Bệnh viêm khớp dạng thấp-RA - Nguyễn Phúc Học

Nội dung text: Bệnh viêm khớp dạng thấp-RA - Nguyễn Phúc Học

1. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y BỆNH VIÊM KHỚP DẠNG THẤP - RA MỤC TIÊU HỌC TẬP – Sau khi học xong bài này, sinh viên có khả năng 1. Nêu được định nghĩa, nguyên nhân và cơ chế bệnh sinh của viêm khớp dạng thấp 2. Trình bày được các triệu chứng lâm sàng và cận lâm sàng của RA 3. Trình bày được tiêu chuẩn chẩn đoán RA (rheumatoid arthritis) 4. Nêu các nguyên tắc điều trị RA và liệt kê các nhóm thuốc chính NỘI DUNG 1. Đại cương. 1.1. Định nghĩa: 4.3. Dựa theo sự tiến triển 1.2. Lịch sử của bệnh: 1.3. Nguyên nhân: 4.4. Dựa vào huyết thanh 1.4. Cơ chế bệnh sinh: chia thành 2 thể: 2. Lâm sàng. 4.5. Tiến triển: 2.1. Giai đoạn khởi phát: 5. Chẩn đoán. 2.2. Giai đoạn toàn phát: 5.1. Chẩn đoán xác định: 3. Xét nghiệm và X quang. 5.2. Chẩn đoán phân biệt: 3.1. Xét nghiệm: 6. Điều trị viêm khớp dạng 3.2. X quang: thấp. 4. Thể lâm sàng. 6.1. Nguyên tắc chung: 4.1. Thể bệnh theo triệu 6.3. Điều trị ngoại khoa: chứng: 6.4. Điều trị theo y học cổ 4.2. Thể có tổn thương hệ truyền dân tộc: thống: 6.5. Điều trị bằng lý liệu và p.hồi chức năng: 1
2. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y 1. Đại cương. 1.1. Định nghĩa: Viêm khớp dạng thấp (rheumatoid arthritis) là một bệnh tự miễn dịch, viêm mạn tính tổ chức liên kết màng hoạt dịch, tổn thương chủ yếu ở khớp ngoại vi, bệnh tiến triển từ từ, dẫn đến teo cơ biến dạng dính và cứng khớp. 1.2. Lịch sử phát triển và tên gọi của viêm khớp dạng thấp: Viêm khớp dạng thấp đã biết từ hồi Hypocrate, Bệnh có nhiều tên gọi: goute Ở Việt Nam tỷ lệ chung trong nhân suy nhược tiên phát (Beauvais dân là 0,5%, Bệnh gặp chủ yếu ở A.L:1800), bệnh khớp Charcot phụ nữ chiếm 70-80% và 70% số (Chrcot:1853), thấp khớp teo đét bệnh nhân mắc bệnh ở tuổi trung (Sydenham:1883), viêm khớp dạng thấp niên. Một số trường hợp mang (Garrod:1890), viêm đa khớp mạn tính tính chất gia đình. tiến triển, viêm đa khớp nhiễm khuẩn không đặc hiệu. 2
3. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y 1.3. Nguyên nhân: Cho đến nay nguyên nhân của bệnh viêm khớp dạng thấp còn chưa được biết rõ. Người ta coi viêm khớp dạng thấp là một bệnh tự miễn dịch với sự tham gia của nhiều yếu tố: • Yếu tố tác nhân gây bệnh: có thể là một loại vi rút epstein-barr khu trú ở tế bào lympho, chúng có khả năng làm rối loạn quá trình tổng hợp globulin miễn dịch. • Yếu tố cơ địa: bệnh có liên quan đến giới tính và tuổi. • Yếu tố di truyền: đã từ lâu yếu tố di truyền trong bệnh viêm khớp dạng thấp được chú ý vì tỉ lệ mắc bệnh cao ở những người thận trong gia đình bệnh nhân; ở những cặp sinh đôi cùng trứng và mối liên quan giữa kháng nguyên hoà hợp tổ chức HLA-DR4 và bệnh viêm khớp dạng thấp. ở bệnh nhân viêm khớp dạng thấp thấy 60-70% bệnh nhân mang kháng nguyên này. 3
4. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y 1.4. Cơ chế bệnh sinh: Người ta cho rằng: viêm khớp dạng thấp là một quá trình bệnh lý qua trung gian miễn dịch mặc dù nguyên nhân ban đầu chưa được xác định, một số cho rằng có vai trò của vi rút epstein-barr. Một quan điểm cho rằng quá trình viêm ở tổ chức được khởi động bởi tế bào TCD+4 xâm nhập màng hoạt dịch. Các phức hợp miễn dịch sản xuất tại chỗ gây ra hàng loạt phản ứng tiếp theo như: • Hoạt hoá hệ thống đông máu, hoạt hoá bổ thể, tăng tiết lymphokine, các chất được tiết bởi đại thực bào như IL8, TNF-α và leucotriene B4 kích thích tế bào nội mô mao mạch gây kết dính một số tế bào đang lưu hành trong hệ thống tuần hoàn. • Mặt khác chúng kích thích di chuyển các bạch cầu đa nhân trung tính vào màng hoạt dịch. Các TNF-α còn kích thích sản xuất prostaglandin E2 gây giãn mạch. Kết quả gây viêm màng hoạt dịch và xuất tiết dịch vào trong ổ khớp. • Các đại thực bào, các bạch cầu đa nhân trung tính ở trong khớp thực bào các phức hợp miễn dịch bị hủy hoại tiết ra các chất trung gian hoá học gây viêm như: men tiêu protein, histamin, serotonin, kinin, gây viêm màng hoạt dịch khớp, làm cho quá trình viêm không đặc hiệu diễn ra liên tục từ khớp này qua khớp khác, làm cho viêm mạn tính kéo dài. 4
5. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y • Mặt khác dịch khớp viêm chứa một số enzym có khả năng phá hủy sụn khớp: collagenase, phospholipase A2 và các gốc tự do superoxide. • Ngoài ra các prostaglandin E2 được sản xuất bởi nguyên bào xơ và đại thực bào cũng tham gia làm mất chất khoáng của xương. Các cytokines IL-I và TNF-α kích thích tế bào pannus sản xuất collagenasem, các protease gây phá huỷ sụn tại chỗ. 5
6. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y 2. Lâm sàng. 2.1. Giai đoạn khởi phát: • Bệnh thường khởi phát sau một yếu tố thuận lợi như: nhiễm khuẩn cấp tính, bán cấp tính, chấn thương, mổ xẻ, cảm lạnh, căng thẳng thể lực hay thần kinh • Bệnh có thể bắt đầu một cách từ từ tăng dần, có 70% bắt đầu bằng viêm một khớp, 15% bắt đầu đột ngột, 30% bắt đầu viêm khớp nhỏ: cổ tay, bàn ngón, khớp đốt gần. • Bệnh nhân có thể sốt nhẹ, gầy sút, chán ăn, mệt mỏi. • Các khớp bị viêm: sưng, hơi nóng, đau; đau tăng về đêm về sáng, có cứng khớp buổi sáng, có thể có tràn dịch ổ khớp. • Thời kỳ này kéo dài vài tuần, có khi vài tháng. • Tình trạng viêm khớp tăng dần và chuyển sang khớp khác. 6
7. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y 2.2. Giai đoạn toàn phát: • Bệnh nhân mệt mỏi, gầy sút, chán ăn, teo cơ nhanh, sốt nhẹ, một số bị sốt cao, gai rét, các khớp sưng đau hạn chế vận động. Hay gặp ở các khớp cổ tay, khớp bàn ngón tay, đốt gần, khớp gối, cổ chân, khớp khuỷu, các khớp vai, háng, cột sống ít bị, nếu bị thì thường ở giai đoạn muộn. • Khớp cổ tay: sưng, đau, hạn chế vận động gấp, duỗi, thường sưng nề về phía mu tay, biến dạng nổi gồ lên trông như cái “thìa úp” hoặc như “lưng con lạc đà” lâu dần dẫn đến cứng khớp cổ tay ở tư thế thẳng. • Khớp ngón tay: viêm các khớp đốt gần, khớp bàn ngón, thường gặp ở ngón 2, 3, 4, ít gặp ngón 1 và 5, sưng đau hạn chế vận động. Bệnh nhân không nắm chặt được các ngón tay vào lòng bàn tay, teo cơ liên cốt, cơ gấp duỗi ngón, dần dần dính và biến dạng tạo thành ngón tay hình thoi, các ngón lệch trục về phía xương trụ tạo nên bàn tay gió thổi. Ngón tay biến dạng, dính giống “cổ thiên nga”, ngón cái giống hình chữ Z. 7
8. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y • Khớp gối (thường bị sớm): sưng to, đau, hạn chế gấp duỗi, phù nề tổ chức cạnh khớp, có thể có tràn dịch ổ khớp (làm dấu hiệu bập bềnh xương bánh chè dương tính). Đôi khi có thoát vị bao hoạt dịch về phía khoeo tạo nên túi phình Baker, teo cơ đùi, cơ cẳng chân. Khớp gối dính ở tư thế nửa co. • Khớp khuỷu: sưng, đau, hạn chế vận động gấp duỗi. • Khớp cổ chân: sưng, đau, phù nề cả bàn chân, đôi khi có tràn dịch, có thể dính ở tư thế duỗi “bàn chân ngựa”. • Các khớp ngón chân: viêm khớp bàn-ngón và khớp ngón chân cái tạo tư thế ngón cái quặp vào ngón 2, các ngón khác sưng đau, đau gót chân, bàn chân mất lõm. Lâu dần các ngón chân như thu ngắn lại tạo ra hình ảnh ngón chân rụt. 8
9. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y • Biểu hiện ngoài da: − Hạt thấp dưới da: là triệu chứng có giá trị trong chẩn đoán, gặp ở 10-20% trường hợp viêm khớp dạng thấp. Đó là những hạt hay cục nổi gồ lên mặt da, chắc, không di động vì dính vào nền xương, không đau, kích thước từ 5-10 mm. Hay gặp hạt thấp ở đầu trên xương trụ, gần khớp khuỷu; đầu trên xương chày, gần khớp gối; số lượng từ một đến hai hạt. − Da teo hơi tím, móng khô dễ gẫy, gan bàn chân-bàn tay giãn mạch. − Viêm gân Achille. • Biểu hiện nội tạng: chiếm tỉ lệ thấp, thường không nặng nề. − Lách to kèm theo giảm bạch cầu đa nhân trung tính hội chứng felty gặp trong hội chứng felty (tỷ lệ 5%). − Tim: có thể viêm màng ngoài tim, rối loạn dẫn truyền, tổn thương màng trong tim, van tim rất ít. − Viêm mống mắt: tỉ lệ 1-2%, viêm kết mạc kèm theo teo tuyến lệ và tuyến nước bọt (hội chứng Sjogren). − Tràn dịch màng phổi, xơ phổi gặp 1-2%. - Thiếu máu nhược sắc. hội chứng Sjogren 9
10. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y 3. Xét nghiệm và X quang. 3.1. Xét nghiệm: • Xét nghiệm chung: − Công thức máu : hồng cầu giảm (20% trường hợp), bạch cầu tăng (đa số là esinophiles ) − Tộc độ lắng máu : tặng trong đa số các trường hợp, biểu hiện tình trạng viêm. Xét nghiệm này đùng để theo dõi và đánh giá đáp ứng điều trị, không có giá trị chuẩn đoán − CRP ( C reactive protein ) − Kháng thể kháng nhân : dương tính thấp và gặp trong 10 - 30% trường hợp − Fibnnogen trong máu thường cao, biểu hiện gián tiếp tình trạng viêm • Xét nghiệm miễn dịch: − Yếu tố thấp ( Rheumatoid factor = RF ): Bản chất là IgM trọng lượng phân tử 70000 Da; (+) trong 85% trường hợp, thường xuất hiện muộn ( sau khi mắc bệnh trên 6 tháng ); Có thể (+) ở người bình thường 3%, tỷ lệ này tăng theo tuổi và có thể lên đến 25% ở người trên 70 tuổi. − Antibodies to CCP (anti-ccp): có độ nhạytương đương và độ đặc hiêu cao hơn RF trong chẩn đoán viêm khớp dạng thấp. Ngoài ra, anti-CCP còn dương tính trong giai đoạn sớm của bệnh, và thường gặp ở giai đoạn bệnh tiến triển, đưa đến tình trạng sói mòn xương. Vì vậy, anti- CCP thường dùng để chẩn đoán và tiên lượng bệnh 10
11. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y • Xét nghiệm dịch khớp: có ý nghĩa trong chẩn đoán bệnh, thường chọc hút dịch ở khớp gối. - Trong viêm khớp dạng thấp thì số lượng dịch từ 10-50ml loãng, màu vàng nhạt, độ nhớt giảm, lượng muxin dịch khớp giảm, tế bào nhiều nhất là đa nhân trung tính, ít lympho bào. - Có khoảng 10% tế bào hình chùm nho (ragocyte), đó là những bạch cầu đa nhân trung tính mà trong bào tương chứa nhiều hạt nhỏ là các phức hợp miễn dịch kháng nguyên- kháng thể. - Lượng bổ thể trong dịch khớp giảm so với huyết thanh. - Phản ứng phát hiện yếu tố thấp (waaler-rose và γlatex) trong dịch khớp (+) sớm hơn và hiệu giá cao hơn trong máu. • Một sốphương pháp khác : − Một số kỹ thuật hiện đại như CT, MRI, đồng vị phóng xạ bổ xung cho X-quang đơn thuần trong việc đánh giá sớm các tổn thương xương và sụn − Siêu âm khớp : chủ yếu kiểm tra màng khớp, đánh giá tình trạng tràn dịch khớp bao gân, bao cơ, phần mền của khớp đặc biệt ở các khớp lớn. Tuy nhiên không phân biệt được tổn thương đặc hiệu của viêm màng hoạt dịch ăn mòn trong viêm khớp dạng thấp ® ít có giá trị chuẩn đoán trong viêm khớp dạng thấp − Sinh thiết màng hoạt dịch, nội soi khớp là những kỹ thuật can thiệp " gây chảy máu " ® chỉ để tham khảo khi cần thiết 11
12. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y 3.2. X quang: X-quang khớp : nếu thấy được tổn thương thường là quá trễ, sau khi mắc bệnh từ 1 - 2 năm − Giai đoạn 1 : loãng xương nhẹ ở đầu xương, tăng cản quang phần mềm quanh khớp ( do phù nề) − Giai đoạn 2 : mất vôi đầu xương rõ, bào mòn đầu xương, hẹp khe khớp − Giai đoạn 3 : mất vôi nặng, khuyết xương, hẹp khe khớp, dính khớp 1 phần − Giai đoạn 4 : dính khớp, lệch trục và biến dạng khớp. 12
13. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y 4. Thể lâm sàng. 4.1. Thể bệnh theo triệu chứng: Thể viêm nhiều khớp, thể một khớp. 4.2. Thể có tổn thương hệ thống: - Hệ thống lưới nội mô. - Tim, phổi, thận, mắt, mạch máu, thần kinh. - Lách, hạch to, bạch cầu giảm trong hội chứng Felty. 4.3. Dựa theo sự tiến triển của bệnh: - Thể lành tính tiến triển chậm. - Thể nặng: tiến triển nhanh, liên tục có sốt cao, có tổn thương nội tạng. - Thể ác tính: sốt cao, teo cơ biến dạng dính và cứng khớp nhanh. 4.4. Dựa vào huyết thanh chia thành 2 thể: - Thể huyết thanh (+): diễn biến nặng, tiên lượng xấu. - Thể huyết thanh (-): tiên lượng tốt hơn. 13
14. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y 4.5. Tiến triển: Trong quá trình diễn biến của bệnh theo Steinbroker chia thành 4 giai đoạn về chức năng và tiến triển của bệnh: về chức năng đánh giá khả năng vận động của bệnh nhân, về tiến triển nói lên tổn thương X quang. + Giai đoạn I: tổn thương khu trú màng hoạt dịch, sưng đau phần mềm cạnh khớp, X quang không thay đổi; bệnh nhân vận động bình thường. + Giai đoạn II: tổn thương đầu xương sụn khớp, X quang có hình ảnh khuyết xương và hẹp khe khớp; khả năng lao động hạn chế. Còn cầm nắm được, đi lại bằng nạng. + Giai đoạn III: hẹp khe khớp và dính khớp một phần, lao động chỉ phục vụ được mình, không đi lại được. + Giai đoạn IV: dính khớp và biến dạng, không tự phục vụ được mình, tàn phế hoàn toàn. 14
15. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y 5. Chẩn đoán. 5.1. Chẩn đoán xác định: Trong bệnh viêm khớp dạng thấp không có triệu chứng đặc trưng nào về lâm sàng và xét nghiệm quyết định chẩn đoán. Việc chẩn đoán xác định phải dựa vào tiêu chuẩn chẩn đoán. + Tiêu chuẩn chẩn đoán của hội thấp Mỹ (ARA) gồm 11 tiêu chuẩn (1966): - Cứng khớp buổi sáng. - Đau khi thăm khám hoặc vận động từ một khớp trở lên. - Sưng tối thiểu ở một khớp. - Sưng thêm một khớp mới trong thời gian dưới 3 tháng. - Sưng khớp đối xứng. - Có hạt thấp dưới da. - Tổn thương X quang có hình ảnh khuyết xương và hẹp khe khớp. - Yếu tố thấp dương tính (làm 2 lần) - Muxin trong dịch khớp giảm. - Sinh thiết màng hoạt dịch có 3 tổn thương trở lên. - Sinh thiết hạt thấp dưới da có tổn thương điển hình. Chẩn đoán chắc chắn khi có 7 tiêu chuẩn trở lên, thời gian bị bệnh trên 6 tuần. Chẩn đoán xác định khi có 5 tiêu chuẩn, thời gian bị bệnh trên 6 tuần. Chẩn đoán nghi ngờ khi có 4 tiêu chuẩn, thời gian bị bệnh 4 tuần. 15
16. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y Các khơp thường ảnh hưởng trong VKDT và thoái hóa khớp 16
17. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y + Tiêu chuẩn ARA của hội thấp Mỹ (1987) hiện đang được áp dụng- gồm 7 tiêu chuẩn: - Cứng khớp buổi sáng kéo dài trên một giờ. - Sưng đau kéo dài 3 khớp trong 14 khớp: (2 khớp ngón gần, 2 khớp bàn-ngón, 2 khớp cổ tay, 2 khớp khuỷu, 2 khớp gối, 2 khớp cổ chân, 2 khớp bàn-ngón chân). - Sưng đau một trong 3 vị trí: khớp ngón gần, khớp bàn ngón tay, khớp cổ tay. - Sưng khớp đối xứng. - Có hạt thấp dưới da. - Yếu tố thấp dương tính. - Tổn thương X quang điển hình. Chẩn đoán xác định khi có 4 tiêu chuẩn trở lên, thời gian bị bệnh trên 6 tuần. 17
18. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y + Ở nước ta (do thiếu phương tiện chẩn đoán cần thiết như: chụp X quang, sinh thiết, chọc dịch ổ khớp, sinh thiết màng hoạt dịch) dựa vào các yếu tố sau: - Bệnh nhân nữ tuổi trung niên. - Viêm các khớp nhỏ (cổ tay, khớp bàn ngón, đốt ngón gần, khớp gối, cổ chân, khuỷu). - Viêm khớp đối xứng. - Cứng khớp buổi sáng. - Diễn biến kéo dài trên 2 tháng. 5.2. Chẩn đoán phân biệt: + Trong giai đoạn sớm: Cần phân biệt với thấp khớp cấp, viêm khớp phản ứng, hội chứng Reiter. + Giai đoạn muộn: Bệnh khớp trong luput ban đỏ, bệnh gút; hội chứng Pierre-Marie, thấp khớp vẩy nến, thoái hoá khớp hoạt hoá, viêm cột sống dính khớp. Biểu hiện khớp của bệnh tiêu hoá, thần kinh, bệnh máu, ung thư. 18
19. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y 6. Điều trị viêm khớp dạng thấp. 6.1. Nguyên tắc chung: + Viêm khớp dạng thấp là một bệnh mạn tính kéo dài, việc điều trị phải kiên trì liên tục, có khi cả cuộc đời người bệnh. + Sử dụng nhiều biện pháp: nội khoa, ngoại khoa, vật lý trị liệu, chỉnh hình, lao động liệu pháp, đông y châm cứu. +Tùy theo từng giai đoạn bệnh mà điều trị: nội trú, ngoại trú, điều dưỡng, đông- tây y kết hợp. + Phải có thầy thuốc theo dõi, phải được gia đình và xã hội quan tâm. 6.2. Điều trị nội khoa: + Giai đoạn I (nhẹ): dùng một trong những thuốc chống viêm không corticoid sau: indomethacine, voltarel, profenid, piroxicam, meloxicam, ibuprofen, diclofenac, naprosen, nifluril, feldel. + Giai đoạn II (thể trung bình): Dùng một trong những thuốc chống viêm không steroid sau: voltaren, profenid, piroxicam, (feldene); tenoxiam (tilcotil), meloxicam (mobic), rofecoxib (vioxx). + Giai đoạn III, IV (thể nặng, tiến triển nhiều): 19
20. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y • Prednisolon 1-1,5mg/kg/24h. Đồng thời sử dụng một trong những biện pháp sau: • Methotrexat viên 2,5 mg và 7,5 mg • Các thuốc ức chế miễn dịch: • Cyclophosphamid (endoxan) viên 50 mg. • Azathioprin viên 50 mg. Liều bắt đầu 1,5 mg/kg/24h 20
21. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y 6.3. Điều trị ngoại khoa: + Điều trị ngoại khoa được chỉ định trong trường hợp viêm một vài khớp kéo dài mà điều trị nội khoa không hiệu quả, khớp viêm và tràn dịch; thường mổ cắt bỏ màng hoạt dịch. + Điều trị ngoại khoa để phục hồi chức năng một số khớp bị biến dạng nặng, phá hủy nhiều bằng phương pháp: thay khớp nhân tạo, cắt đầu xương, chỉnh hình khớp, hoặc làm dính một số khớp tránh biến chứng nguy hiểm. 6.4. Điều trị bệnh viêm khớp dạng thấp theo y học cổ truyền dân tộc: + Y học cổ truyền gọi chung các bệnh khớp là chứng tý bao gồm: thấp tý, hàn tý, nhiệt tý, phong tý. Kê đơn theo từng loại bệnh kết hợp với châm cứu và bấm huyệt. + Các cây thuốc và vị thuốc có tác dụng chống viêm, giảm đau trong các bệnh khớp được ứng dụng như: - Thiên niên kiện, thổ phục linh, ngũ gia bì, ý dĩ, độc hoạt, phòng phong, hy thiêm, ngưu tất, lá lốt - Các loại cao động vật (hổ, trăn, rắn, khỉ , nai ). - Cây trinh nữ, hạt mã tiền có tác dụng chống viêm trong các bệnh viêm khớp dạng thấp. 21
22. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y 6.5. Điều trị bằng lý liệu và phục hồi chức năng: Trong viêm khớp dạng thấp điều trị bằng lý liệu và phục hồi chức năng là một biện pháp quan trọng và bắt buộc nhằm tránh được thấp nhất các di chứng, trả lại khả năng lao động nghề nghiệp cho bệnh nhân. Sau khi dùng thuốc điều trị bệnh nhân giảm đau thì phải kết hợp vật lý trị liệu và vận động liệu pháp. Bao gồm: + Tắm nước nóng, nước ấm, bó parafin, dùng đèn hồng ngoại, tử ngoại chiếu vào khớp viêm, tắm bùn. + Dùng dòng điện một chiều, xoay chiều, điện cao tần, siêu âm với cường độ và bước sóng khác nhau là biện pháp dùng năng lượng để điều trị. + Xoa bóp và bấm huyệt: thầy thuốc làm và hướng dẫn bệnh nhân thực hiện, xoa bóp có tác dụng làm lưu thông máu, giảm đau, tăng tính đàn hồi của da, giảm xơ hoá da và dây chằng. + Vận động liệu pháp và phục hồi chức năng: hướng dẫn bệnh nhân vận động thích hợp: Tập vận động bằng tay không, tập với các dụng cụ phục hồi chức năng: tập bằng gậy, tập tạ, tập trèo thang, co, kéo, bàn đạp. + Nước suối khoáng, nước biển và bùn trị liệu: - Nước khoáng: khi nguồn nước có độ hoà tan từ một gam chất rắn trở lên trong một lít nước, hoặc nước nóng > 30OC ổn định. 22
23. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y Tài liệu tham khảo chính 1. Đại học Duy Tân, (2015) Tập bài giảng Bệnh lý học. 2. Lê Thị Luyến, Lê Đình Vấn, (2010) Bệnh học , Nhà xuất bản Y học. 3. Giáo trình Bệnh lý & Thuốc PTH 350 ( 4. Nội bệnh lý dị ứng – miễn dịch lâm sàng –Nguyễn Năng An, nhà xuất bản y học, Hà Nội - 2007 5. Miễn dịch học – Vũ Triệu An, Nguyễn Ngọc Lanh, nhà xuất bản y học, Hà nội - 1997 6. Các giáo trình về Bệnh học, Dược lý, Dược lâm sàng, 23
24. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y CÂU HỎI LƯỢNG GIÁ Chọn câu đúng nhất ~ Viêm khớp dạng thấp A. Viêm khớp dạng thấp là một bệnh tự miễn dịch, viêm mạn tính tổ chức liên kết màng hoạt dịch, tổn thương chủ yếu ở khớp ngoại vi, bệnh tiến triển từ từ, dẫn đến teo cơ biến dạng dính và cứng khớp.  B. Viêm khớp dạng thấp (rheumatoid arthritis) là một bệnh viêm mạn tính tổ chức liên kết màng hoạt dịch, tổn thương chủ yếu ở khớp ngoại vi, bệnh tiến triển từ từ, dẫn đến teo cơ biến dạng dính và cứng khớp. C. Viêm khớp dạng thấp (rheumatoid arthritis) là một bệnh tự miễn dịch, với tổn thương chủ yếu ở khớp ngoại vi, bệnh tiến triển từ từ, dẫn đến teo cơ biến dạng dính và cứng khớp. D. Viêm khớp dạng thấp (rheumatoid arthritis) là một bệnh tự miễn dịch, viêm mạn tính tổ chức liên kết màng hoạt dịch, tổn thương chủ yếu ở khớp ngoại vi. Chọn đúng/sai ~ (Áp dụng Tiêu chuẩn ARA của hội thấp Mỹ - 1987) Viêm khớp dạng thấp là khi bệnh nhân có các triệu chứng sau: Cứng khớp buổi sáng kéo dài trên một giờ + Sưng khớp đối xứng + Có hạt thấp dưới da + Yếu tố thấp dương tính + Sưng đau một trong 3 vị trí: khớp ngón gần, khớp bàn ngón tay, khớp cổ tay / thời gian bị bệnh trên 6 tuần. A. Đúng  B. Sai 24
25. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y Chọn câu đúng nhất ~ Ở tuyến cơ sở, chẩn đoán viêm khớp dạng thấp có thể dựa vào các điểm sau, ngoại trừ: A. Viêm nhàn khớp xa gốc chi B. Phụ nữ 50 - 60 tuổi  C. Khởi đầu từ từ, tiến triển ít nhất 6 tuần D. Đau trội về đêm và cứng khớp buổi sáng Viêm khớp dạng thấp là A. Một bệnh tự miễn hệ thống gây viêm khớp mạn tính ở người lớn B. Biểu hiện là viêm không đặc hiệu màng hoạt dịch của nhiều khớp C. Diễn biến kéo dài và tăng dần, cuối cùng dẫn tới dính và biến dạng khớp D. Tất cả các ý trên  Xét nghiệm miễn dịch tìm yếu tố dạng thấp: A. Phản ứng Waaler Rose (+) và test Latex (+) B. Phản ứng Waaler Rose (-) và test Latex (+) C. Phản ứng Waaler Rose (+ và test Latex (-) D. Phản ứng Waaler Rose (-) và test Latex (-) 25
26. BỘ GIÁO DỤC – ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC DUY TÂN - KHOA Y Chọn đúng/sai ~ (Áp dụng Tiêu chuẩn ARA của hội thấp Mỹ - 1987) Viêm khớp dạng thấp là khi bệnh nhân có các triệu chứng sau: Sưng đau một trong 3 vị trí: khớp ngón gần, khớp bàn ngón tay, khớp cổ tay + Sưng khớp đối xứng + Có hạt thấp dưới da + Yếu tố thấp dương tính + Tổn thương X quang điển hình. A. Sai  B. Đúng Các phương pháp điều trị viêm khớp dạng thấp bao gồm: A. Thuốc nội khoa B. Vật lý trị liệu C. Ngoại khoa D. Tất cả các ý trên  Thuốc nội khoa trị viêm khớp gồm A. Thuốc giảm đau B. Corticoid C. Thuốc ức chế cytokine D. Tất cả A,B và C  26