Báo cáo Lý luận và phương pháp nghên cứu ngôn ngữ học ứng dụng với thực tiễn nghiên cứu ngôn ngữ và dạy tiếng ở Việt Nam

Nội dung text: Báo cáo Lý luận và phương pháp nghên cứu ngôn ngữ học ứng dụng với thực tiễn nghiên cứu ngôn ngữ và dạy tiếng ở Việt Nam

1. TRƯỜNG . KHOA .  Báo cáo tốt nghiệp Đề tài: LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHÊN CỨU NGÔN NGỮ HỌC ỨNG DỤNG VỚI THỰC TIỄN NGHIÊN CỨU NGÔN NGỮ VÀ DẠY TIẾNG Ở VIỆT NAM
2. Më ®Çu GIỚI THIỆU: Nghiªn cøu ng«n ng÷ häc øng dông ®ang rÊt ph¸t triÓn trªn thÕ giíi vµ gãp phÇn to lín vµo viÖc ¸p dông lý luËn ng«n ng÷ häc vµo gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn. Ng«n ng÷ häc øng dông (applied linguistics) lµ thuËt ng÷ chØ mét lÜnh vùc kh¸ réng thuéc ngµnh ng«n ng÷, ®­îc ph©n biÖt víi ng«n ng÷ häc lý thuyÕt (theoretical linguistics), gåm nhiÒu ph©n ngµnh kh¸c nhau nh­ gi¸o dôc ng«n ng÷, dÞch thuËt, tõ ®iÓn häc, nghiªn cøu thô ®¾c ng«n ng÷, nghiªn cøu vÒ ®a ng÷ vµ song ng÷, ph©n tÝch diÔn ng«n, kÕ ho¹ch ho¸ vµ chÝnh s¸ch ng«n ng÷, ng÷ liÖu ph¸p trong ®iÒu trÞ häc, ng«n ng÷ häc ph¸p y, ng«n ng÷ häc m¸y tÝnh v.v. §«i khi thuËt ng÷ nµy ®­îc dïng víi nghÜa hÑp h¬n chØ ph©n ngµnh nghiªn cøu viÖc d¹y vµ häc ngo¹i ng÷. HiÖn t¹i ë trong n­íc nghiªn cøu ng«n ng÷ häc øng dông còng ®ang ph¸t triÓn phôc vô trùc tiÕp cho viÖc øng dông ng«n ng÷ vµo c¸c môc ®Ých thùc tiÔn nh­ d¹y vµ häc ngo¹i ng÷, dÞch thuËt, ph¸p y, ®iÒu trÞ häc v.v. Tuy nhiªn c¸c nghiªn cøu nãi trªn phÇn nhiÒu vÉn cßn ë t×nh tr¹ng manh món vµ thiÕu ph­¬ng ph¸p, kü thuËt nghiªn cøu phï hîp, dÉn tíi t×nh tr¹ng c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu mang tÝnh øng dông thÊp ch­a ®ãng gãp nhiÒu cho lý luËn hoÆc phôc vô hiÖu qu¶ cho thùc tiÔn ë ViÖt Nam. PHẠM VI CỦA ĐỀ TÀI: Thùc tÕ trªn ®Æt ra sù cÇn thiÕt ph¶i tæng kÕt vÒ mÆt lý luËn nghiªn cøu ngôn ngữ học ứng dụng t¹i ViÖt Nam vµ cÇn mét c«ng tr×nh dµi h¬i víi nhiÒu nç lùc cña ®éi ngò c¸c nhµ nghiªn cøu, gi¶ng d¹y thuéc lÜnh vùc nµy. Nghiên cứu nµy lµ mét trong nh÷ng nç lùc ban ®Çu vµ sÏ tËp trung vµo mét sè vÊn ®Ò: Mét sè vÊn ®Ò vÒ lý luËn c¬ b¶n trong nghiªn cøu ngôn ngữ học ứng dụng. • Những ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n trong nghiªn cøu ngôn ngữ học ứng dụng • Một số kh¸i niÖm, kü thuËt c¬ b¶n của nghiªn cøu ngôn ngữ học ứng dụng 1
3. • Mét sè vÊn ®Ò vÒ nghiên cứu, viết và trình bày luận văn, luận án ở bậc sau đại học ngành ngôn ngữ học ứng dụng. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU • Nghiên cứu tổng hợp lý luận từ tài liệu chuyên ngành (Library research) • Tiến hành các thảo luận chuyên đề thể nghiệm các phương pháp và tìm hiểu sự phù hợp của chúng tại Việt Nam. • Tổng hợp các ứng dụng của phương pháp này tại Việt Nam (ĐH Ngoại ngữ- ĐHQGHN) 2
4. CHƯƠNG I NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN I. Bản chất của nghiên cứu trong khoa học xã hội Các truyền thống nghiên cứu tìm hiểu thế giới tự nhiên và xã hội gồm 4 loại hình nghiên cứu trải nghiệm đã được hình thành: Phương pháp khoa học và thực chứng Phương pháp tự nhiên và can thiệp Phương pháp dựa trên lý thuyết phê phán Các đường hướng nghiên cứu khác Để hiểu được bản chất của nghiên cứu, trước hết cần tìm hiểu những vấn đề liên quan đến quá trình phức tạp này: Đó là khái niệm về tri thức, hiện thực và hiện thực xã hội, những cách thức con người đã tiến hành để tiệm cận tri thức và hiện thực xã hội. Theo Cohen (2007) vấn đề tri thức và quá trình tìm hiểu thế giới khách quan của con người từ lâu đã là đề tài tranh luận của các nhà triết học, các nhà nghiên cứu về tri thức và phương pháp luận nghiên cứu khoa học. Mouly (1978) tổng kết lại các loại hình tìm hiểu thế giới khách quan của con người gồm ba loại hình: Kinh nghiệm Suy luận Nghiên cứu Kinh nghiệm: là cách tìm hiểu thế giới của nguời bình thường, kết quả là kiến thức phổ thông dựa trên các trải nghiệm và quan sát các hiện tượng rời rạc, lỏng lẻo thiếu hệ thống và thiếu phê phán. Suy luận: Ba loại hình suy luận: Diễn dịch, Qui nạp và kết hơp diễn dịch và qui nạp. - Suy luận diễn dịch dựa trên phép Tam đoạn luận (Syllogism) của Aristotle, một đóng góp lớn cho Logic hình thức gồm tiền đề chính, phụ và suy ra kết luận. Một kết luận đúng có thể được suy ra từ một tiền đề đúng. Tam đọan luận tạo nên cơ sở cho suy luận hệ thống kéo 3
5. dài dến thời Phục Hưng. Thiếu hiệu quả từ quan sát thực tế và kinh nghiệm, quá dựa vào suy diễn lý tính và thẩm quyền. - Suy luận qui nạp dựa trên sự phê phán cuả Fransis Bacon (TK 17) về thiên hướng kết luận thiếu khách quan, dễ thiên lệch dựa trên các tiền đề cuả suy luận diễn dịch. Bacon đề xuất một phương pháp nhìn nhận thế giới dựa trên sự tổng hợp qui luật từ hàng loạt các sự kiện đơn lẻ và sự khái quát hóa qui luật. Quan điểm chính của Bacon là với một lượng dữ liệu đủ, thậm chí không cần một tiền đề hay một thẩm quyền nào một nhà nghiên cứu tỉnh táo vẫn có thể tìm ra một qui luật hay quan hệ quan trọng giữa các sự vật. Bacon đã ‘cứu’ khoa học khỏi phương pháp chết cứng của suy lụân diễn dịch đã dẫn tới sự bế tắc cho cả nền khoa học đương thời. Khoa học được hướng tới việc tìm giải pháp cho con người và cần tới trải nghiệm để kiểm chứng. Logic và thẩm quyền không còn là phương tiện mà trở thành cơ sở để đặt ra các giả thuyết cho nghiên cứu. Nghiên cứu: Là sự phát triển từ sự kết hợp giữa Suy luận diễn dịch của Aistotle và Suy luận qui nạp của Bacon. Nhà nghiên cứu liên tục lặp lại quá trình qui nạp từ quan sát tới giả thuyết và diễn dịch từ giả thuyết tới ứng dụng. Giả thuyết khoa học liên tục được kiểm chứng nghiêm ngặt và xét lại nếu cần thiết. Quá trình này gồm: - Đề ra giả thuyết - Phát triển logic các giả thuyết - Tìm ra và giải thuyết các kết quả, tổng hợp lại thành một khung khái niệm. Vấn đề chân lý và tìm hiểu chân lý Theo Morgan (1979) có ba cách quan niệm về hiện thực xã hội là Quan điểm bản thể học (ontological), quan điểm tri thức học (epistemological) và quan điểm nhân bản học (Human nature): Quan điểm bản thể học: - Hiện thực xã hội là hiện thực khách quan, tồn tại bên ngoài cá nhân và từ ngoài áp đặt lên cá nhân: hiện thực luận - Hiện thực xã hội là sản phẩm của sự tri nhận cá nhân: danh nghĩa luận. Quan điểm tri thức học: 4
6. - Tri thức là hữu hình, khách quan và ‘cứng’, có thể nghiên cứu khách quan và truyền đạt cho người khác. Nhà khoa học có vai trò của người quan sát khách quan và chấp nhận phương pháp của khoa học tự nhiên: thực chứng luận - Tri thức mang tính cá nhân, chủ quan và cá biệt. Nhà nghiên cứu có vai trò của người tham dự cùng nghiệm thể và từ bỏ phương pháp cuả các nhà khoa học tự nhiên: phản thực chứng luận. Quan điểm nhân bản học: Con người gắn bó hữu cơ với hoàn cảnh môi trường, vừa là chủ thể và nghiệm thể của nghiên cứu. - Con người thụ động và lệ thuộc vào hoàn cảnh môi trường, là sản phẩm của hoàn cảnh và ứng đáp máy móc trước tác động của hoàn cảnh: Quyết định luận. - Con người là chủ thể của các hành vi của mình, với ý chí và sự sáng tạo tự do tạo ra hoàn cảnh môi trường cho chính mình: Chủ động luận. Quan hệ giữa các quan điểm với hệ phương pháp nghiên cứu: - Quan điểm Thực chứng luận chấp nhận phương pháp ‘cứng’ nghiên cứu khách quan, thực chứng trong nghiên cứu hiện thực xã hội: phương pháp NC truyền thống như điều tra, thực nghiệm và các phương pháp của khoa học tự nhiên. Nhà nghiên cứu theo quan điểm này tập trung phân tích các quan hệ và qui luật giữa các nhân tố của hiện thực xã hội. Phương pháp theo quan niệm này chủ yếu thiên về Định lượng, xác định và tìm ra các thành tố và mối quan hệ giữa các thành tố cùng qui luật của chúng nhằm khái quát hóa thành qui luật chung điều tiết thế giới. Hệ phương pháp này được gọi là hệ phương pháp chuẩn tắc (nomothetic). - Quan điểm Tri thức học và Nhân bản học chấp nhận các phương pháp ‘mềm’ nghiên cứu chủ quan, phản thực chứng như giải trình, quan sát tham dự và quan niệm cá nhân (dân tộc học, điển cứu). Nhà nghiên cứu theo quan điểm này tập trung việc tìm hiểu và giải thuyết cách thức cá nhân tạo lập, tác động và thay đổi thế giới trong đó cá nhân tồn tại, chú ý vào cái cá biệt và trường hợp đơn lẻ hơn là sự phổ quát, vào hiện thực xã hội mang tính chủ quan, tương đối hơn là hiện thực có tính khách quan, tuyệt đối. Hệ phương pháp này được gọi là hệ phương pháp biểu trưng (idiographic). 5
7. Burrel and Morgan (1979) đã lập ra sơ đồ hệ thống các giả định về bản chất của khoa học xã hội như sau: Phương pháp tiếpcận Phương pháp tiếp chủ quan cận khách quan Danh nghĩa luận Bản thể học Hiện thực luận Phản thực chứng luận Tri thức học Thực chứng luận Chủ động luận Nhân bản học Quyết định luận Biểu trưng Phương pháp học Chuẩn tắc Ý kiến dưới đây của Hitchcock and Hughes (1995:21) tổng kết xác đáng quá trình hình thành phương pháp và công cụ nghiên cứu đang hiện có: “Những giả định về bản thể luận dẫn tới giả định về tri thức luận và từ đó đặt ra vấn đề về phương pháp nghiên cứu, từ phương pháp nghiên cứu vấn đề công cụ và kỹ thuật nghiên cứu thu thập dữ liệu được đặt ra.” Quan niệm này thay đổi hẳn cách nhìn về nghiên cứu xã hội như một công việc thuần túy kỹ thuật để tìm hiểu thế giới mà là vấn đề thế giới quan, sự hiểu biết về thế giới này như thế nào và quan niệm về mục đích của sự hiểu biết này. Từ đó dẫn tới quan niệm nghiên cứu gắn liền ứng dụng và đánh giá thẩm định hơn là nghiên cứu cơ bản thuần túy. Hai cách tiếp cận hiện thực xã hội: Greenfield (1975) so sánh một cách toàn diện hai quan niệm và cách tiếp cận với hiện thực xã hội: Hướng so sánh Quan điểm Khách quan Quan điểm Chủ quan Cơ sở triết học Hiện thực luận: Thế giới tồn tại Tư tưởng luận: Thế giới tồn và có thể tìm hiểu như nó thực tại nhưng được con người có. Các thể chế là các thực thể nhìn nhận khác nhau. Các 6
8. với đời sống riêng. thể chế là hiện thực xã hội được tạo ra. Vai trò của khoa Phát hiện qui luật phổ quát của Phát hiện sự khác biệt trong học xã hội xã hội và ứng xử của con người cách thức con người giải trong đó. thuyết thế giới. Đơn vị cơ bản Tập thể: xã hội hoặc thể chế. Các cá nhân hoạt động đơn của hiện thực xã lẻ hoặc cùng nhau. hội Phương pháp Phân lập các điều kiện và mối Giải thuyết các ý nghĩa chủ tìm hiểu quan hệ cho phép tập thể tồn tại, quan mà các cá nhân áp lên Khái niệm hoá các điều kiện và hành động của họ. Phát hiện quan hệ đó. các qui luật chủ quan cho hành động. Lý thuyết Một hệ thống lý lẽ do các nhà Các tập hợp ý nghĩa con khoa học xây dựng nên nhằm người dùng để lý giải thế giải thích cho hành vi con giới và hành vi của họ trong người. thế giới đó. Nghiên cứu Công nhận lý thuyết qua thực Tìm hiểu các mối quan hệ nghiệm và nguỵ thực nghiệm. có ý nghĩa và phát hiện các hệ quả của chúng cho hành động. Phương pháp Trừu tượng hoá hiện thực qua Trình bày hiện thực nhằm luận các mô hình toán học và phân mục đích so sánh. Phân tích tích định lượng ngôn ngữ và ý nghĩa. Xã hội Có trật tự. Được quản lý bởi Xung đột. Được quản lý bởi một tập hợp đồng nhất các giá các giá trị của những người trị và chỉ được thực thi qua các nắm quyền lực. giá trị này. Các thể chế Hướng mục tiêu. Độc lập với Phụ thuộc vào con gnười và con người. Công cụ của trật tự mục đích của họ. Công cụ trong xã hội phục vụ cả xã hội của quyền lực một số người và cá nhân. nắm giữ và sử dụng để đạt nghững mục đích có lợi cho 7
9. họ. Bệnh lý thể chế Các thể chế ra khỏi khu vực với Khi có những mục tiêu khác các giá trị và nhu cầu cuả cá nhau, xung đột nảy sinh nhân giữa những người theo đuổi chúng. Liệu pháp thay Thay đổi cơ cấu của thể chế để Phát hiện các giá trị tiêu đổi đáp ứng các giá trị xã hội và biểu cho hành động của thể nhu cầu cá nhân. chế và chủ nhân của chúng. Thay đổi con người hoặc các giá trị nếu có thể. Thực chứng và phản thực chứng, hai cách tiếp cận hiện thực xã hội: Thực chứng (positivism) là thuật ngữ của các nhà triết học chỉ một học thuyết cho rằng tất cả kiến thức thực sự được dựa trên sự trải nghiệm bằng giác quan, được phát triển theo phương thức quan sát và thực nghiệm. Các nhà khoa học xã hội theo học thuyết này cho rằng nhà khoa học xã hội là những người quan sát hiện thực xã hội và sản phẩm quá trình khảo sát này cũng có thể được phân tích và tổng hợp theo các qui tắc như ở khoa học tự nhiên, nghĩa là thành các qui luật có tính phổ niệm như qui luật của các hiện tượng thuộc thế giới tự nhiên. Chủ nghĩa thực chứng cho rằng khoa học cung cấp cho ta kiến thức rõ ràng và lý tưởng nhất về thế giới thực tại và khoa học tự nhiên được coi là chìa khóa của tri thức loài người. Từ đó những nhà thực chứng luận chủ trương áp dụng trực tiếp các thủ pháp nghiên cứu của khoa học tự nhiên vào khoa học xã hội. Sản phẩm của quá trình nghiên cứu của các nhà khoa học xã hội cũng có thể công thức hóa theo cách thức của khoa học tự nhiên, có thể được phân tích hoặc giải thích theo cách khoa học tự nhiên xử lý dữ liệu từ các hiện tượng trong thế giới tự nhiên. Mouly (1978) định ra 5 bước trong quá trình nghiên cứu của khoa học tự nhiên như sau: Trải nghiệm: xuất phát điểm của mọi nghiên cứu khoa học ở mức độ sơ khai nhất. Phân loại: Hệ thống hoá hình thức từ khối dữ liệu hỗn độn. Lượng hoá: Bước xử lý kỹ càng hơn qua sự đo lường chính xác, giúp cho sự phân tích phù hợp hơn về các hiện tượng bằng các công cụ toán học. Phát hiện các mối quan hệ: Nhận diện và phân loại các mối quan hệ chức năng giữa các hiện tượng. Tiệm cận chân lý: Khoa học phát triển qua sự tiệm cận từng bước tới chân lý. 8
10. Các công cụ khoa học: Khái niệm: Là mối quan hệ giữa một từ hay một biểu trưng với một ý niệm hay một sự tri nhận. Nó giúp con người gán một ý nghĩa nào đó lên thế giới họ sống và qua đó hiện thức được mang ý nghĩa, có trật tự và mạch lạc. Khái niệm giúp ta tri nhận thế giới theo một cách riêng. Chúng không tồn tại độc lập mà chính là sự phát hiện giúp chúng ta hiểu thế giới hỗn mang xung quanh. Chúng hữu hạn về số lượng trong khi hiện tượng cần giải thích lại vô hạn. Giả thuyết: Là một nhận định tạm thời về các mối quan hệ giữa hai hoặc nhiều hơn các biến số, hoặc một phỏng đoán có cơ sở để một nghiên cứu có thể từ đó bắt đầu. Giả thuyết khoa học cho biết hướng để kiểm nghiệm các mối quan hệ đã xác định. Phương pháp khoa học: Mô hình 8 bước: Bước 1: Giả thuyết , phỏng đoán Bước 2: Thiết kế thí nghiệm, lấy mẫu, phân lập biến số. Bước 3: Quan sát các quan hệ tương hỗ, phân lập các kiểu mẫu Bước 4: Hình thành các giả thuyết để giải thích các qui luật Bước 5: Kiểm nghiệm các giả thuyết và phỏng đoán, Bước 6: Lập ra hoặc phủ nhận các qui luật (phủ nhận giả thuyết) Bước 7: Phổ quát hóa qui luật Bước 8: Các lý thuyết mới Quan điểm phản thực chứng trong khoa học xã hội cho rằng chủ nghiã thực chứng áp dụng cho khoa học xã hội có nhiều hạn chế vì sự phức hợp cực kỳ lớn và bản chất bao hàm, vô hình của các hiện tượng xã hội thông qua hành vi con người khác rất xa, thậm trí trái ngược với trật tự và qui luật của thế giới tự nhiên. Sự khác biệt này chính là căn nguyên của các thử thách to lớn đặt ra cho những nhà thực chứng khi nghiên cứu hành vi con người và hiện thực xã hội. Khoa học tự nhiên có cách nhìn có tính chất cơ giới và tối giản về tự nhiên, nhìn cuộc sống qua sự đo lường định lượng hơn là trải nghiệm nội tại, không tính tới các khái niệm như sự chọn lựa, tự do, cá nhân và trách nhiệm đạo đức, vũ trụ như một cơ thể sống chứ không phải một thực thể cơ giới. Thực chứng luận đi ngược lại sự tồn tại của cá nhân con người trong xã hội với bản chất thể hiện và hiện thực hoá ý nghĩa thực của sự tồn tại của 9
11. họ: hoàn thiện bản thân tới mức độ cao nhất có thể và cuối cùng thực chứng luận sẽ dẫn tới phi nhân hoá cá nhân (hay là tác động phi nhân hoá tới khoa học xã hội) (Beck 1979, Ions 1970, Kierkegaard 1974 trong Cohen 2007). Thậm chí mạnh mẽ hơn nữa, Hobrook (1977, trong Cohen 2007) còn lên án thực chứng luận và trải nghiệm luận (empiricism) là sự ‘phá sản của thế giới nội tại, đạo đức tính và chủ quan tính’. Habermas (1972, trong Cohen 2007) cho rằng thực chứng luận biến tất cả tri thức ngang hàng với tri thức khoa học. Điều này hoàn toàn bỏ qua các tính chú giải, thẩm mỹ, phê phán, đạo đức, sáng tạo và các hình thức khác của tri thức. Giddens (1976) kết luận Thực chứng luận khi áp dụng vào khoa học xã hội đã không động tới những vấn đề chính của cuộc sống vì khoa học xã hội khác với khoa học tự nhiên, nó dựa trên mối quan hệ người – người chứ không phải vật – vật để lập ra lĩnh vực nghiên cứu của nó, và nó hoạt động trong thế giới chưa được giải thích theo tinh thần những ý nghĩa mà những nghiệm thể mang là bộ phận của thế giới này. Cách tiếp cận tự nhiên chủ nghĩa: Khi phê phán Thực chứng luận các nhà phản thực chứng đồng thời đưa ra các phương pháp tiếp cận hiện thực xã hội. Các phương pháp này được gọi chung là các cách tiếp cận tự nhiên chủ nghĩa, và mặc dù có những khác biệt nhỏ chúng đều có chung quan điểm phản đối cách nhìn hành vi con người bị điều tiết bởi các qui luật phổ quát và được cá thể hóa bởi những qui luật ngầm ẩn. Họ chủ chương thế giới xã hội chỉ có thể hiểu được theo quan điểm của các cá nhân, những cá thể vốn đang là bộ phận của hành động được tìm hiểu. Họ cũng chủ trương cá nhân mỗi con người là một mẫu tự thân sống động, chứ không có một mẫu chung chết cứng cho tất cả. Khoa học xã hội được nhìn nhận là hoạt động chủ quan thay vì một hoạt động khách quan, như một cách tiếp cận hiện thực xã hội qua sự trải nghiệm trực tiếp của con người trong hoàn cảnh cụ thể, các nhà khoa học xã hội giải thích và khám phá hiện thực xã hội qua quan sát của nhiều thành viên khác nhau, chính các thành viên tham gia lại xác định hiện thực xã hội. Cohen (2007) đã tổng kết lại những đặc điểm chung của cách tiếp cận tự nhiên chủ nghĩa: Con người là chủ động và sáng tạo trong các hành động của họ, họ hành động có chủ ý và tạo ý nghĩa trong và qua các hoạt động của họ. Con người tích cực kiến tạo thế giới xã hội của họ, họ không phải những ‘con rối văn hóa’ hay những búp bê thụ động của thực chứng luận 10
12. Hoàn cảnh là năng động và biến đổi hơn là cố định và tĩnh tại, sự kiện và hành vi tiến hóa theo thời gian và bị ảnh hưởng nhiều bởi hoàn cảnh – chúng là những ‘hoạt động được hoàn cảnh xác định’. Sự kiện và cá nhân là đơn biệt và phần lớn là không thể phổ quát hóa.Thế giới xã hội nên được nghiên cứu trong tình trạng tự nhiên của nó, không có sự can thiệp và nhào nặn của nhà nghiên cứu. Sự trung thực với hiện tượng đang được nghiên cứu là cực kỳ quan trọng. Con người giải thích sự kiện, hoàn cảnh và điều kiện, và họ hành động căn cứ vào những sự kiện đó. Có rất nhiều cách giải thuyết và quan điểm khác nhau về một sự kiện hay hoàn cảnh. Hiện thực là đa tầng lớp và phức hợp. Rất nhiều sự kiện không thể giải thuyết một cách giản đơn, do đó ‘giải thuyết có chiều sâu’ phản ánh tính phức hợp của hoàn cảnh là thích hợp hơn là giải thuyết giản đơn hóa. Cần xem xét hoàn cảnh qua cách nhìn của người tham gia hơn là của nhà nghiên cứu. Những phê phán cách tiếp cận tự nhiên chủ nghĩa: Nhiều nhà nghiên cứu (Argyle 1978, Berstein 1974, trong Cohen 2007) cho rằng cách tiếp cận tự nhiên tự nhiên chủ nghĩa có nhiều điểm mạnh thích hợp với bản chất của hiện thực xã hội, tuy nhiên chúng cũng có những hạn chế. Thứ nhất là chúng đã đi quá xa đến mức từ bỏ các thủ pháp khoa học trong việc kiểm định thực tiễn và việc phổ quát hóa qui luật của hành vi con người. Thứ hai là các phương pháp thay thế như phỏng vấn dù có được kỹ lưỡng mấy thì vẫn có nguy cơ thiếu chính xác và thiếu đồng nhất, những giải trình chủ quan của nghiệm thể có thể không hoàn chỉnh và sai lạc. Tiếp đến là việc quá chú trọng vào ý nghĩa của hoàn cảnh và cách thức những ý nghĩa này được thỏa thuận bởi những người tham gia. Một điều quan trọng không được tính đến là việc giải thuyết và xác định hoàn cảnh bị phụ thuộc vào quyền lực của những người tham gia: những người nắm quyền lực áp đặt các định nghĩa riêng của họ lên những người tham gia còn lại. Cấu trúc xã hội là kết quả của cách thức mà chúng ta nhìn nhận các quan hệ xã hội và mặc nhiên chúng ta coi cấu trúc xã hội là hiển nhiên tồn tại bên ngoài và chúng lại có tác động đến sự hiểu của chúng ta về hành vi xã hội đang diễn ra quanh ta. Cách tiếp cận tự nhiên chủ nghĩa gần như không tính đến tác động của cấu trúc xã hội tồn tại bên ngoài được cảm nhận này và vô hình chung tạo ra một thế giới khép kín bên trong các thành viên xã hội, biệt lập với thế giới bên ngoài bởi các biên giới nhân tạo xung quanh hành vi của nghiệm thể. Cohen (2007) tổng kết rất rõ những hạn chế này như sau: 11
13. “Giống như thực chứng luận bị phê phán về chủ trương xã hội học vĩ mô, các lý thuyết giải thuyết và định tính cũng có thể bị phê phán về quan điểm xã hội học vi mô”. BẢN CHẤT CỦA NGHIÊN CỨU TRONG NGÔN NGỮ HỌC ỨNG DỤNG Nghiªn cøu lµ g×? Qu¸ tr×nh c¬ b¶n cña mét nghiªn cøu, theo Nunan (1992) lµ: "Mét qu¸ tr×nh thiÕt lËp c¸c c©u hái, vÊn ®Ò hay gi¶ thiÕt, thu thËp d÷ liÖu hoÆc b»ng chøng liªn quan tíi nh÷ng c©u hái, vÊn ®Ò hay gi¶ thiÕt ®ã vµ ph©n tÝch hoÆc gi¶i thuyÕt d÷ liÖu”. Wisker (2001) còng chØ ra c¸c b­íc cña mét qu¸ tr×nh nghiªn cøu nh­ sau: • B¾t ®Çu tõ mét vÊn ®Ò / kinh nghiÖm / quan s¸t • LËp gi¶ thiÕt • T×m hiÓu vµ thùc nghiÖm ®Ó kiÓm nghiÖm gi¶ thiÕt • Thu thËp d÷ liÖu • Ph©n tÝch vµ gi¶i thuyÕt d÷ liÖu • Kh¼ng ®Þnh hoÆc phñ nhËn gi¶ thiÕt Hai đ­êng h­íng nghiªn cøu chÝnh yÕu: DiÔn dÞch vµ Qui n¹p Qu¸ tr×nh nghiªn cøu ®­îc thùc hiÖn qua mét trong hai ®­êng h­íng nghiªn cøu chÝnh yÕu lµ DiÔn dÞch vµ Qui n¹p. DiÔn dÞch là b¾t ®Çu tõ mét gi¶ thuyÕt/lý thuyÕt người nghiên cứu t×m kiÕm b»ng chøng ®Ó hoặc là kh¼ng ®Þnh gi¶ thuyÕt hoÆc là phñ nhËn gi¶ thuyÕt đó để rút ra kết luận. Qui n¹p là b¾t ®Çu tõ c¸c b»ng chøng/ hiÖn t­îng ®¬n lÎ nhà nghiên cứ t×m kiÕm/thiÕt lËp c¸c mèi liÖn hÖ gi÷a c¸c hiÖn t­îng ®¬n lÎ để từ đó t¹o lËp c¸c kÕt luËn, nguyªn t¾c, lý thuyÕt trªn c¬ së c¸c mèi liªn hÖ ®· t×m thÊy. C¸c lo¹i h×nh nghiªn cøu chÝnh: §Þnh tÝnh vµ §Þnh l­îng Theo Nunan (1992) c¸c lo¹i h×nh nghiªn cøu chÝnh lµ nghiªn cøu ®Þnh tÝnh vµ nghiªn cøu ®Þnh l­îng. Nghiªn cøu ®Þnh tÝnh quan t©m tíi viÖc t×m hiÓu hµnh vi con ng­êi qua c¸ch gi¶i thuyÕt cña ng­êi nghiªn cøu. Quan s¸t ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch tù nhiªn, kh«ng cã sù s¾p ®Æt hoÆc can thiÖp cña ng­êi nghiªn cøu. Qu¸ tr×nh quan s¸t, ph©n 12
14. tÝch lý gi¶i mang tÝnh chñ quan nh­ng cã c¨n cø, giµu d÷ liÖu vµ ®Ých h­íng tíi lµ qu¸ tr×nh, sù kiÖn. Các thủ thuật nghiên cứu định tính là quan sát, phỏng vấn, điền dã, bảng câu hỏi với những câu hỏi mở, ghi âm phiên âm và ghi chép. Nghiªn cøu ®Þnh l­îng tËp trung t×m hiÓu ®Æc tÝnh hoÆc nguyªn nh©n cña c¸c hiÖn t­îng x· héi kh«ng tÝnh ®Õn t×nh tr¹ng chñ quan cña c¸c c¸ thÓ dùa trªn c¸c c¸ch ®o l­êng cã s¾p ®Æt vµ can thiÖp cña nhµ nghiªn cøu. Qu¸ tr×nh nµy mang tÝnh kh¸ch quan víi it d÷ liÖu vµ gi¶i thuyÕt víi ®Ých h­íng tíi lµ s¶n phÈm. Các thủ thuật nghiên cứu định lượng là kiểm tra, phỏng vấn, bảng câu hỏi với câu hỏi đóng, dữ liệu ở dạng số và thống kê. TruyÒn thèng nghiªn cøu ng«n ng÷ häc øng dông TruyÒn thèng nghiªn cøu ng«n ng÷ häc øng dông cã thÓ ®­îc ph©n chia theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau. Chaudron (1988, trong Nunan, 1992) ph©n thµnh 4 lo¹i truyÒn thèng lµ §o nghiÖm t©m lý (Psychometric), Ph©n tÝch t­¬ng t¸c, Ph©n tÝch diÔn ng«n vµ D©n téc häc. Vanlier (1988, trong Nunan, 1992) dùa trªn hai lo¹i th«ng sè lµ can thiÖp vµ chän läc vµ c¸c giao c¾t cña chóng ®Ó chia thµnh 4 ‘khu vùc’ lµ nghiªn cøu th«ng sè can thiÖp/kh«ng can thiÖp vµ nghiªn cøu qua c¸c th«ng sè chän läc/kh«ng chän läc như mô hình dưới đây: Chän läc Kiểm soát Đo lường Can thiÖp Kh«ng can thiÖp Hỏi /Hành động Quan sát Kh«ng chän läc C ác thông số trong thiết kế nghiên cứu (theo van Lier 1988 trong Nunan, 1992 Kh¸c víi c¸c t¸c gi¶ trªn, Brown (1988, 2002) dùa trªn 2 lo¹i d÷ liÖu lµ d÷ liÖu cÊp mét (primary data) vµ d÷ liÖu cÊp hai (secondary data) ®Ó chia thµnh c¸c läai h×nh nghiªn cøu theo s¬ ®å sau: 13
15. Nghiªn cøu CÊp mét CÊp hai Nghiªn cøu Nghiªn cøu Nghiªn cøu ®Þnh tÝnh kh¶o s¸t thèng kª NC th­ Tæng hîp C¸c kü thuËt Pháng B¶ng hái M« t¶ Kh¸m Nguþ Thùc viÖn tµi liÖu ®ÞnhtÝnh vÊn kh¶o s¸t ph¸ thùc nghiÖm nghiÖm Nguồn: Brown, 2002 Tiªu chuÈn cña mét nghiªn cøu ng«n ng÷ häc øng dông Mét nghiªn cøu ph¶i cã c¸c yÕu tè sau: - §é gi¸ trÞ (Validity): Møc ®é mµ mét nghiªn cøu thùc sù kh¶o s¸t theo dù ®Þnh cña ng­êi nghiªn cøu, gåm ®é gi¸ trÞ néi t¹i vµ ®é gi¸ trÞ ngo¹i t¹i. §é gi¸ trÞ néi t¹i: Đảm bảo tính có thể giải thuyết được của một nghiên cứu. §é gi¸ trÞ ngo¹i t¹i: Mức độ mà các kết quả có thể khái quát từ mẫu sang cả quần thể. - §é tin cËy (Reliability) gåm ®é tin cËy néi t¹i vµ ®é tin cËy ngo¹i t¹i: §é tin cËy néi t¹i: Có sự nhất quán trong các cách thức thu thập dữ liệu, phân tích dữ liệu và giải thuyết dữ liệu. §é tin cËy ngo¹i t¹i: Đảm bảo các kết quả tương tự khi một nhà nghiên cứu độc lập tiến hành lại nghiên cứu đó. - L­îng ho¸ ®­îc c¸c kÕt qu¶ (quantifiable) 14
16. - TÝnh h÷u h×nh (Tangible): D­¹ trªn d÷ liÖu thu thËp tõ thÕ giíi thùc t¹i, ®­îc ph©n lo¹i vµ xö lý ®ógn kü thuËt. - TÝnh nhÊt quán (Replicable): §¶m b¶o sù thèng nhÊt cña c¸c kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña nghiªn cøu khi nghiªn cøu ®­îc lÆp l¹i. - Suy niÖm (Construct) râ rµng: Suy niệm là một phẩm chất tâm lý của con người mà nhà nghiên cứu không thể quan sát một cách trực tiếp mà chỉ có thể giả định về sự tồn tại của nó. Nó có thể được giải thích qua các hành vi có thể quan sát được. Một số ví dụ về suy niệm là tính thông minh, năng lực, động cơ, năng khiếu v.v. Để đảm bảo độ giá trị của suy niệm người nghiên cứu phải: - §Þnh nghĩa râ suy niệm ®Ó ng­êi nghiªn cøu ngoµi cã thÓ tiÕp cËn, phân lập rõ ràng c¸c tính chất của suy niệm. - Độ giá trị của suy niệm gióp duy tr× tÝnh nhÊt quán cña nghiªn cøu. - TÝnh hÖ thèng (Systematic): Nghiªn cøu tr×nh bµy m¹ch l¹c, ph­¬ng ph¸p râ rµng, dÔ hiÓu vµ dễ thÈm ®Þnh. Biến thể (Variable): Là những gì có thể biến đổi theo thời gian, một số biến thể biến đổi theo thời gian và khác nhau giữa các cá thể như khả năng ngôn ngữ, động cơ, tính tự trọng v.v. Biến thể và suy niệm: Biến thể đại diện cho các suy niệm nằm bên dưới chúng. Biến thể là cái có thể quan sát hoặc lượng hóa được của các đặc điểm hoặc hoạt động của con người. Suy niệm là đặc điểm hoặc hoạt động thực mà nó đại diện của con người. - Tính logic: Nghiên cứu thể hiện một sự phát triển dần từng bước, mạch lạc rõ ràng theo một logic với các nguyên tắc và thủ thuật rõ ràng, dựa trên dữ liệu được thu thập từ thực tại, dữ liệu được xác định rõ về mặt lượng, loại và thứ hạng. Các chương tiếp theo sẽ bàn về mét sè ph­¬ng ph¸p phæ biÕn trong nghiªn cøu ngôn ngữ học ứng dụng: • Ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm • Ph­¬ng ph¸p d©n téc häc 15
17. • Ph­¬ng ph¸p ®iÒu tra kh¶o s¸t • Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu ®iÓn h×nh • Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu hµnh ®éng TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH Allison, D. 2002, Approaching English Language Research, Singapore: Singapore University Press Burrel, G. and Morgan, G. 1979, Sociological Paradigms and Organisational Analysis. London: Heinemann Educational. Cohen, L., et al. 2007. Research Methods in Education. London and New York: Routledge Giddens, A. 1976, New Rules of Scociological Method: a Positive Critique of Interpretive Scociologies. London: Hutchinson Hitchcock, G and Hughes, D., 1995, Research and the Teacher (second edition). London: Routledge. Nunan. D. 1992. Research Methods in Language Learning. Cambridge: CUP Brown, J.D. & Rodgers, T.S., 2002, Doing Second Language Research, Oxford: OUP Wisker, G. 2001, The Postgraduate Research Handbook, New York: Palgrave McDonough, J. & S. McDonough, 1997, Research Methods for English Language Teachers, London: Arnold 16
18. CHƯƠNG II Ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm 1. Nghiªn cøu thùc nghiÖm lµ g×? Có nhiều định nghĩa khác nhau về nghiên cứu thực nghiệm: Senlinger và Shohamy (2000) quan niệm nghiên cứu thực nghiệm là “những hiệu ứng của các cách tác động lên nghiệm thể thường được tổ chức thành các nhóm.” James (1997) coi nghiên cứu thực nghiệm là: “một nỗ lực qua tất cả các yếu tố có thể tác động đến kết quả của một thực nghiệm” McDonough J. và McDonough S. (1997) cho rằng nghiên cứu thực nghiệm là “một cách nhìn có kiểm soát về tự nhiên”. Nghiªn cøu thùc nghiÖm ®­îc tiÕn hµnh ®Ó kh¸m ph¸ mèi liªn hÖ gi÷a hai biÕn thÓ (variable). BiÕn thÓ gåm hai lo¹i lµ biÕn thÓ ®éc lËp vµ biÕn thÓ phô thuéc, vÝ dô nghiªn cøu thùc nghiÖm viÖc ¸p dông mét kü thuËt gi¶ng d¹y míi t¹i mét líp häc ngo¹i ng÷ th× kü thuËt gi¶ng d¹y sÏ lµ biÕn thÓ ®éc lËp vµ kÕt qu¶ ®o l­êng tiÕn bé cña häc sinh t¹i líp ®ã sÏ lµ biÕn thÓ phô thuéc. Môc tiªu cña nghiªn cøu thùc nghiÖm lµ chøng minh ®­îc gi÷a hai biÕn thÓ cã mèi quan hÖ (ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y cã t¸c ®éng ®Õn kÕt qu¶ häc tËp) vµ ®o l­êng ®­îc møc ®é m¹nh yÕu cña mèi quan hÖ nµy. 2. Mét sè c¸c kh¸i niÖm c¬ b¶n cña nghiªn cøu thùc nghiÖm (NCTN): - Các loại biển thể: Biến thể điều tiết (moderator variable): tác động đến mối quan hệ giữa biến thể độc lập và biến thể phụ thuộc bằng cách điều chỉnh tác động của biến thể can thiệp. Ví dụ như giới tính có thể là biến thể điều tiết của các cách trả lời khác nhau giữa nam và nữ trong bảng câu hỏi. Biến thể kiểm soát: là những biến thể không là đối tượng đo lường trong một nghiên cứu, chúng cần phải được giữ ở mức đều đặn, trung tính hoặc loại bỏ để không tác động làm sai lạc tới các biến thể khác. Biến thể phụ: là những yếu tố trong môi trường nghiên cứu có thể có tác động đến biến thể phụ thuộc nhưng không được kiểm soát. 17
19. Biến thể nhiễu: là những biến thể không mong muốn trong một nghiên cứu có tác động gây nhiễu tới độ chính xác của đo lường. Ví dụ như cách bố trí chỗ ngồi có thể là một biến thể nhiễu tới chất lượng hoàn thành nhiệm vụ của 2 nhóm khác nhau mà người nghiên cứu không chú ý hoặc chưa quan tâm phân biệt khi đánh giá. - QuÇn thÓ (Population): Gåm tÊt c¶ c¸c c¸ thÓ cã c¸c ®Æc ®iÓm chung, cã thÓ quan s¸t ®­îc, c¸c ®Æc ®iÓm nµy gióp khu biÖt c¸ thÓ thuéc mét quÇn thÓ víi c¸c c¸ thÓ thuéc quÇn thÓ kh¸c. - MÉu (Samples): Nhãm hoÆc c¸ thÓ thuéc mét quÇn thÓ nµo ®ã - L­îng mÉu: lµ sè l­îng mÉu ®­îc lùa chän cho nghiªn cøu - Chän mÉu (Sampling): Lùa chän mÉu cho NCTN theo mét trong c¸c tiªu thøc: NgÉu nhiªn, ThuËn tiÖn, B×nh qu©n v.v. - Nhãm thùc nghiÖm: Nhãm mÉu ®­îc lùa chän ®Ó tiÕn hµnh thùc nghiÖm - Nhãm ®èi chøng: Nhãm c¸ thÓ b×nh th­êng ®Ó so s¸nh ®èi chøng kÕt qu¶ víi nhãm thùc nghiÖm. - Suy luËn thèng kª: Nh÷ng suy luËn dùa trªn kÕt qu¶ cña c¸c phÐp tÝnh thèng kª, kÕt qu¶ suy luËn quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ cña nghiªn cøu. - Thèng kª suy luËn: Nh÷ng phÐp tÝnh thèng kª cho phÐp suy luËn tõ c¸c mÉu sang c¶ quÇn thÓ. - Các loại thang độ: Thang độ danh nghĩa: Ở thang độ này các thực thể được phân loại theo nhóm tên gọi. Thang độ thứ tự: Các thực thể được phân loại theo thứ tự. Thang độ cách đều: Các thực thể được phân loại theo các quãng cách đều trong giá trị đo, cho thấy khoảng cách đều đặn giữa chúng. Thang độ tuyệt đối: đo các giá trị tuyệt đối để phân loại thực thể. C¸c lo¹i nghiªn cøu thùc nghiÖm: 18
20. - Thùc nghiÖm ®Ých thùc (true experiment): Lµ thùc nghiÖm cã ®ñ th«ng sè kiÓm tra tr­íc, sau thùc nghiÖm, tiÕn hµnh trªn nhãm thùc nghiÖm vµ nhãm ®èi chøng, viÖc lùa chän mÉu theo tiªu thøc ngÉu nhiªn. - Nguþ thùc nghiÖm (quasi- experiment): Thùc nghiÖm cã ®ñ th«ng sè kiÓm tra tr­íc, sau thùc nghiÖm, tiÕn hµnh trªn nhãm thùc nghiÖm vµ nhãm ®èi chøng, nh­ng viÖc lùa chän mÉu kh«ng theo tiªu thøc ngÉu nhiªn. - TiÒn thùc nghiÖm (pre- experiment): Thùc nghiÖm cã ®ñ th«ng sè kiÓm tra tr­íc, sau thùc nghiÖm, tiÕn hµnh trªn nhãm thùc nghiÖm nh­ng kh«ng cã nhãm ®èi chøng. Mét sè kh¸i niÖm chÝnh trong nghiªn cøu thùc nghiÖm: - Trung b×nh céng (X): KÕt qu¶ cña phÐp tÝnh trung b×nh céng cña c¸c sè liÖu ®o ®­îc. ChØ ra xu h­íng chñ ®¹o cña c¸c sè ®o. - §é lÖch chuÈn (SD): chØ sè ®o ®é ph©n t¸n cña c¸c sè ®o, chØ ra møc ®é ph©n t¸n cña mét sè ®o so víi sè trung b×nh céng. KÕt qu¶ so s¸nh nµy cho thÊy mét mÉu cã thuéc vÒ mét quÇn thÓ hay kh«ng hoÆc cã ®ñ tiªu chuÈn ®¹i diÖn cho quÇn thÓ ®ã hay kh«ng - Sai sè chuÈn (SE): Lµ ®é lÖch cña trung b×nh céng cña c¸c sè ®o mét mÉu so víi trung b×nh céng cña c¶ nhãm mÉu. KÕt qu¶ nµy cho phÐp so s¸nh nhãm thùc nghiÖm víi nhãm ®èi chøng ®Ó suy ra sù chªnh lÖch cña trung b×nh céng c¶ nhãm thùc nghiÖm víi trung b×nh céng cña c¶ quÇn thÓ. C«ng thøc tÝnh sai sè chuÈn lµ: SE = SD : √ N (N lµ sè l­îng c¸c sè ®o) - T-test: PhÐp kiÓm nghiÖm ®Ó so s¸nh hai kÕt qu¶ trung b×nh céng cña hai nhãm mÉu (PhÐp kiÓm ®Þnh T). - F-test: PhÐp kiÓm nghiÖm ®Ó so s¸nh c¸c kÕt qu¶ trung b×nh céng cña nhiÒu nhãm mÉu kh¸c nhau (PhÐp kiÓm ®Þnh F). - ANOVA: PhÐp ph©n tÝch biÕn thÓ ®Ó thùc hiÖn F-test (Ph©n tÝch ph­¬ng sai). - Correlation: PhÐp kiÓm nghiÖm møc ®é liªn hÖ gi÷a c¸c biến sè (Ph©n tÝch t­¬ng quan). - Chi-square: PhÐp tÝnh c¸c tÇn sè cu¶ c¸c biến sè (KiÓm nghiÖm chi-b×nh ph­¬ng) Phân tích ý nghĩa của các con số 19
21. Nunan (1992) đã cho thấy ý nghĩa của các con số thống kê qua phân tích một nghiên cứu thực nghiệm (giả định) hai nhóm học tiếng Anh là nhóm K và nhóm J như sau: Kết quả thi của hai nhóm J và K Xu hướng trung tâm Sự phân tán Nhóm X Mốt Điểm trung Thấp Cao Giải SD chung phân phân bố J 70 67 70 40 90 51 14 K 60 55 62 55 68 14 2 Bảng so sánh trên được lập với mục đích trả lời 5 câu hỏi nghiên cứu: 1. Nhóm nào làm bài thi nhìn chung là tốt hơn? 2. Nhóm nào có điểm của cá nhân thấp nhất? 3. Nhóm nào có giải điểm rộng nhất? 4. Nhóm nào có kết quả đồng đều hơn? 5. Nhóm nào thông minh hơn? Hai nhóm được so sánh trên hai bình diện chính là xu hướng trung tâm và sự phân tán về mặt điểm số. Câu trả lời cho câu hỏi 1 có thể thấy ở cột Xu hướng trung tâm với 3 chỉ số là điểm trung bình cộng của nhóm, Mốt chung và Điểm trung phân: rõ ràng là nhóm J cao hơn nhóm K ở cả ba chỉ số và do đó nhóm J nhìn chung là nhóm làm bài tốt hơn nhóm K. Câu hỏi 2 có thể thấy ở cột 5 và 6 thuộc phần thống kê về sự phân tán. Cả hai điểm cao nhất và thấp nhất đều thấy ở nhóm J. Câu hỏi 3 có thể thấy câu trả lời ở cột về giải phân bố điểm (cột 7) và nhóm J là nhóm có giải điểm rộng nhất. Câu trả lời cho câu hỏi 4 có thể thấy ở cột 8 (độ lệch chuẩn), chỉ số này ở nhóm K thấp hơn cho thấy điểm số của cả nhóm tập trung gần diểm trung bình hơn so với nhóm J và như thế nhóm K đồng đều hơn nhóm J. Lý do vì sao lại căn cứ vào SD hơn là giải phân bố để trả lời câu hỏi này là vì SD được tính bằng một quá trình trung bình cộng do đó sự vượt trội về điểm số theo cả hai hướng thấp và cao ít ảnh hưởng tới kết quả chung hơn khi chỉ nhìn vào dải phân bố điểm. Đối với câu hỏi 5 dường như như câu trả lời không có sẵn, thấy ngay như các câu hỏi khác. Nhìn vào điểm kiểm tra của cả hai nhóm có vẻ như ta không dễ kết luận được nhóm nào thông minh hơn. Đây chính là điểm hạn chế của các con số thuần túy trong nghiên cứu về hiện thực xã hội đã đề cập ở Chương I: Con số thống kê thuần túy chỉ là con số, đôi khi chúng không thể cho thấy hết được mọi khía cạnh và bản chất của đối tượng nghiên cứu vốn 20
22. rất phức tạp của hiện thực xã hội, trong trường hợp này là một suy niệm (mức độ thông minh của học sinh). Điều này cho thấy nhà nghiên cứu không nên giải thuyết lầm các con số thống kê (ở đây là điểm kiểm tra) vì chúng chỉ là một số đo cơ giới, việc giải thuyết ý nghĩa của chúng lại do con người và đôi khi chỉ là sự áp đặt võ đoán (Ví dụ: người đạt điểm cao trong thi cử là người thông minh). Thực tế nhiều khi lại cho chúng ta những bằng chứng ngược lại (người đạt điểm cao trong thi cử chưa chắc đã có khả năng giải quyết tốt các nhiệm vụ trong đời thực). Chính vì thế nghiên cứu về hiện thực xã hội đòi hỏi những phương pháp khác nhau để có thể bổ khuyết những mặt yếu của các phương pháp sẵn có của khoa học truyền thống vốn xuất phát từ thực tế nghiên cứu thế giới tự nhiên. Một số phương pháp này sẽ được lần lượt bàn tới ở những chương sau. Tiªu chÝ ®¸nh gi¸ mét nghiªn cøu thùc nghiÖm: Theo Johnson (1992) mét nghiên cứu thực nghiệm cÇn lµm s¸ng tá c¸c vÊn ®Ò sau: 1. C©u hái nghiªn cøu lµ g×? C¸c gi¶ thuyÕt cho nghiªn cøu? 2. Nghiªn cøu ®ù¬c tiÕn hµnh trong m«i tr­êng/hoµn c¶nh nµo? 3. C¸c ®Þnh h­íng lý thuyÕt cña nghiên cứu lµ g×? 4. MÉu/nghiÖm thÓ cña nghiên cứu? Sè l­îng vµ tiªu thøc lùa chän mÉu/nghiÖm thÓ? C¸c ®Æc ®iÓm cña mÉu/ nghiÖm thÓ? 5. BiÕn thÓ ®éc lËp lµ g× vµ nã ho¹t ®éng nh­ thÕ nµo? 6. Nghiªn cøu ®· sö dông c¸c kü thuËt g×? Sù phï hîp cña c¸c kü thuËt nµy? 7. C¸c biÕn thÓ phô thuéc lµ g×? Chóng ®­îc ®Þnh ra vµ ®o l­êng nh­ thÕ nµo? c¸c c¸ch thøc ®o l­êng(®é gi¸ trÞ vµ tin cËy) phï hîp ®Õn ®©u? 8. ViÖc ph©n tÝch d÷ liÖu ®­îc tiÕn hµnh nh­ thÕ nµo? KÕt qu¶ ®¹t ®­îc ? C¸c kÕt qu¶ cã ®ãng gãp g× cho viÖc xö lý vÊn ®Ò nghiªn cøu? Cã yÕu tè nµo kh¸c cã thÓ ¶nh h­ëng tíi kÕt qu¶ kh«ng? 9. KÕt luËn rót ra lµ g×? Sù kh¸i qu¸t ho¸ kÕt qu¶ cã phï hîp kh«ng? 10. §ãng gãp míi cña nghiªn cøu víi lý luËn vµ thùc tiÔn ng«n ng÷ häc øng dông lµ g×? 21
23. PHÂN TÍCH MỘT NGHIÊN CỨU THỰC NGHIỆM MẪU Đề tài: “KhuyÕn khÝch viÖc tù gi¸m s¸t trong häc viÕt cña sinh viªn Trung Quèc” (Encouraging self-monitoring in writing by Chinese students) Wang Xiang –ELT Journal Volume 58/3 July 2004, Oxford University Press. LÜnh vùc NC: D¹y tiÕng Anh C©u hái NC: - Cã thÓ huÊn luyÖn sinh viªn sö dông ph­¬ng ph¸p tù gi¸m s¸t mét c¸ch thµnh th¹o? - Ph­¬ng ph¸p tù gi¸m s¸t cã t¸c dông nh­ thÕ nµo ®èi víi kü n¨mg viÕt? - Th¸i ®é cña sinh viªn ®èi víi ph­¬ng ph¸p tù gi¸m s¸t? NghiÖm thÓ: Hai líp häc tiÕng Anh lµm thµnh hai nhãm theo c¸ch ph©n lo¹i tù nhiªn: - Nhãm thùc nghiÖm gåm 29 sinh viªn gåm 4 nam vµ 25 n÷. - Nhãm ®èi chøng gåm 29 sinh viªn gåm 5 nam vµ 24 n÷. Ph­¬ng ph¸p: - Thùc nghiÖm: Nhãm ®èi chøng víi ph­¬ng ph¸p d¹y truyÒn thèng, nhãm thùc nghiÖm víi ph­¬ng ph¸p míi. M« t¶ thùc nghiÖm: C¶ hai nhãm ®­îc d¹y mét kho¸ häc viÕt tiÕng Anh 12 tuÇn trong ®ã nhãm thùc nghiÖm ®­îc huÊn luyÖn ph­¬ng ph¸p tù gi¸m s¸t (self-monitoring), nhãm ®èi chøng kh«ng ®­îc huÊn luyÖn ph­¬ng ph¸p nµy. Tr­íc vµ sau kho¸ häc c¶ hai nhãm ®­îc kiÓm tra ®Ó ®èi chøng kÕt qu¶. Líp thùc nghiÖm ®­îc huÊn luyÖn ph­¬ng ph¸p tù gi¸m s¸t trong hai buæi häc mçi buæi 80 phót qua lµm viÖc nhãm. C¶ hai líp ®­îc yªu cÇu viÕt 4 bµi luËn, hai tuÇn 1 bµi. Líp thùc nghiÖm ®­îc chia thµnh 4 nhãm th¶o luËn, mçi sinh viªn ®­îc yªu cÇu viÕt tù nhËn xÐt d­íi d¹ng chó gi¶i c¹nh c¸c bµi luËn cña m×nh vÒ néi dung, kÕt cÊu tæ chøc vµ h×nh thøc ng«n ng÷. Sau khi th¶o luËn nhãm, sinh viªn tù nhËn xÐt l¹i bµi cña m×nh vµ cuèi cïng víi sù gióp ®ì cña gi¶ng viªn ®äc so¸t l¹i bµi luËn. C¸c chó gi¶i ®­îc tËp hîp vµ thèng kª, ph©n lo¹i thµnh ba nhãm: néi dung, tæ chøc vµ h×nh thøc ng«n ng÷. Bµi kiÓm tra viÕt còng ®­îc chÊm theo ba tiªu chÝ néi dung, tæ chøc vµ h×nh thøc ng«n ng÷. 22
24. §iÓm cña hai lÇn kiÓm tra ®­îc ph©n tÝch so s¸nh b»ng phÐp kiÓm ®Þnh T víi nhãm ®èi chøng. KÕt qu¶ kiÓm tra sau thùc nghiÖm cña c¸c nhãm nhá trong nhãm thùc nghiÖm còng ®­îc so s¸nh b»ng ph©n tÝch ph­¬ng sai mét chiÒu (one way ANOVA). Cuèi cïng nhãm thùc nghiÖm tr¶ lêi mét b¶ng c©u hái vµ mét sè ®¹i diÖn nhãm (9 sinh viªn) ®­îc pháng vÊn ®Ó t×m hiÓu th¸i ®é vµ nhËn xÐt cña ng­êi häc vÒ ph­¬ng ph¸p míi. TiÕn tr×nh nghiªn cøu: XuÊt ph¸t tõ c©u hái nghiên cứu ®Õn d÷ liÖu vµ cuèi cïng lµ kÕt luËn KiÓu lo¹i d÷ liÖu: §iÓm cña hai bµi kiÓm tra tr­íc vµ sau thùc nghiÖm. KiÓu lo¹i ph©n tÝch: §Þnh l­îng, ph©n tÝch kiÓm ®Þnh T (T test) vµ ph©n tÝch ph­¬ng sai mét chiÒu (one way ANOVA). KÕt qu¶ thùc nghiÖm: ChØ cã nhãm cã kÕt qu¶ tèt trong bµi kiÓm tra sau thùc nghiÖm cho thÊy sù tiÕn bé râ rÖt so víi nhãm ®èi chøng vÒ néi dung vµ tæ chøc cña bµi luËn. Nhãm nµy còng tá th¸i ®é tÝch cùc víi ph­¬ng ph¸p míi vµ cã thÓ tiÕp nhËn ®­îc ph­¬ng ph¸p tù gi¸m s¸t trong häc viÕt luËn tiÕng Anh. Sù tiÕn bé cña nhãm nµy còng chØ ®­îc thÓ hiÖn ë mÆt néi dung vµ tæ chøc cña bµi luËn mµ kh«ng thÊy ë c¸c mÆt kh¸c nh­ h×nh thøc ng«n ng÷. C¸c nhãm cã kÕt qu¶ thÊp kh«ng cã tiÕn bé râ rÖt nµo so víi nhãm ®èi chøng. KÕt luËn ®­îc rót ra cña nghiªn cøu lµ ph­¬ng ph¸p tù gi¸m s¸t cã hiÖu qu¶ ®èi víi viÖc n©ng cao chÊt l­îng néi dung vµ tæ chøc cña bµi luËn viÕt cña sinh viªn, ®Æc biÖt lµ h÷u hiÖu víi nh÷ng sinh viªn giái. Tuy nhiªn ®èi víi sinh viªn b×nh th­êng vµ c¸c mÆt kh¸c cña bµi luËn nã kh«ng cã t¸c dông râ rÖt. TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH Nunan. D. 1992. Research Methods in Language Learning. Cambridge: CUP Selinger, H.W., and E. Shohamy. 1989. Second Language Research Methods. Oxford: OUP Brown, J.D. 1988. Understanding Research in Second Language Learning : A Teacher’s Guide to Statistics and Research Design. New York: CUP Hatch, E. and A. Lazaraton, 1991. The Research Mannual: Design and Statistics for Applied Linguistics. New York: Newburry House 23
25. §µo H÷u Tè,. 2000. Thèng kª x· héi häc (X¸c xuÊt thèng kª B), NXB §¹i häc Quèc gia Hµ Néi CHƯƠNG III Ph­¬ng ph¸p d©n téc häc Ph­¬ng ph¸p d©n téc häc lµ g×? Nghiªn cøu ngôn ngữ học ứng dụng theo ph­¬ng ph¸p d©n téc häc sö dông kü thuËt quan s¸t mét c¸ch tù nhiªn ®Ó ghi l¹i mét c¸ch hÖ thèng hµnh vi cña ®èi t­îng nghiªn cøu trong m«i tr­êng riªng cña nã. Nguån gèc cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ ngµnh d©n téc häc, nh©n chñng häc vµ x· héi häc vµ träng t©m cña nã lµ c¸c ph­¬ng diÖn v¨n ho¸ cña hµnh vi con ng­êi. Nghiªn cøu d©n téc häc cã nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n nh­ sau: - Tù nhiªn-Hoµn c¶nh m«i tr­êng: Hoµn c¶nh m«i tr­êng cã t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn hµnh vi con ng­êi. Nghiªn cøu chó ý tíi hoµn c¶nh tù nhiªn cña ®èi t­¬ng, kh«ng ph¶i m«i tr­êng thÝ nghiÖm (thùc ®Þa, hoµn c¶nh ®êi sèng thùc, thÕ giíi thùc t¹i) ®Ó t×m hiÓu vµ lý gi¶i hµnh vi. - §Þnh tÝnh- Chó träng hiÖn t­îng: Dùa trªn quan niÖm kh«ng cã hiÖn thùc hoµn toµn kh¸ch quan ®éc lËp víi c¶m nhËn chñ quan cña con ng­êi, kh«ng cã quan s¸t nµo hoµn toµn kh¸ch quan. Nghiªn cøu chó träng hoµn c¶nh víi c¶m nhËn chñ quan, t×nh huèng thùc vµ m«i tr­êng hiÖn h÷u vµ t×m hiÓu ý nghÜa v¨n ho¸ ®­îc thÓ hiÖn qua hµnh vi cña nghiÖm thÓ. C¸c nguyªn t¾c chÝnh cña nghiªn cøu d©n téc häc: - Sö dông quan s¸t cña c¶ néi nghiÖm thÓ vµ ngo¹i nghiÖm thÓ. - Chó träng m«i tr­êng tù nhiªn cña nghiÖm thÓ. - Sö dông c¸ch nh×n chñ quan vµ hÖ x¸c tÝn cña nghiÖm thÓ trong nghiªn cøu. - Kh«ng can thiÖp vµo c¸c biÕn thÓ nghiªn cøu. - Nghiªn cøu tæng thÓ, gi¶i thuyÕt cã chiÒu s©u, giµu luËn cø vµ chøng cø. 24
26. Do vËy, viÖc tr×nh bµy mét nghiªn cøu theo ph­¬ng ph¸p d©n téc häc ph¶i theo mét sè nguyªn t¾c sau: - VÞ thÕ x· héi cña nhµ nghiªn cøu trong quÇn thÓ ph¶i ®­îc ®Þnh râ. - M« t¶ nghiÖm thÓ râ rµng chi tiÕt vÒ hoµn c¶nh vµ m«i tr­êng x· héi. - C¸c kh¸i niÖm vµ thùc ®Þa cña nghiªn cøu ph¶i ®­îc ®Þnh râ vµ chi tiÕt. - Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu còng ph¶i ®­îc m« t¶ chi tiÕt vµ râ rµng. TÝnh chÊt cña nghiªn cøu theo ph­¬ng ph¸p d©n téc häc - Qu¸ tr×nh NC diÔn ra t¹i thùc ®Þa, trong m«i tr­êng tù nhiªn cña nghiÖm thÓ, víi sù can thiÖp cña nhµ nghiªn cøu ®­îc gi¶m tíi møc tèi ®a. - Mang tÝnh l©u dµi, ®ßi hái nhiÒu thêi gian. - Cã tÝnh hîp t¸c cao. - Chó träng gi¶i thuyÕt chiÒu s©u. - TÝnh h÷u c¬ cao. Chỉ tố mô tả: Nghiên cứu dân tộc học sử dụng hai loại chỉ tố mô tả duy suy diễn thấp và chỉ tố mô tả suy diễn cao. - Chỉ tố mô tả suy diễn thấp (LID): Các hành vi dễ quan sát và thống nhất. Ví dụ điểm kiểm tra, tần số của một hành vi v.v. - Chỉ tố mô tả suy diễn cao (HID): Các hành vi đòi hỏi phải suy luận và giải thuyết nhiều để tìm ý nghĩa. Ví dụ: nét mặt cử chỉ, giọng nói, thanh điệu v.v. Độ tin cậy ngoại tại: Mức độ mà kết quả của nghiên cứu ở một địa phương có thể khái quát cho các địa phương khác. Nhưng ở nghiên cứu dân tộc học, độ tin cậy ngoại tại dễ có nguy cơ là kết quả nghiên cứu thường rút ra từ môt tả một bối cảnh hay tình hình đặc thù nên khó cho các nhà nghiên cứu bên ngoài có thể tiến hành một nghiên cứu khác kiểm chứng. Để tránh nguy cơ này nhà nghiên cứu phải làm rõ 5 bình diện: - Vị thể nhà nghiên cứu - Việc lựa chọn nghiệm thể - Tình hình và điều kiện xã hội - Các suy niệm và địa điểm nghiên cứu - Phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu 25
27. Cần lưu ý trả lời được các câu hỏi sau: - Vị thể nhà nghiên cứu đã được làm rõ chưa? - Đã cung cấp đủ thông tin chi tiết về nghiệm thể chưa? - Đã cung cấp đủ thong tin chi tiết về bối cảnh trong đó nghiên cứu được tiến hành chưa? - Các suy niệm và địa điểm nghiên cứu đã được định nghiã rõ ràng chưa? - Phương pháp thu thập và phân tích dữ liệu đã được trình bày cụ thể chi tiết chưa? Độ tin cậy nội tại: Được đánh giá qua việc liệu một nhà nghiên cứu độc lập có rút ra được những kết quả tương tự nếu phân tích lại những dữ liệu của nghiên cứu này. Nguy cơ ở nghiên cứu dân tộc học là nhà nghiên cứu ít dùng các công cụ đo lường chuẩn mực nên rất khó cho một nhà nghiên cứu độc lập tự phân tích lại các dữ liệu. Để khắc phục điểm yếu này nhà nghiên cứu cần: - Dùng các chỉ tố mô tả suy diễn thấp. - Sử dụng nhiều người tham gia nghiên cứu và nhiều nghiệm thể. - Kiểm tra chéo trong đồng sự - Dùng các dữ liệu được ghi lại bằng máy hay công cụ cơ khí. Cần lưu ý trả lời được các câu hỏi sau: - Nhà nghiên cứu đã dùng chỉ tố mô tả thấp chưa? - Đã sử dụng nhiều đồng sự/người cộng tác chưa? - Đã mời đồng sự kiển tra chéo hay đối chứng chéo về địa dư chưa? - Dữ liệu có được chi chép bằng máy móc không? Độ giá trị nội tại: Nghiên cứu đã đo lường được đến mức độ nào những gì dự dịnh đo lường. Để khắc phục điều này người nghiên cứu nên áp dụng những kỹ thuật thu thập và phân tích dữ liệu phù hợp như ngưòi nghiên cứu với tư cách là người tham dự, phỏng vấn phi qui thức, quan sát với tư cách người trong cuộc, phân tích dữ liệu theo đường húơng dân tộc học (giải thuyết tìm ý nghĩa văn hoá, phân lập mẫu cảu hành vi v.v.). Cần lưu ý trả lời được các câu hỏi sau: 26
28. - Có khả năng sự thay đổi do phát triển tự nhiên của nghiệm thể trong quá trình nghiên cứu ảnh hưởng tới kết quả? - Liệu có sự thiên lệch không khi chọn các nghiệm thể? - Liệu sự phát triển hoặc thoái hóa của nghiệm thể có ảnh hưởng đến kết quả? - Những cách giải thuyết khác cho hiện tượng đang nghiên cứu đã được giám sát chặt chẽ hoặc đề cập chưa? Độ giá trị ngoại tại: Là mức độ mà kết quả nghiên cứu có thể mở rộng tới các nhóm nghiệm thể khác. Để tăng cường giá trị này nhà nghiên cứu cần mô tả hiện tượng thật tường minh để có thể so sánh với các nghiên cứu khác hoặc có thể tiến hành tìm hiểu chéo về địa dư. Cần lưu ý trả lời được các câu hỏi sau: - Có khả năng hiện tượng nghiên cứu quá cá biệt đối với một nhóm đặc thù nào đó nên không thể so sánh? - Liệu các kết quả còn phù hợp về thời gian so với hiện tai? - Liệu việc so sánh lịch sử có còn giá trị do kinh nghiệm quá khứ của nhóm cá biệt? - Mức độ mà các thuật ngữ và suy niệm trừu tượng có thể chia sẻ giữa những nhóm và điạ dư khác nhau đến đâu? Tiªu chÝ ®¸nh gi¸ mét nghiªn cøu theo ph­¬ng ph¸p d©n téc häc: 1. Chän lùa nhãm nghiÖm thÓ víi tiªu chÝ râ rµng, logic vµ dÔ nhËn diÖn lµm ®èi t­îng NC. 2. Kh«ng h­ãng nghiÖm thÓ tr¶ lêi theo nh÷ng kh¸i niÖm s½n cã cña ng­êi nghiên cứu qua c¸c c©u hái ®Þnh s½n. 3. Yªu cÇu nghiÖm thÓ miªu t¶ hµnh ®éng vµ sù viÖc kh«ng thÓ hiÖn t×nh c¶m, quan niÖm, ®¸nh gi¸ hoÆc ý nghÜa. 4. LËp danh môc c¸c hµnh vi, sù viÖc, thêi gian, ng­êi, t×nh c¶m biÓu lé, vµ tÊt c¶ nh÷ng g× x¶y ra trong cuéc pháng vÊn. 5. Ph©n lËp ý nghÜa qua viÖc so s¸nh nh÷ng hiÖn t­îng cã quan hÖ gÇn gòi nh­ng ®èi lËp nhau. 6. S­u tËp nh÷ng c©u chuyÖn minh ho¹ c¸c b×nh diÖn vµ nguyªn t¾c v¨n ho¸. 7. Nªn hiÓu v¨n ho¸ nh­ lµ h×nh thøc hồi ®¸p nh»m môc ®Ých thÝch øng hoµn c¶nh. 8. S­u tËp tÊt c¶ mäi thø, ®Æc biÖt l­u ý c¸c b»ng chøng lµ hiÖn vËt (tranh ¶nh, b¶n ®å, c¸c ®èi tho¹i ®­îc ghi ©m, bót tÝch liªn quan tíi ®Ò tµi). 27
29. 9. Cuèi cïng nªn dµnh thêi gian xem xÐt nghiªn cøu d÷ liÖu ®· thu thËp th­êng xuyªn t¹i c¸c thêi ®iÓm cã ý nghÜa nhÊt. (Johnson, 1992) PHÂN TÍCH MỘT NGHIÊN CỨU DÂN TỘC HỌC MẪU Đề tài: “VÒ kh¸i niÖm v¨n ho¸ trong c¸c bµi gi¶ng b»ng ng«n ng÷ thø hai” (On the Notion of Culture in L2 Lectures), T¸c gi¶: J. Flowerdew vµ L.Miller, T¹p chÝ TESOL QUARTERLY Vol. 29, No. 2, 1995 LÜnh vùc nghiªn cøu: Ng«n ng÷ vµ v¨n ho¸ C©u hái nghiªn cøu: - T×m hiÓu kho¶ng c¸ch vµ bÊt ®ång v¨n ho¸ gi÷a gi¶ng viªn ®µo t¹o t¹i Ph­¬ng T©y vµ sinh viªn thuéc v¨n ho¸ ngoµi Ph­¬ng T©y trong c¸c bµi gi¶ng b»ng ng«n ng÷ thø hai. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu: - Thêi l­îng: 3 n¨m - Mét nghiªn cøu thÝ ®iÓm (pilot study) tr­íc ®ã ®­îc tiÕn hµnh t¹i Khoa c¬ khÝ chÕ t¹o m¸y, City University of Hongkong. - Vai trß cña nhµ nghiªn cøu: Quan s¸t kh¸ch quan (non- participant observer) - Ph­¬ng ph¸p thu thËp d÷ liÖu: + B¶ng c©u hái kh¶o s¸t vµ pháng vÊn dµnh cho gi¶ng viªn tr­íc vµ sau kho¸ häc + NhËt ký + B¶ng c©u hái kh¶o s¸t vµ pháng vÊn dµnh cho sinh viªn trong kho¸ häc. + Ghi chÐp thùc ®Þa (field notes) + Th¶o luËn vµ quan s¸t + T­êng tr×nh c¸ nh©n (self-report) + Ghi ©m vµ chÐp ra phiªn b¶n + Thu thËp c¸c cø liÖu hiÖn vËt kh¸c - Ph­¬ng ph¸p xö lý d÷ liÖu: + Thu thËp d÷ liÖu tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau vµ th¶o luËn vÒ d÷ liÖu. + Hai nghiªn cøu viªn xö lý song song ®Ó ®¶m b¶o yÕu tè kh¸ch quan vµ chÝnh x¸c (phÐp tam gi¸c ®¹c trong xö lý d÷ liÖu ®Þnh tÝnh). + Chän lùa d÷ liÖu nhiÒu lÇn ®Ó ph©n lo¹i b»ng word processor. + Lµm viÖc l¹i víi gi¶ng viªn vµ sinh viªn ®Ó bæ sung thªm d÷ liÖu vµ kiÓm nghiÖm gi¶ thiÕt. 28
30. + KiÓm nghiÖm c¸c kÕt luËn trong c¸c buæi thuyÕt tr×nh kh¸c. + Tæ chøc c¸c buæi th¶o luËn víi c¸c nghiÖm thÓ mêi. + LËp c¸c gi¶ thiÕt qua c¸c cuéc pháng vÊn. + H×nh thµnh dÇn c¸c mÉu cña “khung v¨n ho¸”. TiÕn tr×nh nghiªn cøu: Tõ gi¶ thiÕt/vÊn ®Ò - d÷ liÖu - gi¶ thiÕt míi - kÕt luËn/ mÉu/m« h×nh KiÓu lo¹i d÷ liÖu: §Þnh tÝnh (KÕt qu¶ b¶ng hái, ghi chÐp thùc ®Þa, ghi ©m, hiÖn vËt v.v.) KiÓu lo¹i ph©n tÝch: §Þnh tÝnh: gi¶i thuyÕt ý nghÜa v¨n ho¸ cña hiÖn t­îng trong hÖ thèng ng÷ nghÜa cña mét céng ®ång v¨n ho¸ tiÕn tíi x¸c lËp mÉu/m« h×nh. KÕt qu¶ nghiªn cøu: - C¸c h×nh mÉu t¹o nªn ‘khung v¨n ho¸’ cho viÖc sö dông ng«n ng÷ thø hai nh­ mét ph­¬ng tiÖn gi¸o dôc ®· ®­îc lËp ra qua ph©n tÝch d÷ liÖu gåm: + V¨n ho¸ d©n téc + V¨n ho¸ ®Þa ph­¬ng + V¨n ho¸ häc thuËt + V¨n ho¸ chuyªn ngµnh - ý nghÜa øng dông trong gi¸o dôc: + L­u ý sinh viªn vÒ c¸c kh¸c biÖt v¨n ho¸ trong c¸c bµi gi¶ng b»ng ng«n ng÷ thø hai. + TËp huÊn gi¶ng viªn vÒ sù kh¸c biÖt v¨n ho¸ trªn. + L­u ý tíi c¸c ®Æc thï vµ kh¸c biÖt v¨n ho¸ khi gi¶ng d¹y c¸c kü n¨ng ng«n ng÷ thø hai. + L­u ý tíi néi dung vµ c¸c khÝa c¹nh v¨n ho¸ cña bµi gi¶ng b»ng ng«n ng÷ thø hai b»ng c¸ch th¶o luËn vÒ c¸c gi¶ ®Þnh vÒ v¨n ho¸ vµ ®èi lËp chóng víi v¨n ho¸ ph­¬ng t©y. + N©ng cao nhËn thøc vÒ v¨n ho¸ tiÕn tíi sù hiÓu biÕt vµ hoµ hîp lÉn nhau gi÷a c¸c nÒn v¨n ho¸. NhËn xÐt so s¸nh hai ph­¬ng ph¸p: Ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm vµ ph­¬ng ph¸p d©n téc häc lµ hai c¸ch thøc nghiªn cøu ng«n ng÷ øng dông cã xuÊt ph¸t ®iÓm kh¸c nhau. §ã lµ hai ®­êng h­íng tiÕp cËn vµ t×m hiÓu vÒ thÕ 29
31. giíi thùc t¹i lµ qui n¹p vµ diÔn dÞch, gi÷a hai ph­¬ng ph¸p ®Þnh l­îng vµ ®Þnh tÝnh trong nghiªn cøu, gi÷a hai c¸ch nh×n nhËn vÒ ‘ch©n lý’ cña nhµ nghiªn cøu: ch©n lý tån t¹i kh¸ch quan bªn ngoµi ý thøc vµ ch©n lý lµ s¶n phÈm cña ph¶n ¸nh chñ quan cña ý thøc. D­íi ®©y lµ mét sè kh¸c biÖt c¬ b¶n cña hai ph­¬ng ph¸p: Ph­¬ng ph¸p thùc nghiÖm Ph­¬ng ph¸p d©n téc häc §­êng h­íng chÝnh yÕu: DiÔn dÞch §­êng h­íng chÝnh yÕu: Qui n¹p B¾t ®Çu tõ mét gi¶ thuyÕt/lý thuyÕt • B¾t ®Çu tõ c¸c b»ng chøng/ hiÖn t­îng T×m kiÕm b»ng chøng ®Ó: ®¬n lÎ - Kh¼ng ®Þnh gi¶ thuyÕt, hoÆc • T×m kiÕm/thiÕt lËp c¸c mèi liªn hÖ gi÷a - Phñ nhËn gi¶ thuyÕt c¸c hiÖn t­îng ®¬n lÎ • T¹o lËp c¸c kÕt luËn, nguyªn t¾c, lý thuyÕt trªn c¬ së c¸c mèi liªn hÖ ®· t×m thÊy. Nghiªn cøu §Þnh tÝnh: Nghiªn cøu §Þnh l­îng: Quan t©m tíi viÖc t×m hiÓu hµnh vi con T×m hiÓu ®Æc tÝnh/nguyªn nh©n cña c¸c ng­êi qua c¸ch gi¶i thuyÕt cña ng­êi hiÖn t­îng x· héi kh«ng tÝnh ®Õn t×nh tr¹ng nghiªn cøu chñ quan cña c¸c c¸ thÓ Quan s¸t mét c¸ch tù nhiªn, kh«ng cã s¾p §o l­êng cã s¾p ®Æt vµ can thiÖp ®Æt/can thiÖp cña nhà nghiªn cøu Mang tÝnh kh¸ch quan Mang tÝnh chñ quan It d÷ liÖu vµ gi¶i thuyÕt Cã c¨n cø, giµu d÷ liÖu H­íng tíi s¶n phÈm H­íng tíi qu¸ tr×nh Nguyªn t¾c: Nguyªn t¾c: - Bèi c¶nh lµ t©m ®iÓm nghiªn cøu - TËp trung vµo mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a c¸c biÕn thÓ tõ bèi c¶nh - Mang tÝnh tæng hîp cao - Mang tÝnh ph©n tÝch cao øng dông kÕt qu¶: øng dông kÕt qu¶: So s¸nh vµ chuyÓn giao Kh¸i qu¸t tõ mÉu sang quÇn thÓ 30
32. TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH Denzin, N.K. & Lincoln, Y S, 2000, Hanbook of Qualitative Research, London: Sage Publications Gass, S. & Mackey, A., 2007, Data Elicitation for Second and Foreign Language Research, London: Lawrence Erlbaum Associates Publishers Nunan. D. 1992. Research Methods in Language Learning. Cambridge: CUP McMillan, j. & S.Schumacher, Research in Education, A Conceptual Introduction, Harper Collins College Publishers. Coffey, A. & Atkinson, P. 1996, Making Sense of Qualitative Data, Complementary Research Strategies, CA: SAGE Publications. May, T. (ed) 2002, Qualitative Research in Action, London: Sage Publications. Wajnryb, R. 1992, Classroom Observation Tasks, Cambridge: CUP. Newman, P. & Ratliff, M. 2001, Linguistics Fieldwork, Cambridge: CUP Richards, K. 2003, Qualitative Inquiry in TESOL, New York: Palgrave Macmillan Patton, M.Q. 2002, Qualitative Research & Evaluation Methods, London: Sage Publications Baker, L.T. 1998. Thùc hµnh nghiªn cøu x· héi , NXB ChÝnh trÞ Quèc gia 31
33. CHƯƠNG III Nghiªn cøu ®iÒu tra Nghiªn cøu ®iÒu tra lµ g× Lµ nghiªn cøu vÒ mét quÇn thÓ th«ng qua nghiªn cøu mét phÇn ®¹i diÖn cña quÇn thÓ ®ã. Là một phương pháp thu thập thông tin về một quần thể qua việc tiếp xúc trực tiếp với một số cá nhân được lựa chọn theo một cách thức có hệ thống. Theo Nunan (1992) nghiên cứu điều tra được dùng một cách rộng rãi để: Mô tả bản chất của tình hình hiện tại Lập ra những chuẩn để so sánh tình trạng hiện tại Định ra được các mối quan hệ đang tồn tại giữa các sự kiện cụ thể øng dông cña nghiªn cøu ®iÒu tra: Nghiên cứu điều tra có thể được tiến hành để nghiên cứu về các vấn đề sau: • Nghiên cứu c¸c chÝnh s¸ch ¶nh h­ëng tíi viÖc d¹y vµ häc ngoại ngữ • ViÖc qu¶n lý vµ thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o • Th¸i ®é cña gi¸o viªn, häc sinh ®èi víi ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y • C¸c thñ thuËt lªn líp • C¸c chuÈn vÒ ®µo t¹o ngo¹i ng÷ • Ph¶n øng cña céng ®ång ®èi víi mét hiÖn t­îng ng«n ng÷ • Nghiªn cøu x· héi häc vÒ sö dông ng«n ng÷ • M«i tr­êng hoµn c¶nh ®µo t¹o C¸c bước chÝnh của quá trình nghiên cứu: • X¸c ®Þnh vÊn ®Ò vµ môc ®Ých nghiªn cøu • §Æt ra c¸c c©u hái nghiªn cøu • X¸c ®Þnh quÇn thÓ vµ m« t¶ mét mÉu ph©n lËp ®­îc tõ quÇn thÓ • X¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p thu thËp d÷ liÖu • X©y dùng c¸c c«ng cô thu thËp d÷ liÖu •Thu thËp d÷ liÖu 32
34. • Ph©n tÝch xö lý d÷ liÖu • Xö lý th«ng tin phi ph¶n håi X¸c ®Þnh quÇn thÓ: • QuÇn thÓ: Tßan bé tËp hîp c¸c c¸ thÓ mµ kÕt qu¶ nghiên cứu ®iÒu tra dù ®Þnh ¸p dông. Ví dụ như một nhóm người học (học sinh phổ thông nội thành Hà Nội), một hiện tượng sử dụng ngôn ngữ (Việc sử dụng từ vay mượn tiếng Anh trong tiếng Việt) v.v. • X¸c ®Þnh quÇn thÓ quan tâm: Có nhiều quần thể khác nhau nhưng chỉ những quần thể tập hợp những cá thể đáp ứng được sự quan tâm của người nghiên cứu mới được coi là quần thể quan tâm. Ví dụ mục đích của một nghiên cứu điều tra là thành tích học ngoại ngữ của học sinh được học ngoại ngữ trước tuổi học đường ở Trung học phổ thông thì chỉ những học sinh trung học phổ thông được học ngoại ngữ trước khi đi học mới được coi là thuộc quần thể quan tâm của nghiên cứu. • Quần thể ẩn: Là tập hợp các cá thể quan tâm nhưng không dễ quan sát hoặc tiếp cận vì những nguyên nhân xã hội hoặc tế nhị nào đó. Ví dụ quần thể những người trốn thuế, sinh viên dùng ‘phao’ trong thi cử v.v. • Chän mÉu tõ quÇn thÓ: Mục đích cuả chọn mẫu là để đạt được một lượng mẫu có thể quản lý được trong nghiên cứu để cung cấp thông tin định tính đại diện cho các đặc điểm của cả quần thể hoặc những thống kê định lượng về các đặc điểm của quần thể và kiểm soát các yếu tố nằm ngoài phạm vi của trọng tâm và phạm vi nghiên cứu. Kü thuËt chän mÉu (Sampling/Sample design) Theo các tác giả Nunan (1992) Polland (1998), Dorneyei (2003) kỹ thuật chọn mẫu dựa trên Hai nhãm tiªu chÝ chọn mẫu chính là nhóm mẫu tiềm nămg và nhóm mẫu phi tiềm năng (probability group and non-probability group) 1. MÉu tiÒm n¨ng gồm các mẫu có khả năng đại diện tốt nhất cho cả quần thể, gồm: mẫu ngẫu nhiên, mẫu theo hệ thống, mẫu theo phân loại và mẫu tập hợp tầng nhóm. • MÉu ngÉu nhiªn: được chọn trên cơ sở hoàn toàn ngẫu nhiên, ví dụ những học viên mặc áo màu sáng trong một lớp học v.v. 33
35. • MÉu theo hÖ thèng: mẫu đầu tiên được chọn theo tiêu chí ngẫu nhiên, sau đó các mẫu tiếp liền được chọn theo khoảng cách đều đặn (ví dụ cách hai người tính từ mẫu chọn ngẫu nhiên chọn một người). • MÉu theo ph©n lo¹i: chọn mẫu theo một tiêu chí có tính phân loại, ví dụ theo lứa tuổi, theo địa dư v.v. • MÉu tËp hîp tÇng nhãm: hạn chế mẫu được lựa chọn trong một loại nhóm đặc thù nào đó, ví dụ một trường học thuộc nhóm trường chuyên ở mỗi tỉnh. 2. MÉu phi tiÒm n¨ng: • MÉu kh¶ thuËn: những mẫu được chọn do thuận tiện, ví dụ những người hàng xóm hoặc học sinh trong lớp của người nghiên cứu. • MÉu theo môc ®Ých: những mẫu được nhà nghiên cứu chọn vì cho rằng chúng điển hình cho cả quần thể. • MÉu theo h¹n ng¹ch: cả quẩn thể được chia nhỏ thành các nhóm, mỗi nhóm có một lượng mẫu được chọn theo hạn ngạch phân bổ cho nhóm đó. • MÉu snow ball (bóng tuyết): một số mẫu được chọn ban đầu sẽ gợi ý tiếp cho nhà nghiên cứu chọn các mẫu khác hoặc sẽ giúp nhà nghiên cứu tiếp cận với các mẫu khác để tăng lượng mẫu trong quá trình điều tra. Trong một nghiên cứu điều tra nhà nghiên cứu tuỳ theo điều kiện có thể áp dụng nhiều tiêu chí chọn mẫu khác nhau, có thể lấy một tiêu chí chính thuộc nhóm mẫu tiềm năng kết hợp với một vài tiêu chí thuộc nhóm phi tiềm năng để đảm bảo tính đại diện và tính phân bố đều của mẫu trong quần thể. Lượng mẫu cần thiết cho một nghiên cứu điều tra: Theo Dorneyei (2003) lượng mẫu cần thiết có thể trong khoảng 1% đến 10% của tổng quần thể nhưng còn phụ thuộc rất lớn vào kỹ thuật chọn mẫu. Theo quan điểm thống kê học thì số luợng vàng là 30 hoặc trên 30 với điều kiện là các mẫu phân bổ bình thường trên toàn quần thể. Để đảm bảo đạt được một ý nghĩa thống kê nào đó thì lượng mẫu nên khoảng 50 là đủ. X¸c ®Þnh ph­¬ng ph¸p thu thËp d÷ liÖu 34
36. Có nhiều cách thu thập dữ liệu cho một nghiên cứu thống kê. Theo Biemer và Lyberg (2003) cách thu thập dữ liệu gồm 3 nhóm là theo mức độ tiếp xúc với nghiệm thể và tham dự của người nghiên cứu như sau: Mức độ tham dự cao Mức độ tham dự thấp Tiếp xúc trực tiếp với NT Gặp gỡ giáp mặt Nhật ký Tiếp xúc gián tiếp với NT Điện thoại Thư từ, Fax, thư điện tử Không tiếp xúc với NT Quan sát trực tiếp Hồ sơ quản lý Công cụ thu thập dữ liệu: 1. Bảng hỏi Bảng hỏi là một loại công cụ thu thập dữ liệu qua việc cung cấp một danh mục các câu hỏi hoặc nhận định để các nghiệm thể viết ra câu trả lời của họ hoặc lựa chọn các câu trả lời có sẵn. Bảng hỏi thường được sử dụng để thu thập các thông tin về thái độ, hành vi, hoạt động và phản ứng trước một hiện tượng nào đó (Brown, 2001). Nghiên cứu dựa trên bảng hỏi trong ngôn ngữ học ứng dụng thường về các đề tài sau: Những kỹ năng học tập Phân tích nhu cầu người học Đánh giá Phát triển chương trình Các kỹ năng viết Các chiến lược siêu ý thức Đánh giá chương trình giảng dạy Cấu trúc của Bảng hỏi gồm (Dorneyei 2001): 1. Tiêu đề 2. Chỉ dẫn 3. Các câu hỏi 35
37. 4. Thông tin phụ trợ 5. Cám ơn kết thúc Tiêu đề: Một Bảng hỏi nên có tiêu đề để định ra phạm vi của điều tra và nêu chủ đề. Tiêu đề cũng góp phần làm nghiệm thể có định hướng ban đầu để dễ dàng trả lời những câu tiếp theo hơn. Chỉ dẫn: Các chỉ dẫn trong Bảng hỏi giúp nghiệm thể hiểu câu hỏi và trả lời chính xác đúng ý đồ người hỏi hơn. Chỉ dẫn gồm 2 loại là chỉ dẫn chung và chỉ dẫn riêng cho từng phần cụ thể. Các chỉ dẫn nên rõ ràng, ngắn gọn và dễ đọc, theo qui thức và cụ thể, chỉ rõ cho nghiệm thể biết họ phải làm gì tiếp theo với các câu hỏi. Loaị câu hỏi: Câu hỏi trong bảng câu hỏi có thể thuộc nhiều dạng khác nhau, gồm: câu hỏi mở và câu hỏi đóng, câu hỏi theo danh mục để chọn các trả lời phù hợp, câu hỏi phân loại, câu hỏi theo nhóm, câu hỏi đánh giá mức độ đồng ý/không đồng ý v.v. 2. Phỏng vấn: Phỏng vấn là công cụ thu thập dữ liệu qua việc hỏi và trả lời trực tiếp bằng lời nói gĩưa nhà nghiên cứu và nghiệm thể. Phỏng phấn thường được dùng để thu thập thông tin liênquan đến kinh nghiệm của nghiệm thể. Nghiên cứu dựa trên phỏng vấn trong ngôn ngữ học ứng dụng thường về các đề tài sau: Phân tích nhu cầu Thẩm định chương trình đào tạo Nghiên cứu trường hợp cụ thể Điều tra qui mô nhỏ Các loại phỏng vấn: Có nhiều loại phỏng vấn khác nhau. Nếu chia theo cách thức có phỏng vấn trực tiếp (giáp mặt) và phỏng vấn gián tiếp (qua điện thoại, online). Chia theo nội dung có phỏng vấn được cấu trúc sẵn, phỏng vấn bán cấu trúc và phỏng vấn không cấu trúc sẵn. 36
38. Phỏng vấn được cấu trúc sẵn: Là hình thức gần nhất với bảng hỏi về thể thức. Các câu hỏi cụ thể được định sẵn trước và được hỏi theo cùng một trật tự đối với tất cả các nghiệm thể. Loại phỏng vấn này dùng để điều tra những quần thể lớn với mục đích tìm ra các đặc tính đại diện và xu hướng chủ đạo của cả quần thể. Phỏng vấn bán cấu trúc: Cuộc phỏng vấn có một cấu trúc khung sẵn cho toàn bộ quá trình nhưng vẫn có sự linh hoạt thay đổi về trật tự câu hỏi và các câu hỏi mới phát sinh theo câu trả lời hoặc hỏi sâu thêm về chi tiết tùy thuộc vào nghiệm thể cần tìm hiểu. Trong suooits quá trình hướng chủ đạo của phỏng vấn được duy trì với sự linh hoạt nhất định ở từng giai đoạn. Hình thức phỏng vấn này gần hơn với nghieencuwus định tính với hàm lượng tương tác nhiều và thu được nhiều câu trả lời đậm chất cá nhân hơn. Phỏng vấn không cấu trúc định sẵn: Cuộc phỏng vấn bắt đầu với một lịch trình tương đối lỏng lẻo với hướng phỏng vấn lái theo các phản ứng cụ thể của nghiệm thể, gần gũi với hình thức cuộc hội thoại tự nhiên. Hình thức này gần với nghiên cứu định tính và dân tộc học. Ghi chép lại dữ liệu phỏng vấn: Có nhiều cách ghi chép lại dự liiệu trong một cuộc phỏng vấn là viết lại sau khi phỏng vấn, ghi âm trong khi phỏng vấn và ghi chép trong khi phỏng vấn. Đối với nhũng cuộc phỏng vấn ngắn có thể nhớ và ghi lại sau phỏng vấn, đối với nhũng cuộc phỏng vấn dài, nhiều chi tiết cần dùng các phương tiên hỗ trợ nghe nhìn đê ghi lại, đặc biệt những chi tiết ngoại ngôn và siêu ngôn cần thiết cho việc phân tích dữ liệu sau này. Phân tích dữ liệu: Đối với loại hình phỏng vấn có cấu trúc định sẵn và bán cấu trúc cách phân tích dữ liệu định lượng và thống kê như ở bảng hỏi là phù hợp. Đối với phỏng vấn không cấu trúc định sẵn cách phân tích dữ liệu định tính qua việc tìm kiếm chủ đề và mẫu chung, giải thuyết gắn liền với các thông tin từ phỏng vấn là phù hợp. Hình thức của một cuộc phỏng vấn: Thông thường một cuộc phỏng vấn có kịch bản như sau: 1. Người phỏng vấn đưa ra các thông tin về thời gian và địa điểm 2. Cung cấp các thông tin cơ bản liên quan đến cuộc phỏng vân và giải thích cách thức phỏng vấn, những việc cần làm và mục đích cần đạt v.v. 37
39. 3. Hỏi và trả lời 4. Trước khi phỏng vấn kết thúc là một vài câu hỏi báo hiệu kết thúc và một số thông tin về việc sử dụng kết quả phỏng vấn và ddiaj chỉ liên lạc lại khi cần 5. Cảm ơn kết thúc và tạm biệt. Tiếu chí đánh giá nghiên cứu điều tra: Theo Johnson (1992) mét nghiên cứ điều tra cần lµm s¸ng tá c¸c vÊn ®Ò sau: 1. C©u hái nghiªn cøu lµ g×? 2. Nghiªn cøu ®ù¬c tiÕn hµnh trong m«i tr­êng/hoµn c¶nh nµo? 3. Quần thể được xác định như thế nào? 4. Tiªu thøc lùa chän mÉu? Mẫu có tính đại diện như thế nào? 5. Các biÕn thÓ được quan sát và đo lường như thế nào? 6. Nghiªn cøu ®· sö dông c¸c kü thuËt g× để thu thập dự liệu? 7. Nghiên cứu đã có giải pháp nâng cao tỷ lệ hồi đáp gì? Tỷ lệ hồi đáp đạt được là bao nhiêu? 8. Nghiên cứu có kết luận thiên lệch do tỷ lệ hồi đáp thấp không? 9. ViÖc ph©n tÝch d÷ liÖu ®­îc tiÕn hµnh nh­ thÕ nµo? 10. KÕt qu¶ ®¹t ®­îc và kết luận rút ra từ nghiên cứu? Sù kh¸i qu¸t ho¸ kÕt qu¶ cã phï hîp kh«ng? 11. §ãng gãp cña nghiªn cøu vào kiến thức dạy và học ngoại ng÷ lµ g×? 12. Các ứng dụng được chỉ ra là gì? PHÂN TÍCH MỘT NGHIÊN CỨU ĐI ỀU TRA MẪU Đề tài: Những vấn đề phát âm và phương pháp sư phạm về EIL ở ngoại biên: Một nghiên cứu điều tra về xác tín của giáo viên thuộc trường nhà nước Hy Lạp. Tác giả: Nicos C. Sifakis và Areti-Maria Sougari Nguồn: TESOL Quarterly, số 3, tháng 9, 2005 Mục tiêu của nghiên cứu: - Tìm hiểu liệu việc giảng dạy của giáo viên Hy Lạp có nhất quán với niềm tin của họ về chuẩn phát âm và các sở thích giảng dạy. 38
40. Bối cảnh của nghiên cứu: - Ở Hy Lạp, tiếng Anh được giảng dạy như một ngoại ngữ bắt buộc trong trường phổ thông nhà nước. - Gần đây mối quan tâm về vị trí của dạy phát âm trong chương trình tiếng như một Anh tiếng quốc tế đang tăng lên thể hiện qua các cuộc bàn luận của các nhà chuyên môn. - 3 yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến niềm tin của các nghiệm thể là: a) tình hình diglossia ở Hy Lạp, b) Thái độ của người Hy Lạp với việc tiếp cận EU và c) Thái độ đối với người nhập cư. Cách xác định quần thể diều tra: - Tất cả giáo viên tiếng Anh thuộc trường nhà nước Hy Lạp ở 3 cấp học: tiểu học, trung học cơ sở và trung học phổ thông. - Tất cả những người có bằng từ cử nhân ngành ngôn ngữ và văn học Anh trở lên và tương đương. Giả thuyết: Tình hình giảng dạy có thể ảnh hưởng tới niềm tin của giáo viên và hướng họ theo chiều hướng chấp nhận các đường hướng giảng dạy đặc thù nào đó. Cách thu thập dữ liệu: 650 bảng hỏi được phát. Mỗi bảng hỏi kèm một thư giải thích mục tiêu nghiên cứu, chỉ dẫn cách trả lời và lợi ích của nghiên cứu. Kỹ thuật chọn mẫu: - Bảng hỏi được thể nghiệm trên 45 giáo viên tiếng Anh và được chỉnh sửa cho phù hợp sau đó. - 650 giáo viên trên toàn quốc ở 3 cấp học được chọn một cách ngẫu nhiên, nhưng để nâng cao tỷ lệ hồi đáp các nhà nghiên cứu đã phỏng vấn bằng điện thoại với những giáo viên quan tâm tới chương trình bồi dưỡng nghiệp vụ tại chức trong những năm trước đó từ danh sách của các trường. Cách tiến hành điều tra: - Chuẩn bị bảng hỏi - Thể nghiệm các câu hỏi - Chỉnh sử bảng hỏi - Thực hiện phân phát và thu hồi bảng hỏi trong quần thể. - Tiến hành các phỏng vấn bán cấu trúc 39
41. - Phân loại và phân tích dữ liệu Tỷ lệ hồi đáp: - Tỷ lệ hồi đáp là là 75% , tỷ lệ không hồi đáp là 25% - Nghiên cứu không đề cập việc xử lý tỷ lệ không hồi đáp. Cách phân tích dữ liệu: - Các phản hồi của giáo viên được phân loại và mã hoá để chuyển thành dữ liệu định lượng. - Dữ liệu sau đó đựơc xử lý và phân tích bằng phần mền SPSS. - Kết quả được phân tích bằng kỹ thuật Chi-bình phưong và Bảng so sánh chéo. - ASR (Adjusted Standardised Residual) được áp dụng để phân lập các hạng mục có ý nghĩa đối với Chi-bình phương. Kết quả: Các kết quả nghiên cứu được trình bày qua 5 bảng: - Table 1: Teachers’ Reasons for Their Attitudes Toward Their Own English Accent - Table 2: Relating Teachers’ Attitudes Toward their accent to their justification - Table 3: Teachers’ attitudes toward their learners acquiring a native-like accent - Table 4: Relating teachers’ attitudes toward the importance of learners’ attainment of a native-like accent to their justification - Table 5: Teachers’ provision of immediate or delayed feedback during pronunciation teaching. Kết luận: Quan điểm chuẩn mực về phát âm của giáo viên tiếng Anh ở Hy Lạp bị ảnh hưởng bởi các yếu tố sau: - Vai trò tự nhiên của họ với tư cách là người bảo vệ hợp pháp của chuẩn tiếng Anh đối với người học và với cộng đồng rộng hơn. - Sự phân biệt rõ ràng của bất cứ ngôn ngữ nào cùng với người bản ngữ của ngôn ngữ đó là điều đang đựơc củng cố mạnh hơn bởi tình trạng diglosia của đất nứơc và dòng nhập cư gần đây. - Sự thiếu ý thức trong giáo viên dạy tiếng về những vấn đề liên quan tới sự lan rộng của tiếng Anh quốc tế. 40
42. Các chuẩn phát âm bản ngữ vẫn đang chiếm ưu thế trong niềm tin của giáo viên tiếng Anh ở Hy Lạp về phát âm và giảng dạy của họ. TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH Johnson, D.M., 1998, Approaches to Research in Second Language Learning. London: Longman McDonough, J. & S. McDonough, 2001, Research Methods for English Language Teachers, London: Arnold Biemer, P.P. & Lyberg, L.E. 2003. Introduction to Survey Quality. New Jersey: John Wiley & Sons. Dörnyei, Z. 2003. Questionnaires in Second Language Research: Construction, Administration, and Processing. Mahwad, New Jersey: Lawrence Erlbaum. Frazer, L. and M. Lawley, 2000, Questionnaire Design & Administration, John Wiley & Sons Australia Ltd. Wisker, G. 2001, The Postgraduate Research Handbook, New York: Palgrave Wittrock, M.C.(ed). 1986. Handbook of Research on Teaching. New York: Macmillan 41
43. CHƯƠNG V Nghiªn cøu TRƯỜNG HỢP CỤ THỂ (Case study) B¶n chÊt của nghiên cứu trường hợp cụ thể: Lµ nghiªn cøu vÒ mét tr­êng hîp ®¬n lÎ (mét hÖ thèng cã giíi h¹n) trong ®ã nhµ nghiªn cøu t×m hiÓu vÒ mét ®èi t­îng trong hoµn c¶nh thËt sù tù nhiªn cña nã qua quan s¸t, pháng vÊn, thu thËp vµ ph©n tÝch d÷ liÖu liªn quan. Johnson (1992) định nghĩa nghiên cứu trường hợp cụ thể là một nghiên cứu tập trung một cách tổng thể vào một cá thể. Stake (1988) cho rằng nghiên cứu trường hợp cụ thể là nghiên cứu một ‘hệ thống giới hạn’ tập trung vào tính hợp thể và toàn vẹn của hệ thống đó, nhưng trọng tâm là những khía cạnh liên quan tới vấn đề nghiên cứu ở thời điểm nghiên cứu. Đối tượng nghiên cứu là một trường hợp cụ thể: Có thể là một giáo viên, một lớp học, một trường, một tổ chức hay thể chế được coi là một cá thể đơn nhất tồn tại trong môi trường tự nhiên. Mục đích của nghiên cứu trường hợp cụ thể: Mô tả trường hợp cụ thể trong hoàn cảnh của nó. Hiểu được bản chất phức tạp và động của một thực thể nào đó. Cung cấp thông tin đa dạng về một cá thể người học, các quá trình và chiến lược được cá thể đó sử dụng để học và giao tiếp, các tính cách, thái độ, mục tiêu tương tác với môi trường học tập và bản chất đích thực của sự phát triển ngôn ngữ của cá thể nghiên cứu. øng dông cña nghiªn cøu trường hợp cụ thể: Loại hình nghiên cứu này có thể được tiến hành để nghiên cứu về các vấn đề sau: • Dạy và học ngoại ngữ hay ngôn ngữ thứ hai • Việc tiếp nhận nội dung học thuật bằng ngôn ngữ thứ hai hoặc ngoại ngữ. • Đào tạo và hỗ trợ đào tạo • Kỹ năng viết trong ngoại ngữ và ngôn ngữ thứ hai. 42
44. • Chiến lược đọc • Giáo dục người lớn. • Các chiến lược điều chỉnh đầu vào trong dạy ngoại ngữ. Các đặc điểm chính: Thu thập dữ liệu về một cá nhân, đối tượng hay một nhóm Sử dụng các nguồn chứng cớ đa dạng, bao gồm cả các giải trình cá nhân của đối tượng nghiên cứu. Nghiên cứu sự kiện và đơi tượng trong hoàn cảnh tự nhiên. Rút ra các kết luận về nghiên cứu và hạn chế chúng chỉ trong đối tượng với hoàn cảnh được định rõ. Cố gắng tìm hiểu các hiện tượng phức tạp từ cách nhìn của người tham dự. Có gắng trả lời các câu hỏi thế nào và tại sao, thay vì các câu hỏi về ai, cái gì, ở đâu và bao nhiêu. Các bước của một nghiên cứu tường hợp cụ thể: Xác định vấn đề Tìm kiếm và điểm duyệt tài liệu chuyên môn Đặt ra câu hỏi nghiên cứu Xác định người tham dự Lựa chọn công cụ thu thập dữ liệu Thu thập dữ liệu Phân tích dữ liệu Trình bày kết quả Bàn luận và đề xuất kiến nghị C¸c b­íc tiÕn hµnh một nghiên cứu trường hợp cụ thể: • H×nh thµnh vÊn ®Ò nghiªn cøu • X¸c ®Þnh ®¬n vÞ nghiªn cøu • X¸c ®Þnh kü thuËt thu thËp d÷ liÖu vµ vai trß ng­êi nghiên cứu • Thu thËp d÷ liÖu 43
45. • Ph©n tÝch d÷ liÖu: t×m kiÕm qui luËt/d¹ng thøc chung • Tr×nh bµy phæ biÕn kÕt qu¶ nghiên cứu Phương pháp nghiên cứu: Khi tiến hành một nghiên cứu trường hợp cụ thể cần lưu ý 5 vấn đề chủ yếu về phương pháp: Hình thành vấn dề nghiên cứu ban đầu Xác định đối tượng nghiên cứu và định giới của nó Các thủ thuật thu thập dữ liệu và vai trò của người nghiên cứu Phân tích dữ liệu theo hướng tìm kiếm các mẫu Thông báo kinh nghiệm qua báo cáo Hình thành vấn dề nghiên cứu ban đầu: Vấn đề nghiên cứu thường nảy sinh từ các khoảng trống kiến thức hoặc các bất đồng với giải pháp hoặc giải thích về hiện tượng trong thực tại. Một hướng khác có thể là mô tả kinh nghiệm của một người học tiếng chỉ ra sự khác biệt hoặc mới mẻ so với lý thuyết hiện hành. Xác định định giới của trường hợp cụ thể: Theo Stake (1998) một trường hợp cụ thể “chứa đựng một câu chuyện về một hệ thống có định giới”. Các định giới của một trường hợp phụ thuộc vào mục tiêu nghiên cứu. Ví dụ nghiên cứu trường hợp cụ thể của Benson (1989, trong Nunan 1992) về kỹ năng nghe thuyết trình ở đại học đã xác định các định giới cho trường hợp cụ thể là: - Các hoạt động nghe và ghi chép của sinh viên - Các bài giảng, đề cương bài giảng, các mong muốn của giảng viên đối với hoạt động của sinh viên Việc xác định định giới cho trường hợp cụ thể là cực kỳ quan trọng cho loại nghiên cứu này vì nó giúp người nghiên cứu định hình và cấu trúc hóa được đối tượng nghiên cứu thường là rất mơ hồ và trừu tượng (là một thực thể thuộc hiện thực xã hội). Việc định giới còn làm rõ được đối tượng theo cách hạn định chúng trong một bối cảnh cụ thể để làm chúng hiển hiện rõ về hình thức, ranh giới với các đối tượng khác và với các đặc điểm có thể lượng hóa được cho việc đo lường và đánh giá thẩm định. Ví dụ: một người học ngoại ngữ được xác định là 44
46. đối tượng nghiên cứu của một nghiên cứu trường hợp cụ thể. Để xác định những bình diện cần tập trung tìm hiểu qua đó làm nổi lên được những đặc điểm chủ chốt của đối tượng cần qua sát những hành vi của học sinh đó trong bối cảnh nhất định thông qua các hoạt động học cụ thể. Trước hết cần trả lời câu hỏi Ai: ai là người học này (một người học trong một lớp học ngoại ngữ, không phải người đó trong sân vận động khi anh ta chơi thể thao) và Cái gì: hoạt động của anh ta khi tham gia học ngoại ngữ (nói, nghe, đọc, viết và các hoạt động tương liên quan quá trình học v.v.) chứ không phải khi tham gia chơi thể thao (chạy, nhảy v.v.). Để nghiên cứu khả thi cần tập trung vào một số hoạt động điển hình có thể cung cấp bằng chứng trả lời cho câu hỏi nghiên cứu để định hướng cho việc thu thập và phân tích dữ liệu. Thiết kế nghiên cứu khả thi: - Định ra các khía cạnh của trường hợp cụ thể và môi trường tự nhiên của nó phù hợp với mục tiêu nghiên cứu. - Vạch ra một kế hoạch hay các hướng dẫn cho các hoạt động của người nghiên cứu, những việc cần làm để hoàn thành các mục tiêu nghiên cứu. - Đặt ra các câu hỏi để giải đáp: đơn vị được chọn lựa làm đối tượng nghiên cứu, một cá thể/tình huống/nhóm người sẽ làm đối tượng cho nghiên cứu, các thủ thuật thu thập dữ liệu, hướng dẫn cho phân tích dữ liệu, thời gian cần thiết cho nghiên cứu. Kỹ thuật thu thập dữ liệu: Nghiên cứu trường hợp cụ thể có thể sử dụng nhiều kỹ thuật thu thập dữ liệu khác nhau: quan sát tự nhiên, các phương pháp kích thích, khẩu trình, thu thập các tài liệu viết. - Quan sát tự nhiên: quan sát các giao tiếp trong hoàn cảnh tự nhiên (cả nói và viết), có thể ghi chép, thu âm, thu hình đối với giao tiếp nói, yêu cầu viết nhật ký (hồi tưởng hơn là thực địa), các bài viết từ hoạt động hàng ngày. - Phương pháp kích thích thông tin: ghi âm hoặc thu hình các hội thoại, các phần thảo luận trên lớp, phỏng vấn học viên, giáo viên, kỹ thuật khẩu nghĩ (think-aloud). - Phỏng vấn: Có thể sử dụng cả 3 loại phỏng vấn nhưng phỏng vấn phi qui thức (informal interviewing) là kỹ thuật thu thập dữ liệu chủ chốt vì nó cung cấp thông tin theo hướng dân tộc học. 45
47. - Khẩu trình (verbal report): có thể áp dụng kỹ thuật khẩu nghĩ (think-aloud) để theo dấu quá trình tư duy của nghiệm thể. - Thu thập tất cả các thông tin hiện có như một cách phụ trợ giúp người nghiên cứu có được cách nhìn tổng thể về đối tượng: các bài tập viết ở lớp, dữ liệu từ các bài kiểm tra, từ hồ sơ học tập, thông tin về gia đình, cộng đồng v.v. Phân tích dữ liệu: là quá trình qui nạp mẫu từ dữ liệu, cách thức phân tích thay đổi theo mục đích và loại dữ liệu. - Dữ liệu được xét và phân tích với mục đích tìm ra các chủ đề, vấn đề hoặc biến số có ý nghĩa. - Để tìm ra dữ liệu được qui nạp thành mẫu như thế nào và được luận giải. - Quá trình phân tích là một cố gắng liên tục để tìm kiếm ý nghĩa qua việc xem xét lặp đi lặp lại dữ liệu. Quá trình này có các bước cụ thể như sau: - Phân lập mẫu mang tính qui luật từ các biến số, vấn đề, chủ đề quan trọng từ dữ liệu đã thu thập. - Giải thích các mẫu này quan hệ nội tại với nhau như thế nào trong hệ thống được định giới. - Giải thích các mối quan hệ nội tại này ảnh hưởng như thế nào tới các hiện tượng đang nhgiên cứu. - Tìm ra hiểu biết mới và sinh động về hiện tượng được nghiên cứu. Tiếu chí đánh giá nghiên cứu trường hợp cụ thể: Theo Johnson (1992) mét nghiên cứ trường hợp điển hình cần lµm s¸ng tá c¸c vÊn ®Ò sau: 1. C©u hái nghiªn cøu lµ g×? 2. Nghiªn cøu ®ù¬c tiÕn hµnh trong m«i tr­êng/hoµn c¶nh nµo? 3. Ai là người tham gia vào nghiên cứu? Họ được chọn lựa như thế nào? Các đặc điểm liên quan của họ là gì? 4. Định hướng lý thuyết của người nghiên cứu là gì? 5. Người nghiên cứu có vai trò như thế nào? 46
48. 6. Nghiªn cøu ®· sö dông c¸c kü thuËt g× để thu thập dự liệu? Thời gian giành cho thu thập dữ liệu là bao lâu? 7. Dữ liệu được phân tích như thế nào? Kết quả nghiên cứu là gì 8. Nghiên cứu đã rút ra kết luận như thế nào? Các kết luận có quan hệ logic với các dữ liệu mô tả không 9. §ãng gãp cña nghiªn cøu vào kiến thức dạy và học ngoại ngữ lµ g×? 10. Các ứng dụng cho giảng dạy được chỉ ra là gì? PHÂN TÍCH MỘT NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP CỤ THỂ MẪU Đề tài: Chuyển đổi ngôn ngữ như là một chiến lược giao tiếp và một chiến lược học tiếng trong một lớp học tiếng Anh ở Malaysia . Tác giả: Shamala Paramasivam, PhD, University Putra Malaysia Nguồn: Asian EFL Journal, số1, tháng3, 2009 Mục tiêu của nghiên cứu: Tìm hiểu việc sử dụng chuyển đổi ngôn ngữ như một chiến lược giao tiếp và chiến lược học tiếng trong một lớp học tiếng Anh ở Malaysia. Mục tiêu này được thể hiện ở 3 câu hỏi nghiên cứu: - Chuyển đổi được sử dụng như thế nào trong một nhóm người Malyasia học tiếng Anh qua việc thực hiện 3 loại bài tập nói? - Sự tương đồng và khác biệt trong việc sử dụng chuyển đổi như một chiến lược giao tiếp trong 3 bài tập nói? - Hiệu quả học tập tiềm năng của chuyển đổi khi được sử dụng như một chiến lược giao tiếp trong các bài tập này? Cách xác định trường hợp và đối tượng nghiên cứu: - Các học viên tiếng Anh của khoa Khoa học và môi trường, Đại học Putra Malaysia - Đối tượng: 4 sinh viên (2 nam 2 nữ) đã học tiếng Anh như ngôn ngữ thứ hai được 11 năm (7 năm tiểu học và 5 năm trung học phổ thông). Cách thu thập dữ liệu: Nghiệm thể được chia thành 4 nhóm: - Cặp 1 Nam-Nam (P1Mi&Mii) 47
49. - Cặp 2 Nữ-Nữ (P2Fi&Fii) - Cặp 3 Nam-Nữ (P3Mi&P3F) - Cặp 4 Nữ-Nam (P4F&P4M) Thủ thuật thu thập dữ liệu: - Mỗi cặp thực hiện 3 loại bài tập: Bài tập ra chỉ dẫn (BT A), Bài tập kể chuyện (BT B), Bài tập bày tỏ ý kiến (BT C) - Tất cả các bài tập trước hết được thực hiện bằng tiếng Anh và ngay sau đó bằng tiếng Malaysia. Thu thập tài liêu bao gồm cả 3 loại bài tập. - Các hoạt động trong 3 bài tập của 3 nhóm được ghi âm và ghi hình lại. Phân tích dữ liệu: - Kết hợp 3 thủ thuật nhận dạng để xác định chiến lược một cách tin cậy. - Đầu tiên nhà nghiên cứu xác định các đơn vị diễn ngôn có chứa chiến lược giao tiếp dựa trên các dấu hiệu có vấn đề như ngập ngừng và ngừng, lặp, bắt đầu giả, cười, thở sâu, ra hiệu, cao giọng và nhận xét kiểu như “what you call” - Sau đó là so sánh các phát ngôn của nghiệm thể bằng tiếng mẹ đẻ và các tương đương bằng tiếng Anh. - Bước thứ 3 là các thủ thuật xác định qua các tự thuật của nghiệm thể thu được qua các cuộc phỏng vấn. - Các chiến lược giao tiếp được phân loại theo các tiêu chí phân loại chiến lược giao tiếp của Poulisse (1987). - Mỗi loại chiến lược được mô tả qua việc sử dụng của 4 cặp hội thoại qua 3 bình diện: ngôn ngữ sử dụng, chức năng giao tiếp và ý định giao tiếp. - Tiếp đến là phân tích những tương đồng và khác biệt của chiến lược sử dụng trong 3 loại bài tập. - Bước phân tích cuối cùng là phân tích các chiến lược giao tiếp về mặt tác dụng học tiếng tiềm năng của chúng. . Kết luận: Nghiên cứu cho thấy các bằng chứng về tiềm năng của tiếng mẹ đẻ như một chiến lược giao tiếp tin cậy và bền vững trong việc giải quyết các ngừng trệ giao tiếp trong khi giao tiếp bằng ngôn ngữ thứ hai của người học tiếng. 48
50. Nghiên cứu ủng hộ quan niệm cho rằng chuyển đổi ngôn ngữ là một công cụ hữu hiệu cho việc giao tiếp bằng ngôn ngứ thư hai thành công có lợi ích như một tác dụng phụ cho việc học ngoại ngữ/ngôn ngứ hai. Kết luận về chuyển đổi ngôn ngữ như một chiến lược học tiếng tuy vậy vẫn có vẻ như là một kết luận chủ quan vì phần nghiên cứu này vẫn chủ yếu được diễn dịch từ giải thuyết của Faerch và Kasper (1980) cho chiến lược giao tiếp và học tiếng và còn thiếu đối chứng với các ý kiến phản hồi của các nghiệm thể. Ý nghĩa của nghiên cứu: - Các kết qủa cho thấy vai trò rất hứa hẹn của tiếng mẹ đẻ trong giao tiếp và học tiếng thứ hai và là một gợi ý hữu ích cho giáo viên ngoại ngữ về vị trí của tiếng mẹ đẻ trong dạy và học ngoại ngữ. TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH Johnson, D.M. Approaches to Research in Second Language Learning. London: Longman Kemis và McTaggart, R (ed), 1982, The Action Reasearch Planner, Geelong. Vic:Deaken University Press McDonough, J. & S. McDonough, 2001, Research Methods for English Language Teachers, London: Arnold Nunan, D. 1992. Research Methods in Language Learning. Cambridge: CUP. Stake, E.R. 1998, The Art of Case Study Research, CA: SAGE Publications. Reed, A.J.S. & V.E. Bergermann, 2005, A Guide to Observation, Participation, and Reflection in the Classroom, Boston: McGraw Hill Wajnryb, R. 1992, Classroom Observation Tasks, Cambridge: CUP. Wisker, G. 2001, The Postgraduate Research Handbook, New York: Palgrave 49
51. CHƯƠNG VI Nghiªn cøu hµnh ®éng (Action Research) B¶n chÊt: Nghiên cứu hành động là một loại hình nghiên cứu rất khác biệt với các nghiên cứu khác ở nhiều mặt do bản chất thực hành của nó. Sơ đồ dưới đây chỉ ra sự khác biệt cơ bản đó: NGHIÊN CỨU CƠ BẢN Nghiên cứu ứng dụng Nghiên cứu thực hành Những nghiên cứu bàn đến trong các chương trước đều thuộc khu vực nghiên cứu ứng dụng. Nghiên cứu hành động thuộc loại hình nghiên cứu thực hành như trên sơ đồ. Tên gọi của Nghiên cứu hành động cho thấy mục đích của nó là nhằm tới cả hành động (thay đổi hoặc cải thiện) lẫn nghiên cứu (hiểu biết mới). Dưới đây là một số ý kiến của các nhà nghiên cứu về bản chất của loại hình nghiên cứu này: Cohen và đồng sự (2007) cho rằng nghiên cứu hành động là loại hình nghiên cứu thực hành đựơc dùng để “lấp đi khoảng cách giữa nghiên cứu và thực hành” và về bản chất đó là “sự can thiệp ở qui mô nhỏ trong quá trình vận hành của thế giới thực và sự giám sát chặt chẽ các tác động của những can thiệp này”. Wallace (1998) định nghĩa nghiên cứu hành động là “sự thu thập và phân tích một cách hệ thống các dữ liệu liên quan đến sự cải thiện ở một khía cạnh nào đó của quá trình hành nghề ”. Kemis và McTaggart (1982) định nghĩa khá đầy đủ về nghiên cứu hành động như sau: “Nghiên cứu hành động là sự tìm hiểu có mục tiêu, hướng giải pháp thuộc sở hữu và được tiến hành bởi một cá nhân hay một nhóm người nghiên cứu. Nó được tiến hành qua một quá trình lặp đi lặp lại gồm các bước nhận diện vấn đề, thu thập một cách có hệ thống các dữ liệu liên quan, xem xét, phân tích, hành động dựa trên dữ liệu và cuối cùng là nhận diện lại vấn đề. Sự kết hợp của hai thuật ngữ ‘hành động’ và ‘nghiên cứu’ cho thấy rõ đặc điểm cơ bản của phương pháp này: thực nghiệm các ý tưởng trong thực tế 50
52. như một phương tiện để nâng cao hiểu biết và/hoặc cải thiện chương trình, giảng dạy và học tập”. Các đặc điểm chính: Một nghiên cứu hành động phải: - Do ng­êi trong cuéc (giáo viên) trùc tiÕp tiÕn hµnh, hoặc giáo viên kết hợp với nhà nghiên cứu bên ngoài. - Nghiªn cøu mang tÝnh hîp t¸c (giáo viên + nhà nghiên cứu ngoài, giáo viên+giáo viên cùng dạy, giáo viên+học sinh v.v.) - Nh»m môc ®Ých thay ®æi, c¶i thiÖn t×nh h×nh hiÖn t¹i Do vậy nghiên cứu hành động có các đặc điểm sau: - Có tính chu kỳ: các bước tương tự được lặp lại theo một trình tự giống nhau. Đó là một quá trình quay vòng kiểu xoáy trôn ốc gồm các bước lập kế hoạch, hành động và đánh giá để lại bắt đầu bằng một kế hoạch mới tiếp theo theo hướng thay đổi đi lên. - Có tính tham dự cao: cả người tiến hành nghiên cứu và nghiệm thể cùng tham dự như những thành viên tích cực vào quá trình nghiên cứu. - Định tính: nghiên cứu giải quyết các vấn đề liên quan tới ngôn ngữ hơn là số lượng. - Tính suy nghiệm: Sự suy nghiệm phê phán đối với cả quá trình và kết quả là phần quan trọng của một chu kỳ nghiên cứu. C¸c b­íc tiÕn hµnh mét nghiªn cøu hµnh ®éng: Nunan (1992) đề xuất 7 bước cho một nghiên cứu hành động như sau: 1. Khëi ®Çu nghiªn cøu: x¸c ®Þnh vÊn ®Ò nghiªn cøu 2. Nghiªn cøu s¬ bé 3. LËp gi¶ thuyÕt 4. Can thiÖp cã ®Þnh h­íng 5. §¸nh gi¸, thÈm ®Þnh 6. Phæ biÕn kÕt qu¶ nghiªn cøu 7. ¦ng dông kÕt qu¶ nghiªn cøu 51
53. Các sơ đồ dưới đây mô tả tính chu kỳ của một nghiên cứu hành động: 52
54. 7 bước được thực hiện cụ thể trong một nghiên cứu (với ví dụ giả định) như sau: 1. Khëi ®Çu nghiªn cøu: x¸c ®Þnh vÊn ®Ò nghiªn cøu: Giáo viên phát hiện vấn đề trong lớp mình dạy (học sinh không hứng thú học ngoại ngữ/ một lỗi phổ biến của học sinh v.v.) 2. Nghiªn cøu s¬ bé: Thu thậpdữ liệu cơ sở qua quan sát và ghi chép các hoạt động của lớp 1. LËp gi¶ thuyÕt: Dựa trên dữ liệu cơ sở lập giả thuyết (vấn đề/lỗi có thể là do nội dung bài dạy chưa hứng thú với học sinh) 2. Can thiÖp cã ®Þnh h­íng: Giáo viên áp dụng một số thủ thuật dạy mới hoặc thay đổi bài dạy phù hợp hơn với học sinh. 3. §¸nh gi¸, thÈm ®Þnh: Sau một số tuần dạy, giáo viên tiến hành đánh giá kết quả qua tư liệu được ghi chép lại trong quá trình nghiên cứu và kiểm tra đánh giá để thẩm định tác động của can thiệp. 4. Phæ biÕn kÕt qu¶ nghiªn cøu: Giáo viên viết báo cáo/ thuyết trình về kết quả nghiên cứu để phổ biến chia sẻ kinh nghiệm với đồng nghiệp. 5. Hoạt động tiếp theo: Giáo viên tìm kiếm cách dạy/nội dung dạy khác thay thế để tiếp tục chu kỳ nghiên cứu khác. Mettetal (2001) đề nghị các bước cho một nghiên cứu hành động như sau: 1. Quyết định chọn một vấn đề, có ý nghĩa và quan trọng với người nghiên cứu. 2. Đọc tài liệu liên quan đến chủ đề. 3. Lập kế hoạch tổng thể chiến lược nghiên cứu và cách thức thu thập dữ liệu. 4. Thu thập dữ liệu, điều chỉnh phương pháp theo yeu cầu của hoàn cảnh. 5. Phân tích ý nghĩa của dữ liệu (định tính và/hoặc định lượng). 6. Rút ra kết luận về vấn đề nghiên cứu. Tìm ý nghiã của kết quả nghiên cứu. 7. Hành động can thiệp dựa trên kết quả. 8. Chia sẻ kết quả với đồng nghiệp. Lưu ý: Các bước trên đây không nhất thiết phải hoàn thành theo đúng trình tự này và người nghiên cứu có thể bỏ qua một vài bước nhiều lần. Kỹ thuật nghiên cứu: Nghiên cứu hành động có thể áp dụng nhiều kỹ thuật thu thập và xử lý tư liệu khác nhau, đó là : - Ghi chép thực địa (field-notes), nhật ký, ghi chép cá nhân, khẩu trình 53
55. - Quan sát - Thẩm định và thử nghiệm - Phỏng vấn và bảng hỏi - Nghiên cứu trường hợp cụ thể - Thực nghiệm - Kết hợp So sánh đặc điểm của nghiên cứu hành động với nghiên cứu qui thức (formal research): Đặc điểm Nghiên cứu qui thức Nghiên cứu hành động Kỹ năng của nhà nghiên Rộng và sâu Tự phát triển hoặc tham cứu cần huấn luyện vấn Các mục tiêu nghiên cứu Kiến thức có thể phổ quát Kiến thức có thể áp dụng hóa cho địa phương Cách thức nhận diện vấn Điểm xét các tài liệu Vấn đề hay mục tiêu hiện đề nghiên cứu chuyên môn có Thủ pháp điểm xét tài Rộng và dùng nguồn trực Sơ sài hơn, dùng nguồn liệu tiếp dán tiếp Thiết kế nghiên cứu Kiểm soát chặt chẽ, khung Cấu trúc lỏng lẻo hơn, thay thời gian dài đổi trong khi nghiên cứu, khung thời gian ngắn, kiểm soát qua đối chứng Thủ pháp đo lường Đánh giá và tiền kiểm Các thủ pháp tiện lợi hoặc Kiêm tra tiêu chuẩn Phân tích dữ liệu Kiểm tra thống kê, các kỹ Tập trung vào ý nghĩa thực thuật định tính hành không mang tính thống kê, trình bày dữ liệu thô Ứng dụng kết quả Nhấn mạnh ý nghĩa lý Nhấn mạnh ý nghĩa thực thuyết hành 54
56. Lợi ích của nghiên cứu hành động: - Nghiên cứu hành động là cách thức phát triển nghề nghiệp của giáo viên dạy tiếng rất hữu hiệu. Nó thúc đẩy sự học hỏi chia sẻ kiến thức, kinh nghiệm và phuơng pháp giảng dạy trong những người đồng nghiệp. - Nó có thể được dùng để tìm hiểu bất cứ vấn đề nào được quan tâm một cách nhanh chóng. - Nghiên cứu có thể được tiến hành trong một môi trường trường học cụ thể và khả năng thành công cao. - Các hành động liên tục được điều chỉnh và cải thiện qua các chu kỳ của quá trình nghiên cứu. - Thay đổi là sở hữu và quản lý bởi người tham dự nghiên cứu. - Sự hợp tác trong quá trình nghiên cứu tạo ra niềm tin tưởng và ủng hộ. - Nghiên cứu có thể được hạn định trong một hoàn cảnh cụ thể riêng. - Luôn có cơ hội cho người nghiên cứu có thể vượt ra từ nghiên cứu hơn là luôn phải theo một lý thuyết đa hình thành trước đó. - Nghiên cứu có thể dẫn tới những kết quả mở. Một số bất lợi của nghiên cứu hành động: - Nghiên cứu có ý tưởng mơ hồ, thiếu rõ ràng. - Người nghiên cứu dễ biệt lập về nghề nghiệp vì hoàn cảnh đặc thù của nghiên cứu. - Thiếu các nguồn tài liệu liên quan có sẵn để tham khảo. - Người nghiên cứu, vừa là người hành nghề nên thường thiếu thời gian cho nghiên cứu. PHÂN TÍCH MỘT NGHIÊN CỨU HÀNH ĐỘNG MẪU Đề tài: D ạy k ỹ năng nghe cho sinh viên Thái Lan ở trình độ tiếng Anh thấp. Tác giả: Sriphathum Noon-ura Nguồn: Asian EFL Journal, số10, tháng12, 2008 Mục tiêu của nghiên cứu: - Nghiên cứu sự phát triển của kỹ năng nghe nói của sinh viên khi tham gia khoá học. 55
57. - Nghiên cứu kết quả việc can thiệp được thiết kế để cải thiện kỹ năng nghe của sinh viên trình độ tiếng Anh thấp. Đối tượng nghiên cứu: - Các sinh viên tiếng Anh năm thứ nhất của Đại học Thammasat Thailand. - 3 giáo viên: 2 ng ười Thái, 1 Bản ngữ tiếng Anh. Các bước nghiên cứu: 1. Khëi ®Çu nghiªn cøu (x¸c ®Þnh vÊn ®Ò nghiªn cøu): Sinh viên rõ ràng là ít hứng thú với việc học vì họ biết trình độ còn thấp. Trước đó họ đã tham gia các lớp học tích hợp các kỹ năng không thành công và càng thấy ít hứng thú học. Họ tôt nghiệp với trình độ thậm chí không đủ khả năng chỉ đường cho du khách bằng tiếng Anh. 2. Nghiªn cøu s¬ bé: Người nghiên cứu phỏng vấn 25 sinh viên chọn ngẫu nhiên từ những sinh viên năm thứ tư để thu thập dữ liệu cơ sở. 3. LËp gi¶ thuyÕt: Những sinh viên này sở dĩ không thành công trong các khóa học trước vì việc dạy 4 kỹ năng quá khó đối với họ trong khi nhu cầu thực sự của họ là giao tiếp cơ bản ở trình độ vừa đủ với người bản ngữ. 4. Can thiÖp cã ®Þnh h­íng: - Giáo viên tạo ra môi trường thoải mái và không sử dụng điểm để khuyến khích học sinh. - Giảm sĩ số của học sinh xuống 8-12 học sinh - Phương pháp giao tiếp được sử dụng với nhiều yếu tố trò chơi như câu đố, thi đua, hợp tác, đóng vai, hát v.v. - Giáo viên ưu tiên tập trung vào dạy kỹ năng nghe nói thay vì ngữ pháp và viết hoặc đọc. - Sử dụng các chủ điểm cần thiết đối với giao tiếp trong cuộc sống hàng ngày với nhiều cơ hội tiếp xúc và sử dụng tiếng Anh. Thu thập dữ liệu: 5 công cụ thu thập dữ liệu được sử dụng: - Kiểm tra trước và sau can thiệp: tìm hiểu khả năng của sinh viên trong 2 kỹ năng nghe và nói. - Bảng hỏi trước và sau can thiệp: Tìm hiểu sự sẵn sàng, mối quan tâm và sự tự tin trong học và sử dụng tiếng Anh. - Tự thuật qua bảng đối chiếu của sinh viên để tìm hiểu sinh viên phản ảnh lại quá trình học của họ như thế nào. 56
58. - Dự giờ: Tìm hiểu thủ thuật dạy 4 kỹ năng qua các bình diện tương tác giáo viên – sinh viên, sinh viên-sinh viên, nội dung khóa học và phương pháp giảng dạy, khôn g khí chung của lớp học. - Đánh giá khóa học để tìm hiểu ý kiến của sinh viên về phương pháp dạy, giáo viên và chương trình. Phân tích dữ liệu: Dữ liệu được xử lý theo hai cách định tính và định lượng. Kết quả nghiên cứu: - Điểm kiểm tra và sự sẵn sàng, mối quan tâm và sự tự tin trong học và sử dụng tiếng Anh đều tăng lên một cách đáng kể. - Một số sinh viên lúc đầu được đánh giá loại 0 hoặc 0+ về kỹ năng nói sau đó đạt trình độ 1+ đến 2. - Quan sát dự giờ cho thấy sinh viên đã có được quan hệ thân thiện tích cực với nhau và với giáo viên. - Qua các bản tự thuật sinh viên cho thấy có sự thay đổi về nhận thức, tình cảm và hành vi. 5. §¸nh gi¸, thÈm ®Þnh: - Kết quả nghiên cứu là tích cực và nỗ lực làm tăng cường động cơ học tập của sinh viên trong các giờ nghe nói là hiệu quả trên mọi bình diện. - 3 tuần thực tế có tạo chuyển biến nhưng chưa nhiều. 6. Phæ biÕn kÕt qu¶ nghiªn cøu: Kết quả nghiên cứu được viết thành bài báo chuyên môn đăng trên tạp chí Asian EFL 2008. 7. ¦ng dông kÕt qu¶ nghiªn cøu: Không được nói tới trong báo cáo nghiên cứu. Có thể hiểu rằng tác giả nếu tiếp tục sẽ lặp lại qui trình nghiên cứu với thời lượng nghiên cứu dài để kiểm chứng kết quả và củng cố các thay đổi tích cực từ chu kỳ nghiên cứu ban đầu. TÀI LIỆU THAM KHẢO CHÍNH Nunan. D. 1992. Research Methods in Language Learning. Cambridge: CUP. Wallace, M.J., 2001, Action Research for Language Teachers, Cambridge: CUP. Genesee, F. Upshur, J.A.2002. Classroom-based Evaluation in Second Language Education, Cambridge: CUP 57
59. McDonough, J. & S. McDonough, 1997, Research Methods for English Language Teachers, London: Arnold Selinger,H.W., and E. Shohamy. 1989. Second Language Research Methods. Oxford: OUP Sagor, R. 1993, How to Conduct Collaborative Action Research, VA: ASCD Reed, A.J.S. & V.E. Bergermann, 2005, A Guide to Observation, Participation, and Reflection in the Classroom, Boston: McGraw Hill Wajnryb, R. 1992, Classroom Observation Tasks, Cambridge: CUP. Wisker, G. 2001, The Postgraduate Handbook, New York: Palgrave 58
60. CHƯƠNG VII TIẾN HÀNH MỘT NGHIÊN CỨU NGÔN NGỮ HỌC ỨNG DỤNG Quá trình chung của một nghiên cứu: Xác định khu vực và vấn đề nghiên cứu Phát triển câu hỏi nghiên cứu Lập đề nghị nghiên cứu Viết khảo cứu tài liệu chuyên môn Xác định phương pháp thu thập dữ liệu Thu thập dữ liệu Phân tích dữ liệu Rút ra kết luận Viết báo cáo nghiên cứu Xác định khu vực và vấn đề nghiên cứu Việc xác định vấn đề nghiên cứu giúp người nghiên cứu bước đầu định hình khu vực cũng như trọng tâm của nghiên cứu sẽ phải ưu tiên. Theo kinh nghiệm của các nhà nghiên cứu, việc này có thể tiến hành qua một số cách sau: 1. Sử dụng thư viện: Đọc lướt các bài báo chuyên môn trong các tạp chí chuyên ngành, tập trung suy nghĩ vào dữ liệu và vấn đề được xử lý trong các bài này và đặt câu hỏi phản biện: liệu có còn giải pháp hay cách giải quyết tốt hơn? 2. Đọc các tài liệu dành riêng cho các môn học: Đọc lại một cách có phê phán để tìm các lập luận thiếu nhất quán, các lỗi về lập luận, các giải pháp cá biệt, các dữ liệu mâu thuẫn với kết luận của bài. 3. Bắt đầu từ dữ liệu chứ không phải lý thuyết: Việc tìm kiếm dữ liệu mới cho một vấn đề còn đang ít được nghiên cứu có thể dẫn tới vấn đề mới cho nghiên cứu. 4. Động não: lập ra một danh mục các câu hỏi nghiên cứu xung quanh một vấn đề cần được giải đáp, tư vấn bàn bạc thêm với đồng nghiệp hoặc với giảng viên. Phát triển câu hỏi nghiên cứu Việc các định câu hỏi nghiên cứu giúp làm thu hẹp phạm vi và nhận diện rõ vấn đề nghiên cứu, làm xuất phát điểm cho quá trình nghiên cứu thực sự. Quá trình này gồm các bước sau: 59
61. Xác định phạm vi chủ đề chung cho nghiên cứu: có thể xuất phát từ mối quan tâm cá nhân, từ kinh nghiệm trong lĩnh vực hoặc từ việc đọc rộng và sâu về chủ đề. Hình thành câu hỏi nghiên cứu: Thực chất là việc xác định sự cân bằng giữa giá trị của câu hỏi và khả năng trả lời của người nghiên cứu qua việc xác định rõ vấn đề nghiên cứu và tìm hiểu độ giá trị của suy niệm. Theo Wiersma (1986) quá trình hình thành câu hỏi nghiên cứu gồm 3 bước: Xác định khu vực rộng: khoanh vùng rộng quanh một vấn đề người nghiên cứu quan tâm để việc xem xét tập trung hơn, ví dụ: kết quả học tập và kỹ thuật dạy. Diễn đạt lại vấn đề cho rõ hơn: Ví dụ trên có thể diễn đạt lại như sau: Nghiên cứu về hiệu quả của 3 cách giảng dạy và kết quả đạt được của bộ môn khoa học của học sinh trung học cơ sở. Đặt câu hỏi: Tốt nhất là câu hỏi có/không về vấn đề: Liệu các cách giảng dạy khác nhau có cho các kết quả khác nhau trong điểm số của học sinh trung học cơ sở? Bốn giai đoạn của quá trình chuẩn bị cho nghiên cứu Giai đoạn 1: Hình thành câu hỏi nghiên cứu Giai đoạn 2: Tập trung vào câu hỏi nghiên cứu, đặc biệt là tầm quan trọng và tính khả thi của câu hỏi. Giai đoạn 3: Quyết định mục tiêu nghiên cứu. Giai đoạn 4: Lập kế hoạch nghiên cứu Tiến hành khảo cứu tài liệu chuyên môn Khảo cứu tài liệu (literature review) là một bài tóm tắt có phê phán các nghiên cứu liên quan tới một vấn đề hoặc một câu hỏi cụ thể nào đó. Đây là một phần cơ bản của quá trình lập kế hoạch nghiên cứu và giúp nhà nghiên cứu phát triển mạch suy nghĩ riêng. Bài khảo cứu tài liệu bao gồm các quan điểm, vấn đề, kết quả và phương pháp nghiên cứu chính yếu được nhà nghiên cứu trích dẫn và tổng hợp qua quá trình đọc khảo cứu có phê phán tài liệu chuyên môn liên quan. Đây cũng là một tài liệu dựa trên dữ liệu. 60
62. Quá trình viết khảo cứu tài liệu có thể bao gồm bước chuẩn bị là lập ra một thư mục chú giải (annotated bibliography) gồm một danh mục các nghiên cứu và tài liệu liên quan tới câu hỏi nghiên cứu, trong đó mỗi đầu mục là một tóm tắt hoặc lược thuật của một nghiên cứu hay tài liệu liên quan. Khi viết khảo cứu tài liệu cần lưu ý các vấn đề sau: 1. Kỹ thuật: - Chọn lựa các nghiên cứu có liên quan trực tiếp nhất tới câu hỏi nghiên cứu. - Đọc kỹ các tài liệu này. - Ghi chép (lưu ý chú giải nguồn để tránh đạo văn) - Tóm tắt các luận điểm và trích dẫn liên quan vấn đề nghiên cứu. - Ghi lại các chú thích phụ hoặc luận điểm cạnh các ghi chép chính. - Cơ cấu lại các ghi chép và xử lý sắp xếp lại các luận điểm theo một trật tự có logic. 2. Các nguồn tài liệu: Có thể sử dụng nhiều nguồn tài liệu khác nhau như sách, tạp chí, báo và internet. Có thể dùng nguồn trực tiếp và nguồn gián tiếp nhưng cần đánh giá thẩm định độ tin cậy của nguồn bằng cách: - Đọc lướt mục lục sách hoặc đoạn mở đầu của bài báo. - Lưu ý thể loại ngôn ngữ viết qua mức độ học thuật. - Lưu ý các thông tin liên quan đến tác giả (trong lời giới thiệu ở bìa sách, biodata đầu/cuối bài báo). 3. Xử lý thông tin: là quá trình khảo nghiệm theo một mô hình mang tính chu kỳ gồm các bước liên tục: - Tìm kiếm - Chi chép - Xử lý - Tìm kiếm lại như một nguồn mới hoặc ý tưởng mới. 4. Một số điểm cần lưu ý khi viết khảo cứu tài liệu: Để đảm bảo khảo cứu tài liệu hoàn chỉnh và đúng yêu cầu trước khi viết cần trả lời các câu hỏi dưới đây: - Các tài liệu liên quan đã được cập nhật chưa hay còn những tài liệu mới hơn nữa chưa được biết tới? - Các nguồn chủ yếu đã được khai thác để tìm kiếm các vấn đề quan trọng chưa? - Các nguồn trích dẫn đã được ghi chép lại đầy đủ chưa? 61
63. - Những luận điểm được tìm ra đã được tổng kết và sử dụng trong khảo cứu tài liệu chưa? Lập đề nghị nghiên cứu Đề nghị nghiên cứu (research proposal) là một phần rất quan trọng trong quá trình chuẩn bị cho nghiên cứu. Đó là một bài viết theo một thể thức nhất định bày tỏ ý định nghiên cứu, đề tài, phương pháp tiến hành, ý nghĩa và kết quả dự kiến cuả nghiên cứu để xin được cấp phép, tài trợ v.v. cho nghiên cứu. Đề gnhị nghiên cứu sẽ được Hội đồng chuyên môn và/hoặc nhà tài trợ xét duyệt và phê chuẩn. Một đề nghị nghiên cứu thường có đề cương chung như sau (Wiersma, 1986): Đề tài (hoặc câu hỏi nghiên cứu viết gọn trong một câu) Nhận diện vấn đề nghiên cứu Mục tiêu và ý nghĩa cuả nghiên cứu Định nghĩa các thuật nghữ chính (hoặc các suy niệm chủ chốt) Khảo cứu tài liệu chuyên môn (hoặc Thư mục chú giải) Giải trình về phương pháp và thủ thuật nghiên cứu, gồm các giả thuyết, thông tin về nghiệm thể, phương pháp và thủ thuật thu thập và phân tích dữ liệu v.v. MẪU ĐỀ NGHỊ NGHIÊN CỨU Trang bìa Tóm tắt Thông tin sơ bộ về nghiên cứu Nhận diện vấn đề nghiên cứu Giới thiệu Dự định của nghiên cứu Định nghĩa thuật ngữ Khảo cứu tài liệu Phương pháp và thủ thuật Thiết kế Nghiên cứu sẽ được tiến hành Phưong pháp thu thập dữ liệu như thế nào Phân tích dữ liệu 62