Biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT tại thành phố Bạc Liêu tỉnh Bạc Liêu

Nội dung text: Biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT tại thành phố Bạc Liêu tỉnh Bạc Liêu

1. Biện pháp nâng cao chất lượng giáo dục hướng nghiệp cho học sinh THPT tại thành phố Bạc Liêu tỉnh Bạc Liêu Đặt vấn đề Hiện nay, trong giai đoạn đẩy mạnh CNH - HĐH đất nước và hội nhập quốc tế, nguồn lực con người càng trở nên có ý nghĩa quan trọng, quyết định sự thành công của công cuộc phát triển đất nước. Giáo dục ngày càng có vai trò và nhiệm vụ quan trọng trong việc xây dựng một thế hệ người Việt Nam mới, đáp ứng yêu cầu phát triển KT - XH. Để có nguồn lực tham gia vào hoạt động chung của XH thì công tác HN là một trong những hoạt động có vai trò chiến lược. HN nhằm góp phần phân bố hợp lý và sử dụng hiệu quả các nguồn nhân lực, để phục vụ cho sự phát triển KT - XH, do đó HN đã có một ý nghĩa quan trọng trong quá trình phát triển nguồn nhân lực của quốc gia. Hoạt động GDHN có tầm quan trọng đặc biệt : GDHN giúp HS có sự lựa chọn NN đúng hướng, sự lựa chọn không tự phát theo phong trào mà có sự tham gia tư vấn của các chuyên gia, các phần mềm tư vấn HN, hướng học trên cơ sở năng khiếu, năng lực bản thân, gia cảnh, nhu cầu của thị trường lao động Vì vậy, hoạt động này góp phần điều chỉnh sự mất cân đối về cơ cấu lao động hiện nay như “thừa thầy thiếu thợ”, thiếu nguồn lao động chất lượng cao khi nền kinh tế hội nhập trong bối cảnh toàn cầu hóa. Nhà trường phổ thông được coi là bộ phận cực kỳ quan trọng của hệ thống giáo dục quốc dân, tác động một cách có tổ chức, khoa học đến quá trình hình thành nhân cách của thanh thiến niên. GDHN tạo cho các em khả năng tham gia tích cực, sáng tạo vào lao động xã hội, phát triển nhận thức của tuổi trẻ đối với hoạt động tương lai của họ, phù hợp với những nhu cầu phát triển KT-XH của địa phương, của đất nước trong những điều kiện lịch sử cụ thể. Tại thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu, khi làm hồ sơ tuyển sinh ĐH, CĐ hầu hết HS còn rất bỡ ngỡ, lúng túng trong việc chọn nghề, HS không có những hiểu biết tối thiểu về thế giới NN nói chung, không biết rõ muốn tìm một nghề nào đó thì cần phải tìm hiểu những yếu tố nào của nghề. Thực trạng hoạt động HN cho HS THPT trên địa bàn Các trường đều tổ chức tư vấn HN cho HS, CB và GV đều nhận thức rõ bản chất, mục đích, vai trò của công tác này. Tuy nhiên, vẫn chưa đầy đủ và không đồng đều. Trong quá trình tư vấn, nhà trường mới chỉ giới thiệu cho HS về thế giới NN như các loại nghề, 1
2. nhóm nghề thông dụng có ở địa phương và hệ thống trường đào tạo cấp địa phương, trung ương. Trong tất cả các trường đều không có GV chuyên trách làm công tác tư vấn HN, hầu hết dựa trên kinh nghiệm và cảm tính nên hiệu quả chưa cao. Nhận thức của HS về nghề còn phiến diện, nông cạn, mới nhận thức bề ngoài của nghề. Trong khi lựa chọn ngành nghề, HS chịu nhiều tác động từ phía gia đình, bạn bè mà ảnh hưởng từ nhà trường không nhiều. Từ đó, chứng tỏ công tác HN, tư vấn nghề trong nhà trường có thực hiện nhưng chưa hiệu quả, không thu hút được sự quan tâm của HS. Những biện pháp cơ bản - Xây dựng bài học có nội dung về những lĩnh vực nghề nghiệp cụ thể Nội dung và cách thức tiến hành biện pháp Bước 1: Giáo viên lần lượt trình bày cho HS những vấn đề cơ bản về một lĩnh vực nghề nghiệp. Các vấn đề trình bày phải được giáo viên chuẩn bị chi tiết, kĩ càng thông qua một bản hoạ đồ nghề nghiệp. Cụ thể như sau: - Tên nghề và những chuyên môn của nghề. Tóm tắt lịch sử nảy sinh và quá trình phát triển của nghề, xu hướng phát triển của nghề trong tương lai, ý nghĩa của nghề trong nền kinh tế quốc dân và ở địa phương, nhu cầu về đội ngũ cán bộ, lao động. - Những công việc chủ yếu thường gặp trong nghề. - Những thao tác, phương thức hành động vận động mà nhà chuyên môn phải thực hiện khi làm việc trong nghề. Mối tương quan và tính chất của các chức năng lao động trí óc và lao động chân tay. - Những tri thức chung và tri thức chuyên ngành cần thiết cho việc thực hiện công việc trong nghề. - Những kĩ năng, kĩ xảo chung và kĩ xảo riêng cần cho việc thực hiện các công việc trong nghề. - Ý nghĩa của các quá trình tâm - sinh lý học trong nghề, ví dụ như trí nhớ, chú ý, tư duy, ngôn ngữ, tri giác, ý chí, sự mệt mỏi, những đặc điểm cá nhân, sức khoẻ, sự dẻo dai - Những yếu tố độc hại, yếu tố nguy hiểm khi làm việc trong nghề - Chế độ tiền lương, tiền thưởng, bồi dưỡng khả năng nâng cao tay nghề, sự tiến bộ nghề nghiệp, cơ hội thăng tiến và nâng cao trình độ học vấn. - Những chống chỉ định tâm lý, giải phẫu sinh lý, vệ sinh và y học đối với nghề. - Thông tin về các cơ sở đào tạo nghề đó, trong đó cần nêu rõ: + Tên trường, địa chỉ, điện thoại liên hệ 2
3. + Số lượng tuyển sinh hàng năm, các môn phải thi tuyển hay điều kiện xét tuyển, thời gian đào tạo. + Các nghề được đào tạo trong trường, các khoa thuộc trường - Hiểu biết thêm về nghề đó đang có ở nơi nào trong khu vực và trên đất nước - Cần phải đọc thêm những gì, ở đâu để có thể hiểu biết rõ hơn về NN này. - Giới thiệu những địa chỉ có nhu cầu sử dụng nhân lực của nghề, số lượng nhân lực trong nghề ở địa phương, cả nước Bước 2: Giáo viên tiếp thu và trả lời những câu hỏi, những ý kiến thắc mắc của HS liên quan đến nội dung bài học. Bước 3: giáo viên tổng kết và khắc sâu những vấn đề cơ bản của nội dung bài học cho HS, giới thiệu những nghề tiếp theo (sẽ được trình bày) và yêu cầu HS tìm hiểu trước về nghề đó. Giáo viên có thể soạn một phiếu điều tra nhằm tìm hiểu nhận thức và hứng thú của HS với nghề vừa được trình bày. - Đa dạng các hình thức tổ chức GDHN - Xây dựng các phòng tư vấn hướng nghiệp vì theo điều tra thực trạng thì tất cả các trường đều không có phòng tư vấn hướng nghiệp, phòng tư vấn cần có người phụ trách có chuyên môn, tương đối trực thường xuyên để đáp ứng nhu cầu của HS. Đặc biệt trong giai đoạn sắp đến kỳ nộp hồ sơ thi tuyển sinh mỗi năm. - Tăng cường các buổi tư vấn của chuyên gia cho HS các cấp lớp, đặc biệt là HS khối 12. Thực tế HS chỉ được tiếp xúc một hoặc hai lần với chuyên gia khi các trường ĐH, CĐ đến giới thiệu và tuyển sinh. Đây cũng chính là cơ hội để các em trình bày ý kiến, thắc mắc của mình. Trong các buổi tư vấn cần có sự trao đổi thông tin 2 chiều giữa học sinh và chuyên gia, tạo cơ hội cho HS trình bày quan điểm một cách thoải mái, đúng nguyện vọng. Chuyên gia tư vấn HN học đường nên có sự thay đổi về nhân sự. Tốt nhất nên áp dụng hình thức này vài lần/năm, một lần mời một chuyên gia trong các lĩnh vực khác nhau để HS có thể tiếp xúc, tư vấn chuyên sâu về vấn đề quan tâm và phong phú về lĩnh vực để đáp ứng nhu cầu đa số. Nên có 1 tiết/tháng cho HS tiếp xúc với chuyên gia tư vấn. Những chuyên gia này có thể mời trong các lĩnh vực: + Các giảng viên, người phụ trách công tác tuyển sinh ở các trường ĐH, CĐ, TCCN và dạy nghề. + Các chuyên gia tư vấn tâm lý. 3
4. + Những người thành đạt được biết đến trong các lĩnh vực kinh tế, giáo dục, y tế, nông nghiệp, công nghệ thông tin + Cựu học sinh thành đạt của trường. + Đại diện các ban ngành, đoàn thể, tổ chức xã hội + Phụ huynh học sinh có con đang học trong trường - Có kế hoạch tổ chức cho HS tham quan các trường ĐH, CĐ, TCCN và dạy nghề trên địa phương. Có thể chia thành 3-4 lần/năm với 3-4 lớp/lần ở những trường khác nhau theo nhu cầu của đa số hoặc lớp trên cơ sở danh mục các trường được tham quan mà nhà trường đã liên hệ. Mỗi cá nhân học sinh cần được giáo dục bằng hình thức này 1 lần/năm. - Có kế hoạch tổ chức cho HS tham quan các cơ sở sản xuất, các mô hình kinh tế, nhất là khi HS được giáo dục HN đến các chủ đề có liên quan. Ví dụ: Khi dạy nghề phổ thông, nên cho HS 1 lần đến tham quan cơ sở nghề; Khi học môn giáo dục HN nên cho HS tham quan một cơ sở sản xuất hay mô hình kinh tế liên quan đến chủ đề được học. Đây cũng chính là cơ hội để HS có thể tiếp xúc, trao đổi với chuyên gia, với người đi trước, người có kinh nghiệm. - Chú ý đến hoạt động của góc HN. Mỗi trường có một bảng tin thông báo đến HS các thông tin về nhu cầu tuyển sinh, tuyển dụng, cơ hội học tập và các thông tin HN khác. Thông tin của góc HN cần được cập nhật thường xuyên. Kết hợp góc HN và triển lãm nghề thông qua tranh ảnh - Tổ chức các hội thi về chủ đề nghề nghiệp cho học sinh. Có thể ở 2 hình thức: Lồng ghép vào tiết học (thực hiện trên quy mô lớp học, tùy vào từng chủ đề), tổ chức với quy mô trường như: cắm hoa, nấu ăn, văn nghệ thực hiện 1 lần/năm (hình thức này thường được lồng ghép vào các hoạt động đoàn, là hoạt động đuợc sự hưởng ứng của đa số HS). Ví dụ như khi tìm hiểu về một số nghề nghiệp, giáo viên phụ trách HN nên cho các em về nhà tự tìm hiểu nghề của chính ba mẹ mình làm, sau đó các em sẽ tham gia cuộc thi, thể hiện chính nghề nghiệp đó bằng hình thức đóng kịch hay thuyết trình làm sao để hấp dẫn sự theo dõi, lắng nghe từ phía các học sinh đội bạn để các em tự khám phá nghề lẫn nhau. - Tăng cường tài liệu, sách báo và thông tin HN cho HS trong danh mục sách thư viện. Hướng dẫn học sinh cách tìm kiếm tài liệu cho nhu cầu cá nhân. Trang bị hệ thống máy tính kết nối internet để các em dễ dàng tìm kiếm thông tin mình cần. Và cũng nên trang bị những phần mềm hướng nghiệp để các em tự đánh giá bản thân cũng như tìm hiểu về các loại ngành nghề và thế giới nghề nghiệp trong xã hội. 4
5. - Cần tăng cường khuyến khích ý thức tự tìm hiểu nghề cho bản thân các em. Như vậy yêu cầu đặt ra ở đây là làm sao cho các em ý thức được tầm quan trọng của HN và có cách thức cụ thể tìm hiểu chứ không chỉ có thấy được quan trọng mà không thực sự làm cho điều quan trọng đó có ý nghĩa. Do đó, giáo viên cần khuyến khích các em tự tìm đến các trung tâm tư vấn HN để tìm hiểu. - HN cho HS bằng các đoạn video, phim. Hình thức này có thể tổ chức ở 2 dạng: Lồng ghép vào từng chủ đề HN của tháng cho HS trên phạm vi lớp học; Chiếu phim cho HS toàn trường xem với mức độ tổ chức 1 lần/ năm. Có thể xen hình thức này với hình thức mời chuyên gia hay tổ chức tham quan, ngoại khóa. Các hình thức HN cần được tổ chức phối hợp nhau để không tạo sự xáo trộn trong tổ chức. Có kế hoạch HN cụ thể cho từng năm, từng giai đoạn. Không quá chú trọng đến một hình thức nào đó mà xem nhẹ vai trò của một hình thức khác. Tổ chức hội nghị để trao đổi với cha mẹ học sinh về nghề nghiệp tương lai của con em họ Trước khi tổ chức hội nghị, giáo viên cần chuẩn bị chủ đề để nói chuyện, biên soạn phiếu điều tra HS về những vấn đề liên quan trực tiếp đến chủ đề sau đó xử lý sơ bộ kết quả điều tra. Giáo viên gửi giấy mời cho cha mẹ HS trong đó nói rõ thời gian, địa điểm, mục đích, ý nghĩa của hội nghị, những công việc mà cha mẹ HS phải làm (nếu có) trước khi diễn ra hội nghị Nên tiến hành hội nghị vào năm lớp 10, đồng thời thành lập hội hướng nghiệp, trong đó sẽ có sự tham gia của học sinh vào trong hội. Nội dung của hội nghị có thể được diễn ra theo trình tự sau: Bước 1: Giáo viên khai mạc hội nghị: + Đặt và trả lời câu hỏi: tại sao HS cần phải lựa chọn nghề nghiệp? Tại sao nhà trường và gia đình cần phải hướng nghiệp cho HS? + Những tác dụng tích cực của việc HS chọn nghề phù hợp và những hậu quả của việc chọn nghề không phù hợp. + Vai trò của việc định hướng nghề nghiệp cho HS của nhà trường và gia đình - khẳng định vai trò rất quan trọng của cha mẹ trong việc định hướng nghề nghiệp cho hs + Nói rõ mục đích, ý nghĩa, nội dung, chương trình làm việc, cách thức làm việc của hội nghị. 5
6. Bước 2: + Giáo viên đưa ra kết quả của việc điều tra, khảo sát trên HS, phân tích lần lượt và kĩ càng tất cả các câu hỏi và các số liệu thu được. + Trích dẫn một số câu trả lời câu hỏi mở của HS thu được từ phiếu điều tra. + Kết luận thực trạng về quan điểm, xu hướng chọn nghề của HS, một lần nữa khẳng định vai trò của cha mẹ trong việc giúp con lựa chọn nghề nghiệp Bước 3: Giáo viên tổ chức để cha mẹ HS thảo luận và phát biểu ý kiến + Cha mẹ HS thảo luận, trao đổi ý kiến với nhau và giáo viên về thực trạng mà giáo viên vừa trình bày. + Cha mẹ HS phát biểu những ý kiến, quan điểm của riêng mình về vấn đềlựa chọn nghề nghiệp của con, về sự định hướng của gia đình hoặc sẽ điều chỉnh như thế nào nếu HS và cha mẹ đã chọn nghề nhưng thấy chưa phù hợp. + Giáo viên tìm hiểu và trả lời những thắc mắc, những vấn đề cần trao đổi của cha mẹ HS. Bước 4: Tổ chức lựa chọn phụ huynh và hoc sinh vào hội hướng nghiệp Bước 5: Giáo viên kết luận và tổng kết hội nghị + Kết luận về thực trạng xu hướng lựa chọn nghề nghiệp của HS, những quan điểm, ý kiến thống nhất của cha mẹ HS, những vấn đề hoặc ý kiến đặt ra chưa được giải quyết thoả đáng. + Nhận xét đánh giá chung về diễn biến và kết quả của hội nghị + Cung cấp cho cha mẹ HS những tài liệu có thể tham khảo trong việc định hướng nghề nghiệp cho con em họ Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực GDHN – Giáo viên HN kiêm nhiệm GVCN Chất lượng nguồn nhân lực là yếu tố tiên quyết cho mọi hoạt động mà những con người đó thực hiện. Do vậy trước tiên cần phải nâng cao ý thức trách nhiệm của cán bộ quản lý, giáo viên của trường THPT khi thực hiện các hoạt động GDHN. Bên cạnh đó, việc nâng cao trình độ chuyên môn của giáo viên để HN cho HS có hiệu quả nhất là điều quan trọng. Và muốn có kết quả tốt thì giáo viên phải đổi mới phương pháp giảng dạy, kiểm tra, đánh giá giúp các em hứng thú hơn trong học tập, thu được hiệu quả cao cho hoạt động giáo dục này. Đồng thời tăng cường co sở vật chất phục vụ cho GDHN, gắn GDHN vào hoạt động chủ nhiệm lớp 6
7. kết luận Tóm lại, xuất phát từ yêu cầu thực tế của công tác GDHN cho HSPT tại thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu, để nâng cao hiệu quả của công tác GDHN trong trường THPT trên địa bàn cần ưu tiên áp dụng đồng bộ các biện pháp để việc nâng cao chất lượng giáo dục của GDHN tại thành phố Bạc Liêu, tỉnh Bạc Liêu Tài liệu tham khảo 1. Phạm Minh Hạc, Trần Kiều, Đặng Bá Lãm, Nghiêm Đình Vỳ, Giáo dục thế giới đi vào thế kỷ XXI, NXB Chính trị quốc gia Hà Nội, năm 2004. 2. Nguyễn Văn Lê, Giáo dục phổ thông và hướng nghiệp – Nền tảng để phát triển nguồn nhân lực đi vào công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Bộ Khoa học và công nghệ , Chương trình khoa học cấp nhà nước KX-05, Đề tài KX 05-09, Hà Nội. 3. Nguyễn Trọng Bảo, Đoàn Chi (1989), Một số vấn đề về giáo dục kỹ thuật tổng hợp hướng nghiệp, NXB Giáo dục, Hà Nội. 4. Trần Khánh Đức, Giáo dục kỹ thuật nghề nghiệp và phát triển nguồn nhân lực, NXB Giáo dục, Hà Nội, 2002 5. Đặng Danh Ánh, Hướng nghiệp trong trường phổ thông, Tạp chí Giáo dục số 42, 2002, tr. 2. 6. Nguyễn Văn Hộ, Hoạt động hướng nghiệp và giảng dạy kỹ thuật trong trường THPT, NXB Giáo duc, 2006. 7
8. BÀI BÁO KHOA HỌC THỰC HIỆN CÔNG BỐ THEO QUY CHẾ ĐÀO TẠO THẠC SỸ Bài báo khoa học của học viên có xác nhận và đề xuất cho đăng của Giảng viên hướng dẫn Bản tiếng Việt ©, TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT TP. HỒ CHÍ MINH và TÁC GIẢ Bản quyền tác phẩm đã được bảo hộ bởi Luật xuất bản và Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam. Nghiêm cấm mọi hình thức xuất bản, sao chụp, phát tán nội dung khi chưa có sự đồng ý của tác giả và Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật TP. Hồ Chí Minh. ĐỂ CÓ BÀI BÁO KHOA HỌC TỐT, CẦN CHUNG TAY BẢO VỆ TÁC QUYỀN! Thực hiện theo MTCL & KHTHMTCL Năm học 2016-2017 của Thư viện Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Tp. Hồ Chí Minh.