Bộ luật lao động của Nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam

Nội dung text: Bộ luật lao động của Nước Cộng hoà Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam

1. BỘLUẬTLAOĐỘNG CỦA NƯỚC CỘNG HOÀ Xà HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM LỜI NÓI ĐẦU Lao động là hoạt động quan trọng nhất của con người, tạo ra của cải vật chất và các giá trị tinh thần của xã hội. Lao động có năng suất, chất lượng và hiệu quả cao là nhân tố quyết định sự phát triển của đất nước. Pháp luật lao động quy định quyền và nghĩa vụ của người lao động và của người sử dụng lao động, các tiêu chuẩn lao động, các nguyên tắc sử dụng và quản lý lao động, góp phần thúc đẩy sản xuất, vì vậy có vị trí quan trọng trong đời sống xã hội và trong hệ thống pháp luật của quốc gia. Kế thừa và phát triển pháp luật lao động của nước ta từ sau Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đến nay, Bộ Luật Lao động thể chế hoá đường lối đổi mới của Đảng Cộng sản Việt Nam và cụ thể hoá các quy định của Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 1992 về lao động, về sử dụng và quản lý lao động. "Bé luËt lao ®éng b¶o vÖ quyÒn lµm viÖc, lîi Ých vµ c¸c quyÒn kh¸c cña ng­êi lao ®éng, ®ång thêi b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ng­êi sö dông lao ®éng, t¹o ®iÒu kiÖn cho mèi quan hÖ lao ®éng ®­îc hµi hoµ vµ æn ®Þnh, gãp phÇn ph¸t huy trÝ s¸ng t¹o vµ tµi n¨ng cña ng­êi lao ®éng trÝ ãc vµ lao ®éng ch©n tay, cña ng­êi qu¶n lý lao ®éng, nh»m ®¹t n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ tiÕn bé x· héi trong lao ®éng, s¶n xuÊt, dÞch vô, hiÖu qu¶ trong sö dông vµ qu¶n lý lao ®éng, gãp phÇn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc v× môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh." CHƯƠNG I NHỮNG QUY ĐỊNH CHUNG Điều 1 Bộ Luật Lao động điều chỉnh quan hệ lao động giữa người lao động làm công ăn lương với người sử dụng lao động và các quan hệ xã hội liên quan trực tiếp với quan hệ lao động. Điều 2 Bộ Luật Lao động được áp dụng đối với mọi người lao động, mọi tổ chức, cá nhân sử dụng lao động theo hợp đồng lao động, thuộc các thành phần kinh tế, các hình thức sở hữu. Bộ luật này cũng được áp dụng đối với người học nghề, người giúp việc gia đình và một số loại lao động khác được quy định tại Bộ luật này. Điều 3
2. Công dân Việt Nam làm việc trong các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, tại các cơ quan, tổ chức nước ngoài hoặc quốc tế đóng trên lãnh thổ Việt Nam và người nước ngoài làm việc trong các doanh nghiệp, tổ chức và cho cá nhân Việt Nam trên lãnh thổ Việt Nam đều thuộc phạm vi áp dụng của Bộ luật này và các quy định khác của pháp luật Việt Nam, trừ trường hợp điều ước quốc tế mà Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc tham gia có quy định khác. Điều 4 Chế độ lao động đối với công chức, viên chức Nhà nước, người giữ các chức vụ được bầu, cử hoặc bổ nhiệm, người thuộc lực lượng quân đội nhân dân, công an nhân dân, người thuộc các đoàn thể nhân dân, các tổ chức chính trị, xã hội khác và xã viên hợp tác xã do các văn bản pháp luật khác quy định nhưng tuỳ từng đối tượng mà được áp dụng một số quy định trong Bộ luật này. Điều 5 1- Mọi người đều có quyền làm việc, tự do lựa chọn việc làm và nghề nghiệp, học nghề và nâng cao trình độ nghề nghiệp, không bị phân biệt đối xử về giới tính, dân tộc, thành phần xã hội, tín ngưỡng, tôn giáo. 2- Cấm ngược đãi người lao động; cấm cưỡng bức người lao động dưới bất kỳ hình thức nào. 3- Mọi hoạt động tạo ra việc làm, tự tạo việc làm, dạy nghề và học nghề để có việc làm, mọi hoạt động sản xuất, kinh doanh thu hút nhiều lao động đều được Nhà nước khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi hoặc giúp đỡ. Điều 6 Người lao động là người ít nhất đủ 15 tuổi, có khả năng lao động và có giao kết hợp đồng lao động. Người sử dụng lao động là doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân, nếu là cá nhân thì ít nhất phải đủ 18 tuổi, có thuê mướn, sử dụng và trả công lao động. Điều 7 1- Người lao động được trả lương trên cơ sở thoả thuận với người sử dụng lao động nhưng không thấp hơn mức lương tối thiểu do Nhà nước quy định và theo năng suất, chất lượng, hiệu quả công việc; được bảo hộ lao động, làm việc trong những điều kiện bảo đảm về an toàn lao động, vệ sinh lao động; nghỉ theo chế độ, nghỉ hàng năm có lương và được bảo hiểm xã hội theo quy định của pháp luật. Nhà nước quy định chế độ lao động và chính sách xã hội nhằm bảo vệ lao động nữ và các loại lao động có đặc điểm riêng. 2- Người lao động có quyền thành lập, gia nhập, hoạt động công đoàn theo Luật công đoàn để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình; được hưởng phúc lợi tập thể, tham gia quản lý doanh nghiệp theo nội quy của doanh nghiệp và quy định của pháp luật. 3- Người lao động có nghĩa vụ thực hiện hợp đồng lao động, thoả ước lao động tập thể, chấp hành kỷ luật lao động, nội quy lao động và tuân theo sự điều hành hợp pháp của người sử dụng lao động. 4- Người lao động có quyền đình công theo quy định của pháp luật. 2
3. Điều 8 1- Người sử dụng lao động có quyền tuyển chọn lao động, bố trí, điều hành lao động theo nhu cầu sản xuất, kinh doanh; có quyền khen thưởng và xử lý các vi phạm kỷ luật lao động theo quy định của pháp luật lao động. 2- Người sử dụng lao động có quyền cử đại diện để thương lượng, ký kết thoả ước lao động tập thể trong doanh nghiệp hoặc thoả ước lao động tập thể ngành; có trách nhiệm cộng tác với công đoàn bàn bạc các vấn đề về quan hệ lao động, cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người lao động. 3- Người sử dụng lao động có nghĩa vụ thực hiện hợp đồng lao động, thoả ước lao động tập thể và những thoả thuận khác với người lao động, tôn trọng danh dự, nhân phẩm và đối sử đúng đắn với người lao động. Điều 9 Quan hệ lao động giữa người lao động và người sử dụng lao động được xác lập và tiến hành qua thương lượng, thoả thuận theo nguyên tắc tự nguyện, bình đẳng, hợp tác, tôn trọng quyền và lợi ích hợp pháp của nhau, thực hiện đầy đủ những điều đã cam kết. Nhà nước khuyến khích những thoả thuận bảo đảm cho người lao động có những điều kiện thuận lợi hơn so với những quy định của pháp luật lao động. Người lao động và người sử dụng lao động có quyền yêu cầu cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động. Nhà nước khuyến khích việc giải quyết các tranh chấp lao động bằng hoà giải và trọng tài. Điều 10 1- Nhà nước thống nhất quản lý nguồn nhân lực và quản lý lao động bằng pháp luật và có chính sách để phát triển, phân bố nguồn nhân lực, phát triển đa dạng các hình thức sử dụng lao động và giới thiệu việc làm. 2- Nhà nước hướng dẫn người lao động và người sử dụng lao động xây dựng mối quan hệ lao động hài hoà và ổn định, cùng nhau hợp tác vì sự phát triển của doanh nghiệp. Điều 11 Nhà nước khuyến khích việc quản lý lao động dân chủ, công bằng, văn minh trong doanh nghiệp và mọi biện pháp, kể cả việc trích thưởng từ lợi nhuận của doanh nghiệp, làm cho người lao động quan tâm đến hiệu quả hoạt động của doanh nghiệp, nhằm đạt hiệu quả cao trong quản lý lao động, sản xuất của doanh nghiệp. Nhà nước có chính sách để người lao động mua cổ phần, góp vốn phát triển doanh nghiệp. Điều 12 Công đoàn tham gia cùng với cơ quan Nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội chăm lo và bảo vệ quyền lợi của người lao động; tham gia kiểm tra, giám sát việc thi hành các quy định của Pháp Luật Lao động. 3
4. CHƯƠNG II VIỆC LÀM Điều 13 Mọi hoạt động lao động tạo ra nguồn thu nhập, không bị pháp luật cấm đều được thừa nhận là việc làm. Giải quyết việc làm, bảo đảm cho mọi người có khả năng lao động đều có cơ hội có việc làm là trách nhiệm của Nhà nước, của các doanh nghiệp và toàn xã hội. Điều 14 1- Nhà nước định chỉ tiêu tạo việc làm mới trong kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội 5 năm và hàng năm, tạo điều kiện cần thiết, hỗ trợ tài chính, cho vay vốn hoặc giảm, miễn thuế và áp dụng các biện pháp khuyến khích khác để người có khả năng lao động tự giải quyết việc làm, để các tổ chức, đơn vị và cá nhân thuộc mọi thành phần kinh tế phát triển nhiều nghề mới nhằm tạo việc làm cho nhiều người lao động. 2- Nhà nước có chính sách ưu đãi về giải quyết việc làm để thu hút và sử dụng lao động là người dân tộc thiểu số. 3- Nhà nước có chính sách khuyến khích, tạo điều kiện thuận lợi cho các tổ chức và cá nhân trong nước và nước ngoài, bao gồm cả người Việt Nam định cư ở nước ngoài đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh, để giải quyết việc làm cho người lao động. Điều 15 1- Chính phủ lập chương trình quốc gia về việc làm, dự án đầu tư phát triển kinh tế - xã hội, di dân phát triển vùng kinh tế mới gắn với chương trình giải quyết việc làm; lập quỹ quốc gia về việc làm từ ngân sách Nhà nước và các nguồn khác, phát triển hệ thống tổ chức giới thiệu việc làm. Hàng năm Chính phủ trình Quốc hội quyết định chương trình và quỹ quốc gia về việc làm. 2- Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương lập chương trình và quỹ giải quyết việc làm của địa phương trình Hội đồng nhân dân cùng cấp quyết định. 3- Các cơ quan Nhà nước, các tổ chức kinh tế, các đoàn thể nhân dân và tổ chức xã hội trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm tham gia thực hiện các chương trình và quỹ giải quyết việc làm. Điều 16 1- Người lao động có quyền làm việc cho bất kỳ người sử dụng lao động nào và ở bất kỳ nơi nào mà pháp luật không cấm. Người cần tìm việc làm có quyền trực tiếp liên hệ để tìm việc hoặc đăng ký tại các tổ chức giới thiệu việc làm để tìm việc tuỳ theo nguyện vọng, khả năng, trình độ nghề nghiệp và sức khoẻ của mình. 2- Người sử dụng lao động có quyền trực tiếp hoặc thông qua các tổ chức giới thiệu việc làm để tuyển chọn lao động, có quyền tăng giảm lao động phù hợp với nhu cầu sản xuất, kinh doanh theo quy định của pháp luật. Điều 17 4
5. 1- Trong trường hợp do thay đổi cơ cấu hoặc công nghệ mà người lao động đã làm việc thường xuyên trong doanh nghiệp từ đủ 12 tháng trở lên bị mất việc làm, thì người sử dụng lao động có trách nhiệm đào tạo lại họ để tiếp tục sử dụng vào những chỗ làm việc mới; nếu không thể giải quyết được việc làm mới, phải cho người lao động thôi việc thì phải trả trợ cấp mất việc làm, cứ mỗi năm làm việc trả một tháng lương, nhưng thấp nhất cũng bằng hai tháng lương. 2- Khi cần cho nhiều người thôi việc theo khoản 1 Điều này, người sử dụng lao động phải công bố danh sách, căn cứ vào nhu cầu của doanh nghiệp và thâm niên làm việc tại doanh nghiệp, tay nghề, hoàn cảnh gia đình và những yếu tố khác của từng người để lần lượt cho thôi việc, sau khi đã trao đổi, nhất trí với Ban chấp hành công đoàn cơ sở trong doanh nghiệp theo thủ tục quy định tại khoản 2 Điều 38 của Bộ luật này. Việc cho thôi việc chỉ được tiến hành sau khi đã báo cho cơ quan quản lý nhà nước về lao động địa phương biết. 3- Các doanh nghiệp phải lập quỹ dự phòng về trợ cấp mất việc làm theo quy định của Chính phủ để kịp thời trợ cấp cho người lao động trong doanh nghiệp bị mất việc làm. 4- Chính phủ có chính sách và biện pháp tổ chức dạy nghề, đào tạo lại, hướng dẫn sản xuất kinh doanh, cho vay vốn với lãi suất thấp từ quỹ quốc gia giải quyết việc làm, tạo điều kiện để người lao động tìm việc làm hoặc tự tạo việc làm; hỗ trợ về tài chính cho những địa phương và ngành có nhiều người thiếu việc làm hoặc mất việc làm do thay đổi cơ cấu hoặc công nghệ. "§iÒu 18 1- Tæ chøc giíi thiÖu viÖc lµm cã nhiÖm vô t­ vÊn, giíi thiÖu viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng; cung øng vµ tuyÓn lao ®éng theo yªu cÇu cña ng­êi sö dông lao ®éng; thu thËp, cung øng th«ng tin vÒ thÞ tr­êng lao ®éng vµ nhiÖm vô kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. ChÝnh phñ quy ®Þnh ®iÒu kiÖn, thñ tôc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng cña tæ chøc giíi thiÖu viÖc lµm. 2- Tæ chøc giíi thiÖu viÖc lµm ®­îc thu phÝ, ®­îc Nhµ n­íc xÐt gi¶m, miÔn thuÕ vµ ®­îc tæ chøc d¹y nghÒ theo c¸c quy ®Þnh t¹i Ch­¬ng III cña Bé luËt nµy. 3- Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi thùc hiÖn qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi c¸c tæ chøc giíi thiÖu viÖc lµm." Điều 19 Cấm mọi hành vi dụ dỗ, hứa hẹn và quảng cáo gian dối để lừa gạt người lao động hoặc lợi dụng dịch vụ việc làm để thực hiện những hành vi trái pháp luật. CHƯƠNG III HỌC NGHỀ Điều 20 5
6. 1- Mọi người có quyền tự do lựa chọn nghề và nơi học nghề phù hợp với nhu cầu việc làm của mình. 2- Doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân có đủ điều kiện theo quy định của pháp luật được mở cơ sở dạy nghề. Chính phủ ban hành quy định về việc mở các cơ sở dạy nghề. Điều 21 1- Cơ sở dạy nghề phải đăng ký, hoạt động theo quy định về dạy nghề, được thu học phí và phải nộp thuế theo quy định của pháp luật. 2- Cơ sở dạy nghề cho thương binh, bệnh binh, người tàn tật, người dân tộc thiểu số hoặc ở những nơi có nhiều người thiếu việc làm, mất việc làm, các cơ sở dạy nghề truyền thống, kèm cặp tại xưởng, tại nhà được xét giảm, miễn thuế. Điều 22 Người học nghề ở cơ sở dạy nghề ít nhất phải đủ 13 tuổi, trừ một số nghề do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội quy định và phải có đủ sức khoẻ phù hợp với yêu cầu của nghề theo học. Điều 23 1- Doanh nghiệp có trách nhiệm tổ chức nâng cao trình độ nghề nghiệp cho người lao động và đào tạo lại trước khi chuyển người lao động sang làm nghề khác trong doanh nghiệp. 2- Doanh nghiệp tuyển người vào học nghề, tập nghề để làm việc tại doanh nghiệp theo thời hạn cam kết trong hợp đồng học nghề, tập nghề thì không phải đăng ký và không được thu học phí. Thời gian học nghề, tập nghề được tính vào thâm niên làm việc tại doanh nghiệp. Trong thời gian học nghề, tập nghề, nếu trực tiếp hoặc tham gia làm ra sản phẩm cho doanh nghiệp thì người học nghề, tập nghề được trả công theo mức do hai bên thoả thuận. Điều 24 1- Việc học nghề phải có hợp đồng học nghề bằng văn bản hoặc bằng miệng giữa người học nghề với người dạy nghề hoặc đại diện cơ sở dạy nghề. Nếu ký kết hợp đồng học nghề bằng văn bản, thì phải làm thành hai bản, mỗi bên giữ một bản. 2- Nội dung chủ yếu của hợp đồng học nghề phải bao gồm mục tiêu đào tạo, địa điểm học, mức học phí, thời hạn học, mức bồi thường khi vi phạm hợp đồng. 3- Trong trường hợp doanh nghiệp nhận người vào học nghề để sử dụng thì hợp đồng học nghề phải có cam kết về thời hạn làm việc cho doanh nghiệp và phải bảo đảm ký kết hợp đồng lao động sau khi học xong. Người học nghề sau khi học xong, nếu không làm việc theo cam kết thì phải bồi thường chi phí dạy nghề. 4- Trong trường hợp hợp đồng học nghề chấm dứt trước thời hạn vì lý do bất khả kháng thì không phải bồi thường. Điều 25 6
7. Nghiêm cấm mọi doanh nghiệp, tổ chức và cá nhân lợi dụng danh nghĩa dạy nghề, truyền nghề để trục lợi, bóc lột sức lao động hoặc dụ dỗ, ép buộc người học nghề, tập nghề vào những hoạt động trái pháp luật. CHƯƠNG IV HỢP ĐỒNG LAO ĐỘNG Điều 26 Hợp đồng lao động là sự thoả thuận giữa người lao động và người sử dụng lao động về việc làm có trả công, điều kiện lao động, quyền và nghĩa vụ của mỗi bên trong quan hệ lao động. "§iÒu 27 1- Hîp ®ång lao ®éng ph¶i ®­îc giao kÕt theo mét trong c¸c lo¹i sau ®©y: a) Hîp ®ång lao ®éng kh«ng x¸c ®Þnh thêi h¹n. Hîp ®ång lao ®éng kh«ng x¸c ®Þnh thêi h¹n lµ hîp ®ång mµ trong ®ã hai bªn kh«ng x¸c ®Þnh thêi h¹n, thêi ®iÓm chÊm døt hiÖu lùc cña hîp ®ång; b) Hîp ®ång lao ®éng x¸c ®Þnh thêi h¹n. Hîp ®ång lao ®éng x¸c ®Þnh thêi h¹n lµ hîp ®ång mµ trong ®ã hai bªn x¸c ®Þnh thêi h¹n, thêi ®iÓm chÊm døt hiÖu lùc cña hîp ®ång trong kho¶ng thêi gian tõ ®ñ 12 th¸ng ®Õn 36 th¸ng; c) Hîp ®ång lao ®éng theo mïa vô hoÆc theo mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh cã thêi h¹n d­íi 12 th¸ng. 2- Khi hîp ®ång lao ®éng quy ®Þnh t¹i ®iÓm b vµ ®iÓm c kho¶n 1 §iÒu nµy hÕt h¹n mµ ng­êi lao ®éng vÉn tiÕp tôc lµm viÖc th× trong thêi h¹n 30 ngµy, kÓ tõ ngµy hîp ®ång lao ®éng hÕt h¹n, hai bªn ph¶i ký kÕt hîp ®ång lao ®éng míi; nÕu kh«ng ký kÕt hîp ®ång lao ®éng míi, hîp ®ång ®· giao kÕt trë thµnh hîp ®ång lao ®éng kh«ng x¸c ®Þnh thêi h¹n. Tr­êng hîp hai bªn ký kÕt hîp ®ång lao ®éng míi lµ hîp ®ång x¸c ®Þnh thêi h¹n th× còng chØ ®­îc ký thªm mét thêi h¹n, sau ®ã nÕu ng­êi lao ®éng vÉn tiÕp tôc lµm viÖc th× ph¶i ký kÕt hîp ®ång lao ®éng kh«ng x¸c ®Þnh thêi h¹n. 3- Kh«ng ®­îc giao kÕt hîp ®ång lao ®éng theo mïa vô hoÆc theo mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh mµ thêi h¹n d­íi 12 th¸ng ®Ó lµm nh÷ng c«ng viÖc cã tÝnh chÊt th­êng xuyªn tõ 12 th¸ng trë lªn, trõ tr­êng hîp ph¶i t¹m thêi thay thÕ ng­êi lao ®éng ®i lµm nghÜa vô qu©n sù, nghØ theo chÕ ®é thai s¶n hoÆc nghØ viÖc cã tÝnh chÊt t¹m thêi kh¸c." Điều 28 Hợp đồng lao động được ký kết bằng văn bản và phải được làm thành hai bản, mỗi bên giữ một bản. Đối với một số công việc có tính chất tạm thời mà thời hạn dưới ba tháng hoặc đối với lao động giúp việc gia đình thì các bên có thể giao kết 7
8. bằng miệng. Trong trường hợp giao kết bằng miệng, thì các bên đương nhiên phải tuân theo các quy định của pháp luật lao động. Điều 29 1- Hợp đồng lao động phải có những nội dung chủ yếu sau đây: công việc phải làm, thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi, tiền lương, địa điểm làm việc, thời hạn hợp đồng, điều kiện về an toàn lao động, vệ sinh lao động và bảo hiểm xã hội đối với người lao động. 2- Trong trường hợp một phần hoặc toàn bộ nội dung của hợp đồng lao động quy định quyền lợi của người lao động thấp hơn mức được quy định trong pháp luật lao động, thoả ước lao động tập thể, nội quy lao động đang áp dụng trong doanh nghiệp hoặc hạn chế các quyền khác của người lao động thì một phần hoặc toàn bộ nội dung đó phải được sửa đổi, bổ sung. "3- Trong tr­êng hîp ph¸t hiÖn hîp ®ång lao ®éng cã néi dung quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 §iÒu nµy, th× Thanh tra lao ®éng h­íng dÉn vµ yªu cÇu c¸c bªn söa ®æi, bæ sung cho phï hîp. NÕu c¸c bªn kh«ng söa ®æi, bæ sung th× Thanh tra lao ®éng cã quyÒn buéc huû bá c¸c néi dung ®ã; quyÒn, nghÜa vô vµ lîi Ých cña c¸c bªn ®­îc gi¶i quyÕt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt." Điều 30 1- Hợp đồng lao động được giao kết trực tiếp giữa người lao động với người sử dụng lao động. 2- Hợp đồng lao động có thể được ký kết giữa người sử dụng lao động với người được uỷ quyền hợp pháp thay mặt cho nhóm người lao động; trong trường hợp này hợp đồng có hiệu lực như ký kết với từng người. 3- Người lao động có thể giao kết một hoặc nhiều hợp đồng lao động, với một hoặc nhiều người sử dụng lao động, nhưng phải bảo đảm thực hiện đầy đủ các hợp đồng đã giao kết. 4- Công việc theo hợp đồng lao động phải do người giao kết thực hiện, không được giao cho người khác, nếu không có sự đồng ý của người sử dụng lao động. "§iÒu 31 Trong tr­êng hîp s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia, t¸ch doanh nghiÖp, chuyÓn quyÒn së h÷u, quyÒn qu¶n lý hoÆc quyÒn sö dông tµi s¶n cña doanh nghiÖp th× ng­êi sö dông lao ®éng kÕ tiÕp ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tiÕp tôc thùc hiÖn hîp ®ång lao ®éng víi ng­êi lao ®éng. Trong tr­êng hîp kh«ng sö dông hÕt sè lao ®éng hiÖn cã th× ph¶i cã ph­¬ng ¸n sö dông lao ®éng theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. Ng­êi lao ®éng ph¶i chÊm døt hîp ®ång lao ®éng theo quy ®Þnh t¹i §iÒu nµy, ®­îc trî cÊp mÊt viÖc lµm theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu 17 cña Bé luËt nµy." Điều 32 Người sử dụng lao động và người lao động thoả thuận về việc làm thử, thời gian thử việc, về quyền, nghĩa vụ của hai bên. Tiền lương của người lao động trong thời 8
9. gian thử việc ít nhất phải bằng 70% mức lương cấp bậc của công việc đó. Thời gian thử việc không được quá 60 ngày đối với lao động chuyên môn kỹ thuật cao và không được quá 30 ngày đối với lao động khác. Trong thời gian thử việc, mỗi bên có quyền huỷ bỏ thoả thuận làm thử mà không cần báo trước và không phải bồi thường nếu việc làm thử không đạt yêu cầu mà hai bên đã thoả thuận. Khi việc làm thử đạt yêu cầu thì người sử dụng lao động phải nhận người lao động vào làm việc chính thức như đã thoả thuận. "§iÒu 33 1- Hîp ®ång lao ®éng cã hiÖu lùc tõ ngµy giao kÕt hoÆc tõ ngµy do hai bªn tho¶ thuËn hoÆc tõ ngµy ng­êi lao ®éng b¾t ®Çu lµm viÖc. 2- Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång lao ®éng, nÕu bªn nµo cã yªu cÇu thay ®æi néi dung hîp ®ång th× ph¶i b¸o cho bªn kia biÕt tr­íc Ýt nhÊt ba ngµy. ViÖc thay ®æi néi dung hîp ®ång lao ®éng ®­îc tiÕn hµnh b»ng c¸ch söa ®æi, bæ sung hîp ®ång lao ®éng ®· giao kÕt hoÆc giao kÕt hîp ®ång lao ®éng míi. Tr­êng hîp hai bªn kh«ng tho¶ thuËn ®­îc viÖc söa ®æi, bæ sung hoÆc giao kÕt hîp ®ång lao ®éng míi th× tiÕp tôc thùc hiÖn hîp ®ång lao ®éng ®· giao kÕt hoÆc chÊm døt theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 3 §iÒu 36 cña Bé luËt nµy." Điều 34 1- Khi gặp khó khăn đột xuất hoặc do nhu cầu sản xuất, kinh doanh, người sử dụng lao động được quyền tạm thời chuyển người lao động làm công việc khác trái nghề, nhưng không được quá 60 ngày trong một năm. 2- Khi tạm thời chuyển người lao động làm việc khác trái nghề, người sử dụng lao động phải báo cho người lao động biết trước ít nhất ba ngày, phải báo rõ thời hạn làm tạm thời và bố trí công việc phù hợp với sức khoẻ và giới tính của người lao động. 3- Người lao động tạm thời làm công việc khác theo quy định tại khoản 1 Điều này, được trả lương theo công việc mới; nếu tiền lương của công việc mới thấp hơn tiền lương cũ thì được giữ nguyên mức tiền lương cũ trong thời hạn 30 ngày làm việc. Tiền lương theo công việc mới ít nhất phải bằng 70% mức tiền lương cũ nhưng không được thấp hơn mức lương tối thiểu do Nhà nước quy định. Điều 35 1- Hợp đồng lao động được tạm hoãn thực hiện trong những trường hợp sau đây: a) Người lao động đi làm nghĩa vụ quân sự hoặc các nghĩa vụ công dân khác do pháp luật quy định; b) Người lao động bị tạm giữ, tạm giam; c) Các trường hợp khác do hai bên thoả thuận. 2- Hết thời gian tạm hoãn hợp đồng lao động đối với các trường hợp quy định tại điểm a và điểm c khoản 1 Điều này, người sử dụng lao động phải nhận người lao động trở lại làm việc. 9
10. 3- Việc nhận lại người lao động bị tạm giữ, tạm giam khi hết thời gian tạm hoãn hợp đồng lao động do Chính phủ quy định. Điều 36 Hợp đồng lao động chấm dứt trong những trường hợp sau đây: 1- Hết hạn hợp đồng; 2- Đã hoàn thành công việc theo hợp đồng; 3- Hai bên thoả thuận chấm dứt hợp đồng; 4- Người lao động bị kết án tù giam hoặc bị cấm làm công việc cũ theo quyết định của Toà án; 5- Người lao động chết; mất tích theo tuyên bố của Toà án. "§iÒu 37 1- Ng­êi lao ®éng lµm viÖc theo hîp ®ång lao ®éng x¸c ®Þnh thêi h¹n tõ ®ñ 12 th¸ng ®Õn 36 th¸ng, hîp ®ång lao ®éng theo mïa vô hoÆc theo mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh cã thêi h¹n d­íi 12 th¸ng cã quyÒn ®¬n ph­¬ng chÊm døt hîp ®ång tr­íc thêi h¹n trong nh÷ng tr­êng hîp sau ®©y: a) Kh«ng ®­îc bè trÝ theo ®óng c«ng viÖc, ®Þa ®iÓm lµm viÖc hoÆc kh«ng ®­îc b¶o ®¶m c¸c ®iÒu kiÖn lµm viÖc ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång; b) Kh«ng ®­îc tr¶ c«ng ®Çy ®ñ hoÆc tr¶ c«ng kh«ng ®óng thêi h¹n ®· tho¶ thuËn trong hîp ®ång; c) BÞ ng­îc ®·i; bÞ c­ìng bøc lao ®éng; d) B¶n th©n hoÆc gia ®×nh thËt sù cã hoµn c¶nh khã kh¨n kh«ng thÓ tiÕp tôc thùc hiÖn hîp ®ång; ®) §­îc bÇu lµm nhiÖm vô chuyªn tr¸ch ë c¸c c¬ quan d©n cö hoÆc ®­îc bæ nhiÖm gi÷ chøc vô trong bé m¸y nhµ n­íc; e) Ng­êi lao ®éng n÷ cã thai ph¶i nghØ viÖc theo chØ ®Þnh cña thÇy thuèc; g) Ng­êi lao ®éng bÞ èm ®au, tai n¹n ®· ®iÒu trÞ ba th¸ng liÒn ®èi víi ng­êi lµm viÖc theo hîp ®ång lao ®éng x¸c ®Þnh thêi h¹n tõ ®ñ 12 th¸ng ®Õn 36 th¸ng vµ mét phÇn t­ thêi h¹n hîp ®ång ®èi víi ng­êi lµm viÖc theo hîp ®ång lao ®éng theo mïa vô hoÆc theo mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh cã thêi h¹n d­íi 12 th¸ng mµ kh¶ n¨ng lao ®éng ch­a ®­îc håi phôc. 2- Khi ®¬n ph­¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu nµy, ng­êi lao ®éng ph¶i b¸o cho ng­êi sö dông lao ®éng biÕt tr­íc: a) §èi víi c¸c tr­êng hîp quy ®Þnh t¹i c¸c ®iÓm a, b, c vµ g: Ýt nhÊt ba ngµy; b) §èi víi c¸c tr­êng hîp quy ®Þnh t¹i ®iÓm d vµ ®iÓm ®: Ýt nhÊt 30 ngµy nÕu lµ hîp ®ång x¸c ®Þnh thêi h¹n tõ ®ñ 12 th¸ng ®Õn 36 th¸ng; Ýt nhÊt ba ngµy nÕu lµ hîp ®ång theo mïa vô hoÆc theo mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh cã thêi h¹n d­íi 12 th¸ng; c) §èi víi tr­êng hîp quy ®Þnh t¹i ®iÓm e: theo thêi h¹n quy ®Þnh t¹i §iÒu 112 cña Bé luËt nµy. 10
11. 3- Ng­êi lao ®éng lµm theo hîp ®ång lao ®éng kh«ng x¸c ®Þnh thêi h¹n cã quyÒn ®¬n ph­¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng, nh­ng ph¶i b¸o cho ng­êi sö dông lao ®éng biÕt tr­íc Ýt nhÊt 45 ngµy; ng­êi lao ®éng bÞ èm ®au, tai n¹n ®· ®iÒu trÞ s¸u th¸ng liÒn th× ph¶i b¸o tr­íc Ýt nhÊt ba ngµy." "§iÒu 38 1- Ng­êi sö dông lao ®éng cã quyÒn ®¬n ph­¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng trong nh÷ng tr­êng hîp sau ®©y: a) Ng­êi lao ®éng th­êng xuyªn kh«ng hoµn thµnh c«ng viÖc theo hîp ®ång; b) Ng­êi lao ®éng bÞ xö lý kû luËt sa th¶i theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 85 cña Bé luËt nµy; c) Ng­êi lao ®éng lµm theo hîp ®ång lao ®éng kh«ng x¸c ®Þnh thêi h¹n èm ®au ®· ®iÒu trÞ 12 th¸ng liÒn, ng­êi lao ®éng lµm theo hîp ®ång lao ®éng x¸c ®Þnh thêi h¹n tõ ®ñ 12 th¸ng ®Õn 36 th¸ng èm ®au ®· ®iÒu trÞ s¸u th¸ng liÒn vµ ng­êi lao ®éng lµm theo hîp ®ång lao ®éng theo mïa vô hoÆc theo mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh cã thêi h¹n d­íi 12 th¸ng èm ®au ®· ®iÒu trÞ qu¸ nöa thêi h¹n hîp ®ång lao ®éng, mµ kh¶ n¨ng lao ®éng ch­a håi phôc. Khi søc khoÎ cña ng­êi lao ®éng b×nh phôc, th× ®­îc xem xÐt ®Ó giao kÕt tiÕp hîp ®ång lao ®éng; d) Do thiªn tai, ho¶ ho¹n hoÆc nh÷ng lý do bÊt kh¶ kh¸ng kh¸c theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ, mµ ng­êi sö dông lao ®éng ®· t×m mäi biÖn ph¸p kh¾c phôc nh­ng vÉn buéc ph¶i thu hÑp s¶n xuÊt, gi¶m chç lµm viÖc; ®) Doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc chÊm døt ho¹t ®éng. 2- Tr­íc khi ®¬n ph­¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng theo c¸c ®iÓm a, b vµ c kho¶n 1 §iÒu nµy, ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i trao ®æi, nhÊt trÝ víi Ban chÊp hµnh c«ng ®oµn c¬ së. Trong tr­êng hîp kh«ng nhÊt trÝ, hai bªn ph¶i b¸o c¸o víi c¬ quan, tæ chøc cã thÈm quyÒn. Sau 30 ngµy, kÓ tõ ngµy b¸o cho c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng ®Þa ph­¬ng biÕt, ng­êi sö dông lao ®éng míi cã quyÒn quyÕt ®Þnh vµ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ quyÕt ®Þnh cña m×nh. Tr­êng hîp kh«ng nhÊt trÝ víi quyÕt ®Þnh cña ng­êi sö dông lao ®éng, Ban chÊp hµnh c«ng ®oµn c¬ së vµ ng­êi lao ®éng cã quyÒn yªu cÇu gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng theo tr×nh tù do ph¸p luËt quy ®Þnh. 3- Khi ®¬n ph­¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng, trõ tr­êng hîp quy ®Þnh t¹i ®iÓm b kho¶n 1 §iÒu nµy, ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i b¸o cho ng­êi lao ®éng biÕt tr­íc: a) Ýt nhÊt 45 ngµy ®èi víi hîp ®ång lao ®éng kh«ng x¸c ®Þnh thêi h¹n; b) Ýt nhÊt 30 ngµy ®èi víi hîp ®ång lao ®éng x¸c ®Þnh thêi h¹n tõ ®ñ 12 th¸ng ®Õn 36 th¸ng; c) Ýt nhÊt ba ngµy ®èi víi hîp ®ång lao ®éng theo mïa vô hoÆc theo mét c«ng viÖc nhÊt ®Þnh cã thêi h¹n d­íi 12 th¸ng." Điều 39 Người sử dụng lao động không được đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trong những trường hợp sau đây: 11
12. 1- Người lao động ốm đau hoặc bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp đang điều trị, điều dưỡng theo quyết định của thầy thuốc, trừ trường hợp quy định tại điểm c và điểm đ khoản 1 Điều 38 của Bộ luật này; 2- Người lao động đang nghỉ hàng năm, nghỉ về việc riêng và những trường hợp nghỉ khác được người sử dụng lao động cho phép; 3- Người lao động là nữ trong các trường hợp quy định tại khoản 3 Điều 111 của Bộ luật này. Điều 40 Mỗi bên có thể từ bỏ việc đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động trước khi hết thời hạn báo trước. Khi hết thời hạn báo trước, mỗi bên đều có quyền chấm dứt hợp đồng lao động. "§iÒu 41 1- Trong tr­êng hîp ng­êi sö dông lao ®éng ®¬n ph­¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng tr¸i ph¸p luËt th× ph¶i nhËn ng­êi lao ®éng trë l¹i lµm c«ng viÖc theo hîp ®ång ®· ký vµ ph¶i båi th­êng mét kho¶n tiÒn t­¬ng øng víi tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp l­¬ng (nÕu cã) trong nh÷ng ngµy ng­êi lao ®éng kh«ng ®­îc lµm viÖc céng víi Ýt nhÊt hai th¸ng tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp l­¬ng (nÕu cã). Trong tr­êng hîp ng­êi lao ®éng kh«ng muèn trë l¹i lµm viÖc, th× ngoµi kho¶n tiÒn ®­îc båi th­êng quy ®Þnh t¹i ®o¹n 1 kho¶n nµy, ng­êi lao ®éng cßn ®­îc trî cÊp theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 42 cña Bé luËt nµy. Trong tr­êng hîp ng­êi sö dông lao ®éng kh«ng muèn nhËn ng­êi lao ®éng trë l¹i lµm viÖc vµ ng­êi lao ®éng ®ång ý th× ngoµi kho¶n tiÒn båi th­êng quy ®Þnh t¹i ®o¹n 1 kho¶n nµy vµ trî cÊp quy ®Þnh t¹i §iÒu 42 cña Bé luËt nµy, hai bªn tháa thuËn vÒ kho¶n tiÒn båi th­êng thªm cho ng­êi lao ®éng ®Ó chÊm døt hîp ®ång lao ®éng. 2- Trong tr­êng hîp ng­êi lao ®éng ®¬n ph­¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng tr¸i ph¸p luËt th× kh«ng ®­îc trî cÊp th«i viÖc vµ ph¶i båi th­êng cho ng­êi sö dông lao ®éng nöa th¸ng tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp l­¬ng (nÕu cã). 3- Trong tr­êng hîp ng­êi lao ®éng ®¬n ph­¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng th× ph¶i båi th­êng chi phÝ ®µo t¹o (nÕu cã) theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. 4- Trong tr­êng hîp ®¬n ph­¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng, nÕu vi ph¹m quy ®Þnh vÒ thêi h¹n b¸o tr­íc, bªn vi ph¹m ph¶i båi th­êng cho bªn kia mét kho¶n tiÒn t­¬ng øng víi tiÒn l­¬ng cña ng­êi lao ®éng trong nh÷ng ngµy kh«ng b¸o tr­íc." Điều 42 1- Khi chấm dứt hợp đồng lao động đối với người lao động đã làm việc thường xuyên trong doanh nghiệp, cơ quan, tổ chức từ đủ 12 tháng trở lên, người sử dụng lao động có trách nhiệm trợ cấp thôi việc, cứ mỗi năm làm việc là nửa tháng lương, cộng với phụ cấp lương, nếu có. 2- Khi chấm dứt hợp đồng lao động theo quy định tại điểm a và điểm b khoản 1 Điều 85 của Bộ luật này, người lao động không được trợ cấp thôi việc. 12
13. Điều 43 Trong thời hạn bảy ngày, kể từ ngày chấm dứt hợp đồng lao động, hai bên có trách nhiệm thanh toán đầy đủ các khoản có liên quan đến quyền lợi của mỗi bên; trường hợp đặc biệt, có thể kéo dài nhưng không được quá 30 ngày. Trong trường hợp doanh nghiệp bị phá sản thì các khoản có liên quan đến quyền lợi của người lao động được thanh toán theo quy định của Luật phá sản doanh nghiệp. Người sử dụng lao động ghi lý do chấm dứt hợp đồng lao động vào sổ lao động và có trách nhiệm trả lại sổ cho người lao động. Ngoài các quy định trong sổ lao động, người sử dụng lao động không được nhận xét thêm điều gì trở ngại cho người lao động tìm việc làm mới. CHƯƠNG V THOẢ ƯỚC LAO ĐỘNG TẬP THỂ Điều 44 1- Thoả ước lao động tập thể (sau đây gọi tắt là thoả ước tập thể) là văn bản thoả thuận giữa tập thể lao động và người sử dụng lao động về các điều kiện lao động và sử dụng lao động, quyền lợi và nghĩa vụ của hai bên trong quan hệ lao động. Thoả ước tập thể do đại diện của tập thể lao động và người sử dụng lao động thương lượng và ký kết theo nguyên tắc tự nguyện, bình đẳng và công khai. 2- Nội dung thoả ước tập thể không được trái với các quy định của pháp luật lao động và pháp luật khác. Nhà nước khuyến khích việc ký kết thoả ước tập thể với những quy định có lợi hơn cho người lao động so với quy định của pháp luật lao động. Điều 45 "1- §¹i diÖn th­¬ng l­îng tho¶ ­íc tËp thÓ cña hai bªn gåm: a) Bªn tËp thÓ lao ®éng lµ Ban chÊp hµnh c«ng ®oµn c¬ së hoÆc Ban chÊp hµnh c«ng ®oµn l©m thêi; b) Bªn ng­êi sö dông lao ®éng lµ Gi¸m ®èc doanh nghiÖp hoÆc ng­êi ®­îc ñy quyÒn theo ®iÒu lÖ tæ chøc doanh nghiÖp hoÆc cã giÊy ñy quyÒn cña Gi¸m ®èc doanh nghiÖp. Sè l­îng ®¹i diÖn th­¬ng l­îng tho¶ ­íc tËp thÓ cña c¸c bªn do hai bªn tho¶ thuËn." 2- Đại diện ký kết của bên tập thể lao động là Chủ tịch Ban chấp hành công đoàn cơ sở hoặc người có giấy uỷ quyền của Ban chấp hành công đoàn. Đại diện ký kết của bên người sử dụng lao động là Giám đốc doanh nghiệp hoặc người có giấy uỷ quyền của Giám đốc doanh nghiệp. 3- Việc ký kết thoả ước tập thể chỉ được tiến hành khi có trên 50% số người của tập thể lao động trong doanh nghiệp tán thành nội dung thoả ước đã thương lượng. 13
14. Điều 46 1- Mỗi bên đều có quyền đề xuất yêu cầu ký kết và nội dung thoả ước tập thể. Khi nhận được yêu cầu, bên nhận yêu cầu phải chấp nhận việc thương lượng và phải thoả thuận thời gian bắt đầu thương lượng chậm nhất 20 ngày, kể từ ngày nhận được yêu cầu. 2- Nội dung chủ yếu của thoả ước tập thể gồm những cam kết về việc làm và bảo đảm việc làm; thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi; tiền lương, tiền thưởng, phụ cấp lương; định mức lao động; an toàn lao động, vệ sinh lao động và bảo hiểm xã hội đối với người lao động. "§iÒu 47 1- Tho¶ ­íc tËp thÓ ®· ký kÕt ph¶i lµm thµnh bèn b¶n, trong ®ã: a) Mét b¶n do ng­êi sö dông lao ®éng gi÷; b) Mét b¶n do Ban chÊp hµnh c«ng ®oµn c¬ së gi÷; c) Mét b¶n do Ban chÊp hµnh c«ng ®oµn c¬ së göi c«ng ®oµn cÊp trªn; d) Mét b¶n do ng­êi sö dông lao ®éng göi ®¨ng ký t¹i c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng n¬i ®Æt trô së chÝnh cña doanh nghiÖp chËm nhÊt lµ 10 ngµy, kÓ tõ ngµy ký. 2- Tho¶ ­íc tËp thÓ cã hiÖu lùc tõ ngµy hai bªn tho¶ thuËn ghi trong tho¶ ­íc, tr­êng hîp hai bªn kh«ng tho¶ thuËn th× tho¶ ­íc cã hiÖu lùc kÓ tõ ngµy ký." "§iÒu 48 1- Tho¶ ­íc tËp thÓ bÞ coi lµ v« hiÖu tõng phÇn khi mét hoÆc mét sè ®iÒu kho¶n trong tho¶ ­íc tr¸i víi quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 2- Tho¶ ­íc thuéc mét trong c¸c tr­êng hîp sau ®©y bÞ coi lµ v« hiÖu toµn bé: a) Toµn bé néi dung tho¶ ­íc tr¸i ph¸p luËt; b) Ng­êi ký kÕt tho¶ ­íc kh«ng ®óng thÈm quyÒn; c) Kh«ng tiÕn hµnh theo ®óng tr×nh tù ký kÕt. 3- C¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng cã quyÒn tuyªn bè tho¶ ­íc tËp thÓ v« hiÖu tõng phÇn hoÆc v« hiÖu toµn bé theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 vµ kho¶n 2 §iÒu nµy. §èi víi c¸c tho¶ ­íc tËp thÓ trong c¸c tr­êng hîp quy ®Þnh t¹i ®iÓm b vµ ®iÓm c kho¶n 2 §iÒu nµy, nÕu néi dung ®· ký kÕt cã lîi cho ng­êi lao ®éng th× c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng h­íng dÉn ®Ó c¸c bªn lµm l¹i cho ®óng quy ®Þnh trong thêi h¹n 10 ngµy, kÓ tõ ngµy nhËn ®­îc h­íng dÉn; nÕu kh«ng lµm l¹i th× bÞ tuyªn bè v« hiÖu. QuyÒn, nghÜa vô vµ lîi Ých cña c¸c bªn ghi trong tho¶ ­íc bÞ tuyªn bè v« hiÖu ®­îc gi¶i quyÕt theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt." Điều 49 14
15. 1- Khi thoả ước tập thể đã có hiệu lực, người sử dụng lao động phải thông báo cho mọi người lao động trong doanh nghiệp biết. Mọi người trong doanh nghiệp, kể cả người vào làm việc sau ngày ký kết đều có trách nhiệm thực hiện đầy đủ thoả ước tập thể. 2- Trong trường hợp quyền lợi của người lao động đã thoả thuận trong hợp đồng lao động thấp hơn so với thoả ước tập thể, thì phải thực hiện những điều khoản tương ứng của thoả ước tập thể. Mọi quy định về lao động trong doanh nghiệp phải được sửa đổi cho phù hợp với thoả ước tập thể. 3- Khi một bên cho rằng bên kia thi hành không đầy đủ hoặc vi phạm thoả ước tập thể, thì có quyền yêu cầu thi hành đúng thoả ước và hai bên phải cùng nhau xem xét giải quyết; nếu không giải quyết được, mỗi bên đều có quyền yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động tập thể theo trình tự do pháp luật quy định. Điều 50 Thoả ước tập thể được ký kết với thời hạn từ một năm đến ba năm. Đối với doanh nghiệp lần đầu tiên ký kết thoả ước tập thể, thì có thể ký kết với thời hạn dưới một năm. Chỉ sau ba tháng thực hiện, kể từ ngày có hiệu lực đối với thoả ước tập thể thời hạn dưới một năm và sau sáu tháng đối với thoả ước tập thể thời hạn từ một năm đến ba năm, các bên mới có quyền yêu cầu sửa đổi, bổ sung thoả ước. Việc sửa đổi, bổ sung được tiến hành theo trình tự như ký kết thoả ước tập thể. Điều 51 Trước khi thoả ước tập thể hết hạn, hai bên có thể thương lượng để kéo dài thời hạn thoả ước tập thể hoặc ký kết thoả ước tập thể mới. Khi thoả ước tập thể hết hạn mà hai bên vẫn tiếp tục thương lượng, thì thoả ước tập thể vẫn có hiệu lực. Nếu quá ba tháng, kể từ ngày thoả ước tập thể hết hạn mà thương lượng không đi đến kết quả, thì thoả ước tập thể đương nhiên hết hiệu lực. Điều 52 "1- Trong tr­êng hîp s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia, t¸ch doanh nghiÖp, chuyÓn quyÒn së h÷u, quyÒn qu¶n lý, quyÒn sö dông tµi s¶n cña doanh nghiÖp th× ng­êi sö dông lao ®éng vµ Ban chÊp hµnh c«ng ®oµn c¬ së c¨n cø vµo ph­¬ng ¸n sö dông lao ®éng ®Ó xem xÐt viÖc tiÕp tôc thùc hiÖn, söa ®æi, bæ sung hoÆc ký tho¶ ­íc tËp thÓ míi." 2- Trong trường hợp thoả ước tập thể hết hiệu lực do doanh nghiệp chấm dứt hoạt động, thì quyền lợi của người lao động được giải quyết theo Điều 66 của Bộ luật này. Điều 53 Người sử dụng lao động chịu mọi chi phí cho việc thương lượng, ký kết, đăng ký, sửa đổi, bổ sung, công bố thoả ước tập thể. Các đại diện tập thể lao động là người lao động do doanh nghiệp trả lương, thì vẫn được trả lương trong thời gian tham gia thương lượng, ký kết thoả ước tập thể. 15
16. Điều 54 Những quy định tại Chương này được áp dụng cho việc thương lượng và ký kết thoả ước tập thể ngành. CHƯƠNG VI TIỀN LƯƠNG Điều 55 Tiền lương của người lao động do hai bên thoả thuận trong hợp đồng lao động và được trả theo năng suất lao động, chất lượng và hiệu quả công việc. Mức lương của người lao động không được thấp hơn mức lương tối thiểu do Nhà nước quy định. Điều 56 Mức lương tối thiểu được ấn định theo giá sinh hoạt, bảo đảm cho người lao động làm công việc giản đơn nhất trong điều kiện lao động bình thường bù đắp sức lao động giản đơn và một phần tích luỹ tái sản xuất sức lao động mở rộng và được dùng làm căn cứ để tính các mức lương cho các loại lao động khác. Chính phủ quyết định và công bố mức lương tối thiểu chung, mức lương tối thiểu vùng, mức lương tối thiểu ngành cho từng thời kỳ sau khi lấy ý kiến Tổng liên đoàn lao động Việt Nam và đại diện của người sử dụng lao động. Khi chỉ số giá sinh hoạt tăng lên làm cho tiền lương thực tế của người lao động bị giảm sút, thì Chính phủ điều chỉnh mức lương tối thiểu để bảo đảm tiền lương thực tế. "§iÒu 57 Sau khi tham kh¶o ý kiÕn cña Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam vµ ®¹i diÖn cña ng­êi sö dông lao ®éng, ChÝnh phñ quy ®Þnh c¸c nguyªn t¾c x©y dùng thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng vµ ®Þnh møc lao ®éng ®Ó ng­êi sö dông lao ®éng x©y dùng vµ ¸p dông phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, kinh doanh cña doanh nghiÖp; quy ®Þnh thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc. Khi x©y dùng thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng, ®Þnh møc lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i tham kh¶o ý kiÕn Ban chÊp hµnh c«ng ®oµn c¬ së; thang l­¬ng, b¶ng l­¬ng ph¶i ®­îc ®¨ng ký víi c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng n¬i ®Æt trô së chÝnh cña ng­êi sö dông lao ®éng vµ c«ng bè c«ng khai trong doanh nghiÖp." Điều 58 1- Người sử dụng lao động có quyền chọn các hình thức trả lương theo thời gian (giờ, ngày, tuần, tháng), theo sản phẩm, theo khoán nhưng phải duy trì hình thức trả lương đã chọn trong một thời gian nhất định và phải thông báo cho người lao động biết. 16
17. 2- Người lao động hưởng lương giờ, ngày, tuần được trả lương sau giờ, ngày, tuần làm việc ấy hoặc được trả gộp do hai bên thoả thuận, nhưng ít nhất 15 ngày phải được trả gộp một lần. 3- Người lao động hưởng lương tháng được trả lương cả tháng một lần hoặc nửa tháng một lần. 4- Người lao động hưởng lương theo sản phẩm, theo khoán, được trả lương theo thoả thuận của hai bên; nếu công việc phải làm trong nhiều tháng thì hàng tháng được tạm ứng lương theo khối lượng công việc đã làm trong tháng. Điều 59 1- Người lao động được trả lương trực tiếp, đầy đủ, đúng thời hạn và tại nơi làm việc. Trong trường hợp đặc biệt phải trả lương chậm, thì không được chậm quá một tháng và người sử dụng lao động phải đền bù cho người lao động một khoản tiền ít nhất bằng lãi suất tiền gửi tiết kiệm do Ngân hàng Nhà nước công bố tại thời điểm trả lương. 2- Lương được trả bằng tiền mặt. Việc trả lương một phần bằng séc hoặc ngân phiếu do Nhà nước phát hành, do hai bên thoả thuận với điều kiện không gây thiệt hại, phiền hà cho người lao động. Điều 60 1- Người lao động có quyền được biết lý do mọi khoản khấu trừ vào tiền lương của mình. Trước khi khấu trừ tiền lương của người lao động, người sử dụng lao động phải thảo luận với Ban chấp hành công đoàn cơ sở; trường hợp khấu trừ thì cũng không được khấu trừ quá 30% tiền lương hàng tháng. 2- Người sử dụng lao động không được áp dụng việc xử phạt bằng hình thức cúp lương của người lao động. "§iÒu 61 1- Ng­êi lao ®éng lµm thªm giê ®­îc tr¶ l­¬ng theo ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng hoÆc tiÒn l­¬ng cña c«ng viÖc ®ang lµm nh­ sau: a) Vµo ngµy th­êng, Ýt nhÊt b»ng 150%; b) Vµo ngµy nghØ hµng tuÇn, Ýt nhÊt b»ng 200%; c) Vµo ngµy lÔ, ngµy nghØ cã h­ëng l­¬ng, Ýt nhÊt b»ng 300%. NÕu lµm thªm giê vµo ban ®ªm th× cßn ®­îc tr¶ thªm theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 2 §iÒu nµy. NÕu ng­êi lao ®éng ®­îc nghØ bï nh÷ng giê lµm thªm, th× ng­êi sö dông lao ®éng chØ ph¶i tr¶ phÇn tiÒn chªnh lÖch so víi tiÒn l­¬ng tÝnh theo ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng hoÆc tiÒn l­¬ng cña c«ng viÖc ®ang lµm cña ngµy lµm viÖc b×nh th­êng. 2- Ng­êi lao ®éng lµm viÖc vµo ban ®ªm quy ®Þnh t¹i §iÒu 70 cña Bé luËt nµy, th× ®­îc tr¶ thªm Ýt nhÊt b»ng 30% tiÒn l­¬ng tÝnh theo ®¬n gi¸ tiÒn l­¬ng hoÆc tiÒn l­¬ng cña c«ng viÖc ®ang lµm vµo ban ngµy." 17
18. Điều 62 Trong trường hợp phải ngừng việc, người lao động được trả lương như sau: 1- Nếu do lỗi của người sử dụng lao động, thì người lao động được trả đủ tiền lương; 2- Nếu do lỗi của người lao động thì người đó không được trả lương; những người lao động khác trong cùng đơn vị phải ngừng việc được trả lương theo mức do hai bên thoả thuận nhưng không được thấp hơn mức lương tối thiểu; 3- Nếu vì sự cố về điện, nước mà không do lỗi của người sử dụng lao động hoặc vì những nguyên nhân bất khả kháng, thì tiền lương do hai bên thoả thuận, nhưng không được thấp hơn mức lương tối thiểu. Điều 63 Các chế độ phụ cấp, tiền thưởng, nâng bậc lương, các chế độ khuyến khích khác có thể được thoả thuận trong hợp đồng lao động, thoả ước tập thể hoặc quy định trong quy chế của doanh nghiệp. "§iÒu 64 C¨n cø vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt, kinh doanh hµng n¨m cña doanh nghiÖp vµ møc ®é hoµn thµnh c«ng viÖc cña ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng th­ëng cho ng­êi lao ®éng lµm viÖc t¹i doanh nghiÖp. Quy chÕ th­ëng do ng­êi sö dông lao ®éng quyÕt ®Þnh sau khi tham kh¶o ý kiÕn Ban chÊp hµnh c«ng ®oµn c¬ së." Điều 65 1- Nơi nào sử dụng người cai thầu hoặc người có vai trò trung gian tương tự thì người sử dụng lao động là chủ chính phải có danh sách và địa chỉ của những người ấy kèm theo danh sách những người lao động làm việc với họ và phải bảo đảm việc họ tuân theo quy định của pháp luật về trả công lao động, an toàn lao động và vệ sinh lao động. 2- Nếu người cai thầu hoặc người có vai trò trung gian tương tự trả thiếu hoặc không trả lương và không bảo đảm các quyền lợi khác cho người lao động, thì người sử dụng lao động là chủ chính phải chịu trách nhiệm trả lương và bảo đảm các quyền lợi đó cho người lao động. Trong trường hợp này, người sử dụng lao động là chủ chính có quyền yêu cầu người cai thầu hoặc người có vai trò trung gian tương tự đền bù hoặc yêu cầu cơ quan Nhà nước có thẩm quyền giải quyết tranh chấp theo quy định của pháp luật. "§iÒu 66 Trong tr­êng hîp s¸p nhËp, hîp nhÊt, chia, t¸ch doanh nghiÖp, chuyÓn quyÒn së h÷u, quyÒn qu¶n lý hoÆc quyÒn sö dông tµi s¶n cña doanh nghiÖp th× ng­êi sö dông lao ®éng kÕ tiÕp ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm tr¶ l­¬ng vµ c¸c quyÒn lîi kh¸c cho ng­êi lao ®éng tõ doanh nghiÖp cò chuyÓn sang. Trong tr­êng hîp doanh nghiÖp bÞ ph¸ s¶n th× tiÒn 18
19. l­¬ng, trî cÊp th«i viÖc, b¶o hiÓm x· héi vµ c¸c quyÒn lîi kh¸c cña ng­êi lao ®éng theo tho¶ ­íc tËp thÓ vµ hîp ®ång lao ®éng ®· ký kÕt lµ kho¶n nî tr­íc hÕt trong thø tù ­u tiªn thanh to¸n." Điều 67 1- Khi bản thân hoặc gia đình gặp khó khăn, người lao động được tạm ứng tiền lương theo điều kiện do hai bên thoả thuận. 2- Người sử dụng lao động tạm ứng tiền lương cho người lao động phải tạm thời nghỉ việc để làm các nghĩa vụ công dân. 3- Việc tạm ứng tiền lương cho người lao động bị tạm giữ, tạm giam theo quy định của Chính phủ. CHƯƠNG VII THỜI GIỜ LÀM VIỆC, THỜI GIỜ NGHỈ NGƠI MỤC I THỜI GIỜ LÀM VIỆC Điều 68 1- Thời giờ làm việc không quá 8 giờ trong một ngày hoặc 48 giờ trong một tuần. Người sử dụng lao động có quyền quy định thời giờ làm việc theo ngày hoặc tuần, nhưng phải thông báo trước cho người lao động biết. 2- Thời giờ làm việc hàng ngày được rút ngắn từ một đến hai giờ đối với những người làm các công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm theo danh mục do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và Bộ Y tế ban hành. "§iÒu 69 Ng­êi sö dông lao ®éng vµ ng­êi lao ®éng cã thÓ tho¶ thuËn lµm thªm giê, nh­ng kh«ng qu¸ bèn giê trong mét ngµy, 200 giê trong mét n¨m, trõ mét sè tr­êng hîp ®Æc biÖt ®­îc lµm thªm kh«ng ®­îc qu¸ 300 giê trong mét n¨m do ChÝnh phñ quy ®Þnh, sau khi tham kh¶o ý kiÕn cña Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam vµ ®¹i diÖn cña ng­êi sö dông lao ®éng." Điều 70 Thời giờ làm việc ban đêm tính từ 22 giờ đến 6 giờ hoặc từ 21 giờ đến 5 giờ, tuỳ theo vùng khí hậu do Chính phủ quy định. MỤC II THỜI GIỜ NGHỈ NGƠI Điều 71 19
20. 1- Người lao động làm việc 8 giờ liên tục thì được nghỉ ít nhất nửa giờ, tính vào giờ làm việc. 2- Người làm ca đêm được nghỉ giữa ca ít nhất 45 phút, tính vào giờ làm việc. 3- Người lao động làm việc theo ca được nghỉ ít nhất 12 giờ trước khi chuyển sang ca khác. Điều 72 1- Mỗi tuần người lao động được nghỉ ít nhất một ngày (24 giờ liên tục). 2- Người sử dụng lao động có thể sắp xếp ngày nghỉ hàng tuần vào chủ nhật hoặc vào một ngày cố định khác trong tuần. 3- Trong trường hợp đặc biệt do chu kỳ lao động không thể nghỉ hàng tuần thì người sử dụng lao động phải bảo đảm cho người lao động được nghỉ tính bình quân một tháng ít nhất là bốn ngày. “Điều 73 Người lao động được nghỉ làm việc, hưởng nguyên lương những ngày lễ sau đây: - Tết dương lịch: một ngày (ngày 1 tháng 1 dương lịch). - Tết âm lịch: bốn ngày (một ngày cuối năm và ba ngày đầu năm âm lịch). - Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương: một ngày (ngày 10 tháng 3 âm lịch). - Ngày Chiến thắng: một ngày (ngày 30 tháng 4 dương lịch). - Ngày Quốc tế lao động: một ngày (ngày 1 tháng 5 dương lịch). - Ngày Quốc khánh: một ngày (ngày 2 tháng 9 dương lịch). Nếu những ngày nghỉ nói trên trùng vào ngày nghỉ hàng tuần thì người lao động được nghỉ bù vào ngày tiếp theo.” Điều 74 1- Người lao động có 12 tháng làm việc tại một doanh nghiệp hoặc với một người sử dụng lao động thì được nghỉ hàng năm, hưởng nguyên lương theo quy định sau đây: a) 12 ngày làm việc, đối với người làm công việc trong điều kiện bình thường; b) 14 ngày làm việc, đối với người làm công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm hoặc làm việc ở những nơi có điều kiện sinh sống khắc nghiệt và đối với người dưới 18 tuổi; c) 16 ngày làm việc, đối với người làm công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm; người làm công việc nặng nhọc, độc hại, nguy hiểm ở những nơi có điều kiện sinh sống khắc nghiệt. 2- Thời gian đi đường ngoài ngày nghỉ hàng năm do Chính phủ quy định. Điều 75 20
21. Số ngày nghỉ hàng năm được tăng thêm theo thâm niên làm việc tại một doanh nghiệp hoặc với một người sử dụng lao động, cứ năm năm được nghỉ thêm một ngày. Điều 76 1- Người sử dụng lao động có quyền quy định lịch nghỉ hàng năm sau khi tham khảo ý kiến của Ban chấp hành công đoàn cơ sở và phải thông báo trước cho mọi người trong doanh nghiệp. 2- Người lao động có thể thoả thuận với người sử dụng lao động để nghỉ hàng năm thành nhiều lần. Người làm việc ở nơi xa xôi hẻo lánh, nếu có yêu cầu, được gộp số ngày nghỉ của hai năm để nghỉ một lần; nếu nghỉ gộp ba năm một lần thì phải được người sử dụng lao động đồng ý. 3- Người lao động do thôi việc hoặc vì các lý do khác mà chưa nghỉ hàng năm hoặc chưa nghỉ hết số ngày nghỉ hàng năm, thì được trả lương những ngày chưa nghỉ. Điều 77 1- Khi nghỉ hàng năm, người lao động được ứng trước một khoản tiền ít nhất bằng tiền lương của những ngày nghỉ. Tiền tàu xe và tiền lương của người lao động trong những ngày đi đường do hai bên thoả thuận. 2- Người lao động có dưới 12 tháng làm việc thì thời gian nghỉ hàng năm được tính theo tỷ lệ tương ứng với số thời gian làm việc và có thể được thanh toán bằng tiền. MỤC III NGHỈ VỀ VIỆC RIÊNG, NGHỈ KHÔNG HƯỞNG LƯƠNG Điều 78 Người lao động được nghỉ về việc riêng mà vẫn hưởng nguyên lương trong những trường hợp sau đây: 1- Kết hôn, nghỉ ba ngày; 2- Con kết hôn, nghỉ một ngày; 3- Bố mẹ (cả bên chồng và bên vợ) chết, vợ hoặc chồng chết, con chết, nghỉ ba ngày. Điều 79 Người lao động có thể thoả thuận với người sử dụng lao động để nghỉ không hưởng lương. 21
22. MỤC IV THỜI GIỜ LÀM VIỆC VÀ THỜI GIỜ NGHỈ NGƠI ĐỐI VỚI NGƯỜI LÀM CÁC CÔNG VIỆC CÓ TÍNH CHẤT ĐẶC BIỆT Điều 80 Thời giờ làm việc và thời giờ nghỉ ngơi của những người làm việc trên biển, trong hầm mỏ và làm các công việc có tính chất đặc biệt khác do Chính phủ quy định. Điều 81 Thời giờ làm việc và thời giờ nghỉ ngơi của những người làm hợp đồng không trọn ngày, không trọn tuần, làm khoán do người lao động và người sử dụng lao động thoả thuận. CHƯƠNG VIII KỶ LUẬT LAO ĐỘNG, TRÁCH NHIỆM VẬT CHẤT Điều 82 1- Kỷ luật lao động là những quy định về việc tuân theo thời gian, công nghệ và điều hành sản xuất, kinh doanh thể hiện trong nội quy lao động. Nội quy lao động không được trái với pháp luật lao động và pháp luật khác. Doanh nghiệp sử dụng từ 10 người lao động trở lên phải có nội quy lao động bằng văn bản. 2- Trước khi ban hành nội quy lao động, người sử dụng lao động phải tham khảo ý kiến của Ban chấp hành công đoàn cơ sở trong doanh nghiệp. 3- Người sử dụng lao động phải đăng ký bản nội quy lao động tại cơ quan lao động cấp tỉnh. Nội quy lao động có hiệu lực, kể từ ngày được đăng ký. Chậm nhất là 10 ngày, kể từ ngày nhận được bản nội quy lao động, cơ quan quản lý nhà nước về lao động tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương phải thông báo việc đăng ký. Nếu hết thời hạn trên mà không có thông báo, thì bản nội quy lao động đương nhiên có hiệu lực. Điều 83 1- Nội quy lao động phải có những nội dung chủ yếu sau đây: a) Thời giờ làm việc và thời giờ nghỉ ngơi; b) Trật tự trong doanh nghiệp; c) An toàn lao động, vệ sinh lao động ở nơi làm việc; d) Việc bảo vệ tài sản và bí mật công nghệ, kinh doanh của doanh nghiệp; đ) Các hành vi vi phạm kỷ luật lao động, các hình thức xử lý kỷ luật lao động và trách nhiệm vật chất. 2- Nội quy lao động phải được thông báo đến từng người và những điểm chính phải được niêm yết ở những nơi cần thiết trong doanh nghiệp. Điều 84 22
23. "1- Ng­êi vi ph¹m kû luËt lao ®éng, tuú theo møc ®é ph¹m lçi, bÞ xö lý theo mét trong nh÷ng h×nh thøc sau ®©y: a) KhiÓn tr¸ch; b) KÐo dµi thêi h¹n n©ng l­¬ng kh«ng qu¸ s¸u th¸ng hoÆc chuyÓn lµm c«ng viÖc kh¸c cã møc l­¬ng thÊp h¬n trong thêi h¹n tèi ®a lµ s¸u th¸ng hoÆc c¸ch chøc; c) Sa th¶i." 2- Không được áp dụng nhiều hình thức xử lý kỷ luật lao động đối với một hành vi vi phạm kỷ luật lao động. "§iÒu 85 1- H×nh thøc xö lý kû luËt sa th¶i chØ ®­îc ¸p dông trong nh÷ng tr­êng hîp sau ®©y: a) Ng­êi lao ®éng cã hµnh vi trém c¾p, tham «, tiÕt lé bÝ mËt c«ng nghÖ, kinh doanh hoÆc cã hµnh vi kh¸c g©y thiÖt h¹i nghiªm träng vÒ tµi s¶n, lîi Ých cña doanh nghiÖp; b) Ng­êi lao ®éng bÞ xö lý kû luËt kÐo dµi thêi h¹n n©ng l­¬ng, chuyÓn lµm c«ng viÖc kh¸c mµ t¸i ph¹m trong thêi gian ch­a xo¸ kû luËt hoÆc bÞ xö lý kû luËt c¸ch chøc mµ t¸i ph¹m; c) Ng­êi lao ®éng tù ý bá viÖc n¨m ngµy céng dån trong mét th¸ng hoÆc 20 ngµy céng dån trong mét n¨m mµ kh«ng cã lý do chÝnh ®¸ng. 2- Sau khi sa th¶i ng­êi lao ®éng, ng­êi sö dông lao ®éng ph¶i b¸o cho c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng biÕt." Điều 86 Thời hiệu để xử lý vi phạm kỷ luật lao động tối đa là ba tháng, kể từ ngày xảy ra vi phạm, trường hợp đặc biệt cũng không được quá sáu tháng. Điều 87 1- Khi tiến hành việc xử lý vi phạm kỷ luật lao động, người sử dụng lao động phải chứng minh được lỗi của người lao động. 2- Người lao động có quyền tự bào chữa hoặc nhờ luật sư, bào chữa viên nhân dân hoặc người khác bào chữa. 3- Khi xem xét xử lý kỷ luật lao động phải có mặt đương sự và phải có sự tham gia của đại diện Ban chấp hành công đoàn cơ sở trong doanh nghiệp. 4- Việc xem xét xử lý kỷ luật lao động phải được ghi thành biên bản. "§iÒu 88 1- Ng­êi bÞ khiÓn tr¸ch sau ba th¸ng vµ ng­êi bÞ xö lý kû luËt kÐo dµi thêi h¹n n©ng l­¬ng hoÆc chuyÓn lµm c«ng viÖc kh¸c sau s¸u th¸ng, kÓ tõ ngµy bÞ xö lý, nÕu kh«ng t¸i ph¹m th× ®­¬ng nhiªn ®­îc xo¸ kû luËt. 23
24. 2- Ng­êi bÞ xö lý kû luËt kÐo dµi thêi h¹n n©ng l­¬ng hoÆc chuyÓn lµm c«ng viÖc kh¸c sau khi chÊp hµnh ®­îc mét nöa thêi h¹n, nÕu söa ch÷a tiÕn bé, th× ®­îc ng­êi sö dông lao ®éng xÐt gi¶m thêi h¹n." Điều 89 Người lao động làm hư hỏng dụng cụ, thiết bị hoặc có hành vi khác gây thiệt hại cho tài sản của doanh nghiệp thì phải bồi thường theo quy định của pháp luật về thiệt hại đã gây ra. Nếu gây thiệt hại không nghiêm trọng do sơ suất, thì phải bồi thường nhiều nhất ba tháng lương và bị khấu trừ dần vào lương theo quy định tại Điều 60 của Bộ luật này. Điều 90 Người lao động làm mất dụng cụ, thiết bị, làm mất các tài sản khác do doanh nghiệp giao hoặc tiêu hao vật tư quá định mức cho phép thì tuỳ trường hợp phải bồi thường thiệt hại một phần hay toàn bộ theo thời giá thị trường; trong trường hợp có hợp đồng trách nhiệm thì phải bồi thường theo hợp đồng trách nhiệm; trong trường hợp bất khả kháng thì không phải bồi thường. Điều 91 Trình tự, thủ tục xử lý việc bồi thường thiệt hại quy định tại Điều 89 và Điều 90 được áp dụng như quy định tại Điều 86 và Điều 87 của Bộ luật này. Điều 92 1- Người sử dụng lao động có quyền tạm đình chỉ công việc của người lao động khi vụ việc vi phạm có những tình tiết phức tạp, nếu xét thấy để người lao động tiếp tục làm việc sẽ gây khó khăn cho việc xác minh, sau khi tham khảo ý kiến của Ban chấp hành công đoàn cơ sở. 2- Thời hạn tạm đình chỉ công việc không được quá 15 ngày, trường hợp đặc biệt cũng không được quá ba tháng. Trong thời gian đó, người lao động được tạm ứng 50% tiền lương trước khi bị đình chỉ công việc. Hết thời hạn tạm đình chỉ công việc, người lao động phải được tiếp tục làm việc. 3- Nếu có lỗi mà bị xử lý kỷ luật lao động, người lao động cũng không phải trả lại số tiền đã tạm ứng. 4- Nếu người lao động không có lỗi thì người sử dụng lao động phải trả đủ tiền lương và phụ cấp lương trong thời gian tạm đình chỉ công việc. Điều 93 Người bị xử lý kỷ luật lao động, bị tạm đình chỉ công việc hoặc phải bồi thường theo chế độ trách nhiệm vật chất nếu thấy không thoả đáng, có quyền khiếu nại với người sử dụng lao động, với cơ quan có thẩm quyền hoặc yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động theo trình tự do pháp luật quy định. Điều 94 24
25. Khi cơ quan có thẩm quyền kết luận về quyết định xử lý của người sử dụng lao động là sai, thì người sử dụng lao động phải huỷ bỏ quyết định đó, xin lỗi công khai, khôi phục danh dự và mọi quyền lợi vật chất cho người lao động. CHƯƠNG IX AN TOÀN LAO ĐỘNG, VỆ SINH LAO ĐỘNG Điều 95 1- Người sử dụng lao động có trách nhiệm trang bị đầy đủ phương tiện bảo hộ lao động, bảo đảm an toàn lao động, vệ sinh lao động và cải thiện điều kiện lao động cho người lao động. Người lao động phải tuân thủ các quy định về an toàn lao động, vệ sinh lao động và nội quy lao động của doanh nghiệp. Mọi tổ chức và cá nhân có liên quan đến lao động, sản xuất phải tuân theo pháp luật về an toàn lao động, vệ sinh lao động và về bảo vệ môi trường. 2- Chính phủ lập chương trình quốc gia về bảo hộ lao động, an toàn lao động, vệ sinh lao động, đưa vào kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách của Nhà nước; đầu tư nghiên cứu khoa học, hỗ trợ phát triển các cơ sở sản xuất dụng cụ, thiết bị an toàn lao động, vệ sinh lao động, phương tiện bảo vệ cá nhân; ban hành hệ thống tiêu chuẩn, quy trình, quy phạm về an toàn lao động, vệ sinh lao động. 3- Tổng liên đoàn lao động Việt Nam tham gia với Chính phủ trong việc xây dựng chương trình quốc gia về bảo hộ lao động, an toàn lao động, vệ sinh lao động, xây dựng chương trình nghiên cứu khoa học và xây dựng pháp luật về bảo hộ lao động, an toàn lao động, vệ sinh lao động. Điều 96 1- Việc xây dựng mới hoặc mở rộng, cải tạo cơ sở để sản xuất, sử dụng, bảo quản, lưu giữ và tàng trữ các loại máy, thiết bị, vật tư, các chất có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động, vệ sinh lao động, phải có luận chứng về các biện pháp bảo đảm an toàn lao động, vệ sinh lao động đối với nơi làm việc của người lao động và môi trường xung quanh theo quy định của pháp luật. Danh mục các loại máy, thiết bị, vật tư, các chất có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động, vệ sinh lao động do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và Bộ Y tế ban hành. "2- ViÖc s¶n xuÊt, sö dông, b¶o qu¶n, vËn chuyÓn c¸c lo¹i m¸y, thiÕt bÞ, vËt t­, n¨ng l­îng, ®iÖn, ho¸ chÊt, thuèc b¶o vÖ thùc vËt, viÖc thay ®æi c«ng nghÖ, nhËp khÈu c«ng nghÖ míi ph¶i ®­îc thùc hiÖn theo tiªu chuÈn an toµn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng. C¸c lo¹i m¸y, thiÕt bÞ, vËt t­, c¸c chÊt cã yªu cÇu nghiªm ngÆt vÒ an toµn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng ph¶i ®­îc ®¨ng ký vµ kiÓm ®Þnh theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ." Điều 97 Người sử dụng lao động phải bảo đảm nơi làm việc đạt tiêu chuẩn về không gian, độ thoáng, độ sáng, đạt tiêu chuẩn vệ sinh cho phép về bụi, hơi, khí độc, phóng 25
26. xạ, điện từ trường, nóng, ẩm, ồn, rung và các yếu tố có hại khác. Các yếu tố đó phải được định kỳ kiểm tra đo lường. Điều 98 1- Người sử dụng lao động phải định kỳ kiểm tra, tu sửa máy, thiết bị, nhà xưởng, kho tàng theo tiêu chuẩn an toàn lao động, vệ sinh lao động. 2- Người sử dụng lao động phải có đủ các phương tiện che chắn các bộ phận dễ gây nguy hiểm của máy, thiết bị trong doanh nghiệp; nơi làm việc, nơi đặt máy, thiết bị, nơi có yếu tố nguy hiểm, độc hại trong doanh nghiệp, phải bố trí đề phòng sự cố, có bảng chỉ dẫn về an toàn lao động, vệ sinh lao động đặt ở vị trí mà mọi người dễ thấy, dễ đọc. Điều 99 1- Trong trường hợp nơi làm việc, máy, thiết bị có nguy cơ gây tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, người sử dụng lao động phải thực hiện ngay những biện pháp khắc phục hoặc phải ra lệnh ngừng hoạt động tại nơi làm việc và đối với máy, thiết bị đó cho tới khi nguy cơ được khắc phục. 2- Người lao động có quyền từ chối làm công việc hoặc rời bỏ nơi làm việc khi thấy rõ có nguy cơ xảy ra tai nạn lao động đe doạ nghiêm trọng tính mạng hoặc sức khoẻ của mình và phải báo ngay với người phụ trách trực tiếp. Người sử dụng lao động không được buộc người lao động tiếp tục làm công việc đó hoặc trở lại nơi làm việc đó nếu nguy cơ chưa được khắc phục. Điều 100 Nơi làm việc có yếu tố nguy hiểm, độc hại, dễ gây tai nạn lao động phải được người sử dụng lao động trang bị phương tiện kỹ thuật, y tế và trang bị bảo hộ lao động thích hợp để bảo đảm ứng cứu kịp thời khi xảy ra sự cố, tai nạn lao động. Điều 101 Người lao động làm công việc có yếu tố nguy hiểm, độc hại phải được cấp đầy đủ phương tiện bảo vệ cá nhân. Người sử dụng lao động phải bảo đảm các phương tiện bảo vệ cá nhân đạt tiêu chuẩn chất lượng và quy cách theo quy định của pháp luật. Điều 102 Khi tuyển dụng và sắp xếp lao động, người sử dụng lao động phải căn cứ vào tiêu chuẩn sức khoẻ quy định cho từng loại việc, tổ chức huấn luyện, hướng dẫn, thông báo cho người lao động về những quy định, biện pháp làm việc an toàn, vệ sinh và những khả năng tai nạn cần đề phòng trong công việc của từng người lao động. Người lao động phải được khám sức khoẻ khi tuyển dụng và khám sức khoẻ định kỳ theo chế độ quy định. Chi phí khám sức khoẻ cho người lao động do người sử dụng lao động chịu. Điều 103 Doanh nghiệp có trách nhiệm tổ chức chăm lo sức khoẻ cho người lao động và phải kịp thời sơ cứu, cấp cứu cho người lao động khi cần thiết. 26
27. Điều 104 Người làm việc trong điều kiện có yếu tố nguy hiểm, độc hại được bồi dưỡng bằng hiện vật, hưởng chế độ ưu đãi về thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi theo quy định của pháp luật. Người làm việc ở nơi có yếu tố gây nhiễm độc, nhiễm trùng, khi hết giờ làm việc phải được người sử dụng lao động bảo đảm các biện pháp khử độc, khử trùng, vệ sinh cá nhân. Điều 105 Tai nạn lao động là tai nạn gây tổn thương cho bất kỳ bộ phận, chức năng nào của cơ thể người lao động hoặc gây tử vong, xảy ra trong quá trình lao động, gắn liền với việc thực hiện công việc, nhiệm vụ lao động. Người bị tai nạn lao động phải được cấp cứu kịp thời và điều trị chu đáo. Người sử dụng lao động phải chịu trách nhiệm về việc để xảy ra tai nạn lao động theo quy định của pháp luật. Điều 106 Bệnh nghề nghiệp là bệnh phát sinh do điều kiện lao động có hại của nghề nghiệp tác động đối với người lao động. Danh mục các loại bệnh nghề nghiệp do Bộ Y tế và Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội ban hành sau khi lấy ý kiến Tổng liên đoàn lao động Việt Nam và đại diện của người sử dụng lao động. Người bị bệnh nghề nghiệp phải được điều trị chu đáo, khám sức khoẻ định kỳ, có hồ sơ sức khoẻ riêng biệt. Điều 107 1- Người tàn tật do bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp được giám định y khoa để xếp hạng thương tật, xác định mức độ suy giảm khả năng lao động và được phục hồi chức năng lao động; nếu còn tiếp tục làm việc, thì được sắp xếp công việc phù hợp với sức khoẻ theo kết luận của Hội đồng giám định y khoa lao động. 2- Người sử dụng lao động phải chịu toàn bộ chi phí y tế từ khi sơ cứu, cấp cứu đến khi điều trị xong cho người bị tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp. Người lao động được hưởng chế độ bảo hiểm xã hội về tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. Nếu doanh nghiệp chưa tham gia loại hình bảo hiểm xã hội bắt buộc, thì người sử dụng lao động phải trả cho người lao động một khoản tiền ngang với mức quy định trong Điều lệ bảo hiểm xã hội. "3- Ng­êi sö dông lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm båi th­êng Ýt nhÊt b»ng 30 th¸ng tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp l­¬ng (nÕu cã) cho ng­êi lao ®éng bÞ suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng tõ 81% trë lªn hoÆc cho th©n nh©n ng­êi chÕt do tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp mµ kh«ng do lçi cña ng­êi lao ®éng. Trong tr­êng hîp do lçi cña ng­êi lao ®éng th× còng ®­îc trî cÊp mét kho¶n tiÒn Ýt nhÊt còng b»ng 12 th¸ng tiÒn l­¬ng vµ phô cÊp l­¬ng (nÕu cã). 27
28. ChÝnh phñ quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm cña ng­êi sö dông lao ®éng vµ møc båi th­êng tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp cho ng­êi lao ®éng bÞ suy gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng tõ 5% ®Õn d­íi 81%." Điều 108 Tất cả các vụ tai nạn lao động, các trường hợp bị bệnh nghề nghiệp đều phải được khai báo, điều tra, lập biên bản, thống kê và báo cáo định kỳ theo quy định của pháp luật. Nghiêm cấm mọi hành vi che giấu, khai báo hoặc báo cáo sai sự thật về tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp. CHƯƠNG X NHỮNG QUY ĐỊNH RIÊNG ĐỐI VỚI LAO ĐỘNG NỮ Điều 109 1- Nhà nước bảo đảm quyền làm việc của phụ nữ bình đẳng về mọi mặt với nam giới, có chính sách khuyến khích người sử dụng lao động tạo điều kiện để người lao động nữ có việc làm thường xuyên, áp dụng rộng rãi chế độ làm việc theo thời gian biểu linh hoạt, làm việc không trọn ngày, không trọn tuần, giao việc làm tại nhà. 2- Nhà nước có chính sách và biện pháp từng bước mở mang việc làm, cải thiện điều kiện lao động, nâng cao trình độ nghề nghiệp, chăm sóc sức khoẻ, tăng cường phúc lợi về vật chất và tinh thần của lao động nữ nhằm giúp lao động nữ phát huy có hiệu quả năng lực nghề nghiệp, kết hợp hài hoà cuộc sống lao động và cuộc sống gia đình. Điều 110 1- Các cơ quan Nhà nước có trách nhiệm mở rộng nhiều loại hình đào tạo thuận lợi cho lao động nữ để ngoài nghề đang làm người lao động nữ còn có thêm nghề dự phòng và để việc sử dụng lao động nữ được dễ dàng, phù hợp với đặc điểm về cơ thể, sinh lý và chức năng làm mẹ của phụ nữ. 2- Nhà nước có chính sách ưu đãi, xét giảm thuế đối với những doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động nữ. Điều 111 1- Nghiêm cấm người sử dụng lao động có hành vi phân biệt đối xử với phụ nữ, xúc phạm danh dự và nhân phẩm phụ nữ. Người sử dụng lao động phải thực hiện nguyên tắc bình đẳng nam nữ về tuyển dụng, sử dụng, nâng bậc lương và trả công lao động. 2- Người sử dụng lao động phải ưu tiên nhận phụ nữ vào làm việc khi người đó đủ tiêu chuẩn tuyển chọn làm công việc phù hợp với cả nam và nữ mà doanh nghiệp đang cần. "3- Ng­êi sö dông lao ®éng kh«ng ®­îc sa th¶i hoÆc ®¬n ph­¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng ®èi víi ng­êi lao ®éng n÷ v× lý do kÕt h«n, cã thai, nghØ thai s¶n, nu«i con d­íi 12 th¸ng tuæi, trõ tr­êng hîp doanh nghiÖp chÊm døt ho¹t ®éng. 28
29. Trong thêi gian cã thai, nghØ thai s¶n, nu«i con nhá d­íi 12 th¸ng tuæi, ng­êi lao ®éng n÷ ®­îc t¹m ho·n viÖc ®¬n ph­¬ng chÊm døt hîp ®ång lao ®éng, kÐo dµi thêi hiÖu xem xÐt xö lý kû luËt lao ®éng, trõ tr­êng hîp doanh nghiÖp chÊm døt ho¹t ®éng." Điều 112 Người lao động nữ có thai có quyền đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động mà không phải bồi thường theo quy định tại Điều 41 của Bộ luật này, nếu có giấy của thầy thuốc chứng nhận tiếp tục làm việc sẽ ảnh hưởng xấu tới thai nhi. Trong trường hợp này, thời hạn mà người lao động nữ phải báo trước cho người sử dụng lao động tuỳ thuộc vào thời hạn do thầy thuốc chỉ định. Điều 113 1- Người sử dụng lao động không được sử dụng người lao động nữ làm những công việc nặng nhọc, nguy hiểm hoặc tiếp xúc với các chất độc hại có ảnh hưởng xấu tới chức năng sinh đẻ và nuôi con, theo danh mục do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và Bộ Y tế ban hành. Doanh nghiệp nào đang sử dụng lao động nữ làm các công việc nói trên phải có kế hoạch đào tạo nghề, chuyển dần người lao động nữ sang công việc khác phù hợp, tăng cường các biện pháp bảo vệ sức khoẻ, cải thiện điều kiện lao động hoặc giảm bớt thời giờ làm việc. 2- Người sử dụng lao động không được sử dụng người lao động nữ bất kỳ độ tuổi nào làm việc thường xuyên dưới hầm mỏ hoặc ngâm mình dưới nước. Điều 114 1- Người lao động nữ được nghỉ trước và sau khi sinh con, cộng lại từ bốn đến sáu tháng do Chính phủ quy định, tuỳ theo điều kiện lao động, tính chất công việc nặng nhọc, độc hại và nơi xa xôi hẻo lánh. Nếu sinh đôi trở lên thì tính từ con thứ hai trở đi, cứ mỗi con, người mẹ được nghỉ thêm 30 ngày. Quyền lợi của người lao động nữ trong thời gian nghỉ thai sản được quy định tại Điều 141 và Điều 144 của Bộ luật này. 2- Hết thời gian nghỉ thai sản quy định tại khoản 1 Điều này, nếu có nhu cầu, người lao động nữ có thể nghỉ thêm một thời gian không hưởng lương theo thoả thuận với người sử dụng lao động. Người lao động nữ có thể đi làm việc trước khi hết thời gian nghỉ thai sản, nếu đã nghỉ ít nhất được hai tháng sau khi sinh và có giấy của thầy thuốc chứng nhận việc trở lại làm việc sớm không có hại cho sức khoẻ và phải báo cho người sử dụng lao động biết trước. Trong trường hợp này, người lao động nữ vẫn tiếp tục được hưởng trợ cấp thai sản, ngoài tiền lương của những ngày làm việc. Điều 115 1- Người sử dụng lao động không được sử dụng người lao động nữ có thai từ tháng thứ bảy hoặc đang nuôi con dưới 12 tháng tuổi làm thêm giờ, làm việc ban đêm và đi công tác xa. 29
30. 2- Người lao động nữ làm công việc nặng nhọc, khi có thai đến tháng thứ bảy, được chuyển làm công việc nhẹ hơn hoặc được giảm bớt một giờ làm việc hàng ngày mà vẫn hưởng đủ lương. 3- Người lao động nữ trong thời gian hành kinh được nghỉ mỗi ngày 30 phút; trong thời gian nuôi con dưới 12 tháng tuổi, được nghỉ mỗi ngày 60 phút trong thời gian làm việc, mà vẫn hưởng đủ lương. Điều 116 1- Nơi có sử dụng lao động nữ, phải có chỗ thay quần áo, buồng tắm và buồng vệ sinh nữ. 2- Ở những nơi sử dụng nhiều lao động nữ, người sử dụng lao động có trách nhiệm giúp đỡ tổ chức nhà trẻ, lớp mẫu giáo hoặc hỗ trợ một phần chi phí cho lao động nữ có con ở lứa tuổi gửi trẻ, mẫu giáo. Điều 117 1- Trong thời gian nghỉ việc để đi khám thai, để thực hiện biện pháp kế hoạch hoá gia đình hoặc do sảy thai; nghỉ để chăm sóc con dưới bảy tuổi ốm đau, nhận trẻ sơ sinh làm con nuôi, người lao động nữ được hưởng trợ cấp bảo hiểm xã hội hoặc được người sử dụng lao động trả một khoản tiền bằng mức trợ cấp bảo hiểm xã hội. Thời gian nghỉ việc và chế độ trợ cấp nói tại khoản này do Chính phủ quy định. Trường hợp người khác thay người mẹ chăm sóc con ốm đau, thì người mẹ vẫn được hưởng trợ cấp bảo hiểm xã hội. 2- Hết thời gian nghỉ thai sản theo chế độ và cả trong trường hợp được phép nghỉ thêm không hưởng lương, khi trở lại làm việc, người lao động nữ vẫn được bảo đảm chỗ làm việc. Điều 118 1- Các doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động nữ phải phân công người trong bộ máy quản lý điều hành doanh nghiệp làm nhiệm vụ theo dõi vấn đề lao động nữ; khi quyết định những vấn đề liên quan đến quyền và lợi ích của phụ nữ và trẻ em, phải tham khảo ý kiến của đại diện những người lao động nữ. 2- Trong số Thanh tra viên lao động phải có tỷ lệ thích đáng nữ Thanh tra viên. CHƯƠNG XI NHỮNG QUY ĐỊNH RIÊNG ĐỐI VỚI LAO ĐỘNG CHƯA THÀNH NIÊN VÀ MỘT SỐ LOẠI LAO ĐỘNG KHÁC MỤC I LAO ĐỘNG CHƯA THÀNH NIÊN Điều 119 1- Người lao động chưa thành niên là người lao động dưới 18 tuổi. Nơi có sử dụng người lao động chưa thành niên phải lập sổ theo dõi riêng, ghi đầy đủ họ tên, 30
31. ngày sinh, công việc đang làm, kết quả những lần kiểm tra sức khoẻ định kỳ và xuất trình khi thanh tra viên lao động yêu cầu. 2- Nghiêm cấm lạm dụng sức lao động của người chưa thành niên. Điều 120 Cấm nhận trẻ em chưa đủ 15 tuổi vào làm việc, trừ một số nghề và công việc do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội quy định. Đối với ngành nghề và công việc được nhận trẻ em chưa đủ 15 tuổi vào làm việc, học nghề, tập nghề thì việc nhận và sử dụng những trẻ em này phải có sự đồng ý và theo dõi của cha mẹ hoặc người đỡ đầu. "§iÒu 121 Ng­êi sö dông lao ®éng chØ ®­îc sö dông ng­êi lao ®éng ch­a thµnh niªn vµo nh÷ng c«ng viÖc phï hîp víi søc khoÎ ®Ó b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn thÓ lùc, trÝ lùc, nh©n c¸ch vµ cã tr¸ch nhiÖm quan t©m ch¨m sãc ng­êi lao ®éng ch­a thµnh niªn vÒ c¸c mÆt lao ®éng, tiÒn l­¬ng, søc khoÎ, häc tËp trong qu¸ tr×nh lao ®éng. CÊm sö dông ng­êi lao ®éng ch­a thµnh niªn lµm nh÷ng c«ng viÖc nÆng nhäc, nguy hiÓm hoÆc tiÕp xóc víi c¸c chÊt ®éc h¹i hoÆc chç lµm viÖc, c«ng viÖc ¶nh h­ëng xÊu tíi nh©n c¸ch cña hä theo Danh môc do Bé Lao ®éng - Th­¬ng binh vµ X· héi vµ Bé Y tÕ ban hµnh." Điều 122 1- Thời giờ làm việc của người lao động chưa thành niên không được quá bảy giờ một ngày hoặc 42 giờ một tuần. 2- Người sử dụng lao động chỉ được sử dụng người lao động chưa thành niên làm thêm giờ, làm việc ban đêm trong một số nghề và công việc do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội quy định. MỤC II LAO ĐỘNG LÀ NGƯỜI CAO TUỔI Điều 123 Người lao động cao tuổi là người lao động nam trên 60 tuổi, nữ trên 55 tuổi. Năm cuối cùng trước khi nghỉ hưu, người lao động cao tuổi được rút ngắn thời giờ làm việc hàng ngày hoặc được áp dụng chế độ làm việc không trọn ngày, không trọn tuần theo quy định của Chính phủ. Điều 124 1- Nếu có nhu cầu, người sử dụng lao động có thể thoả thuận với người lao động cao tuổi kéo dài thời hạn hợp đồng hoặc giao kết hợp đồng lao động mới theo quy định tại Chương IV của Bộ luật này. 31
32. 2- Khi đã nghỉ hưu, nếu làm việc theo hợp đồng lao động mới, thì ngoài quyền lợi theo chế độ hưu trí, người lao động cao tuổi vẫn được hưởng quyền lợi đã thoả thuận theo hợp đồng lao động. 3- Người sử dụng lao động có trách nhiệm quan tâm chăm sóc sức khoẻ người lao động cao tuổi, không được sử dụng người lao động cao tuổi làm những công việc nặng nhọc, nguy hiểm hoặc tiếp xúc với các chất độc hại có ảnh hưởng xấu tới sức khoẻ người cao tuổi. MỤC III LAO ĐỘNG LÀ NGƯỜI TÀN TẬT Điều 125 1- Nhà nước bảo hộ quyền làm việc của người tàn tật và khuyến khích việc thu nhận, tạo việc làm cho người tàn tật. Hàng năm, Nhà nước dành một khoản ngân sách để giúp người tàn tật phục hồi sức khoẻ, phục hồi chức năng lao động, học nghề và có chính sách cho vay với lãi suất thấp để người tàn tật tự tạo việc làm và tự ổn định đời sống. 2- Những nơi thu nhận người tàn tật vào học nghề được xét giảm thuế, được vay vốn với lãi suất thấp và được hưởng các ưu đãi khác để tạo điều kiện cho người tàn tật học nghề. 3- Chính phủ quy định tỷ lệ lao động là người tàn tật đối với một số nghề và công việc mà doanh nghiệp phải nhận; nếu không nhận thì doanh nghiệp phải góp một khoản tiền theo quy định của Chính phủ vào quỹ việc làm để góp phần giải quyết việc làm cho người tàn tật. Doanh nghiệp nào nhận người tàn tật vào làm việc vượt tỷ lệ quy định thì được Nhà nước hỗ trợ hoặc cho vay với lãi suất thấp để tạo điều kiện làm việc thích hợp cho người lao động là người tàn tật. 4- Thời giờ làm việc của người tàn tật không được quá bảy giờ một ngày hoặc 42 giờ một tuần. Điều 126 Cơ sở dạy nghề và những cơ sở sản xuất kinh doanh dành riêng cho người tàn tật được giúp đỡ cơ sở vật chất ban đầu về nhà xưởng, trường, lớp, trang bị, thiết bị và được miễn thuế, được vay vốn với lãi suất thấp. Điều 127 1- Những nơi dạy nghề cho người tàn tật hoặc sử dụng lao động là người tàn tật phải tuân theo những quy định về điều kiện lao động, công cụ lao động, an toàn lao động, vệ sinh lao động phù hợp và thường xuyên chăm sóc sức khoẻ của lao động là người tàn tật. 2- Cấm sử dụng người tàn tật đã bị suy giảm khả năng lao động từ 51% trở lên làm thêm giờ, làm việc ban đêm. 3- Người sử dụng lao động không được sử dụng lao động là người tàn tật làm những công việc nặng nhọc, nguy hiểm hoặc tiếp xúc với các chất độc hại theo danh mục do Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội và Bộ Y tế ban hành. 32
33. Điều 128 Người lao động là thương binh, bệnh binh, ngoài các quyền lợi quy định tại các điều trong Mục này, còn được hưởng chế độ ưu đãi của Nhà nước đối với thương binh, bệnh binh. MỤC IV LAO ĐỘNG CÓ TRÌNH ĐỘ CHUYÊN MÔN, KỸ THUẬT CAO Điều 129 1- Người lao động có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao có quyền kiêm việc hoặc kiêm chức trên cơ sở giao kết nhiều hợp đồng lao động với nhiều người sử dụng lao động, với điều kiện bảo đảm thực hiện đầy đủ các hợp đồng lao động đã giao kết và phải báo cho người sử dụng lao động biết. "2- Ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng c¸c quyÒn lîi vµ cã nghÜa vô liªn quan ®Õn c¸c s¸ng chÕ, gi¶i ph¸p h÷u Ých, kiÓu d¸ng c«ng nghiÖp, c¸c ®èi t­îng së h÷u c«ng nghiÖp kh¸c do m×nh t¹o ra hoÆc cïng t¹o ra trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn hîp ®ång lao ®éng theo ph¸p luËt së h÷u c«ng nghiÖp, phï hîp víi hîp ®ång ®· ký." 3- Người lao động có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao có quyền nghỉ dài hạn không hưởng lương hoặc được hưởng một phần lương để nghiên cứu khoa học hoặc để học tập nâng cao trình độ mà vẫn được giữ chỗ làm việc, theo thoả thuận với người sử dụng lao động. 4- Người lao động có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao được ưu tiên áp dụng quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều 124 của Bộ luật này. 5- Nếu tiết lộ bí mật công nghệ, kinh doanh của nơi mình làm việc thì ngoài việc bị xử lý kỷ luật theo quy định tại Điều 85 của Bộ luật này, người lao động có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao còn phải bồi thường thiệt hại theo quy định tại Điều 89 và Điều 90 của Bộ luật này. Điều 130 1- Người sử dụng lao động có quyền giao kết hợp đồng lao động với bất kỳ người nào có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao, kể cả công chức Nhà nước trong những công việc mà quy chế công chức không cấm. 2- Người lao động có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao được Nhà nước và người sử dụng lao động ưu đãi, tạo điều kiện thuận lợi để không ngừng phát huy tài năng có lợi cho doanh nghiệp và có lợi cho đất nước. Những ưu đãi đối với người lao động có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao không bị coi là phân biệt đối xử trong sử dụng lao động. 3- Nhà nước khuyến khích và có chính sách ưu đãi đặc biệt đối với người lao động có trình độ chuyên môn, kỹ thuật cao đến làm việc ở vùng cao, biên giới, hải đảo và những vùng có nhiều khó khăn. 33
34. MỤC V Lao ®éng cho c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, ng­êi n­íc ngoµi lao ®éng t¹i ViÖt Nam (Bổ sung) "Lao ®éng ViÖt Nam lµm viÖc ë n­íc ngoµi" gåm c¸c ®iÒu 134, 134a, 135, 135a, 135b vµ 135c. Điều 131 Công dân Việt Nam làm việc trong các doanh nghiệp được thành lập theo Luật đầu tư nước ngoài tại Việt Nam, trong khu chế xuất, trong các cơ quan, tổ chức nước ngoài hoặc quốc tế tại Việt Nam, hoặc làm việc cho cá nhân là người nước ngoài tại Việt Nam và người nước ngoài lao động tại Việt Nam đều phải tuân theo pháp luật lao động Việt Nam và được pháp luật lao động Việt Nam bảo vệ. "§iÒu 132 1- C¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc trùc tiÕp tuyÓn lao ®éng ViÖt Nam hoÆc th«ng qua tæ chøc giíi thiÖu viÖc lµm vµ ph¶i th«ng b¸o danh s¸ch lao ®éng ®· tuyÓn ®­îc víi c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng ®Þa ph­¬ng. §èi víi c«ng viÖc ®ßi hái kü thuËt cao hoÆc c«ng viÖc qu¶n lý mµ lao ®éng ViÖt Nam ch­a ®¸p øng ®­îc, th× doanh nghiÖp ®­îc tuyÓn mét tû lÖ lao ®éng n­íc ngoµi cho mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh nh­ng ph¶i cã ch­¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch ®µo t¹o ng­êi lao ®éng ViÖt Nam ®Ó sím lµm ®­îc c«ng viÖc ®ã vµ thay thÕ hä theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. 2- C¸c c¬ quan, tæ chøc quèc tÕ hoÆc n­íc ngoµi, c¸ nh©n lµ ng­êi n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®­îc tuyÓn dông lao ®éng ViÖt Nam, lao ®éng n­íc ngoµi theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. 3- Møc l­¬ng tèi thiÓu ®èi víi ng­êi lao ®éng lµ ng­êi ViÖt Nam lµm viÖc trong c¸c tr­êng hîp quy ®Þnh t¹i §iÒu 131 cña Bé luËt nµy do ChÝnh phñ quy ®Þnh vµ c«ng bè sau khi lÊy ý kiÕn cña Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam vµ ®¹i diÖn cña ng­êi sö dông lao ®éng. 4- Thêi giê lµm viÖc, thêi giê nghØ ng¬i, an toµn lao ®éng, vÖ sinh lao ®éng, b¶o hiÓm x· héi, viÖc gi¶i quyÕt tranh chÊp lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc vµ c¸c tr­êng hîp kh¸c quy ®Þnh t¹i §iÒu 131 ®­îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña Bé luËt nµy vµ cña c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c cã liªn quan." Điều 133 "1- Ng­êi n­íc ngoµi lµm viÖc tõ ®ñ ba th¸ng trë lªn cho c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc, c¸ nh©n t¹i ViÖt Nam ph¶i cã giÊy phÐp lao ®éng do c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng cÊp; thêi h¹n giÊy phÐp lao ®éng theo thêi h¹n hîp ®ång lao ®éng, nh­ng kh«ng qu¸ 36 th¸ng vµ cã thÓ ®­îc gia h¹n theo ®Ò nghÞ cña ng­êi sö dông lao ®éng." 34
35. 2- Người nước ngoài lao động tại Việt Nam được hưởng các quyền lợi và phải thực hiện các nghĩa vụ theo pháp luật Việt Nam, trừ trường hợp điều ước quốc tế mà Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam ký kết hoặc tham gia có quy định khác. "§iÒu 134 1- Nhµ n­íc khuyÕn khÝch doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc, c¸ nh©n t×m kiÕm vµ më réng thÞ tr­êng lao ®éng nh»m t¹o viÖc lµm ë n­íc ngoµi cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam, phï hîp víi ph¸p luËt n­íc së t¹i vµ ®iÒu ­íc quèc tÕ mµ ViÖt Nam ký kÕt hoÆc gia nhËp. 2- C«ng d©n ViÖt Nam ®ñ 18 tuæi trë lªn, cã kh¶ n¨ng lao ®éng, tù nguyÖn vµ cã ®ñ c¸c tiªu chuÈn, ®iÒu kiÖn kh¸c theo ph¸p luËt ViÖt Nam, phï hîp víi ph¸p luËt vµ yªu cÇu cña bªn n­íc ngoµi th× ®­îc ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi." Bæ sung §iÒu 134a nh­ sau: "§iÒu 134a C¸c h×nh thøc ®­a lao ®éng ViÖt Nam ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi gåm cã: 1- Cung øng lao ®éng theo c¸c hîp ®ång ký víi bªn n­íc ngoµi; 2- §­a lao ®éng ®i lµm viÖc theo hîp ®ång nhËn thÇu, kho¸n c«ng tr×nh ë n­íc ngoµi; 3- §­a lao ®éng ®i lµm viÖc theo c¸c dù ¸n ®Çu t­ ë n­íc ngoµi; 4- C¸c h×nh thøc kh¸c theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt." ''§iÒu 135 1- Doanh nghiÖp ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng ph¶i cã giÊy phÐp cña c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng cã thÈm quyÒn. 2- Doanh nghiÖp ho¹t ®éng xuÊt khÈu lao ®éng cã nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô sau: a) Ph¶i ®¨ng ký hîp ®ång xuÊt khÈu lao ®éng víi c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng cã thÈm quyÒn; b) Khai th¸c thÞ tr­êng, ký kÕt hîp ®ång víi bªn n­íc ngoµi; c) C«ng bè c«ng khai c¸c tiªu chuÈn, ®iÒu kiÖn tuyÓn chän, quyÒn lîi, nghÜa vô cña ng­êi lao ®éng; d) Trùc tiÕp tuyÓn chän lao ®éng vµ kh«ng ®­îc thu phÝ tuyÓn chän cña ng­êi lao ®éng; ®) Tæ chøc viÖc ®µo t¹o, gi¸o dôc ®Þnh h­íng cho ng­êi lao ®éng tr­íc khi ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt; e) Ký hîp ®ång ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi víi ng­êi lao ®éng; tæ chøc cho ng­êi lao ®éng ®i vµ vÒ n­íc theo ®óng hîp ®ång ®· ký vµ quy ®Þnh cña ph¸p luËt; g) Trùc tiÕp thu phÝ xuÊt khÈu lao ®éng, ®ãng tiÒn vµo quü hç trî xuÊt khÈu lao ®éng theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ; 35
36. h) Qu¶n lý vµ b¶o vÖ quyÒn lîi cña ng­êi lao ®éng trong thêi gian lµm viÖc theo hîp ®ång ë n­íc ngoµi phï hîp víi ph¸p luËt ViÖt Nam vµ ph¸p luËt n­íc së t¹i; i) Båi th­êng thiÖt h¹i cho ng­êi lao ®éng do doanh nghiÖp vi ph¹m hîp ®ång g©y ra; k) Khëi kiÖn ®ßi båi th­êng thiÖt h¹i do ng­êi lao ®éng vi ph¹m hîp ®ång g©y ra; l) KhiÕu n¹i víi c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn vÒ c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt trong lÜnh vùc xuÊt khÈu lao ®éng. 3- Doanh nghiÖp ®­a ng­êi lao ®éng ViÖt Nam ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi ®Ó thùc hiÖn hîp ®ång nhËn thÇu, kho¸n c«ng tr×nh vµ dù ¸n ®Çu t­ ë n­íc ngoµi ph¶i ®¨ng ký hîp ®ång víi c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ lao ®éng cã thÈm quyÒn vµ thùc hiÖn quy ®Þnh t¹i c¸c ®iÓm c, d, ®, e, h, i, k vµ l kho¶n 2 §iÒu nµy. 4- ChÝnh phñ quy ®Þnh cô thÓ vÒ viÖc ng­êi lao ®éng cã hîp ®ång ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi kh«ng th«ng qua doanh nghiÖp." Bæ sung §iÒu 135a nh­ sau: "§iÒu 135a 1- Ng­êi lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi cã nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô sau: a) §­îc cung cÊp c¸c th«ng tin liªn quan tíi chÝnh s¸ch, ph¸p luËt vÒ lao ®éng, ®iÒu kiÖn tuyÓn dông, quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña ng­êi lao ®éng lµm viÖc ë ngoµi n­íc; b) §­îc ®µo t¹o, gi¸o dôc ®Þnh h­íng tr­íc khi ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi; c) Ký vµ thùc hiÖn ®óng hîp ®ång; d) §­îc b¶o ®¶m c¸c quyÒn lîi trong hîp ®ång ®· ký theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt ViÖt Nam, ph¸p luËt n­íc së t¹i; ®) Tu©n thñ ph¸p luËt ViÖt Nam, ph¸p luËt n­íc së t¹i vµ t«n träng phong tôc, tËp qu¸n n­íc së t¹i; e) §­îc b¶o hé vÒ l·nh sù vµ t­ ph¸p; g) Nép phÝ vÒ xuÊt khÈu lao ®éng; h) KhiÕu n¹i, tè c¸o, khëi kiÖn víi c¬ quan cã thÈm quyÒn cña Nhµ n­íc ViÖt Nam hoÆc cña n­íc së t¹i vÒ c¸c vi ph¹m cña doanh nghiÖp xuÊt khÈu lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng n­íc ngoµi; i) Båi th­êng thiÖt h¹i do vi ph¹m hîp ®ång g©y ra; k) §­îc båi th­êng thiÖt h¹i do doanh nghiÖp vi ph¹m hîp ®ång g©y ra. 2- Ng­êi lao ®éng ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi thuéc c¸c tr­êng hîp quy ®Þnh t¹i kho¶n 3 §iÒu 135 cã nh÷ng quyÒn vµ nghÜa vô quy ®Þnh t¹i c¸c ®iÓm a, b, c, d, ®, e, h, i vµ k kho¶n 1 §iÒu nµy." Bæ sung §iÒu 135b nh­ sau: 36
37. "§iÒu 135b ChÝnh phñ quy ®Þnh cô thÓ viÖc ®µo t¹o lao ®éng xuÊt khÈu; tæ chøc, qu¶n lý lao ®éng ë n­íc ngoµi vµ viÖc thµnh lËp, qu¶n lý vµ sö dông Quü hç trî xuÊt khÈu lao ®éng." Bæ sung §iÒu 135c nh­ sau: "§iÒu 135c 1- Nghiªm cÊm viÖc tuyÓn vµ ®­a ng­êi lao ®éng ra n­íc ngoµi lµm viÖc tr¸i ph¸p luËt. 2- Doanh nghiÖp, tæ chøc, c¸ nh©n lîi dông xuÊt khÈu lao ®éng ®Ó tuyÓn chän, ®µo t¹o, tæ chøc ®­a ng­êi lao ®éng ra n­íc ngoµi lµm viÖc tr¸i ph¸p luËt th× bÞ xö lý theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nÕu g©y thiÖt h¹i th× ph¶i båi th­êng cho ng­êi lao ®éng. 3- Ng­êi lao ®éng lîi dông viÖc ®i lµm viÖc ë n­íc ngoµi ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých kh¸c th× bÞ xö lý theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt, nÕu g©y thiÖt h¹i th× ph¶i båi th­êng." MỤC VI MỘT SỐ LOẠI LAO ĐỘNG KHÁC Điều 136 Người làm nghề hoặc công việc đặc biệt trong lĩnh vực nghệ thuật được áp dụng một số chế độ phù hợp về tuổi học nghề và tuổi nghỉ hưu; về ký kết hợp đồng lao động; về thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi; về tiền lương, phụ cấp lương, tiền thưởng, an toàn lao động, vệ sinh lao động theo quy định của Chính phủ. Điều 137 1- Người lao động có thể thoả thuận với người sử dụng lao động để nhận việc về làm thường xuyên tại nhà mà vẫn được hưởng nguyên quyền lợi như người đang làm việc tại doanh nghiệp. 2- Người lao động làm việc tại nhà theo hình thức gia công không thuộc phạm vi áp dụng của Bộ luật này. Điều 138 Ở những nơi sử dụng dưới 10 người lao động, thì người sử dụng lao động vẫn phải bảo đảm những quyền lợi cơ bản của người lao động theo quy định của Bộ luật này, nhưng được giảm, miễn áp dụng một số tiêu chuẩn và thủ tục do Chính phủ quy định. Điều 139 1- Người được thuê mướn để giúp việc trong gia đình có thể giao kết hợp đồng lao động bằng miệng hoặc bằng văn bản; nếu được thuê mướn để trông coi tài sản thì phải ký kết bằng văn bản. 37
38. 2- Người sử dụng lao động phải tôn trọng danh dự, nhân phẩm của người giúp việc gia đình, có trách nhiệm chăm sóc khi người giúp việc bị ốm đau, tai nạn. 3- Tiền lương, thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi và các khoản trợ cấp do hai bên thoả thuận khi giao kết hợp đồng lao động. Người sử dụng lao động phải cấp tiền tàu xe đi đường khi người giúp việc gia đình thôi việc về nơi cư trú, trừ trường hợp người giúp việc tự ý thôi việc khi chưa hết thời hạn hợp đồng lao động. CHƯƠNG XII BẢO HIỂM Xà HỘI Điều 140 "1- Nhµ n­íc quy ®Þnh chÝnh s¸ch b¶o hiÓm x· héi nh»m tõng b­íc më réng vµ n©ng cao viÖc b¶o ®¶m vËt chÊt, ch¨m sãc, phôc håi søc khoÎ, gãp phÇn æn ®Þnh ®êi sèng cho ng­êi lao ®éng vµ gia ®×nh trong c¸c tr­êng hîp ng­êi lao ®éng èm ®au, thai s¶n, hÕt tuæi lao ®éng, chÕt, bÞ tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, thÊt nghiÖp, gÆp rñi ro hoÆc c¸c khã kh¨n kh¸c. ChÝnh phñ quy ®Þnh cô thÓ viÖc ®µo t¹o l¹i ®èi víi ng­êi lao ®éng thÊt nghiÖp, tû lÖ ®ãng b¶o hiÓm thÊt nghiÖp, ®iÒu kiÖn vµ møc trî cÊp thÊt nghiÖp, viÖc thµnh lËp, qu¶n lý vµ sö dông Quü b¶o hiÓm thÊt nghiÖp." 2- Các loại hình bảo hiểm xã hội bắt buộc hoặc tự nguyện được áp dụng đối với từng loại đối tượng và từng loại doanh nghiệp để bảo đảm cho người lao động được hưởng các chế độ bảo hiểm xã hội thích hợp. "§iÒu 141 1- Lo¹i h×nh b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc ®­îc ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc cã sö dông lao ®éng lµm viÖc theo hîp ®ång lao ®éng cã thêi h¹n tõ ®ñ ba th¸ng trë lªn vµ hîp ®ång lao ®éng kh«ng x¸c ®Þnh thêi h¹n. ë nh÷ng doanh nghiÖp, c¬ quan, tæ chøc nµy, ng­êi sö dông lao ®éng, ng­êi lao ®éng ph¶i ®ãng b¶o hiÓm x· héi theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 149 cña Bé luËt nµy vµ ng­êi lao ®éng ®­îc h­ëng c¸c chÕ ®é trî cÊp b¶o hiÓm x· héi èm ®au, tai n¹n lao ®éng, bÖnh nghÒ nghiÖp, thai s¶n, h­u trÝ vµ tö tuÊt. 2- §èi víi ng­êi lao ®éng lµm viÖc theo hîp ®ång lao ®éng cã thêi h¹n d­íi ba th¸ng th× c¸c kho¶n b¶o hiÓm x· héi ®­îc tÝnh vµo tiÒn l­¬ng do ng­êi sö dông lao ®éng tr¶ theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ, ®Ó ng­êi lao ®éng tham gia b¶o hiÓm x· héi theo lo¹i h×nh tù nguyÖn hoÆc tù lo liÖu vÒ b¶o hiÓm. Khi hÕt h¹n hîp ®ång lao ®éng mµ ng­êi lao ®éng tiÕp tôc lµm viÖc hoÆc giao kÕt hîp ®ång lao ®éng míi, th× ¸p dông chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi b¾t buéc theo quy ®Þnh t¹i kho¶n 1 §iÒu nµy." Điều 142 1- Khi ốm đau, người lao động được khám bệnh và điều trị tại các cơ sở y tế theo chế độ bảo hiểm y tế. 38
39. 2- Người lao động ốm đau có giấy chứng nhận của thầy thuốc cho nghỉ việc để chữa bệnh tại nhà hoặc điều trị tại bệnh viện thì được trợ cấp ốm đau do quỹ bảo hiểm xã hội trả. Mức trợ cấp ốm đau phụ thuộc điều kiện làm việc, mức và thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội do Chính phủ quy định. Điều 143 1- Trong thời gian người lao động nghỉ việc để chữa trị vì tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp, người sử dụng lao động phải trả đủ lương và chi phí cho người lao động theo quy định tại khoản 2 Điều 107 của Bộ luật này. Sau khi điều trị, tuỳ theo mức độ suy giảm khả năng lao động do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, người lao động được giám định và xếp hạng thương tật để hưởng trợ cấp một lần hoặc hàng tháng do quỹ bảo hiểm xã hội trả. 2- Trong thời gian làm việc, nếu người lao động bị chết do tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, thì thân nhân được nhận chế độ tử tuất theo quy định tại Điều 146 của Bộ luật này và được quỹ bảo hiểm xã hội trợ cấp thêm một lần bằng 24 tháng tiền lương tối thiểu theo quy định của Chính phủ. "§iÒu 144 1- Trong thêi gian nghØ thai s¶n theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 114 cña Bé luËt nµy, ng­êi lao ®éng n÷ ®· ®ãng b¶o hiÓm x· héi ®­îc trî cÊp b¶o hiÓm x· héi b»ng 100% tiÒn l­¬ng vµ ®­îc trî cÊp thªm mét th¸ng l­¬ng. 2- C¸c chÕ ®é kh¸c cña ng­êi lao ®éng n÷ ®­îc ¸p dông theo quy ®Þnh t¹i §iÒu 117 cña Bé luËt nµy." Điều 145 1- Người lao động được hưởng chế độ hưu trí hàng tháng khi có đủ điều kiện về tuổi đời và thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội như sau: a) Nam đủ 60 tuổi, nữ đủ 55 tuổi. Tuổi đời được hưởng chế độ hưu trí của những người làm các công việc nặng nhọc, độc hại hoặc làm việc ở vùng cao, biên giới, hải đảo và một số trường hợp đặc biệt khác do Chính phủ quy định; b) Đã đóng bảo hiểm xã hội 20 năm trở lên. 2- Trường hợp người lao động không đủ điều kiện quy định tại khoản 1 Điều này, nhưng nếu có một trong các điều kiện sau đây thì cũng được hưởng chế độ hưu trí hàng tháng với mức thấp hơn: a) Người lao động đủ điều kiện về tuổi đời quy định tại điểm a khoản 1 Điều này mà chưa đủ 20 năm đóng bảo hiểm xã hội nhưng ít nhất đã có đủ 15 năm đóng bảo hiểm xã hội; b) Người lao động đã đóng bảo hiểm xã hội 20 năm trở lên chưa đủ điều kiện về tuổi đời nhưng ít nhất đã đủ 50 tuổi đối với nam, 45 tuổi đối với nữ mà bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên; c) Người lao động làm các công việc đặc biệt nặng nhọc, độc hại theo quy định của Chính phủ, đã đóng bảo hiểm xã hội từ 20 năm trở lên mà bị suy giảm khả năng lao động từ 61% trở lên. 39
40. 3- Người lao động không đủ điều kiện hưởng chế độ hưu trí hàng tháng theo quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này, thì được hưởng trợ cấp một lần. 4- Mức hưởng chế độ hưu trí hàng tháng và trợ cấp một lần quy định tại các kho¶n 1, kho¶n 1a, kho¶n 2, kho¶n 3 §iÒu nµy, phụ thuộc vào mức và thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội do Chính phủ quy định. Bæ sung kho¶n 1a vµo §iÒu 145 nh­ sau: "1a- Lao ®éng n÷ ®ñ 55 tuæi vµ ®ñ 25 n¨m ®ãng b¶o hiÓm x· héi, lao ®éng nam ®ñ 60 tuæi vµ ®ñ 30 n¨m ®ãng b¶o hiÓm x· héi ®­îc h­ëng cïng tû lÖ l­¬ng h­u hµng th¸ng tèi ®a do ChÝnh phñ quy ®Þnh." Điều 146 1- Người lao động đang làm việc, người hưởng chế độ hưu trí, hưởng trợ cấp hàng tháng về mất sức lao động, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, khi chết thì người lo việc mai táng được nhận tiền mai táng do Chính phủ quy định. 2- Người lao động bị tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, người đã đóng bảo hiểm xã hội 15 năm trở lên, người hưởng chế độ hưu trí hàng tháng, chế độ trợ cấp tai nạn lao động hoặc bệnh nghề nghiệp hàng tháng, khi chết nếu có con chưa đủ 15 tuổi, vợ (hoặc chồng), bố, mẹ đã hết tuổi lao động mà khi còn sống người đó đã trực tiếp nuôi dưỡng, thì những thân nhân này được hưởng chế độ tuất hàng tháng. Trường hợp người chết không có thân nhân đủ điều kiện hưởng chế độ tuất hàng tháng hoặc chưa đóng bảo hiểm xã hội đủ 15 năm, thì gia đình được hưởng chế độ tuất một lần nhưng không quá 12 tháng lương hoặc trợ cấp đang hưởng. 3- Người hưởng chế độ hưu trí, chế độ trợ cấp mất sức lao động, chế độ trợ cấp tai nạn lao động hạng 1, hạng 2 hoặc bệnh nghề nghiệp hạng 1, hạng 2 trước ngày ban hành Bộ luật này, thì thực hiện chế độ tử tuất theo quy định tại Điều này. Điều 147 1- Thời gian làm việc của người lao động trong các doanh nghiệp Nhà nước trước ngày Bộ luật này có hiệu lực, nếu chưa nhận trợ cấp thôi việc hoặc trợ cấp một lần do quỹ bảo hiểm xã hội trả, thì được tính là thời gian đã đóng bảo hiểm xã hội. 2- Quyền lợi bảo hiểm của những người đang hưởng chế độ hưu trí, hưởng trợ cấp hàng tháng về mất sức lao động, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp và tiền tuất trước ngày Bộ luật này có hiệu lực vẫn được ngân sách Nhà nước tiếp tục bảo đảm và được điều chỉnh phù hợp với chế độ bảo hiểm xã hội hiện hành. "§iÒu 148 C¸c doanh nghiÖp n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, ng­ nghiÖp, diªm nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm tham gia c¸c lo¹i h×nh b¶o hiÓm x· héi, phï hîp víi ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt vµ sö dông lao ®éng trong tõng ngµnh theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ." "§iÒu 149 1- Quü b¶o hiÓm x· héi ®­îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån sau ®©y: 40
41. a) Ng­êi sö dông lao ®éng ®ãng b»ng 15% so víi tæng quü tiÒn l­¬ng; b) Ng­êi lao ®éng ®ãng b»ng 5% tiÒn l­¬ng; c) Nhµ n­íc ®ãng vµ hç trî thªm ®Ó b¶o ®¶m thùc hiÖn c¸c chÕ ®é b¶o hiÓm x· héi ®èi víi ng­êi lao ®éng; d) TiÒn sinh lêi cña quü; ®) C¸c nguån kh¸c. 2- Quü b¶o hiÓm x· héi ®­îc qu¶n lý thèng nhÊt, d©n chñ vµ c«ng khai theo chÕ ®é tµi chÝnh cña Nhµ n­íc, h¹ch to¸n ®éc lËp vµ ®­îc Nhµ n­íc b¶o hé. Quü b¶o hiÓm x· héi ®­îc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p ®Ó b¶o tån gi¸ trÞ vµ t¨ng tr­ëng theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ." Điều 150 Chính phủ ban hành Điều lệ bảo hiểm xã hội, thành lập hệ thống tổ chức bảo hiểm xã hội, ban hành Quy chế về tổ chức, hoạt động của Quỹ bảo hiểm xã hội với sự tham gia của Tổng liên đoàn lao động Việt Nam. Điều 151 1- Người lao động tham gia bảo hiểm xã hội được nhận các khoản trợ cấp về bảo hiểm xã hội đầy đủ, thuận tiện và đúng thời hạn. "2- Tranh chÊp vÒ b¶o hiÓm x· héi: a) Tranh chÊp gi÷a ng­êi lao ®éng vµ ng­êi sö dông lao ®éng ®­îc gi¶i quyÕt theo c¸c quy ®Þnh t¹i Ch­¬ng XIV cña Bé luËt nµy; b) Tranh chÊp gi÷a ng­êi lao ®éng ®· nghØ viÖc theo chÕ ®é víi ng­êi sö dông lao ®éng hoÆc víi c¬ quan b¶o hiÓm x· héi, gi÷a ng­êi sö dông lao ®éng víi c¬ quan b¶o hiÓm x· héi do hai bªn tho¶ thuËn; nÕu kh«ng tho¶ thuËn ®­îc th× do Toµ ¸n nh©n d©n gi¶i quyÕt." Điều 152 Nhà nước khuyến khích người lao động, công đoàn, người sử dụng lao động và các tổ chức xã hội khác lập các quỹ tương trợ xã hội. CHƯƠNG XIII CÔNG ĐOÀN "§iÒu 153 1- ë nh÷ng doanh nghiÖp ®ang ho¹t ®éng ch­a cã tæ chøc c«ng ®oµn th× chËm nhÊt sau s¸u th¸ng, kÓ tõ ngµy LuËt söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña Bé luËt lao ®éng cã hiÖu lùc vµ ë nh÷ng doanh nghiÖp míi thµnh lËp th× sau s¸u th¸ng kÓ tõ ngµy b¾t ®Çu ho¹t ®éng, c«ng ®oµn ®Þa ph­¬ng, c«ng ®oµn ngµnh cã tr¸ch nhiÖm thµnh lËp tæ chøc c«ng ®oµn t¹i doanh nghiÖp ®Ó ®¹i diÖn, b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ng­êi lao ®éng vµ tËp thÓ lao ®éng. 41
42. Ng­êi sö dông lao ®éng cã tr¸ch nhiÖm t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó tæ chøc c«ng ®oµn sím ®­îc thµnh lËp. Trong thêi gian ch­a thµnh lËp ®­îc th× c«ng ®oµn ®Þa ph­¬ng hoÆc c«ng ®oµn ngµnh chØ ®Þnh Ban chÊp hµnh c«ng ®oµn l©m thêi ®Ó ®¹i diÖn vµ b¶o vÖ quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña ng­êi lao ®éng vµ tËp thÓ lao ®éng. Nghiªm cÊm mäi hµnh vi c¶n trë viÖc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng c«ng ®oµn t¹i doanh nghiÖp. 2- ChÝnh phñ h­íng dÉn thùc hiÖn kho¶n 1 §iÒu nµy sau khi thèng nhÊt víi Tæng liªn ®oµn lao ®éng ViÖt Nam." Điều 154 1- Khi tổ chức công đoàn được thành lập theo đúng Luật công đoàn, Điều lệ công đoàn thì người sử dụng lao động phải thừa nhận tổ chức đó. 2- Người sử dụng lao động phải cộng tác chặt chẽ và tạo điều kiện thuận lợi để công đoàn hoạt động theo các quy định của Bộ Luật Lao động và Luật Công đoàn. 3- Người sử dụng lao động không được phân biệt đối xử vì lý do người lao động thành lập, gia nhập, hoạt động công đoàn hoặc dùng các biện pháp kinh tế và các thủ đoạn khác để can thiệp vào tổ chức và hoạt động của công đoàn. Điều 155 1- Người sử dụng lao động có trách nhiệm bảo đảm các phương tiện làm việc cần thiết để công đoàn hoạt động. 2- Người lao động làm công tác công đoàn không chuyên trách được sử dụng một số thời gian trong giờ làm việc để làm công tác công đoàn và được người sử dụng lao động trả lương. Số thời gian này tuỳ theo quy mô của doanh nghiệp và theo sự thoả thuận của người sử dụng lao động và Ban chấp hành công đoàn cơ sở, nhưng ít nhất không được dưới ba ngày làm việc trong một tháng. 3- Người làm công tác công đoàn chuyên trách do quỹ công đoàn trả lương, được hưởng các quyền lợi và phúc lợi tập thể như mọi người lao động trong doanh nghiệp, tuỳ theo quy chế doanh nghiệp hoặc thoả ước tập thể. 4- Khi người sử dụng lao động quyết định sa thải, đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động với người là uỷ viên Ban chấp hành công đoàn cơ sở, thì phải có sự thoả thuận của Ban chấp hành công đoàn cơ sở; nếu là Chủ tịch Ban chấp hành công đoàn cơ sở thì phải có sự thoả thuận của tổ chức công đoàn cấp trên trực tiếp. Điều 156 Tổng liên đoàn lao động Việt Nam, công đoàn các cấp tham gia với các cơ quan Nhà nước và đại diện của người sử dụng lao động bàn bạc, giải quyết các vấn đề về quan hệ lao động; có quyền lập các tổ chức dịch vụ việc làm, dạy nghề, tương tế, tư vấn pháp luật và các cơ sở phúc lợi chung cho người lao động và các quyền khác theo quy định của Luật công đoàn và của Bộ luật này. CHƯƠNG XIV GIẢI QUYẾT TRANH CHẤP LAO ĐỘNG 42
43. Mục I QUY ĐỊNH CHUNG Điều 157 1. Tranh chấp lao động là những tranh chấp về quyền và lợi ích phát sinh trong quan hệ lao động giữa người lao động, tập thể lao động với người sử dụng lao động. Tranh chấp lao động bao gồm tranh chấp lao động cá nhân giữa người lao động với người sử dụng lao động và tranh chấp lao động tập thể giữa tập thể lao động với người sử dụng lao động. 2. Tranh chấp lao động tập thể về quyền là tranh chấp về việc thực hiện các quy định của pháp luật lao động, thoả ước lao động tập thể, nội quy lao động đã được đăng ký với cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc các quy chế, thoả thuận hợp pháp khác ở doanh nghiệp mà tập thể lao động cho rằng người sử dụng lao động vi phạm. 3. Tranh chấp lao động tập thể về lợi ích là tranh chấp về việc tập thể lao động yêu cầu xác lập các điều kiện lao động mới so với quy định của pháp luật lao động, thoả ước lao động tập thể, nội quy lao động đã được đăng ký với cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc các quy chế, thoả thuận hợp pháp khác ở doanh nghiệp trong quá trình thương lượng giữa tập thể lao động với người sử dụng lao động. 4. Tập thể lao động là những người lao động cùng làm việc trong một doanh nghiệp hoặc một bộ phận của doanh nghiệp. 5. Điều kiện lao động mới là việc sửa đổi, bổ sung thoả ước lao động tập thể, tiền lương, tiền thưởng, thu nhập, định mức lao động, thời giờ làm việc, thời giờ nghỉ ngơi và phúc lợi khác trong doanh nghiệp. Điều 158 Việc giải quyết các tranh chấp lao động được tiến hành theo những nguyên tắc sau đây: 1. Thương lượng trực tiếp, tự dàn xếp và tự quyết định của hai bên tranh chấp tại nơi phát sinh tranh chấp; 2. Thông qua hoà giải, trọng tài trên cơ sở tôn trọng quyền và lợi ích của hai bên tranh chấp, tôn trọng lợi ích chung của xã hội và tuân theo pháp luật; 3. Giải quyết công khai, khách quan, kịp thời, nhanh chóng và đúng pháp luật; 4. Có sự tham gia của đại diện người lao động và đại diện người sử dụng lao động trong quá trình giải quyết tranh chấp. Điều 159 43
44. 1. Cơ quan, tổ chức có trách nhiệm tạo điều kiện thuận lợi cho hai bên giải quyết tranh chấp lao động thông qua thương lượng, hoà giải nhằm bảo đảm lợi ích của hai bên tranh chấp, ổn định sản xuất, kinh doanh, trật tự và an toàn xã hội. Việc giải quyết tranh chấp lao động tại cơ quan, tổ chức giải quyết tranh chấp lao động được tiến hành khi một bên từ chối thương lượng hoặc hai bên đã thương lượng mà vẫn không giải quyết được và một hoặc hai bên có đơn yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động. 2. Tổ chức công đoàn cấp trên của công đoàn cơ sở có trách nhiệm hướng dẫn, hỗ trợ và giúp đỡ Ban chấp hành công đoàn cơ sở hoặc đại diện tập thể lao động được quy định tại Điều 172a của Bộ luật này trong việc giải quyết tranh chấp lao động theo đúng quy định của pháp luật. 3. Khi xảy ra tranh chấp lao động tập thể về quyền dẫn đến ngừng việc tạm thời của tập thể lao động thì cơ quan nhà nước có thẩm quyền phải chủ động, kịp thời tiến hành giải quyết. Điều 160 1. Trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động, hai bên tranh chấp có các quyền sau đây: a) Trực tiếp hoặc thông qua người đại diện của mình tham gia quá trình giải quyết tranh chấp; b) Rút đơn hoặc thay đổi nội dung tranh chấp; c) Yêu cầu thay người trực tiếp tiến hành giải quyết tranh chấp, nếu có lý do chính đáng cho rằng người đó không thể bảo đảm tính khách quan, công bằng trong việc giải quyết tranh chấp. 2. Trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động, hai bên tranh chấp có các nghĩa vụ sau đây: a) Cung cấp đầy đủ tài liệu, chứng cứ theo yêu cầu của cơ quan, tổ chức giải quyết tranh chấp lao động; b) Nghiêm chỉnh chấp hành các thoả thuận đã đạt được, biên bản hoà giải thành, quyết định đã có hiệu lực của cơ quan, tổ chức giải quyết tranh chấp lao động, bản án hoặc quyết định đã có hiệu lực của Toà án nhân dân. Điều 161 Cơ quan, tổ chức giải quyết tranh chấp lao động trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có quyền yêu cầu hai bên tranh chấp, cơ quan, tổ chức, cá nhân hữu quan cung cấp tài liệu, chứng cứ; trưng cầu giám định, mời người làm chứng và người có liên quan trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động. 44
45. Điều 162 1. Hội đồng hoà giải lao động cơ sở phải được thành lập trong các doanh nghiệp có công đoàn cơ sở hoặc Ban chấp hành công đoàn lâm thời. Thành phần của Hội đồng hoà giải lao động cơ sở gồm số đại diện ngang nhau của bên người lao động và bên người sử dụng lao động. Hai bên có thể thoả thuận lựa chọn thêm thành viên tham gia Hội đồng. 2. Nhiệm kỳ của Hội đồng hoà giải lao động cơ sở là hai năm. Đại diện của mỗi bên luân phiên làm Chủ tịch, Thư ký Hội đồng. Hội đồng hoà giải lao động cơ sở làm việc theo nguyên tắc thoả thuận và nhất trí. 3. Người sử dụng lao động bảo đảm điều kiện cần thiết cho hoạt động của Hội đồng hoà giải lao động cơ sở. 4. Hội đồng hoà giải lao động cơ sở tiến hành hoà giải các tranh chấp lao động quy định tại Điều 157 của Bộ luật này. Điều 163 Hoà giải viên lao động do cơ quan lao động huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh cử để tiến hành hoà giải các tranh chấp lao động quy định tại Điều 157 của Bộ luật này, tranh chấp về thực hiện hợp đồng học nghề và chi phí dạy nghề. Điều 164 1. Hội đồng trọng tài lao động do Uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương (sau đây gọi chung là Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh) thành lập, gồm các thành viên chuyên trách và kiêm nhiệm là đại diện của cơ quan lao động, công đoàn, người sử dụng lao động và đại diện của Hội luật gia hoặc là người có kinh nghiệm trong lĩnh vực quan hệ lao động ở địa phương. 2. Số lượng thành viên của Hội đồng trọng tài lao động là số lẻ và không quá bảy người. Chủ tịch và Thư ký Hội đồng là đại diện của cơ quan lao động cấp tỉnh. 3. Nhiệm kỳ của Hội đồng trọng tài lao động là ba năm. 4. Hội đồng trọng tài lao động tiến hành hoà giải các tranh chấp lao động tập thể về lợi ích quy định tại khoản 3 Điều 157 và tranh chấp lao động tập thể quy định tại Điều 175 của Bộ luật này. 5. Hội đồng trọng tài lao động quyết định phương án hoà giải theo nguyên tắc đa số, bằng cách bỏ phiếu. 6. Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh bảo đảm điều kiện cần thiết cho hoạt động của Hội đồng trọng tài lao động. 45