public Class FatherClass Protected DiSản As Single End Class Public Class SonClass Inherits FatherClass Public Function ChiaCủa() As Single Return Disản End Function End Class Ở đây ta có BaseClass FatherClass với Protected Field Disản. Không có client code nào có thể thấy Field DiSản được. Thế nhưng bất cứ SubClass nào của FatherClass cũng đều thừa kế và dùng được DiSản. Trong thí dụ trên, một lần nữa SubClass có một Public method (ChiaCủa) có thể return một protected value - nhưng chính value ấy, DiSản, không trực tiếp cho phép client code dùng. Overriding Methods Chúng ta biết rằng đặc tính quan trọng của Inheritance là một SubClass chẳng những thừa kế behaviours của ParentClass mà còn có thể override
Các bài tập Microsoft .NET 85 (lấn quyền) các behaviours ấy nữa. Chúng ta đã thấy một SubClass có thể extend (thêm ra) ParentClass bằng cách cho thêm các methods Public, Protected và Friend. Hơn nữa, khi dùng overriding, một SubClass có thể alter (sửa đổi) behaviours của các methods trong ParentClass. Bình thường (By default), ta không thể override methods trong ParentClass trừ khi các methods ấy được declared với keyword Overridable trong ParentClass. Thí dụ: Public Class ClassCha Public Overridable Sub ChàoHỏi() MessageBox.Show("Chào các cháu", "Class Cha") End Sub End Class Tiếp theo, khi tạo một SubClass, nếu muốn ta có thể override behaviour của Sub ChàoHỏi bằng cách dùng keyword Overrides như sau: Public Class ClassCon Inherits ClassCha Public Overrides Sub ChàoHỏi() MessageBox.Show("Thưa các Bác", "Class Con") End Sub End Class Bây giờ ta có thể viết client code như sau: Private Sub BtnSubClassObject_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles BtnSubClassObject.Click Dim obj As New ClassCon() obj.ChàoHỏi() End Sub Khi ta click button BtnSubClassObject program sẽ hiển thị message dialog dưới đây:
Các bài tập Microsoft .NET 86 Virtual Methods Tuy nhiên, hãy xem trường hợp ta code như sau: Private Sub BtnParentClassObject_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles BtnParentClassObject.Click Dim obj As ClassCha obj = New ClassCon() obj.ChàoHỏi() End Sub Trước hết, ở đây có vẻ kỳ kỳ, tại sao declare một variable loại ClassCha mà lại instantiate một object ClassCon. Chuyện đó hoàn toàn bình thường, vì ClassCon là một ClassCha. Tức là một variable loại ClassCha hay ClassCon đều có thể chứa, thật ra là hold references to (point to, chỉ tới), một instance của ClassCon. Điểm này áp dụng tổng quát khi ta dùng Inheritance. Một variable loại SuperClass có thể hold reference to bất cứ SubClass Object nào thừa kế từ SuperClass ấy. Đó là một cách để ta implement tính đa dạng (polymorphism). Đều có thể làm ta ngạc nhiên là khi ta click button BtnParentClassObject ta cũng thấy hiển thị message " Thưa các Bác".
Các bài tập Microsoft .NET 87 Sao lạ vậy? Variable obj được declared là ClassCha tại sao message không phải là "Chào các cháu"? Lý do là Sub ChàoHỏi của ClassCon được gọi thay vì Sub ChàoHỏi của ClassCha. Ta nói Sub ChàoHỏi là Virtual method. Tất cả methods trong VB.NET đều là virtual. Ý niệm virtual để nói rằng cái implementation của con cháu trẻ nhất trong dòng họ được dùng - không cần biết là variable có data type là class của thế hệ nào trong dòng họ. Tức là, nếu variable dùng trong client code hold references to ClassÔngNội, ClassCha, ClassCon hay ClassCháu thì method trong ClassCháu được gọi. Nếu trong ClassCháu không có implementation của method thì ta gọi method trong ClassCon, nếu không có thì gọi method trong ClassCha .v.v theo thứ tự từ bề dưới lên bề trên. Keyword Me Keyword Me được dùng khi ta muốn nói rõ (explicitly) rằng ta muốn dùng method của chính cái Class đang chứa code ấy, chớ không phải một implementation nào khác của method ấy. Cũng có trường hợp ta phải dùng keyword Me để nói ta muốn dùng class- level variable chớ không phải procedure-level variable có cùng tên. Một procedure-level variable, tức là local variable của một method, có cùng tên với một class-level variable được gọi là shadowed variable. Thí dụ: Public Class TheClass Private strName As String Public Sub DoSomething() Dim strName As String
Các bài tập Microsoft .NET 88 strName = "Quang" End Sub End Class Ở đây, variable strName được declared ở class-level và bên trong Sub DoSomething. Bên trong method ấy local variables (kể cả shadowed variables) sẽ được dùng vì chúng che đậy class-level variables trừ khi ta nói rõ rằng phải dùng variable của class-level bằng cách dùng keyword Me: Public Class TheClass Private strName As String Public Sub DoSomething() Dim strName As String strName = "Quang" ' thay đổi value của local (shadowed) variable Me.strName = "Kim" ' thay đổi value của class-level variable End Sub End Class Keyword MyBase Keyword Me rất tiện dụng khi ta muốn dùng Class members của chính Class chứa code. Tương tự như vậy, đôi khi ta muốn dùng Class method của BaseClass (cũng gọi là SuperClass), chớ không phải một implementation của method ấy trong SubClass. Nhớ là một virtual method luôn luôn gọi implementation của Class trẻ nhất. Từ trong một SubClass, nếu muốn gọi một method của BaseClass ta dùng keyword MyBase như sau: Public Class ClassCon Inherits ClassCha Public Overrides Sub ChàoHỏi() MessageBox.Show("Thưa các Bác", "Class Con") MyBase.ChàoHỏi() End Sub
Các bài tập Microsoft .NET 89 End Class Bây giờ nếu ta chạy Sub ChàoHỏi của ClassCon ta sẽ có hai messages, một cái từ ClassCon theo sau bởi một cái từ ClassCha. MyBase chỉ nói đến BaseClass trực tiếp, tức là Class cha thôi chớ không nói đến Class ông nội. Không có cách nào để nói đến hơn một thế hệ. Dầu vậy, keyword Mybase có thể được dùng cho bất cứ thứ gì đã được declared Public, Friend hay Protected trong ParentClass. Điều này kể luôn cả những thứ mà ParentClass thừa kế từ các thế hệ trước trong gia đình, tức là ClassÔngNội, ClassÔngCố .v.v Keyword MyClass Vì lý do virtual method, ta sẽ gặp những trường hợp rắc rối như khi code của ParentClass lại chạy code của SubClasses. Khi viết code của một class, từ method này ta thường gọi những methods khác nằm trong cùng class. Thí dụ như: Public Class ClassCha Public Sub VôĐề() ChàoHỏi() End Sub Public Overridable Sub ChàoHỏi() MessageBox.Show("Chào các cháu", "Class Cha") End Sub End Class Trong trường hợp này, VôĐề gọi Sub ChàoHỏi để đón tiếp. Để ý là vì ChàoHỏi được declared Overridable nên rất có thể một SubClass sẽ implement method ChàoHỏi và lấn quyền nó. Thí dụ: Public Class ClassCon Inherits ClassCha Public Overrides Sub ChàoHỏi() MessageBox.Show("Thưa các Bác", "Class Con")
Các bài tập Microsoft .NET 90 End Sub End Class Vì đặc tính virtual của ChàoHỏi nên ta tưởng ClassCha execute chính Sub ChàoHỏi của nó nhưng té ra nó lại execute code của ChàoHỏi trong ClassCon. Trong code dưới đây, một Object ClassCon gọi Sub VôĐề của ClassCha: Private Sub BtnSubClassObject_Click(ByVal sender As System.Object, _ ByVal e As System.EventArgs) Handles BtnSubClassObject.Click Dim obj As New ClassCon() obj.VôĐề() End Sub Trong ClassCha, Sub VôĐề gọi ChàoHỏi của chính nó, tuy nhiên Sub ChàoHỏi ấy bị overridden bởi implementation của ChàoHỏi trong ClassCon. Do đó, program sẽ hiển thị message "Thưa các Bác". Nếu ta không muốn như vậy, ta muốn VôĐề execute chính code của ChàoHỏi trong ClassCha thì phải dùng keyword MyClass như sau: Public Class ClassCha Public Sub VôĐề() MyClass.ChàoHỏi() End Sub Public Overridable Sub ChàoHỏi() MessageBox.Show("Chào các cháu", "Class Cha") End Sub End Class Ở đây ta không thể dùng keyword Me vì VôĐề có gọi ChàoHỏi ở class- level trong ClassCha chớ không phải trong một SubClass, nhưng bị overridden. Hình dưới đây minh họa quá trình gọi VôĐề từ client code:
Các bài tập Microsoft .NET 91 Sub VôĐề thật ra nằm trong ClassCha mà ClassCon thừa kế nên VôĐề được executed trong ClassCha và gọi Sub ChàoHỏi trong cùng class ( ClassCha). Nhưng vì ClassCon có một implementation của Sub ChàoHỏi nên nó overrides ChàoHỏi của ClassCha. Overridding Method New Chúng ta đã thấy ta có thể override methods và dùng các keywords Me, MyBase và MyClass để gọi các overriden methods trong dây chuyền thừa kế. Tuy nhiên, đối với Constructor của class thì có những luật lệ đặc biệt dành riêng cho method New. Những methods New không tự động di truyền từ BaseClass xuống SubClass. Mỗi SubClass phải có một implementation riêng cho Constructor dù rằng, nếu muốn, nó có thể gọi vào BaseClass với keyword MyBase: Public Class ClassCon Inherits ClassCha Public Sub New() MyBase.New() ' để thêm các code khác để initialise tại đây End Sub End Class
Các bài tập Microsoft .NET 92 Khi gọi Constructor của BaseClass, ta phải gọi nó trước nhất - nếu không sẽ bị error. Tuy nhiên ta không cần gọi Constructor của BaseClass vì Constructor của BaseClass được gọi tự động. Có một luật đặc biệt là nếu tất cả methods New trong BaseClass đều đòi hỏi parameters thì ta phải implement ít nhất một method New trong SubClass và ta phải đặt statement MyBase.New ngay phía đầu. Dĩ nhiên là ta có thể Overload method New trong SubClass, nhưng ta phải tự lo liệu cách gọi một method New thích hợp trong BaseClass. Tạo BaseClasses và Abstract Methods Cho đến giờ ta đã bàn về virtual method với đặc tính override trong nguyên tắc thừa kế. Trong các thí dụ trước đây BaseClass được instantiated thành Object để làm chuyện này, chuyện kia. Nhưng đôi khi ta muốn tạo một BaseClass chỉ để dùng cho thừa kế mà thôi. Keyword MustInherit (Phải được Thừa Kế) Trở lại cái thí dụ về Inheritance với Class LineItem. Sở dĩ ta đặt ra Class LineItem là vì nó chứa những thứ chung cho cả hai classes ProductLine và ServiceLine. Chớ thật ra một Object của Class LineItem không chứa đủ mọi đặc tính để làm một việc gì thực tế. Nếu ta muốn nói rõ rằng Class LineItem chỉ được dùng để tạo những SubClasses bằng cách thừa kế từ nó, ta có thể declare như sau: Public MustInherit Class LineItem Tức là ta chỉ thêm keyword MustInherit thôi, chớ không thay đổi gì khác. Kết quả là từ nay Client code không thể instantiate một Object từ Class LineItem. Do đó dòng code sau sẽ bị syntax error: Dim myObject As New LineItem() Thay vào đó, nếu muốn dùng LineItem ta phải tạo SubClass từ nó. Keyword MustOverride (Phải bị Lấn Quyền) Tương tự với ý niệm Phải-được-thừa-kế trong Class, ta cũng có MustOverride cho một method. Có thể trong BaseClass ta khai báo một method, nhưng ta đòi hỏi method ấy phải có một implementation trong SubClass. Ta declare như sau: