Báo cáo Tri thức quản lý cho việc thiết kế xây dựng thư viện

Nội dung text: Báo cáo Tri thức quản lý cho việc thiết kế xây dựng thư viện

1. BÁO CÁO SINH HOẠT CHUYÊN ĐỀ TRẦN VĂN THIÊN TRI THỨC QUẢN LÝ CHO VIỆC THIẾT KẾ XÂY DỰNG THƯ VIỆN TP. HỒ CHÍ MINH - Tháng 11-2017
2. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM KỸ THUẬT THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH BÁO CÁO SINH HOẠT CHUYÊN ĐỀ TRẦN VĂN THIÊN TRI THỨC QUẢN LÝ CHO VIỆC THIẾT KẾ XÂY DỰNG THƯ VIỆN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – Tháng 11-2017 1
3. DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT/THUẬT NGỮ - CPTED (Crime Prevention through Environmental Design: Ngăn ngừa tội phạm thông qua thiết kế môi trường. - ICT: Information and Communications Technology: Công nghệ thông tin và truyền thông. - LEED: Leadership in Energy and Environmental Design: Lãnh đạo trong thiết kế năng lượng và môi trường. 2
4. MỤC LỤC Mục lục 3 1. Mục đích 4 2. Thiết kế / phương pháp luận / cách tiếp cận 4 3. Các phát hiện 4 4. Thực tiễn đạt được 4 5. Giới thiệu 4 6. Những tác động của sự thay đổi: 5 7. Tri thức quản lý trong thiết kế xây dựng thư viện: 7 8. Nguyên tắc thiết kế xây dựng thư viện: 10 9. Khả năng áp dụng là nguyên tắc cơ bản. 13 10. Kết luận 14 Tài liệu tham khảo 15 3
5. 1. Mục đích Trong thời đại kỹ thuật số thì các thư viện có sự thay đổi liên tục thông báo cho việc thiết kế xây dựng hiện đại. Sáng kiến thiết kế xây dựng thư viện là một quá trình phức tạp và có thể xem như là một quá trình liện tục của việc sử dụng ngầm các tri thức hiện hữu, những công cụ hỗ trợ và các phương pháp tiên tiến. Tri thức quản lý có thể mang lại nhiều điều cần thiết cho sự sáng tạo và ngầm chuyển đổi kiến thức hiện tại. Để việc thiết kế thư viện đi đến thành công, cần phải áp dụng tri thức quản lý vào việc thiết kế xây dựng thư viện. Mục đích của bài báo này là xem xét các tác động thay đổi quan trọng để khám phá làm thế nào để quản lý kiến thức trong thiết kế xây dựng và xác định các nguyên tắc thiết kế chủ chốt. 2. Thiết kế / phương pháp luận / cách tiếp cận Bài báo này xem xét các tác động thay đổi chính, khám phá làm thế nào để quản lý kiến thức trong thiết kế xây dựng và xác định các nguyên tắc thiết kế. 3. Các phát hiện Bài báo này cho thấy rằng tri thức quản lý có thể là cần thiết cho việc thiết kế xây dựng thư viện và nó có thể được sử dụng ở tất cả các giai đoạn: kiểm tra môi trường bên trong và bên ngoài, chuyển đổi kiến thức ngầm thành kiến thức rõ ràng bằng cách sử dụng các cổng và phân tích các vấn đề của xu hướng hiện tại và tương lai. Khi được sử dụng hiệu quả, tri thức quản lý sẽ tạo ra chiến lước trong thiết kế đổi mới sáng tạo và cũng sẽ làm giảm thời gian cũng như chi phí cho việc thiết kế xây dựng và quy hoạch. Các nguyên tắc chính của thiết kế xây dựng thư viện là tính linh hoạt, khả năng tiếp cận, an toàn và an ninh, khả năng áp dụng, khả năng thích ứng, hiệu quả và bền vững. 4. Thực tiễn đạt được Bài báo này cung cấp một cách nhìn tổng quan làm như thế nào để quản lý kiến thức trong việc thiết kế xây dựng thư viện và các nguyên tắc thiết kế. 5. Giới thiệu Trong thời đại kỹ thuật số, công nghệ thông tin đang phát triển nhanh chóng. Web 2.0 và các công cụ mạng xã hội đã thay đổi và cải tiến cách thư viện gửi, nhận và trao đổi thông tin, kiến thức. Việc chuyển từ in ấn 4
6. sang trực tuyến và các tài nguyên điện tử như sách điện tử và tạp chí điện tử được sử dụng phổ biến dẫn đến việc giảm số lượng sách và tạp chí. Các thư viện đang phải đối mặt với những thay đổi về xã hội, kinh tế, chính trị, môi trường công nghệ và nhu cầu ngày càng tăng của khách hàng. Để phù hợp với môi trường thay đổi và nhu cầu của khách hàng kỳ vọng, một số thư viện đang được cải tạo hoặc bổ sung. Một số thư viện mới đang được thiết kế và xây dựng để đáp ứng nhu cầu gia tăng của cộng đồng. Ý tưởng thiết kế xây dựng thư viện là một quá trình phức tạp và có thể xem như một quá trình liên tục về chế tạo, sử dụng, phổ biến và sử dụng lại kiến thức chuyên môn (Thuesen và cộng sự, 2002), kiến thức ngầm và rõ ràng, các công cụ sáng tạo và phương pháp tiếp cận. Trong quá trình thiết kế, kiến thức ngầm được vận dụng và cần được sử dụng đầy đủ để đạt được hiệu quả thiết kế. Tri thức về quản lý có thể mang lại sự đổi mới cần thiết và hiệu quả thiết kế cải tiến và chuyển đổi kiến thức ngầm thành kiến thức rõ ràng (Yi, 2008). Để việc thiết kế thư viện thành công, cần áp dụng tri thức quản lý vào thiết kế xây dựng thư viện. Tuy nhiên, rất ít người biết đến tri thức quản lý về thiết kế xây dựng thư viện. Việc thành lập thành công một thư viện, nó sẽ quyết định hiệu quả hoạt động trong tương lai tới mức độ tuyệt vời . Trong việc thiết kế và xây dựng thư viện, một vài nguyên tắc chính phải được tính đến và thực hiện. Mục đích của bài báo này là xem xét các tác động thay đổi quan trọng, để khám phá tri thức quản lý như thế nào trong thiết kế xây dựng và xác định các nguyên tắc thiết kế chủ chốt. 6. Những tác động của sự thay đổi Thư viện hoạt động trong một môi trường thay đổi với những ảnh hưởng từ cả bên trong và yếu tố bên ngoài. Công nghệ thông tin và truyền thông, ngày càng tăng tính sẵn có của thông tin số hóa trên toàn thế giới, mong muốn của người dùng truy cập 24/7 vào máy tính, máy photocopy và thậm chí sách và nhân viên hữu ích, mạng xã hội, sự phát triển của thư viện như là một vị trí thứ ba, và quá trình thiết kế chính nó như tiếp thị đã có một tác động lớn đến thiết kế xây dựng thư viện (Latimer, 2010, trang 29- 31). Các chức năng của thư viện đang thay đổi. Sự chuyển đổi từ tập trung vào bộ sưu tập sách sang tập trung vào khách hàng, sự chuyển đổi tập trung từ các bộ sưu tập sang các kết nối, xem thư viện như một nơi, không gian và “vị trí thứ ba” và các khái niệm về “truy cập mở”, “không gian mở” và “nơi công cộng” cũng ảnh hưởng đến thiết kế tòa nhà thư viện (Dahlkid, 2011, trang 35, Khan, 2009, trang 143). 5
7. Những thay đổi trong công nghệ, trong khi làm cho mọi thứ dễ dàng hơn và dễ tiếp cận hơn cho khách hàng, làm cho việc áp dụng tri thức quản lý vào thiết kế xây dựng thư viện rất quan trọng. Công nghệ đã làm thay đổi hình thức thống trị của kiến thức ghi chép từ bản in sang kỹ thuật số và chuyển đổi thông tin và kiến thức được tạo ra, tìm và xử lý như thế nào. Sự thay đổi công nghệ có ảnh hưởng lớn đến tri thức quản lý đối với thiết kế xây dựng thư viện. Thay đổi ảnh hưởng đến tri thức quản lý (Cây xanh, 2015) là: (1) Công nghệ mới ảnh hưởng đến cách chúng ta làm việc, học hỏi, và tương tác với thế giới; (2) Thay đổi diện mạo và thói quen của lực lượng lao động có ảnh hưởng đến mục đích của tri thức quản lý và cách thức thực hiện - các kỹ năng và kiến thức mới mà các nhóm tri thức quản lý cần phải theo kịp; (3) Các lực lượng cấu trúc liên quan đến toàn cầu hóa và phức tạp mà có thể (hoặc không thể) tăng sự liên quan của tri thức quản lý và vị trí chiến lược trong doanh nghiệp. Sự thay đổi đã ảnh hưởng đến tri thức quản lý cho thiết kế xây dựng thư viện trong những năm gần đây là việc giới thiệu các công nghệ Web 2.0 và việc sử dụng và ứng dụng của họ ở nơi làm việc của thư viện. Sự hội nhập của các công nghệ này đã dẫn đến sự cần thiết phải thiết kế xây dựng thư viện để tính đến không chỉ khoảng trống cho khách hàng và nhân viên mà còn là không gian cho công nghệ với nhu cầu không gian vật lý ngày càng tăng cho số hóa và thiết bị máy tính. Việc giới thiệu sách điện tử và độc giả trên môi trường số (e-reader) là một động lực cho sự thay đổi trong thiết kế tòa nhà thư viện và nó sẽ ảnh hưởng đến cách quản lý kiến thức và thông tin. Như Demco Interiors (2015) đã nói, “việc giới thiệu các dịch vụ chia sẻ, tự phục vụ, bán hàng và sách điện tử đã làm cho thiết kế thư viện phức tạp hơn nhiều và phạm vi thiết kế không gian thư viện rộng hơn trong những năm gần đây”. Thay đổi kỹ thuật số làm cho không gian để lưu trữ sách in giảm. Thu hẹp ngân sách và những ràng buộc về tài chính luôn là vấn đề thiết kế xây dựng thư viện. Để giữ cho môi trường công nghệ được cập nhật, cần phải “lấy một phương pháp chiến lược, hợp tác” (Demco Interiors, 2015) và tìm quỹ (nguồn kinh phí) để sử dụng cách tiếp cận đổi mới của tri thức quản lý để thiết kế các tòa nhà thư viện, nâng cấp không gian thư viện hoặc để cải tạo các tòa nhà thư viện theo chu kỳ đều đặn. 6
8. Một trong những thay đổi lớn ảnh hưởng đến thiết kế tòa nhà là tác động của các xu hướng xã hội và kỳ vọng ngày càng cao cho rằng sản phẩm và dịch vụ nên được truy cập tại bất kỳ tri thức quản lý cho thời gian nào mà khách hàng mong muốn trong thiết kế xây dựng thư viện. Theo Bailin (2011, trang 355-356), nhu cầu mong đợi của sinh viên từ không gian thư viện bao gồm nghiên cứu hợp tác, nghiên cứu cá nhân, thiết kế không gian, không gian xã hội, công nghệ, mức độ tiếng ồn và vùng trợ giúp, ảnh hưởng đến thiết kế thư viện Staines, 2012). Với sự kỳ vọng ngày càng tăng của khách hàng về truy cập thông tin bất cứ lúc nào, bất cứ nơi đâu và với nhiều phương tiện khác nhau, công nghệ đang thêm vào yêu cầu thiết kế tòa nhà thư viện để đáp ứng nhu cầu của khách hàng. Khách hàng của các loại thư viện khác nhau có yêu cầu thiết kế khác nhau. Trong các trường cao đẳng và đại học, nhu cầu thay đổi thiết kế thư viện cấp bách nhất của khách hàng cần bao gồm, như không giới hạn ở: hành lang chào đón nhiều hơn với ánh sáng tốt hơn, thêm không gian lưu trữ và các bộ sưu tập đặc biệt, không gian hợp tác tốt hơn, không gian làm việc nhóm linh hoạt hơn, thích hợp hơn không gian lưu trữ, nhiều không gian cho dịch vụ khách hàng (Primary Research Group Inc., 2013a, trang 187-189). “Việc số hóa các bộ sưu tập, sự kết hợp động của không gian học tập mới với các chức năng của thư viện truyền thống, và các yếu tố khác” ảnh hưởng đến thiết kế thư viện hiện tại (Stewart, 2010, trang 2). Trong các thư viện công cộng, nhu cầu thay đổi thiết kế thư viện cấp bách nhất của khách hàng bao gồm, nhưng không giới hạn ở: không gian phòng họp, không gian cho trẻ em và thanh thiếu niên, không gian cho tài liệu và khách hàng quen, không gian cho các lớp học đọc, không gian nghiên cứu, toà nhà lớn hơn và nhiều không gian hơn để thu thập, nghiên cứu, các trạm dữ liệu và lập trình (Primary Research Group Inc., 2013b, trang 128-129). Toàn cầu hóa, số hóa và nền kinh tế tri thức đã nâng cao bản chất của sự thay đổi. Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và các ứng dụng rộng rãi của các công cụ truyền thông xã hội, thay đổi trong thư viện bây giờ xảy ra nhanh hơn và không thể đoán trước được. Sự thay đổi liên tục trong thư viện sẽ tiếp tục ảnh hưởng đến thiết kế xây dựng thư viện trong tương lai. 7. Tri thức quản lý trong thiết kế xây dựng thư viện Thiết kế là gì? Có nhiều định nghĩa khác nhau về thiết kế. Nói một cách đơn giản nhất, thiết kế xây dựng là “sự phát triển sáng tạo của một ý tưởng - ở dạng ba chiều - để giải quyết một vấn đề cụ thể” (Konya, 1986, trang 10). Theo nguyên tắc thiết kế thư viện và hướng dẫn, thiết kế được 7
9. định nghĩa “về tính năng của tòa nhà, cũng như cách nhìn”, và trọng tâm của nó hiện tại là: “không gian đặc biệt cho các nhóm người sử dụng đa dạng; phương pháp tiếp cận đến môi trường; thiết kế nội thất; đồ nội thất thoải mái phi thể chế; chiếu sáng và biển báo phù hợp; công nghệ thông tin và truyền thông phổ biến và các cơ sở ăn uống” (City of Greater Geelong, 2009, trang 13). Thiết kế phổ quát đề cập đến “thay vì thiết kế cơ sở vật chất và dịch vụ của bạn cho người dùng trung bình, bạn thiết kế chúng cho những người có nhiều khả năng, khuyết tật và các đặc điểm khác - chẳng hạn như tuổi, khả năng đọc, cách học, ngôn ngữ, văn hóa và những người khác” (Burgstahler, 2008, trang 1). Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ thông tin và nền kinh tế tri thức, thông tin và kiến thức đã trở thành động lực thúc đẩy thiết kế xây dựng thư viện đó là “vấn đề hành nghề, sản xuất, phổ biến và áp dụng kiến thức” (Thuesen et al, 2002). Sự thành công của thiết kế xây dựng thư viện phụ thuộc vào rất nhiều vào tri thức lịnh hội. Theo Yi (2008, trang 239), tri thức là yếu tố hoặc lực lượng trong quá trình lập kế hoạch chiến lược phức tạp của thư viện và tri thức quản lý có thể được áp dụng có hiệu quả cho kế hoạch chiến lược thư viện trong nhiều lĩnh vực bao gồm các dịch vụ thông tin quy hoạch, tư duy chiến lược, hoạch định chính sách và quyết định. Một kế hoạch chiến lược thư viện bao gồm các tòa nhà thư viện và cải tạo. Đồng thời, yếu tố quan trọng trong thiết kế xây dựng thư viện là quy hoạch và “đây là một giai đoạn quan trọng trong quá trình lập kế hoạch để xây dựng trên cơ sở kiến thức và kinh nghiệm hiện có” (Dahlgren và cộng sự, 2009). Quá trình lập kế hoạch thiết kế tòa nhà thư viện bắt đầu sau khi “xác định nhu cầu của cộng đồng và thiết lập dự án của bạn” và nó bao gồm các yếu tố chính: chọn một trang web; phòng chống tội phạm thông qua thiết kế môi trường; rủi ro và cơ hội trong thiết kế; xây dựng mới hoặc nâng cấp; lịch trình các khu chức năng; phát triển một bản tóm tắt; lựa chọn kiến trúc sư, quản lý dự án, và các chuyên gia tư vấn khác; và, các giai đoạn thiết kế xây dựng (Thư viện Bang New South Wales, 2012). Kiến thức chuyên môn và kiến thức ngầm có thể được sản xuất, sử dụng, phổ biến và tái sử dụng trong quy hoạch và thiết kế thư viện. Do đó, tri thức quản lý có thể được áp dụng cho thiết kế tòa nhà thư viện. Theo Latimer (2010, trang 29), “trong những năm gần đây đã có một số lượng lớn các tòa nhà mới được thiết kế trên toàn thế giới - một số thư viện rất đẹp, “và” [ ] vẫn đang được xây dựng “Các trường cao đẳng và đại học tiếp tục xây dựng các thư viện học thuật mới” (Stewart, 2010). Thay đổi tác động có thể được nhìn thấy trong các thiết kế và “mỗi tòa nhà thư viện phải đáp ứng các nhu cầu cụ thể của người dùng và bối cảnh riêng 8
10. của nó” (Latimer, 2010, trang 29). Trên thực tế, để thiết kế một tòa nhà thư viện thành công, tất cả các bên liên quan cần có sự liên lạc hiệu quả trong và ngoài nước để tích hợp các lĩnh vực chuyên môn khác nhau. Một thiết kế xây dựng thư viện thành công liên quan đến thủ thư, kiến trúc, thẩm mỹ, các nhà thiết kế nội thất, nhân viên hệ thống máy tính ở các giai đoạn khác nhau, và các công ty xây dựng (Aldrich, 2011, Carmack, 1992, trang 25, Thành phố Greater Geelong, 2009, trang 3, Jones, 2006, trang 225, Sannwald, 2007, trang 137). Như đã nêu trong các tiêu chuẩn để tạo ra các cơ sở mới hoặc mở rộng, “xây dựng thư viện công cộng, mở rộng, và các dự án cải tạo lớn được lập kế hoạch bởi một nhóm gồm hội đồng quản trị hoặc thành viên hội đồng quản trị, quản trị viên thư viện và nhân viên chủ chốt, kiến trúc sư chuyên nghiệp, tốt nhất có kinh nghiệm trong thiết kế thư viện “và” một nhà tư vấn về xây dựng thư viện có thể được sử dụng khi thiếu kinh nghiệm thiết kế thư viện trong nhóm thiết kế” (Hiệp hội Thư viện Illinois, 2014, trang 16). Có rất nhiều trong bản chất của họ, lý thuyết, mô hình, và phương pháp thiết kế và lập kế hoạch xây dựng một tòa nhà thư viện có thể sử dụng. Trong việc thiết kế và lên kế hoạch cho việc xây dựng một thư viện mới hoặc sửa chữa mới một thư viện, phải tiến hành phân tích, đánh giá và dự báo xu hướng thiết kế thư viện và các vấn đề của thư viện hiện có. Truyền thông là một phần thiết yếu của quá trình thiết kế thư viện. Thiết kế thư viện cần xác định và giao tiếp với những người chủ chốt và thiết lập các mối liên lạc (Woodward, 2010, trang 9). Điều rất quan trọng là các bên liên quan phải giao tiếp tốt với nhau. Để chia sẻ tầm nhìn và thảo luận các vấn đề, nhân viên thư viện phải liên lạc với “nhà thiết kế, kiến trúc sư và nhà xây dựng bằng một ngôn ngữ mà họ có thể hiểu để đảm bảo rằng thiết kế thực sự đáp ứng nhu cầu của thư viện và các chức năng của sản phẩm đã hoàn thành như đã được hình dung” (Pháp, 2006, trang 99). Thành công chung của thiết kế xây dựng thư viện phụ thuộc vào việc trao đổi thông tin và kiến thức giữa các bên liên quan. Sự truyền thông đầy đủ và hiệu quả, đặc biệt là liên lạc liên ngành và thảo luận giữa các thành viên của đội lập kế hoạch, tư vấn, kiến trúc sư, và thủ thư có chuyên môn kiến thức về thiết kế và quản lý mới và các thư viện cải tạo mới được tăng cường để đưa ra một kế hoạch thiết kế mong muốn bởi vì “kiến thức là cách tiếp cận thông minh và xúc tiến nhất và nó giúp làm rõ tránh xa những trở ngại và nâng cao chất lượng xây dựng” (Dahlgren và cộng sự, 2009). Kiến thức ngầm trong quá trình thiết kế tòa nhà và trong số những người có liên quan cần được sử dụng đầy đủ để đạt được hiệu quả của các thiết kế xây dựng thư viện hiện tại và tương lai. 9
11. Tri thức quản lý là một công cụ quan trọng để thiết kế tòa nhà thư viện và giúp thu thập và chia sẻ kinh nghiệm và kiến thức của đội ngũ thiết kế. Trong quá trình thiết kế, một trong những cải tiến này là để chia sẻ kinh nghiệm và kiến thức giữa các thành viên trong nhóm thiết kế để không làm sai lầm thiết kế và tạo ra một thiết kế sáng tạo đó là trọng tâm của tri thức quản lý. Chia sẻ kiến thức là lợi ích thực sự của việc áp dụng tri thức quản lý vào thiết kế xây dựng thư viện. Chia sẻ kiến thức là lợi ích thực sự của việc chia sẻ thông tin và kiến thức bên trong và bên ngoài giữa các bên liên quan thiết kế. Tri thức quản lý cải thiện thiết kế quá trình phân phối dự án. Tri thức quản lý nên được sử dụng làm cổng thông tin cho cả thông tin nội bộ và bên ngoài để liên kết các bên liên quan đến thiết kế. Lợi ích của ứng dụng này bao gồm một phương tiện hiệu quả để chia sẻ thông tin nội bộ và bên ngoài và knolwedge, sẽ làm giảm nỗ lực dự phòng và làm giảm gánh nặng báo cáo. 8. Nguyên tắc thiết kế xây dựng thư viện Thiết kế xây dựng thư viện là một quá trình phức tạp bao gồm bốn bước chính: quan sát, tạo mẫu, thử nghiệm và thực hiện (Schmidt and Etches, 2014, Trang 151). Để giải quyết các vấn đề thiết kế chính: hình ảnh và nhận dạng; các tòa nhà phức hợp và đa chức năng; trật tự và định hướng; khả năng tiếp cận và cách thức tiếp cận; công nghệ thông minh; làm cho thư viện đáng được nhớ đến; các bộ sưu tập mới và bố trí; giá đỡ và kệ trưng bày; đồ nội thất và trang thiết bị; bảng chỉ dẫn; sự bền vững về sinh thái; đèn thắp sáng; độ vang của âm thanh; sức khỏe và an toàn lao động; an ninh cá nhân và tài sản; khu vực dành cho nhân viên; cách quản lý tài sản; thư viện di động; khu vực dành cho thanh thiếu niên; khu vực dành cho trẻ em; và các nghiên cứu địa phương (theo Thư viện Tiểu bang New South Wales, 2012), thiết kế của các thư viện phải tuân theo các quy luật của liên bang, tiểu bang và địa phương, các quy định, tiêu chuẩn và hướng dẫn xây dựng mới hoặc mở rộng các thư viện (theo Hiệp hội các thư viện Đại học và thư viện nghiên cứu, 2011; Hiệp hội Thư viện và Thông tin Úc, 2012; Staines, 2012, trang 39-41). Các tòa nhà thư viện phải “hấp dẫn, tiện dụng và dễ tiếp cận và kích thích sự quan tâm” và phải được “thiết kế để sử dụng linh hoạt, hiệu quả trong hoạt động và tính bền vững, phù hợp với các bộ sưu tập thư viện, nguồn lực và các chương trình phục vụ nhu cầu đã được xác định của cộng đồng (theo Hiệp hội Thư viện và Thông tin Úc, 2012, trang 19). Để một thiết kế thành công, các nguyên tắc chính cần được đưa vào sử dụng. Theo King (2000), các nguyên tắc thiết kế bao gồm “đảm bảo tính linh hoạt tối đa nhằm tạo điều kiện thiết kế lại bên trong do nhu cầu của người sử dụng, sự thay đổi công nghệ và những 10
12. nhu cầu không lường trước phát sinh”, “cung cấp các loại không gian khác nhau cho các hoạt động và dịch vụ mà thư viện sẽ cung cấp”, “phân vùng, phân biệt và bảo vệ từng loại không gian”, và “kết hợp các tiêu chuẩn và định mức không gian mới trong các khu vực được chỉ định cho cả in ấn và truy cập điện tử và nghiên cứu theo nhóm”. “Hiệu quả, tính bền vững, khả năng tiếp cận và chức năng” là những gì các tòa nhà thư viện nên được thiết kế (Thư viện Tiểu bang Queensland, 2009). Harrington (2001) đã xem xét các môi trường thay đổi bên trong và bên ngoài và đề xuất sáu xu hướng trong thiết kế thư viện, đó là: tự phục vụ và hiệu quả hoạt động; tính linh hoạt và tích hợp công nghệ; các công trình xanh/bền vững; sự hợp tác giữa thư viện công và thư viện trường học; đổi mới mối quan tâm về thẩm mỹ; và, điều chỉnh thư viện của bạn phù hợp với cộng đồng địa phương. Sáu xu hướng này vẫn là các nguyên tắc của thiết kế xây dựng thư viện trong thời đại kỹ thuật số. Pan (2001) đã nói về thực tế là các chuyên gia và các học giả từ nhiều bộ môn đã tổng kết một cách có hệ thống các nguyên tắc của thiết kế xây dựng thư viện trên cơ sở nghiên cứu và kinh nghiệm của họ, và các nguyên tắc đó là khả năng ứng dụng, tính linh hoạt, hiệu quả, thoải mái, kinh tế và nghệ thuật. Trong cuộc thảo luận về quy hoạch không gian mới, Evans và Ward (2007, trang 494-495) đề cập đến một cơ sở thư viện mới nên phản ánh những nguyên tắc này: tính linh hoạt, khả năng thích ứng, khả năng mở rộng, khả năng truy cập, tính cô đọng, ổn định trong kiểm soát khí hậu, an ninh, thu hút và kinh tế để vận hành và duy trì. Tính linh hoạt được đánh giá là nguyên tắc thiết kế xây dựng thư viện, đối với thư viện được thiết kế và xây dựng phải tự thích ứng với các yêu cầu trong tương lai do sự phát triển và chuyển đổi chức năng. Như đã nêu trong các tiêu chuẩn xây dựng thư viện (Thư viện tiểu bang Queensland, 2009), “các thiết kế phải đủ linh hoạt để đáp ứng với thay đổi thông tin, môi trường xã hội và sự mong đợi của người dùng”. Các nhà thiết kế và nhà quy hoạch phải có tầm nhìn ít nhất 20 năm hoặc hơn. Thời gian là một biến chính để xác định, dự báo và xác định mức độ linh hoạt trong dịch vụ, không gian và sự hội nhập của các thay đổi về công nghệ. Trong một tòa nhà thư viện có kết cấu khối, rất dễ dàng để di chuyển các bức tường nội thất mà không chịu được trọng lượng (Evans và Ward, 2007, trang 495). Tính linh hoạt là sự phản ánh của các cân nhắc về thiết kế khi xử lý các mối quan hệ giữa “không gian thu thập, không gian nhân viên và không gian người dùng” (Mount, 1988, trang 11). Trong các thư viện hiện đại, không gian dịch vụ, không gian lưu trữ và không gian công nghệ cần linh hoạt hơn. Cùng với thời gian trôi qua và sự thay đổi trong mỗi khía 11
13. cạnh, tính linh hoạt là cần nhiều hơn trong thiết kế. Harrington (2001) mô tả rằng “các thời kỳ đang thay đổi, tuy nhiên, các nguyên tắc mới, cái mà người ta hy vọng nó vô tận và linh hoạt hơn, đang định hình thư viện ngày nay”. Linh hoạt của không gian chính là “ưu điểm của kết cấu khối” (Bazillion và Braun, 1995), và việc xây dựng sự liên quan và tính linh hoạt có thể “đảm bảo rằng thư viện sẽ ở đó để giúp các cộng đồng đi đến những thời điểm thay đổi một cách nhanh chóng" (Brown, 2008, trang 7). Trong thiết kế xây dựng thư viện, khả năng truy cập phải được thực hiện trong tất cả các khía cạnh của quá trình thiết kế. Theo tiêu chuẩn về khả năng tiếp cận của Thư viện Tiểu bang Queensland (2009), “công trình phải cho phép tất cả khách hàng của thư viện đều dễ dàng kết nối với nhân viên bất kể tuổi tác hay tính di động”. Một địa điểm thư viện mới cần được lựa chọn dựa trên khả năng tiếp cận các mô hình giao thông, thời gian đi lại từ các khu dân cư mục tiêu, và giao thông công cộng (Sannwald, 2001, trang 23). Thiết kế cho khả năng tiếp cận của người khuyết tật phải tuân thủ “các quy tắc và quy định của tiểu bang và địa phương, cũng như Đạo luật cho Khuyết tật của Mỹ năm 1990 (Sannwald, 2001, trang 84). Các cân nhắc về thiết kế thư viện có thể truy cập được đối với người khuyết tật cần được chú trọng trong các khu vực: “đỗ xe, lề đường, đường dốc, lối vào, đường trong tòa nhà, cửa nội thất, mặt bằng, thang máy, vòi phun nước, phòng nghỉ, báo động, biển báo, cơ chế vận hành, điện thoại, màn hình, ngăn xếp sách, phòng họp, khu dịch vụ và cơ sở vật chất xây dựng” (Sannwald, 2001, trang 84). An toàn và an ninh là một nguyên tắc thiết kế quan trọng. An ninh yêu cầu thiết kế tòa nhà thư viện nên chú trọng đến các biện pháp chung, nội bộ, bên ngoài, phòng cháy, chống khủng bố để bảo vệ người và tài sản. Như đã nêu trong hướng dẫn về an ninh, “thư viện phải được thiết kế và xây dựng để đảm bảo an ninh, sức khoẻ và sự an toàn của nhân viên và khách hàng, kết hợp chặt chẽ các nguyên tắc CPTED (Crime Prevention through Environmental Design) (Ngăn ngừa tội phạm thông qua thiết kế môi trường)” (Thư viện tiểu bang Queensland, 2009). Nhân viên và khách hàng “nên cảm thấy an toàn và thoải mái bên trong thư viện cũng như trong các khu vực lân cận thư viện. Môi trường cho sách vở và tài liệu phải bảo vệ và kéo dài tuổi thọ của các tài liệu được in và phương tiện truyền thông” (Sannwald, 2001, trang 60). Thư viện “cung cấp môi trường ảo và vật lý an toàn và bảo mật để học tập và nghiên cứu” (Hiệp hội Thư viện Đại học và Nghiên cứu, 2011). 12
14. 9. Khả năng áp dụng là nguyên tắc cơ bản Theo nghĩa rộng, tòa nhà thư viện phải đáp ứng các yêu cầu về chức năng trong mọi khía cạnh, bao gồm lưu trữ và sử dụng tất cả các loại bộ sưu tập, dịch vụ, tài nguyên và công nghệ. Nguyên tắc hiệu quả đòi hỏi một tòa nhà thư viện phải tạo ra những môi trường tuyệt vời để nâng cao hiệu quả phục vụ khách hàng và quản lý nội thất, áp dụng các công nghệ thông tin hiện đại trong nền công nghệ và tập trung vào khách hàng, giảm thời gian của khách hàng, rút ngắn số nhân viên thư viện, nâng cao chất lượng dịch vụ, tăng cường các bộ sưu tập hiệu quả, phát triển và cung cấp thông tin và kiến thức, và phục vụ xã hội ở một mức độ lớn (Pan, 2001, trang 264). Tính thích nghi, cái mà “cho phép những thay đổi dài hạn như sự phát triển trong các chủ đề bộ sưu tập và những hàm ý của phát triển ICT: Information and Communications Technology: Công nghệ thông tin và truyền thông” (Khan, 2009, trang 94) là một nguyên tắc quan trọng. Hướng dẫn của các tòa nhà thư viện đòi hỏi rằng “không gian nội thất phải có khả năng thích ứng cao, cho các mục đích mới hoặc khác nhau và tái tổ chức bộ sưu tập” (theo Hiệp hội Thư viện và Thông tin Úc, 2012, trang 20), và “các tòa nhà thư viện và không gian bên trong phải linh hoạt và có thể thích ứng được để có thể đáp ứng được tính đa dạng và liên tục áp dụng trong mọi khía cạnh của cung cấp dịch vụ và sử dụng thư viện” (Laerkes and Manolis, 2013). Tính bền vững được định nghĩa là “đáp ứng nhu cầu của thế hệ hiện tại mà không gây gánh nặng cho các thế hệ tương lai” (McCarthy, 2007, trang 124) là một trong những nguyên tắc thiết kế xây dựng quan trọng. Thiết kế tòa nhà thư viện nên phản ánh sáu đặc điểm sau: bảo tồn năng lượng; làm việc với khí hậu; giảm thiểu việc sử dụng các nguồn lực mới; tôn trọng người dùng; tôn trọng địa điểm; và, chủ nghĩa toàn vẹn (Dewe, 2006, trang 160). Theo hướng dẫn thiết kế bền vững môi trường, “một thiết kế tiết kiệm năng lượng có thể làm giảm đáng kể chi phí vận hành của một tòa nhà thư viện” (Thư viện Bang Queensland, 2009). Các tòa nhà được thiết kế bền vững “có thể mang lại sự thoải mái cho cư dân, môi trường sống trong lành hơn, chi phí năng lượng thấp hơn, và có thể thúc đẩy tăng năng suất” và các phương pháp để đánh giá tính bền vững có thể được thực hiện trong quá trình thiết kế (Hiệp hội Thư viện Illinois, 2014, trang 16). Ví dụ như, chương trình “Lãnh đạo trong thiết kế năng lượng và môi trường” (LEED: Leadership in Energy and Environmental Design) do Hội đồng Công trình Xanh Hoa Kỳ đưa ra có thể được sử dụng để đo tính bền vững (Hiệp hội Thư viện Illinois, 2014, trang 16). LEED đề cập đến “một 13
15. hệ thống điểm để đánh giá các tòa nhà thương mại, thể chế và nhà ở cao cấp và công trình công cộng hiện đại và tư nhân” (Stoss, 2010, trang 21). 10. Kết luận Trong thời đại kỹ thuật số, những thay đổi liên tục về công nghệ, không gian, dịch vụ và các yêu cầu của khách hàng sẽ tiếp tục có tác động lớn đến thiết kế xây dựng thư viện và “tất cả các yếu tố thiết kế chương trình bên trong tòa nhà cần được lên kế hoạch để thích ứng với thay đổi” (Freeman, 2005). Một phương pháp tiếp cận cộng tác phải được thực hiện trong quá trình lập kế hoạch thiết kế sử dụng tối thiểu kiến thức ngầm và rõ ràng cũng như kiến thức chuyên môn. Quản lý kiến thức có thể là thiết yếu cho thiết kế xây dựng thư viện và nó có thể được sử dụng trong tất cả các giai đoạn: để kiểm tra môi trường bên trong và bên ngoài, chuyển đổi kiến thức ngầm đến kiến thức rõ ràng bằng cách sử dụng các cổng và phân tích những vấn đề và xu hướng hiện tại và tương lai. Khi được sử dụng hiệu quả, Tri thức quản lý sẽ tạo ra chiến lược thiết kế sáng tạo và cũng sẽ làm giảm thời gian và chi phí của quá trình thiết kế tòa nhà và quy hoạch. Thiết kế xây dựng thư viện sáng tạo là một dự án phức tạp. Nó liên quan đến nhiều nguyên tắc, yếu tố và các vấn đề cần được xem xét trong quá trình thiết kế. Một thư viện được thiết kế sáng tạo cần phải “chào đón và có thể tiếp cận, khuyến khích những người dùng hiện tại và người dùng mới bước vào và tham gia vào các hoạt động diễn ra bên trong” (Khan, 2009, trang 144). Việc thiết kế và duy trì các thư viện phải xem xét công nghệ hiện tại và tương lai và thiết kế thư viện xanh “xây dựng các thư viện mới và đổi mới các công trình hiện có để phù hợp với các tiêu chuẩn hoặc hướng dẫn để nâng cao hiệu quả năng lượng nói chung và thân thiện với môi trường của tòa nhà” (Stoss, 2010, trang 20-21), và các tòa nhà thư viện “nên được thiết kế để phản ánh các chức năng của dịch vụ thư viện, có thể tiếp cận được với tất cả mọi người trong cộng đồng và đủ linh hoạt để đáp ứng các dịch vụ mới và các thay đổi” (Koontz và Gubbin, 2010, trang 15). Tính linh hoạt sẽ là “cần thiết để đáp ứng với những nhu cầu của người sử dụng luôn thay đổi” (Latimer, 2011, trang 131) và phải có một cách tiếp cận bền vững để thiết kế và duy trì các tòa nhà thư viện vì thiết kế bền vững là một yếu tố thiết kế rất quan trọng và “giá trị của nó trở nên được chấp nhận rộng rãi hơn” (Sannwald, 2007, trang 135). 14
16. Trong thời đại kỹ thuật số, đối với người dùng mới, nhu cầu về an toàn và công nghệ thông tin sẽ xuất hiện với sự không chắc chắn trong tương lai. Trong việc thiết kế hoặc cải tạo thư viện, nhiệm vụ, mục đích, mục tiêu, chức năng, vai trò và công nghệ phải được phân tích, kiểm tra, định vị và dự báo từ ít nhất 20 năm trở lại đây. Các nguyên tắc và phương pháp tiếp cận truyền thống và mới có sẵn như thiết kế tòa nhà tích hợp - “Một quá trình có thể tối đa hóa sự đổi mới và đưa ra những mục tiêu bền vững lâu dài” (Aldrich, 2011) và một thiết kế thư viện tương lai dựa trên thiết kế bền vững hoặc thiết kế xanh để tính đến tòa nhà như thế nào sẽ đáp ứng với bối cảnh đang thay đổi và sự thay đổi không thể dự đoán được và “cố gắng tạo ra những nơi đáng yêu, có thể đáp ứng, đem lại năng suất cao, sử dụng hiệu quả tài nguyên, chịu được thiên tai và có ý nghĩa vĩnh viễn” (Brown, 2008, trang 7-8) cần được xem xét và kết hợp với các hoàn cảnh và nhiệm vụ cụ thể của thư viện đạt được hiệu quả thiết kế mong muốn để cung cấp cho người sử dụng bộ sưu tập, nguồn lực, dịch vụ và công nghệ thông tin chất lượng cao trong tương lai (Aldrich, 2011). Tài liệu tham khảo - Zhixian Yi (2016), “Knowledge management for library building design” School of Information Studies, Charles Sturt University, Wagga Wagga, Australia, www.emeraldinsight.com/0143- 5124.htm. - Aldrich, R.S. (2011), “A whole systems approach: integrated building design”, Library Journal, Vol. 136 No. 15, pp. 30-33, available at: systems-approach-integrated building-design/ (accessed November 19, 2015). - Association of College and Research Libraries (ACRL) (2011), “Standards for libraries in higher education”, available at: www.ala.org/acrl/sites/ala.org.acrl/files/content/standards/slhe. pdf (accessed November 9, 2015). - Australian Library and Information Association (2012), “Beyond a quality service: strengthening the social fabric standards and guidelines for Australian public libraries”, available at: www.alia.org.au/sites/default/files/documents/advocacy/PLSG_AL IA_2012.pdf (accessed November 10, 2015). - Bailin, K. (2011), “Changes in academic library space: a case study at the university of New South Wales”, Australian Academic & Research Libraries, Vol. 42 No. 4, pp. 342-359. 15
17. - Bazillion, R.J. and Braun, C. (1995), Academic Libraries as High- tech Gateways: A Guide to Design and Space Decisions, American Library Association, Chicago, IL. - Brown, W.M. (2008), “Future-proof design: building for relevance and flexibility can ensure your library will be there to help patrons navigate rapidly changing times”, Library Journal, Library by Design, Fall, pp. 1-10. - Burgstahler, S. (2008), “Equal access: universal design of libraries”, available at: uib.es/greenstone/collect/portal_social/index/assoc/varis001/4.dir/v aris0014.pdf (accessed November 21, 2015). - Carmack, B. (1992), “Outline of the building planning process: the players”, in Martin, R.G. (Ed.), Libraries for the Future: Planning Buildings that Work: Proceedings of Library Buildings Preconference in Georgia, American Library Association. - City of Greater Geelong (2009), “Public library buildings development strategy”, available at: www. grlc.vic.gov.au/sites/default/files/governance/GRLC_PLBDS_FIN AL_AdoptedSept2009.pdf (accessed November 13, 2015). - Dahlgren, A.C., Eigenbrodt, O., Latimer, K. and Romero, S. (2009), “Key issues in building design: how to get started in planning a project”, available at: www.ifla.org/files/assets/librarybuildings- and-equipment/Publications/key-issues-in-building-design-en.pdf (accessed November 17, 2015). - Dahlkid, N. (2011), “The emergence and challenge of the modern library building: ideal types, model libraries, and guidelines, from the enlightenment to the experience economy”, Library Trends, Vol. 60 No. 1, pp. 11-42. - Demco Interiors (2015), “Essential design guidelines: managing a successful library design and furnishing project”, available at: www.designinglibraries.org.uk/documents/Demco_ library_design_furnishing.pdf (accessed November 13). - Dewe, M. (2006), Planning Public Library Buildings: Concepts and Issues for the Librarian, Ashgate Publishing Company, Burlington, VT. - Evans, G.E. and Ward, P.L. (2007), Management Basics for Information Professionals, Neal-Schuman Publishers, New York, NY. - Freeman, G.T. (2005), “The library as place: changes in learning, patterns, collections, technology and use”, in Smith, K. (Ed.), 16
18. Library as Place: Rethinking Roles, Rethinking Space, Council on Library and Information Resources, Washington, DC, pp. 1-9. - French, T.R. (2006), “Law librarians and library design, construction, and renovation: an annotated bibliography and review of the literature”, Law Library Journal, Vol. 98 No. 1, pp. 99-155. - Harrington, D. (2001), “Six trends in library design”, Library Journal, Vol. 126 No. 20, pp. 12-14. - Illinois Library Association (2014), “Serving our public 3.0: standards for Illinois public libraries”, available at: www.lislelibrary.org/sites/default/files/assets/Policies/Standards%2 0for% 20Illinois%20Public%20Libraries.pdf (accessed November 13, 2015). - Jones, W.G. (2006), “Library buildings at the threshold of change”, Nitecki, D.A. and Abels, E.G. (Ed.), Advances in Librarianship, Vol. 30, Emerald Group Publishing Limited, pp. 201-230. - Khan, A. (2009), Better by Design: An Introduction to Planning and Designing a New Library Building, Facet Publishing, London. - King, H. (2000), “The academic library in the 21st century – what need for a physical place?”, Proceedings of the International Association of Scientific and Technological University Libraries (IATUL) Conferences, Queensland University of Technology Library in Brisbane, July 3-7, available at: ¼1506& context¼iatul (accessed April 20, 2015). - Konya, A. (1986), Libraries: A Briefing and Design Guide, The Architectural Press, London. - Koontz, C. and Gubbin, B. (Eds) (2010), IFLA Public Library Service Guidelines, 2nd ed., International Federation and Library Associations and Institutions and De Gruyter Saur, Berlin/Munich. - Laerkes, J. and Manolis, P. (2013), “Building libraries for tomorrow: INELI cohort 1 collaborative project report”, available at: www.grlc.vic.gov.au/sites/default/files/pdfs/Board-Report- Attachment4-Sept-16-2013.pdf (accessed November 6, 2015). Latimer, K. (2010), “Redefining the library: current trends in library design”, Art Libraries Journal, Vol. 35 No. 1, pp. 28-34. - Latimer, K. (2011), “Collections to connections: changing spaces and new challenges in academic library buildings”, Library Trends, Vol. 60 No. 1, pp. 112-133. - McCarthy, R.C. (2007), Managing Your Library Construction Project: A Step-by-Step Guide, American Library Association, 17
19. Chicago, IL. Mount, E. (Ed.) (1988), Creative Planning of Special Library Facilities, The Haworth Press, New York, NY. - Pan, Y. (2001), Library Management, Beijing Library Publishers, Beijing. Primary Research Group Inc. (2013a), Redesigning the College Library Building, 2014 ed., Primary Research Group Inc., New York, NY. Primary Research Group Inc. (2013b), Redesigning the Public Library Building, Primary Research Group Inc., New York, NY. - Sannwald, W.W. (Ed.) (2001), Checklist of Library Building Design Considerations, 4th ed., American Library Association, Chicago, IL. Sannwald, W.W. (2007), “Designing libraries for customers”, Library Administration & Management, Vol. 21 No. 3, pp. 131-138. - Schmidt, A. and Etches, A. (2014), Useful, Usable, Desirable: Applying User Experience Design to Your Library, American Library Association, Chicago, IL. - Staines, G.M. (2012), Universal Design: A Practical Guide to Creating and Recreating Interiors of Academic Libraries for Teaching, Learning and Research, Chandos Publishing, Cambridge. - State Library of New South Wales (2012), People Places: A Guide for Public Library Buildings in New South Wales, 3rd ed., available at: www.sl.nsw.gov.au/services/public_libraries/docs/ people_places.pdf (accessed November 5, 2015). State Library of Queensland (2009), “Queensland public library standards and guidelines: library buildings standard”, Library Council of New South Wales and Sydney, available at: www.sl.nsw.gov.au/sites/default/files/people_places_0.pdf - Stewart, C. (2010), The Academic Library Building in the Digital Age: A Study of Construction, Planning, and Design of New Library Space, Association of College and Research Libraries, A Division of the American Library Association, Chicago, IL. - Stoss, F. (2010), “Libraries taking the ‘LEED’: green libraries leading in energy and environmental design”, Online, Vol. 34 No. 2, pp. 20-27. - Thuesen, C., Koch, C. and Galle, P. (2002), “The beauty and the beast: creativity and knowledge management in building design”, in Galle, P. and Lasker, G.E. (Eds), Knowledge for Creative Decision- Making, Windsor, International Institute for Advanced Studies in Systems Research and Cybernetics, Baden-Baden, pp. 22-26. - Trees, L. (2015), “How technology will affect the future of knowledge management”, available at: www.apqc.org/blog/how- 18
20. technology-will-affect-future-knowledge-management (accessed April 8). - Woodward, J. (2010), Countdown to a New Library: Managing the Building Project, 2nd ed., American Library Association, Chicago, IL. - Yi, Z. (2008), “Knowledge management for library strategic planning: perceptions of applications and benefits”, Library Management, Vol. 29 No. 3, pp. 229-240. About the author Knowledge management for library building design Zhixian Yi School of Information Studies, Charles Sturt University, Wagga Wagga, Australia Zhixian Yi is a Lecturer and Leadership Specialization Coordinator for Master of Information Studies in the School of Information Studies at the Charles Sturt University (CSU), Australia. He received a Doctorate in Information and Library Sciences and a PhD Minor in Educational Leadership from the Texas Woman’s University, USA. He was awarded his MLS from the Southern Connecticut State University, USA. He was awarded the 2009 Eugene Garfield Doctoral Dissertation Fellowship from the Beta Phi Mu, the International Library and Information Studies Honour Society. He has a significant publication record with the articles published in Library Management, Library and Information Research: An International Electronic Journal, The Journal of Academic Librarianship, Information & Culture: A Journal of History, The International Journal of Knowledge, Culture and Change Management, Journal of Library and Information Science, OCLC Systems & Services: International Digital Library Perspectives, Chinese Librarianship: An International Electronic Journal, and LIBRI-International Journal of Libraries and Information Services. In 2011-2012, he was awarded the CSU Faculty of Education New Staff Establishment Grant, Faculty Small Grant, and the School of Information Studies Research Fellowship, which have resulted in several significant presentations and publications. His research interests concentrate on three main areas: management and leadership; marketing; and, information use and needs. Zhixian Yi can be contacted at: gyi@csu.edu.au 19
21. ISBN: 978-604-73-5558-7 9 786047 355587