›
›

Banker’s acceptance – một phương thức tài trợ Xuất Nhập Khẩu mới của các Ngân hàng thương mại Việt nam đối với doanh nghiệp

pdf 77 trang phuongnguyen 5500
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Banker’s acceptance – một phương thức tài trợ Xuất Nhập Khẩu mới của các Ngân hàng thương mại Việt nam đối với doanh nghiệp", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfbankers_acceptance_mot_phuong_thuc_tai_tro_xuat_nhap_khau_mo.pdf

Nội dung text: Banker’s acceptance – một phương thức tài trợ Xuất Nhập Khẩu mới của các Ngân hàng thương mại Việt nam đối với doanh nghiệp

  1. BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH TRẦN QUỐC TUẤN BANKER’S ACCEPTANCE – PHƯƠNG THỨC TÀI TRỢ XUẤT NHẬP KHẨU MỚI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM ĐỐI VỚI DOANH NGHIỆP LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH – Năm 2007
  2. 1 MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT 4 DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ ĐỒ THỊ 5 LỜI MỞ ĐẦU 6U 1. Sự cần thiết của đề tài 6 2. Mục đích và phương pháp nghiên cứu 7 3. Kết cấu đề tài. 7 Chương 1: TỔNG QUAN VỀ NGHIỆP VỤ TÀI TRỢ XNK VÀ NGHIỆP VỤ B.A 9 1.1 Tổng quan về nghiệp vụ tài trợ XNK của các NHTM 9 1.1.1 Nghiệp vụ tài trợ XK của NHTM 9 1.1.1.1.Khái niệm 9 1.1.1.2.Các loại hình tài trợ xuất khẩu 9 Tài trợ trước khi XK 9 Cho vay bộ chứng từ địi tiền trả theo L/C 11 Chiết khấu hối phiếu 12 1.1.2. Nghiệp vụ tài trợ NK của ngân hàng thương mại 14 1.1.2.1. Khái niệm 14 1.1.2.2. Các loại hình tài trợ nhập khẩu 14 Cho vay thanh tốn hàng nhập 14 Phát hành L/C trả chậm theo yêu cầu của nhà NK 15 1.1.3. Các hình thức tài trợ XNK khác của ngân hàng. 16 1.1.3.1 Factoring (Tín dụng bao thanh tốn) 16 1.1.3.2 Forfeiting 17 1.1.3.3 Banker’s Acceptance . 17 1.1.4 Vai trị của các hình thức tín dụng tài trợ xuất khẩu - nhập khẩu 18 1.1.4.1. Đối với ngân hàng 18 1.1.4.2. Đối với doanh nghiệp 20 1.1.4.3 Đối với nền kinh tế 21 1.2.Nghiệp vụ Banker’s acceptance (BA) 21 1.2.1. Khái niệm: 21 1.2.2. Đặc tính của BA 22 Chất lượng tín dụng: 22 Tính thị trường 22 Tính thanh khoản 22 1
  3. 2 1.2.3. Quy trình thanh tốn BA 22 1.2.4. Định giá trong nghiệp vụ BA 25 1.2.5 Rủi ro trong nghiệp vụ BA 27 1.2.5.1 Rủi ro trong giao dịch 27 1.2.5.2 Rủi ro trong thực hiện 28 1.2.5.3 Rủi Ro Tín dụng 29 1.2.5.4 Rủi Ro Thanh Khoản 29 1.2.5.5 Rủi ro chuyển đổi ngoại tệ 30 1.2.5.6 Rủi ro thanh danh 30 1.2.6 Lợi ích của nghiệp vụ BA: 31 1.2.6.1 Lợi ích đối với nhà XK 31 1.2.6.2 Lợi ích đối với Ngân hàng 33 1.2.6.3 Lợi ích đối với nền kinh tế 34 1.2.7 Điều kiện tiền đề để phát triển nghiệp vụ BA 34 Chương 2: THỰC TRẠNG VỀ TÌNH HÌNH XNK VIỆT NAM VÀ TÀI TRỢ XNK TẠI CÁC NHTM VIỆT NAM 37 2.1.Tình hình XNK của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay 37 2.2.Thực trạng hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu tại các NHTM Việt Nam hiện nay 40 2.3.Những hạn chế trong hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu 44 2.3.1.Những hạn chế từ phía Ngân hàng 44 2.3.1.1 Các hình thức tài trợ cịn đơn điệu 44 2.3.1.2 Tính đa dạng về khách hàng và chính sách khách hàng 45 2.3.1.3 Cơng tác tiếp thị chưa được coi trọng 45 2.3.1.4 Quy trình thực hiện nghiệp vụ 45 2.3.1.5 Thiếu thơng tin về giá cả hàng hố và thơng tin khách hàng 46 2.3.2 Những hạn chế từ phía khách hàng 46 2.3.2.1 Năng lực tài chính của khách hàng cịn thấp, khơng đủ tài sản thế chấp 46 2.3.2.2 Thơng tin về doanh nghiệp khơng đầy đủ và chính xác 47 2.3.2.3 Năng lực cạnh tranh cịn thấp 48 2.3.2.4 Ý thức sử dụng các dịch vụ của ngân hàng chưa cao 48 2.3.3 Những hạn chế về chính sách quản lý và hỗ trợ của nhà nước 49 2.3.3.1 Hệ thống văn bản pháp luật và quy định liên quan đến hoạt động tín dụng và thanh tốn quốc tế thiếu chặt chẽ, khơng ổn định 49 2.3.3.2 Hạn chế trong hoạt động của trung tâm thơng tin tín dụng. 49 Chương 3: GIẢI PHÁP ÁP DỤNG NGHIỆP VỤ BANKER’S ACCEPTANCE TẠI CÁC NHTM VIỆT NAM. 52 2
  4. 3 3.1. Viễn cảnh hoạt động XNK và hoạt động tài trợ khi nghiệp vụ BA được áp dụng 52 3.2. Những thuận lợi và khĩ khăn khi đưa nghiệp vụ BA vào áp dụng 54 3.2.1 Thuận lợi 54 3.2.2 Những khĩ khăn 55 3.2.2.1 Về sản phẩm 55 3.2.2.2 Về thơng tin và thẩm định thơng tin: 55 3.2.2.3 Về quy mơ Ngân hàng 56 3.2.2.4 Về khả năng quản lý 57 3.2.2.5 Trình độ nhân viên 57 3.2.2.6 Quy chế áp dụng 57 3.3 Giải pháp để triển khai nghiệp vụ BA tại các NHTM Việt Nam 58 3.3.1 Giải pháp vĩ mơ 58 3.3.1.1 Điều kiện về cơ sở pháp lý 58 3.3.1.2 Thiết lập và hồn chỉnh hệ thống thơng tin khách hàng 58 3.3.1.3 Quy định về quản lý rủi ro trong nghiệp vụ BA 59 3.3.2 Giải pháp vi mơ 60 3.3.2.1 Về sản phẩm 60 Tìm hiểu nhu cầu của khách hàng và thị trường 60 Tạo nhận biết về sản phẩm cho người tiêu dùng 62 Thiết kế sản phẩm 64 Tạo cơ sở hạ tầng phục vụ khách hàng 65 3.3.2.2 Về phía Ngân hàng 66 Đào tạo và bồi dưỡng cán bộ thực hiện nghiệp vụ 66 Đào tạo và bồi dưỡng cán bộ thực hiện nghiệp vụ 66 Tạo văn hố kinh doanh trong nghiệp vụ BA 68 Quản lý rủi ro trong BA 68 Xây dựng các quy định về an tồn trong hoạt động BA 70 3.3.2.3 Điều kiện về mạng lưới NH 70 KẾT LUẬN 73 TÀI LIỆU THAM KHẢO 74 PHỤ LỤC 79 3
  5. 4 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT B.A Banker’s acceptance CNH-HĐH Cơng nghiệp hố - hiện đại hố DN Doanh nghiệp DNNN Doanh nghiệp nhà nước L/C Letter of Credit NK Nhập khẩu NH Ngân hàng NHTM Ngân hàng thương mại NHTMVN Ngân hàng thương mại Việt nam XK Xuất khẩu XNK Xuất nhập khẩu WTO Tổ chức thương mại thế giới 4
  6. 5 DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ ĐỒ THỊ Bảng 2.1: Kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam qua các năm. Bảng 2.2: Kim ngạch xuất khẩu theo mặt hàng của việt Nam tính đến tháng 07/2006. Bảng 2.3: Kim ngạch nhập khẩu theo mặt hàng của Việt Nam tính đến tháng 07/2006. Bảng 2.4: Cơ cấu tín dụng tồn ngành Ngân hàng từ năm 2002 đến 2004. Bảng 2.5: Thị phần thanh tốn XNK của các ngân hàng tại Việt Nam tính đến 31/12/05 Bảng 2.6: Cơ cấu dư nợ phân theo các hình thức cho vay tài trợ xuất nhập khẩu Đồ thị 2.1: Cơ cấu phần thanh tốn XNK của các NH tại Việt Nam tính đến 31/12/05 Đồ thị 2.2: Cơ cấu dư nợ phân theo các hình thức cho vay tài trợ XNK năm 2004 5
  7. 6 LỜI MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết của đề tài Hiện nay, cùng với xu thế hội nhập nền kinh tế khu vực và thế giới, mối quan hệ xuất nhập khẩu giữa các quốc gia ngày càng được tăng cường nhằm phục vụ lợi ích của quốc gia. Những lợi ích mà hoạt động xuất nhập khẩu mang lại cho nền kinh tế của một nước là khơng thể kể hết. Do vậy, trong điều kiện nền kinh tế thị trường, xuất nhập khẩu trở thành vấn đề quan trọng. Nắm bắt được xu thế của thời đại, các ngân hàng thương mại trên thế giới đã, đang cho ra đời và áp dụng nhiều hình thức tài trợ xuất nhập khẩu mới với nhiều hình thức khác nhau để đáp ứng các nhu cầu đang phát sinh, đồng thời qua đĩ tạo lập được thị phần mới. Chính sách mở cửa nền kinh tế của Đảng và Nhà nước đã tạo điều kiện cho các ngân hàng nước ngồi xuất hiện và hoạt động tại Việt Nam và những ngân hàng này đã xin phép ngân hàng Nhà nước và tiến hành áp dụng thêm những hình thức tài trợ mới mà trước đây các ngân hàng trong nước chưa áp dụng như factoring, forfeiting, để thu hút lượng khách hàng cĩ nhu cầu về những nghiệp vụ này và tạo lập thị phần. Ở các Ngân hàng nước ngịai trên thế giới và các chi nhánh Ngân hàng nước ngịai tại Việt Nam thì hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu diễn ra mạnh mẽ như vậy, cịn ở hệ thống các ngân hàng thương mại Việt Nam thì vẫn đang chỉ áp dụng một vài hình thức tài trợ xuất nhập khẩu và đa số các hình thức này được thực hiện dưới điều kiện đảm bảo an tồn cao trong việc thu nợ của ngân hàng. Nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong lĩnh vực tài trợ xuất nhập khẩu, tác giả xin chọn đề tài “Banker’s acceptance – một phương thức tài trợ Xuất Nhập Khẩu mới của các Ngân hàng thương mại Việt nam đối với doanh nghiệp” làm luận văn tốt nghiệp của mình, để giới thiệu một phương thức tài trợ mới trong hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu của các Ngân hàng trên thế giới 6
  8. 7 đang áp dụng, từ đĩ đề ra những giải pháp để tiến tới đưa vào sử dụng, nâng cao hiệu quả hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam trong thời kỳ hội nhập quốc tế. 2. Mục đích và phương pháp nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu, phân tích, đánh giá hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu của các Ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay và nghiệp vụ Banker’s acceptance trên thế giới, qua đĩ để giới thiệu và đưa ra một số giải pháp để áp dụng nghiệp vụ Banker’s acceptance tại Việt Nam. Tồn bộ quá trình nghiên cứu của luận văn dựa trên phương pháp tổng hợp, phân tích các tài liệu liên quan về xuất nhập khẩu và hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu của các ngân hàng thương mại đã được cơng bố, tư liệu về nghiệp vụ Banker’s acceptance hiện đang áp dụng tại các Ngân hàng trên thế giới để từ đĩ đưa ra giải pháp áp dụng nghiệp vụ Banker’s acceptance tại Việt nam. 3. Kết cấu đề tài. Luận văn cĩ kết cấu 3 chương: - Chương 1: Tổng quan về nghiệp vụ tài trợ xuất nhập khẩu của các Ngân hàng thương mại và nghiệp vụ Banker’s acceptance. Trong chương này sẽ giới thiệu những nghiệp vụ tài trợ xuất khẩu -nhập khẩu chính hiện đang được các ngân hàng thương mại áp dụng và lý thuyết về nghiệp vụ Banker’s acceptance. - Chương 2: Thực Trạng về Tài Trợ Xuất Nhập Khẩu Tại Ngân Hàng thương mại Việt Nam. Chương này sẽ đi vào phân tích tình hình xuất nhập khẩu của Việt Nam trong thời gian qua và những hạn chế, tồn tại trong hoạt động tài trợ Xuất nhập khẩu của các Ngân hàng thương mại Việt Nam từ đĩ làm căn cứ đề xuất những giải pháp. - Chương 3: Giải Pháp áp dụng nghiệp vụ Banker’s acceptance tại các Ngân hàng thương mại Việt nam. Trong chương này sẽ nêu ra những giải pháp và 7
  9. 8 các kiến nghị đối với Ngân hàng Thương mại, đối với Nhà nước nhằm áp dụng nghiệp vụ Banker’s acceptance tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam. Mặc dù đã cĩ những nỗ lực trong đầu tư nghiên cứu, song với những hạn chế về khả năng, thời gian nghiên cứu, khả năng tiếp cận các báo cáo khơng phổ biến của Ngân hàng nhà nước, tư liệu, số liệu về nghiệp vụ Banker’s acceptance khơng nhiều, nên kết quả nghiên cứu của luận văn khơng tránh khỏi những thiếu sĩt và hạn chế nhất định. Rất mong nhận được sự đĩng gĩp ý kiến chân thành của Quý thầy cơ, Quý đồng nghiệp với mong muốn sẽ cĩ được những đánh giá xác thực hơn, đề ra được những định hướng và giải pháp giàu tính thực tiễn hơn, giúp triển khai được nghiệp vụ Banker’s acceptance cho hệ thống các NHTMVN, đĩng gĩp hiệu quả cho sự nghiệp CNH-HĐH đất nước. 8
  10. 9 Chương 1 TỔNG QUAN VỀ NGHIỆP VỤ TÀI TRỢ XUẤT NHẬP KHẨU VÀ NGHIỆP VỤ BANKER’S ACCEPTANCE 1.1 Tổng quan về nghiệp vụ tài trợ xuất nhập khẩu của các Ngân hàng thương mại. Với xu thế hội nhập vào nền kinh tế khu vực và thế giới, các ngân hàng thương mại trên thế giới cũng đã từng bước hồn thiện các nghiệp vụ kinh doanh của mình. Trong đĩ, nghiệp vụ tài trợ xuất nhập khẩu đang được các ngân hàng trên thế giới hết sức quan tâm và cũng chính vì thế mà cĩ nhiều hình thức tài trợ xuất nhập khẩu đang được nhiều ngân hàng áp dụng và cải tiến để theo kịp với thời đại mới. Luận văn này trình bày một số nghiệp vụ tài trợ xuất nhập khẩu phổ biến hiện đang được các ngân hàng thương mại trên thế giới áp dụng. 1.1.1 Nghiệp vụ tài trợ XK của ngân hàng thương mại. 1.1.1.1 Khái niệm. Nghiệp vụ tín dụng tài trợ xuất khẩu là một nghiệp vụ trong đĩ ngân hàng cấp cho nhà xuất khẩu một khoản tín dụng để thực hiện quá trình xuất khẩu hoặc đáp ứng nhu cầu vốn cho hoạt động sản xuất kinh doanh được tiến hành một cách liên tục. 1.1.1.2 Các loại hình tài trợ xuất khẩu. Hiện nay, các ngân hàng thương mại áp dụng các nghiệp vụ tài trợ xuất nhập khẩu sau: Tài trợ trước khi XK 9
  11. 10 Đây là hình thức Ngân hàng tài trợ vốn lưu động để doanh nghiệp thu mua, chế biến, sản xuất hàng xuất khẩu theo đúng L/C quy định, hợp đồng ngoại thương đã ký kết, hay đơn đặt hàng. Hình thức này được tiến hành trước khi giao hàng, thơng thường được áp dụng trong trường hợp Ngân hàng tài trợ vừa là Ngân hàng thơng báo cho L/C xuất, nhà xuất khẩu xuất trình bộ chứng từ và được thanh tốn tại ngân hàng. Để giám sát và kiểm sốt chặt chẽ tình hình sử dụng vốn vay đúng mục đích, thơng thường ngân hàng thực hiện tài trợ như sau: - Khi cho vay, Ngân hàng thường yêu cầu nhà xuất khẩu phải cĩ một số vốn nhất định cộng thêm với số tiền vay ngân hàng, để thu mua hàng hố, chế biến, sản xuất hàng xuất khẩu. Hàng hố sẽ được dùng làm tài sản đảm bảo và được nhập tại kho ngân hàng, hoặc nhập kho mà trước đĩ ngân hàng và nhà xuất khẩu thoả thuận và đồng ý, dưới sự giám sát của ngân hàng, muốn xuất hàng ra khỏi kho phải cĩ sự đồng ý của ngân hàng. Thơng thường ngân hàng chỉ tài trợ khoảng 70% giá trị lơ hàng xuất. - Sau khi giao hàng xong, nhà xuất khẩu lập bộ chứng từ phù hợp với những điều kiện quy định trong L/C nộp vào ngân hàng để xin thanh tốn tiền. Trên hối phiếu địi nợ thì ngân hàng sẽ là người hưởng lợi trực tiếp trên hối phiếu. Ngân hàng kiểm tra bộ chứng từ hợp lệ chuyển ra nước ngồi địi nợ ngân hàng mở L/C. Khi nhận được điện chuyển tiền từ phía ngân hàng mở L/C, ngân hàng thơng báo L/C ghi “Cĩ” trên tài khoản cho vay để thu nợ. Trường hợp giữa ngân hàng mở và ngân hàng thơng báo L/C là đại lý cĩ mở tài khoản tiền gửi cho nhau thì việc thực hiện thanh tốn bộ chứng từ để thu nợ được tiến hành nhanh chĩng thuận tiện dễ dàng nên ngân hàng cĩ thể tài trợ mức lãi suất ưu đãi thấp hơn mức lãi suất bình thường. - Khi ngân hàng tài trợ khơng phải là ngân hàng thơng báo cũng khơng phải là ngân hàng thanh tốn, rủi ro cĩ thể xảy ra nếu như sau khi được tài trợ, doanh nghiệp khơng xuất được hàng hoặc xuất được hàng nhưng lại gặp rủi ro trong giao nhận hàng 10
  12. 11 hay thanh tốn hoặc khách hàng khơng dùng số tiền trên vào mục đích xuất hàng như đã cam kết khi vay với Ngân hàng. Cho vay bộ chứng từ địi tiền trả theo L/C Từ lúc giao hàng, nộp bộ chứng từ vào Ngân hàng thơng báo L/C cho đến khi được ghi “CĨ” trên tài khoản phải trải qua một khoảng thời gian nhất định để xử lý và luân chuyển chứng từ, do vậy Nhà xuất khẩu cần tiền thì cĩ thể thương lượng bộ chứng từ để chiết khấu hoặc ứng trước tiền tại Ngân hàng đã chỉ định rõ trong L/C hoặc ở bất kỳ Ngân hàng nào. Hình thức tài trợ này được tiến hành sau khi giao hàng, được thể hiện qua các hình thức sau : Chiết khấu chứng từ hàng xuất khẩu - Khi chiết khấu, bộ chứng từ phải hồn hảo và xuất trình đúng thời gian quy định. Ngân hàng mở L/C phải cĩ uy tín trên thị trường quốc tế và cĩ quan hệ giao dịch thường xuyên với Ngân hàng chiết khấu. Số tiền chiết khấu phải nằm trong hạn mức tín dụng. - Sau khi tiếp nhận hồ sơ từ phía khách hàng, Ngân hàng kiểm tra bộ chứng từ một cách cẩn thận và hợp lý, bởi vì nếu bộ chứng từ khơng hợp lệ cĩ thể bị từ chối thanh tốn, Ngân hàng khĩ thu hồi nợ. Ngân hàng kiểm tra sự phù hợp trên bề mặt chứng từ so với các điều kiện điều khoản đã ghi trên L/C. Tuỳ trường hợp cụ thể, từng đối tượng khách hàng mà Ngân hàng xem xét quyết định tỷ lệ chiết khấu phù hợp, mức chiết khấu đang được áp dụng hiện nay là khoảng 90% trị giá L/C xuất. Cĩ hai hình thức chiết khấu: + Chiết khấu truy địi là hình thức chiết khấu mà Ngân hàng sau khi thanh tốn tiền cho nhà xuất khẩu cĩ quyền truy địi tiền đơn vị chiết khấu nếu bộ chứng từ khơng được thanh tốn. Đây là hình thức hiện nay được khá nhiều Ngân hàng sử dụng. 11
  13. 12 + Chiết khấu miễn truy địi là hình thức chiết khấu mà Ngân hàng sau khi thanh tốn tiền cho nhà xuất khẩu khơng cĩ quyền truy địi tiền người chiết khấu nếu bộ chứng từ khơng được thanh tốn. Ứng trước tiền thanh tốn tiền hàng xuất khẩu: Trường hợp bộ chứng từ chưa hội đủ điều kiện chiết khấu do cĩ những sai sĩt, Ngân hàng khơng đồng ý chiết khấu thì nhà xuất khẩu cĩ thể yêu cầu Ngân hàng ứng trước tiền hàng thơng thường tỷ lệ khoảng 50 -60% giá trị hàng xuất. Ngân hàng thực hiện thu nợ bằng cách gởi bộ chứng từ ra nước ngồi để địi nợ. Khi được thanh tốn từ Ngân hàng nước ngồi, sẽ khấu trừ trực tiếp vào khoản tiền vay cùng các chi phí cĩ liên quan. Chiết khấu hối phiếu Tín dụng chiết khấu thương phiếu là nghiệp vụ tín dụng ngắn hạn được thực hiện dưới hình thức khách hàng chuyển quyền sở hữu thương phiếu chưa đáo hạn cho Ngân hàng để nhận một số tiền bằng mệnh giá của thương phiếu trừ đi lãi chiết khấu và hoa hồng phí chiết khấu. Thực chất hình thức này là Ngân hàng tiến hành mua lại các hối phiếu thương mại đang trong thời kỳ chưa đến hạn thanh tốn. Thơng qua loại hình tín dụng này, Ngân hàng cung ứng 01 khoản vốn cho các nhà xuất khẩu để họ cĩ điều kiện tiếp tục quá trình tái sản xuất. Đây chính là khoản vốn mà nhà sản xuất cần bù đắp, vì trước đĩ họ đã cung ứng khoản tín dụng thương mại (bán chịu hàng hố) cho Nhà nhập khẩu. Nét đặc trưng nhất của nghiệp vụ chiết khấu thương phiếu là Ngân hàng sẽ khấu trừ tiền lãi ngay sau khi chiết khấu và chỉ chuyển cho khách hàng số tiền cịn lại. Các Ngân hàng sẽ xác định số lượng tín dụng phát ra (giá trị chiết khấu) căn cứ vào mệnh giá của hối phiếu được áp dụng làm đối tượng chiết khấu trừ đi lợi tức chiết khấu và lệ phí nhờ thu mà Ngân hàng chiết khấu hưởng. 12
  14. 13 Cơng thức xác định như sau : ⎛ LSCK ⎞ TMCK =⎜1 − *t⎟ − P ⎝ 360 ⎠ Trong đĩ : TCK : giá trị chiết khấu M : mệnh giá hối phiếu LSCK : lãi suất chiết khấu trong năm t : thời gian chiết khấu theo ngày P : lệ phí Trong các yếu tố trên, thì LSCK được quan tâm nhất. Lãi suất này phụ thuộc vào các yếu tố sau : + Khả năng truy hồn nhà xuất khẩu. + Khả năng thanh tốn của người nhập khẩu, Ngân hàng người nhập khẩu cũng như nước người nhập khẩu. + Thời hạn chờ thanh tốn. + Giá trị hối phiếu. Khi kết thúc thời hạn chiết khấu, Ngân hàng sẽ địi tiền ở người cĩ nhiệm vụ trả tiền hối phiếu. Thơng thường, trong nghiệp vụ chiết khấu các ngân hàng cĩ thể gặp rủi ro trong các trường hợp sau : + Người cĩ nghĩa vụ trả tiền hối phiếu từ chối việc trả tiền hoặc khơng cĩ khả năng thanh tốn kịp thời khi hối phiếu đến hạn. + Chiết khấu phải những hối phiếu khơng hợp lệ. Vì thế khi thực hiện nghiệp vụ chiết khấu, Ngân hàng phải xem xét một cách thận trọng để hạn chế rủi ro cĩ thể xảy ra. 13
  15. 14 1.1.2 Nghiệp vụ tài trợ NK của ngân hàng thương mại. 1.1.2.1. Khái niệm. Nghiệp vụ tài trợ nhập khẩu là hình thức ngân hàng tài trợ tín dụng cho nhà nhập khẩu hoặc đứng ra bảo lãnh cho nhà nhập khẩu để họ cĩ quyền sở hữu hàng hố nhập khẩu và bán chúng trước khi thanh tốn tiền lại cho ngân hàng. 1.1.2.2 Các loại hình tài trợ nhập khẩu. Cho vay thanh tốn hàng nhập Ngân hàng mở L/C tiếp nhận bộ chứng từ từ Ngân hàng thơng báo L/C, cĩ thời gian là 07 ngày để kiểm tra xử lý chứng từ đưa ra ý kiến thanh tốn hoặc từ chối thanh tốn. Trong nghiệp vụ này Ngân hàng thanh tốn dựa vào chứng từ chứ khơng dựa vào hàng hố, nên Ngân hàng mở L/C phải kiểm tra chứng từ cẩn thận, chứng từ phù hợp Ngân hàng sẽ thanh tốn tiền. Đối với nhà nhập khẩu, khi hàng vừa cập bến thì phải nộp tiền cho Ngân hàng, để thanh tốn tiền hàng cho Nhà xuất khẩu, thì mới nhận được bộ chứng từ để nhận hàng, sau đĩ đem hàng đi bán và thu hồi vốn. Trong nhiều trường hợp, nhà nhập khẩu cần cĩ khoản tài trợ từ Ngân hàng để thanh tốn cho nhà xuất khẩu. Ngân hàng sẽ tiến hành thẩm định tính tốn hiệu qủa của phương án kinh doanh, khả năng tài chính, khả năng trả nợ, tài sản đảm bảo để quyết định. Khi thẩm định phương án xin vay, Ngân hàng cần chú ý một số vấn đề như sau: + Khả năng thanh tốn: Ngân hàng phải xem xét cẩn thận tình hình tài chính khách hàng, về uy tín trong quan hệ giao dịch của khách hàng. Phương án kinh doanh lơ hàng: cĩ hợp đồng tiêu thụ, lơ hàng phải dễ tiêu thụ trên thị trường, giá cả ít biến động theo chiều hướng xấu vì khi lơ hàng bị giảm giá quá đột ngột, 14
  16. 15 khách hàng khơng nhận hàng, bán hàng thua lỗ thì Ngân hàng cĩ thể phải chịu rủi ro. + Mức tài trợ: Ngân hàng quyết định tỷ lệ tài trợ tuỳ theo từng đối tượng, phương án kinh doanh cụ thể, nhưng mức tài trợ phải nằm trong hạn mức tín dụng đã xét duyệt cho đơn vị và giới hạn dư nợ cho phép của Ngân hàng. + Để đảm bảo thu hồi nợ đúng hạn Ngân hàng cĩ nhiệm vụ giám sát tình hình nhập hàng, vận chuyển, bốc xếp, vấn đề kho bãi, tình hình tiêu thụ hàng hố, + Đảm bảo tín dụng: để hạn chế bớt rủi ro, thơng thường ngân hàng yêu cầu doanh nghiệp phải cĩ tài sản đảm bảo cho khoản nợ vay. Tuỳ từng đối tượng khách hàng, loại hàng hố, mà Ngân hàng cĩ thể áp dụng hình thức bảo đảm thích hợp như: tài sản thế chấp, cầm cố, hoặc bảo lãnh của bên thứ 3; hoặc phải cầm cố bằng chính lơ hàng nhập. Tuy nhiên trên thực tế đối với những doanh nghiệp hoạt động sản xuất kinh doanh ổn định, cĩ uy tín với Ngân hàng, thì khơng ký qũy mở L/C, khơng cần cĩ tài sản thế chấp vẫn được vay vốn của Ngân hàng, hàng hố nhận về đem thẳng đến kho của doanh nghiệp nhằm đáp ứng kịp thời nhu cầu sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Phát hành L/C trả chậm theo yêu cầu của nhà NK Các nhà nhập khẩu khi ký hợp đồng nhập khẩu hàng hố theo phương thức thanh tốn trả chậm, đều phải được một Ngân hàng cĩ uy tín trong nước đứng ra bảo lãnh bằng một thư tín dụng trả chậm. Thực chất là Ngân hàng tài trợ cho nhà nhập khẩu, để nhờ đĩ nhà nhập khẩu cĩ thể nhập cảng hàng hố từ nước ngồi. Theo thư tín dụng trả chậm, người xuất khẩu sẽ giao hàng cho người nhập khẩu với điều khoản thanh tốn trả chậm, cho phép người nhập khẩu thực hiện việc trả tiền hàng hố dịch vụ dần dần trong một khoảng thời gian xác định. Nếu người nhập khẩu khơng thực hiện việc thanh tốn, thì Ngân hàng phát hành L/C trả chậm phải đứng ra thực hiện việc trả tiền cho người xuất khẩu nước ngồi. 15
  17. 16 1.1.3 Các hình thức tài trợ XNK khác của ngân hàng. Ngồi những hình thức tài trợ XK-NK nêu trên, hiện nay cĩ rất nhiều các hình thức tài trợ khác đang được các ngân hàng trên thế giới áp dụng như: tài trợ cho nhà cung cấp (supplier finance), tài trợ nhà phân phối (distributor finance), Trong phạm vi nghiên cứu của khố luận này, tác giả xin nêu thêm 3 hình thức tài trợ xuất nhập khẩu được khá nhiều ngân hàng trên thế giới áp dụng là factoring (tín dụng bao thanh tốn), forfeiting và banker’s acceptance. 1.1.3.1 Factoring (Tín dụng bao thanh tốn) Đây là hình thức tài trợ đặc biệt dành cho nhà xuất khẩu, Ngân hàng hay các tổ chức tài chính sẽ mua lại các chứng từ thanh tốn, các khoản nợ chưa đến hạn thanh tốn để trở thành chủ nợ trực tiếp đứng ra địi nợ nhà nhập khẩu ở nước ngồi. Bao thanh tốn là việc mua bán các khoản CĨ phải địi chưa tới hạn thanh tốn phát sinh từ hoạt động cung ứng hàng hố và dịch vụ nhưng khơng được phép truy hồn những chủ cũ của các khoản CĨ này. Thơng thường, người ta gọi người bán khoản CĨ phải địi này là người nhượng và người mua là người bao thanh tốn. Trong hoạt động bao tồn bộ thanh tốn, người nhập khẩu đề nghị Ngân hàng phục vụ ơng ta ký phát một hối phiếu tự nhận nợ (promissory notes) và chuyển hối phiếu cho nhà xuất khẩu. Hoặc cũng cĩ thể lựa chọn phương thức bảo lãnh hối phiếu do nhà xuất khẩu ký phát địi nợ nhà nhập khẩu và được nhà nhập khẩu ký chấp nhận. Trên cơ sở hợp đồng bao tồn bộ thanh tốn giữa nhà xuất khẩu và người bao các khoản CĨ phải địi, người xuất khẩu sẽ chuyển giao hối phiếu cho người mua khoản cĩ phải địi này. Hợp đồng bao thanh tốn cĩ thể cĩ một ý nghĩa đặc biệt, nĩ là một cơ sở pháp lý được phép áp dụng cho khoản cĩ phải địi đã được nhượng bán, chỉ như vậy mới cĩ thể giải quyết được những vướng mắc về luật nước ngồi và những tranh chấp 16
  18. 17 cĩ thể phát sinh theo luật quốc gia. Hối phiếu tự nhận nợ phù hợp một cách đặc biệt đối với hình thức bao tồn bộ thanh tốn. Tuỳ theo tính chất hồn hảo của chứng từ, tình hình tài chính và khả năng thanh tốn của người mắc nợ mà Ngân hàng quyết định tỷ lệ mua nợ cao hay thấp đối với nhà xuất khẩu. Cĩ hai loại: + Factoring tương đối: là ngân hàng sẽ thanh tốn tiền cho nhà xuất khẩu, nhưng với thoả thuận là nhà xuất khẩu vẫn chịu trách nhiệm rủi ro nếu nhà nhập khẩu khơng trả tiền. + Factoring tuyệt đối: Ngân hàng gánh chịu mọi rủi ro nếu như nhà nhập khẩu khơng trả tiền. Tín dụng Bao thanh tĩan giúp nhà xuất khẩu cĩ vốn ngay để tiếp tục hoạt động kinh doanh của mình dù bán thu tiền ngay hay bán chịu, đồng thời giúp nhà xuất khẩu khơng phải bận tâm vào việc quản lý thanh tốn phức tạp, kéo dài thời gian. Vì vậy, nhà xuất khẩu phải trả một khoản phí khá cao khi được bao thanh tốn. 1.1.3.2 Forfeiting. Forfeiting là hoạt động mua lại các khoản nợ sẽ đến hạn thanh tốn vào một ngày tương lai, hình thành từ việc giao hàng hố hay cung cứng dịch vụ mà phần lớn là các giao dịch xuất nhập khẩu mà khơng truy địi người bán nêu người chủ nợ khơng thanh tốn khi đến hạn. Cĩ thể hiểu đơn giản rằng, forfeiting giống như một hình thức mua hối phiếu trả chậm miễn truy địi. Đây là nghiệp vụ bao thanh tốn cho những khoản phải thu cụ thể, riêng lẻ trong tồn bộ quá trình xuất nhập khẩu dài hạn cho từng đối tượng cụ thể. 1.1.3.3 Banker’s Acceptance. Khi bán chịu hàng hố cho người nhập khẩu, để hạn chế rủi ro cĩ thể phát sinh khi đến hạn thanh tốn, thơng thường người xuất khẩu địi hỏi người nhập khẩu phải cĩ một Ngân hàng uy tín đứng ra chấp nhận hối phiếu thì người hưởng lợi hối phiếu sẽ 17
  19. 18 yên tâm hồn tồn bởi vì khi hối phiếu đến hạn, Ngân hàng chấp nhận hối phiếu sẽ thực hiện việc trả tiền. Việc chấp nhận hối phiếu như nĩi ở trên, thực chất là Ngân hàng đã đứng ra tài trợ cho người nhập khẩu, nhờ đĩ họ cĩ thể tiến hành nhập khẩu hàng hố một cách thuận lợi. Bằng việc chấp nhận hối phiếu, ngân hàng cam kết chi trả vơ điều kiện một số tiền nhất định vào một ngày nhất định. Do đĩ, các hối phiếu cĩ chữ ký chấp nhận của Ngân hàng trở thành một cơng cụ cĩ thể giao dịch trên thị trường, được lưu thơng rộng rãi khơng những ở trong nước, mà cịn trong phạm vi quốc tế, vì việc trả tiền cho hối phiếu khi đến hạn là tương đối chắc chắn. Chỉ những khách hàng nào cĩ uy tín, hoạt động sản xuất kinh doanh ổn định, cĩ lãi thì Ngân hàng mới đồng ý chấp nhận hối phiếu cho họ. Đối với hối phiếu đã được Ngân hàng chấp nhận mà khi đến hạn thanh tốn, người hưởng lợi xuất trình hối phiếu để yêu cầu thanh tốn thì Ngân hàng sẽ trích tiền trên tài khoản của người nhập khẩu để thanh tốn, nếu tài khoản của người nhập khẩu khơng đủ hoặc khơng cĩ số dư, thì Ngân hàng sẽ cho người nhập khẩu vay bắt buộc để thanh tốn. 1.1.4 Vai trị của các hình thức tín dụng tài trợ xuất khẩu - nhập khẩu. Nghiệp vụ tín dụng tài trợ xuất nhập của ngân hàng khi tiến hành thực hiện sẽ mang lại những lợi ích khơng chỉ cho ngân hàng tài trợ, đơn vị được tài trợ mà cịn cho cả nền kinh tế. 1.1.4.1 Đối với ngân hàng. Tín dụng tài trợ xuất nhập khẩu của Ngân hàng thương mại là hình thức tài trợ thương mại, kỳ hạn gắn liền với thời gian thực hiện thương vụ, đối tượng tài trợ là những doanh nghiệp xuất nhập khẩu trực tiếp hoặc uỷ thác. Giá trị tài trợ thường ở mức vừa và lớn. Tài trợ của Ngân hàng trong lĩnh vực xuất nhập khẩu là hình thức cho 18
  20. 19 vay mang lại hiệu quả cao, an tồn, đảm bảo sử dụng vốn đúng mục đích và thời gian thu hồi vốn nhanh bởi vì: + Thời gian tài trợ thường ngắn hạn do gắn liền với thời gian thực hiện thương vụ. Thời gian thực hiện thương vụ đối với người xuất khẩu là thời gian kể từ lúc gom hàng, xuất đi cho đến lúc nhận được tiền thanh tốn của người mua. Đối với người nhập khẩu thời gian này kể từ lúc nhận hàng tại cảng cho đến khi bán hết hàng và thu tiền về. Kỳ hạn tài trợ ngắn phù hợp với kỳ hạn huy động vốn của các Ngân hàng thương mại, thường là dưới 01 năm. Điều này giúp Ngân hàng giảm được rủi ro về thanh khoản. + Tài trợ xuất nhập khẩu đảm bảo sử dụng vốn đúng mục đích. Đồng vốn tài trợ gắn liền với thương vụ. Trong nhiều trường hợp, vốn tài trợ được thanh tĩan thẳng cho bên thứ ba, mà khơng qua bên xin tài trợ như thanh tốn tiền hàng nhập khẩu, thanh tốn tiền nguyên vật liệu cho các đại lý gom hàng cho người xuất khẩu, Rõ ràng việc làm này tránh được tình trạng người xin tài trợ sử dụng vốn sai mục đích, hạn chế được rủi ro tín dụng. + Tài trợ xuất nhập khẩu nâng cao tính an tồn cho Ngân hàng thơng qua việc quản lý thu các nguồn thanh tốn. Đối với người xuất khẩu khi Ngân hàng chuyển bộ chứng từ giao hàng để địi tiền người nhập khẩu nước ngồi đã được chỉ định việc thanh tốn tiền hàng phải thơng qua tài khoản của người xuất khẩu mở tại Ngân hàng. Đối với người nhập khẩu, trong trường hợp cĩ tài trợ, Ngân hàng sẽ buộc người nhập khẩu tập trung tiền bán hàng vào tài khoản, mở tại Ngân hàng. Do vậy, nguồn thu để trả các khoản tài trợ được Ngân hàng quản lý hết sức chặt chẽ, tránh được tình trạng xoay vốn của doanh nghiệp trong thời gian vốn tạm thời nhàn rỗi, dễ xảy ra rủi ro. Hiệu quả của Ngân hàng trong tài trợ xuất nhập khẩu thể hiện qua lãi suất. Cĩ nhiều loại lãi suất trong quá trình tài trợ: lãi suất cho vay thanh tốn, lãi suất chiết khấu chứng từ, lãi suất cho vay bắt buộc (bằng mức lãi suất cho vay quá hạn), Tiền lãi thu cao vì thơng thường giá trị tài trợ ở mức vừa và lớn. Ngồi ra, thơng qua tài trợ xuất 19
  21. 20 nhập khẩu, Ngân hàng được hưởng các lợi ích khác như: phí thực hiện bộ chứng từ nhập khẩu – xuất khẩu, chiết khấu, mua bán ngoại tệ, tăng nguồn cung ứng ngoại tệ, ngân hàng tăng cường, mở rộng được mối quan hệ với các doanh nghiệp và Ngân hàng nước ngồi, nâng cao uy tín Ngân hàng trên trường quốc tế, 1.1.4.2. Đối với doanh nghiệp. Tài trợ xuất nhập khẩu của Ngân hàng giúp doanh nghiệp thực hiện được những thương vụ lớn: cĩ những thương vụ trong ngoại thương địi hỏi nguồn vốn rất lớn để thanh tốn tiền hàng. Do đặc điểm của vận chuyển hàng hải, các mặt hàng thiết yếu như phân bĩn, sắt thép, gạo, bột mì, thường hai bên mua bán với số lượng nguyên tàu hàng (từ 10.000 – 20.000 tấn) nhằm tiết kiệm chi phí vận chuyển, thuận lợi trong cơng tác giao nhận, nên giá trị lơ hàng cũng rất lớn. Trong trường hợp này, vốn lưu động của doanh nghiệp khơng đủ để chuẩn bị hàng xuất hoặc thanh tốn tiền hàng. Tài trợ Ngân hàng cho hoạt động xuất nhập khẩu là giải pháp giúp doanh nghiệp thực hiện những hợp đồng loại này. Trong quá trình đàm phán, thương lượng, ký kết hợp đồng ngoại thương, nếu doanh nghiệp trước đĩ đã thơng qua Ngân hàng về việc tài trợ và thanh tốn quốc tế, cĩ nghĩa là doanh nghiệp đã xác định đơn vị phục vụ mình, thì sẽ tạo được lợi thế trong quá trình này. Vì, như đã rõ, hợp đồng ngoại thương được thực hiện thơng qua Ngân hàng phục vụ người mua và người bán, đã thoả thuận trước với Ngân hàng nghĩa là doanh nghiệp đã xác định được năng lực thực hiện hợp đồng. Điều này cĩ ý nghĩa quan trọng trong tiến trình thương lượng và đàm phán. Tài trợ xuất nhập khẩu làm tăng hiệu qủa của doanh nghiệp trong quá trình thực hiện hợp đồng: thơng qua tài trợ của Ngân hàng, doanh nghiệp nhận được vốn để thực hiện thương vụ. Đối với doanh nghiệp xuất khẩu, vốn tài trợ giúp doanh nghiệp thu mua hàng đúng thời vụ, gia cơng chế biến và giao hàng đúng thời điểm. Đối với doanh nghiệp nhập khẩu, vốn tài trợ của Ngân hàng giúp doanh nghiệp mua được những lơ 20
  22. 21 hàng lớn, được chiết khấu ưu đãi về giá cả. Cả hai trường hợp trên đều giúp doanh nghiệp đạt hiệu qủa cao khi thực hiện thương vụ. Tài trợ của Ngân hàng giúp doanh nghiệp nâng cao uy tín trên thị trường quốc tế: thơng qua tài trợ Ngân hàng, doanh nghiệp thực hiện được những thương vụ lớn trơi trảy, quan hệ được với khách hàng tầm cỡ thế giới, từ đĩ nâng cao uy tín của doanh nghiệp trên thị trường thế giới. 1.1.4.3 Đối với nền kinh tế. Tài trợ xuất nhập khẩu của Ngân hàng thương mại tạo điều kiện cho hàng hố xuất nhập khẩu lưu thơng dễ dàng: thơng qua tài trợ của Ngân hàng, hàng hố xuất nhập theo yêu cầu của thị trường được thực hiện thường xuyên, liên tục gĩp phần tăng tính năng động của nền kinh tế, ổn định thị trường. Tài trợ xuất nhập khẩu của Ngân hàng tạo điều kiện cho doanh nghiệp phát triển, tăng hiệu qủa sản xuất kinh doanh, làm động cơ thúc đẩy nền kinh tế phát triển: thơng qua tài trợ xuất nhập khẩu của Ngân hàng, doanh nghiệp cĩ điều kiện thay đổi dây chuyền cơng nghệ, máy mĩc thiết bị nhằm tăng năng xuất lao động, hạ giá thành sản phẩm. Sự phát triển của doanh nghiệp nĩi riêng sẽ tác động đến nền kinh tế nĩi chung. 1.2 Nghiệp vụ Banker’s acceptance (B.A). 1.2.1 Khái niệm A Banker’s acceptance is a time draft drawn on a bank. By accepting the draft, the bank makes an unconditional promise to pay the holder of the draft a stated amount on a specific day. The draft may, thus, become a negotiable instrument that may be freely trades. BA là một hối phiếu kỳ hạn ký phát do Ngân hàng. Bằng việc chấp nhận hối phiếu, ngân hàng cam kết chi trả vơ điều kiện một số tiền nhất định cho người thụ hưởng vào một ngày nhất định. Do đĩ, hối phiếu này trở thành một cơng cụ cĩ thể giao dịch trên thị trường. 21
  23. 22 1.2.2 Đặc tính của B.A. B.A cĩ những đặc điểm sau: Chất lượng tín dụng Chất lượng tín dụng của B.A phụ thuộc vào phương thức mà Ngân hàng yêu cầu khi thực hiện ký phát chấp thuận hối phiếu và các điều khoản của B.A. Đối với Ngân hàng ký phát, chất lượng tín dụng phụ thuộc vào khách hàng mà Ngân hàng thực hiện mở L/C. Chất lượng tín dụng của một B.A khác với một khoản cho vay trực tiếp dựa trên điều kiện và điều khoản của hai phương thức này. Khi Ngân hàng mua một B.A trên thị trường, chất lượng tín dụng phụ thuộc vào Ngân hàng ký phát B.A. Chất lượng tín dụng của một B.A cũng được đánh giá dựa trên việc lưu thơng của B.A trên thị trường thứ cấp. Tính thị trường B.A là một cơng cụ đầu tư ngắn hạn, cĩ thể mua bán bởi các chính thể đầu tư là Ngân hàng, nhà mơi giới và các tổ chức đầu tư. Nhiều tổ chức đầu tư thực hiện mua và bán B.A trên thị trường như là một cơng cụ đầu tư tài chính trong danh mục đầu tư của họ. Tính thanh khoản B.A thường cĩ thời hạn tối đa là 6 tháng. Ngân hàng cĩ thể mua, bán, chiết khấu B.A cho tổ chức khác như là một tài sản tiền tệ ngắn hạn với mức độ rủi ro thấp. Nếu một Ngân hàng muốn thu hồi vốn thì cĩ thể bán B.A ra thị trường. 1.2.3 Quy trình thanh tốn B.A Quy trình thanh tốn của nghiệp vụ B.A như sau: 22
  24. 23 1. HĐ mua hàng Nhà NK Nhà XK 5. Giao hàng 2. Mở L/C 10. Ký giấy 4. Thơng 6. nhận nợ 11. báo L/C Chuyển bộ 14. Thanh Giao chứng từ tốn chứng từ 9. T/tốn và Hối nguyên giá cho nhà XK phiếu địi B/A 3. L/C tiền 8. Thanh tốn B/A NH nhà NH nhà NK 7. Chuyển bctừ và Hối XK phiếu địi tiền 12. Tái chiết khấu 1 - 7 : Trước khi tạo 16. Chuyển tiền t.tốn lập B/A Các nhà đầu 8 -13 : Khi B/A được tạo lập 13. Thanh tốn B/A tư trên thị 14-16 : Khi B/A đáo trường hạn 15. Xuất trình BA Bước 1: Nhà xuất khẩu và nhà nhập khẩu liên hệ đàm phán ký kết hợp đồng mua bán hàng hố với điều kiện là người bán đồng ý cấp khoản tín dụng thương mại cho người mua. Bước 2: Nhà nhập khẩu đến Ngân hàng để đề nghị mở L/C cho lơ hàng nhập khẩu. Bước 3: Nếu đồng ý, Ngân hàng đại diện nhà nhập khẩu sẽ mở L/C và thơng báo đến Ngân hàng đại diện nhà xuất khẩu. Bước 4: Ngân hàng đại diện nhà xuất khẩu thơng báo L/C đến nhà xuất khẩu. Bước 5: Sau khi L/C đã được mở, Nhà xuất khẩu tiến hàng giao hàng hố cho nhà nhập khẩu. 23
  25. 24 Bước 6: Sau khi giao hàng, nhà xuất khẩu lập bộ chứng từ, hối phiếu gởi đến Ngân hàng đại diện để thu tiền hàng từ nhà nhập khẩu. Bước 7: Sau khi nhận bộ chứng từ hàng xuất từ nhà xuất khẩu, Ngân hàng nhà xuất khẩu Ngân hàng sẽ tiến hành kiểm tra bộ chứng từ, sửa chữa sai sĩt (nếu cĩ) và gởi đến Ngân hàng đại diện nhà nhập khẩu để địi tiền. Bước 8: Sau khi nhận bộ chứng từ hàng xuất từ Ngân hàng đại diện nhà xuất khẩu, Ngân hàng đại diện nhà nhập khẩu sẽ tiến hành kiểm tra bộ chứng từ, nếu bộ chứng từ đúng và phù hợp theo những điều kiện và điều khoản của L/C, lúc này Ngân hàng nhà nhập khẩu sẽ chấp nhận thanh tốn hối phiếu và từ “chấp nhận” sẽ được đĩng trên hối phiếu, hay Banker’s acceptance được tạo thành. Lúc này, do nhu cầu vốn trong kinh doanh nên nhà xuất khẩu đề nghị Ngân hàng nhà nhập khẩu tài trợ thương mại hay chiết khấu bộ chứng từ lơ hàng này cho nhà xuất khẩu. Nếu Ngân hàng muốn đưa B.A vào danh mục đầu tư của mình thì sẽ chiết khấu bộ chứng từ, trong trường hợp này thì khoản chiết khấu này được xem như là một khoản cho vay của Ngân hàng cho nhà nhập khẩu và sẽ được nhà nhập khẩu thanh tốn khi đáo hạn. Tuy nhiên, Ngân hàng đại diện nhà nhập khẩu thường lựa chọn hình thức tái chiết khấu B.A trên thị trường thứ cấp thơng qua hình thức bán trực tiếp hoặc qua mơi giới. Bước 9: Sau khi nhận được tiền từ Ngân hàng nhà nhập khẩu, Ngân hàng đại diện nhà xuất khẩu sẽ chuyển tiền thanh tốn cho nhà xuất khẩu Bước 10: Nhà nhập khẩu sẽ ký giấy nhận nợ về việc đã nhận nợ để thanh tốn bộ chứng từ cho nhà xuất khẩu. Bước 11: Ngân hàng nhà nhập khẩu giao bộ chứng từ cho Nhà nhập khẩu để nhận hàng 24
  26. 25 Bước 12: Ngân hàng đại diện nhà nhập khẩu tái chiết khấu B.A trên thị trường thứ cấp thơng qua hình thức bán trực tiếp hoặc qua mơi giới Bước 13: Ngân hàng nhà nhập khẩu nhận được tiền từ thị trường thứ cấp Bước 14: Khi đến hạn của hối phiếu thì nhà nhập khẩu tiến hành thanh tốn tiền cho Ngân hàng nhà nhập khẩu Bước 15: Nhà đầu tư xuất trình B.A đáo hạn để địi Ngân hàng nhà nhập khẩu thanh tốn tiền Bước 16: Ngân hàng nhà nhập khẩu chuyển tiền thanh tốn cho nhà đầu tư 1.2.4 Định giá trong nghiệp vụ B.A Khi thực hiện bất kỳ một nghiệp vụ nào đĩ thì giá cả của nghiệp vụ đĩ là một trong những vấn đề mà chúng ta cần quan tâm. Cơng thức tính B.A như sau ⎛ LSCK ⎞ P= FV ⎜1 − *t ⎟ ⎝ 365 ⎠ Trong đĩ: P: số tiền thu được sau khi chiết khấu FV: mệnh giá B.A LSCK: lãi suất chiết khấu trong năm T: số ngày cịn lại tính đến ngày đáo hạn Ví dụ: Một B.A cĩ mệnh giá 1 triệu USD được mua bởi Ngân hàng ABC, thời hạn đáo hạn là 90 ngày, được ngân hàng chấp nhận đầu tư với lãi suất chiết khấu là 6%/năm, số tiền Ngân hàng ABC phải bỏ ra, được tính như sau: 25
  27. 26 ⎛ 6% ⎞ P= USD1.000.000⎜ 1− *90⎟ ⎝ 365 ⎠ = USD 1.000.000 ( 1- 0.0147945) = USD 985.205,50 Sau khi Ngân hàng chiết khấu (lần đầu), B.A cĩ thể được giao dịch mua bán lại trên thị trường thứ cấp. Giá của B.A theo hợp đồng mua lại dựa trên sự thỏa thuận giữa bên bán mà bên mua, theo điều kiện sau: + Giá bán khơng thể lớn hơn giá gốc (giá ngân hàng đã mua đầu tiên). + Giá bán phải được quy định là bội số của 1.000 USD (tuỳ theo quy định của từng nước, ở Mỹ thì áp dụng là bội số của 1.000 USD). Đến ngày đáo hạn của hợp đồng mua lại, Ngân hàng phải mua lại B.A từ người mua tại một mức giá mua lại, cơng thức tính như sau: ⎛ LS ⎞ RP= SP ⎜1 + * t ⎟ ⎝ 365 ⎠ Trong đó : SP : giá bán B.A LS : lãi suất thỏa thuận t : số ngày cam kết mua lại. Ví dụ: Một B.A cĩ mệnh giá 1 triệu USD thời hạn là 90 ngày, được ngân hàng ABC chấp nhận đầu tư với lãi suất chiết khấu là 6%/năm. Sau đĩ, Ngân hàng ABC bán B.A cho ngân hàng XZY theo một hợp đồng 7 ngày với lãi suất là 5%/năm. Sau 7 ngày, Ngân hàng ABC sẽ mua lại B.A với mức giá như sau: 26
  28. 27 ⎛ 5% ⎞ RP = USD 985 .000⎜ 1 + * 7 ⎟ ⎝ 365 ⎠ = USD 985.000 [ 1 +0.000958904] = USD 985.944,52 USD 1.2.5 Rủi ro trong nghiệp vụ B.A Bất kỳ nghiệp vụ nào cũng cĩ rủi ro của nĩ, B.A cũng thế, nĩ cũng cĩ những rủi ro khi chúng ta áp dụng. Rủi ro trong nghiệp vụ này cĩ thể nhận thấy các loại rủi ro sau: 1.2.5.1 Rủi ro trong giao dịch Rủi ro trong giao dịch là rủi ro hiện tại hay rủi ro tương lai trong việc tiếm kiếm lợi nhuận và thu hồi vốn phát sinh từ sự gian lận, lỗi, và khả năng thất bại trong việc vận chuyển hàng hố hoặc dịch vụ, trong việc duy trì lợi thế cạnh tranh, và trong việc quản trị thơng tin. Rủi ro cĩ thể hiện hữu cả trong những nỗ lực để đạt được những lợi thế về chiến lượt, và kể cả những thất bại trong việc theo đuổi những thay đổi trong thị trường dịch vụ tài chính. Rõ ràng, rủi ro trong giao dịch luơn tồn tại trong mọi sản phẩm và dịch vụ đã cung cấp. Rủi ro trong giao dịch cĩ thể xảy ra trong việc phát triển và vận chuyển sản phẩm, sự phức tạp của sản phẩm và dịch vụ, và mơi trường kiểm sốt nội bộ. Các ngân hàng nên hướng dẫn cụ thể cho các khách hàng đang tìm kiếm tài trợ B.A để đảm bảo rằng khách hàng đĩ hiểu rõ các chứng từ hỗ trợ và thời gian yêu cầu xử lý liên quan đến loại hình tài trợ này. Các chứng từ cơ bản đối với một nghiệp vụ B.A bao gồm: - Hợp đồng tín dụng B.A, trong đĩ người vay cam kết hồn trả cho ngân hàng khi B.A đến hạn. 27
  29. 28 - Thư hoặc bản kê mục đích của người vay diễn giải giao dịch thương mại sẽ được tài trợ; xác nhận rằng hiện tại khơng cĩ bất kỳ hình thức tài trợ nào khác tại ngân hàng; và ghi rõ rằng giao dịch này sẽ khơng được tái tài trợ. - Hối phiếu. 1.2.5.2 Rủi ro trong thực hiện Rủi ro trong thực hiện là rủi ro hiện tại hay rủi ro tương lai trong việc tiếm kiếm lợi nhuận và thu hồi vốn phát sinh từ việc vi phạm, hoặc khơng tuân thủ theo luật pháp, các quy định, các thơng lệ, các thủ tục và chính sách nội bộ, hoặc các tiêu chuẩn về sắc tộc. Rủi ro trong thực hiện cũng cĩ thể phát sinh tại những nơi mà luật pháp hoặc các điều lệ để kiểm sốt các sản phẩm ngân hàng hoặc các hoạt động của các khách hàng của ngân hàng vẫn cịn mơ hồ hoặc chưa được kiểm nghiệm. Rủi ro này sẽ đặt ra các án phạt, phạt tiền dân sự, thanh tốn thiệt hại, và phạt huỷ hợp đồng. Rủi ro trong thực hiện cĩ thể dẫn đến việc danh tiếng bị tổn hại, giá trị kinh doanh bị giảm sút, cơ hội kinh doanh bị hạn chế, tiềm năng mở rộng bị giảm sút, và thiếu đi tính thực thi hợp đồng. Rủi ro chính trong thực hiện khi đề cập đến tài trợ B.A liên quan đến việc lập ra những B.A khơng đúng tiêu chuẩn nhưng lại xem chúng như là chúng đủ điều kiện để chiết khấu. Nếu ngân hàng đã lập ra B.A trên cơ sở thơng tin chính xác trong bản kê khai mục đích do người đi vay cung cấp, và chỉ phát hiện sau này rằng nĩ đã phạm sai lầm trong việc chấp thuận cho giao dịch đủ điều kiện thực hiện, thì khi đĩ ngân hàng sẽ khơng thể thu hồi tiền đền bù từ phía khách hàng để bù đắp nguồn vốn đã tài trợ. Tuân thủ theo hạn mức cho vay hợp pháp phải được xem xét. Khi một ngân hàng tiến hành chiết khấu hoặc thu giữ những hối phiếu chấp thuận B.A do nĩ phát hành, ngoại trừ trường hợp các B.A được mua bán trên thị trường, các B.A này sẽ được chuyển đổi thành khoản vay và được tính vào trong hạn mức cho vay hợp lý. 28
  30. 29 1.2.5.3 Rủi Ro Tín dụng Rủi ro tín dụng là rủi ro hiện tại hay rủi ro tương lai trong việc tiếm kiếm lợi nhuận và thu hồi vốn phát sinh do người giao ước khơng thể đáp ứng được những điều khoản của hợp đồng đối với ngân hàng hoặc thất bại trong việc thực hiện hợp đồng như đã thoả thuận. Rủi ro tín dụng cĩ thể được tìm thấy trong mọi hoạt động nơi mà sự thành cơng phụ thuộc vào đối tác, người phát hành, hoặc người vay. Nĩ phát sinh tại mọi thời điểm mà vốn ngân hàng được mở rộng, lưu chuyển, đầu tư, hoặc được khai thác thơng qua các hợp đồng/giao kèo ngầm hoặc văn bản, bất kể nĩ cĩ phản ánh trong hoặc ngồi bản cân đối kế tốn. B.A chứa đựng rủi ro tín dụng khơng chỉ cho ngân hàng chấp thuận mà cịn cho cả nhà xuất khẩu; cho ngân hàng mua B.A của ngân hàng khác; và cho những nhà đầu tư khác (như là quỹ thị trường tiền tệ song phương, bộ phận uỷ khác, chính quyền nhà nước và địa phương, các cơng ty bảo hiểm, quỹ trợ cấp, các tổng cơng ty, và các ngân hàng thuơng mại). Rủi ro tín dụng chính đối với hình thức B.A là nhà nhập khẩu sẽ khơng cĩ khả năng thanh tốn vào ngày đến hạn của B.A và ngân hàng chấp thuận sẽ gánh chịu trách nhiệm thanh tốn khoản tiền. Thêm vào đĩ, theo hình thức B.A thì trách nhiệm pháp lý trong việc hồn trả của người ký phát hối phiếu (nhà xuất khẩu) khơng chắc chắn. Nĩi cách khác, nhà xuất khẩu (người ký phát hối phiếu) sẽ khơng cĩ trách nhiệm rõ ràng nếu nhà nhập khẩu khơng trả tiền. B.A cũng là một nghĩa vụ bắt buộc của bất kỳ tổ chức nào đã ký chuyển nhượng nĩ. 1.2.5.4 Rủi Ro Thanh Khoản Rủi ro thanh khoản là rủi ro hiện tại hay rủi ro tương lai trong việc tiếm kiếm lợi nhuận và thu hồi vốn phát sinh do việc ngân hàng khơng thực hiện nghĩa vụ thanh tốn khi B.A đến hạn mà khơng gánh chịu những thiệt hại khơng thể chấp nhận được. Rủi ro thanh khoản bao gồm việc thất bại trong việc kiểm sốt những sút giảm hay những 29
  31. 30 thay đổi bất ngờ về nguồn vốn. Rủi ro thanh khoản cũng cĩ thể phát sinh do khơng nhận thấy những thay đổi các điều kiện thị trường cĩ thể làm ảnh hưởng đến khả năng thanh tốn tài sản một cách nhanh chĩng và hạn chế tối đa tổn thất. Do thời hạn của hầu hết B.A là ngắn hạn, nên nhìn chung thị trường xem B.A là an tồn và dễ luân chuyển Thực tế là “tên tuổi” của các ngân hàng thực hiện tài trợ B.A cũng phần nào hạn chế được rủi ro thanh khoản. Rủi ro thanh khoản cao nếu ngân hàng chấp thuận được xếp hạng rủi ro tín dụng thấp, hay khơng phải là những tổ chức nổi danh. 1.2.5.5 Rủi ro chuyển đổi ngoại tệ Rủi ro chuyển đổi ngoại tệ là rủi ro hiện tại hay rủi ro tương lai trong việc tiếm kiếm lợi nhuận và thu hồi vốn phát sinh do việc chuyển đổi báo cáo tài chính của ngân hàng từ một đơn vị tiền tệ này sang đơn vị tiền tệ khác. Nĩ tham chiếu đến sự thay đổi trong giá trị kế tốn đối với tài khoản vốn của ngân hàng phát sinh từ những thay đổi do tỷ giá hối đối được sử dụng trong chuyển đổi trị giá chiết khấu và dịng thu nhập bằng ngoại tệ đối với đồng nội tệ. Biến động thị trường (market-making) và vị thế (position-taking) ngoại tệ đối với nội tệ phải được nắm bắt dưới rủi ro về giá. B.A được tạo ra dưới nhiều đơn vị tiền tệ nên chịu tác động của việc thay đổi tỷ giá 1.2.5.6 Rủi ro thanh danh Rủi ro thanh danh là tác động/ảnh hưởng hiện tại hay tương lai trong việc tiếm kiếm lợi nhuận và thu hồi vốn phát sinh do dư luận xấu. Điều này làm ảnh hưởng đến khả năng của tổ chức trong việc thiết lập các mối quan hệ mới, dịch vụ mới hoặc tiếp tục duy trì những mối quan hệ hiện tại. Rủi ro này cĩ thể đẩy tổ chức đến sự tranh chấp, thiệt hại về tài chính, hoặc bị mất khách hàng. Rủi ro thanh danh hiện hữu trong mọi tổ chức và nĩ bao gồm trách nhiệm thể hiện sự hết cẩn trọng trong giao dịch với khách hàng và với cộng đồng. 30
  32. 31 Trong hoạt động B.A, một ngân hàng cho vay danh tiếng tốt của nĩ đối với một giao dịch. Do vậy, khi một khách hàng yêu cầu giao dịch B.A thì quan trọng là khách hàng đĩ cĩ được danh tiếng. Về phía các ngân hàng, B.A, nĩi chung, chỉ được phát hành bởi những ngân hàng cĩ danh tiếng với tình hình tín dụng tốt, do vậy làm cho hình thức tài trợ này trở nên an tồn. 1.2.6 Lợi ích của nghiệp vụ B.A Đây là một nghiệp vụ tài trợ mang lại nhiều lợi ích cho nhà kinh doanh XNK. Những lợi ích cụ thể mà nghiệp vụ này mang lại như sau: 1.2.6.1 Lợi ích đối với nhà XK Gia tăng tốc độ luân chuyển tiền mặt và gia tăng khả năng thanh tốn Trong hoạt động kinh doanh thương mại nhất là hoạt động kinh doanh XNK thì việc phát sinh các khoản phải thu là thường xuyên và liên tục. Chính các khoản phải thu này làm chậm đi vịng quay vốn và ảnh hưởng rất nhiều đến quá trình tái sản xuất kinh doanh, khả năng thanh tốn nợ của doanh nghiệp. Việc giảm thiểu được các khoản phải thu sẽ dẫn đến việc gia tăng vốn bằng tiền, điều này đồng nghĩa với việc tăng nhanh vịng vốn lưu động của đơn vị và tăng cường khả năng thanh tốn các khoản nợ của doanh nghiệp. Đối với một số ngành nghề hoạt động trong một số mùa vụ, trong thời gian sản xuất, đơn vị thường gặp khĩ khăn về vốn, B.A giúp các doanh nghiệp rút ngắn thời gian xí nghiệp tồn trữ hàng hố với thời gian bán hàng chờ thanh tốn. Điều này giúp cho các doanh nghiệp gia tăng vịng quay vốn và gia tăng khối lượng giao dịch. Nguồn vốn kinh doanh khơng bị ứ đọng trong các khoản phải thu chờ thanh tốn. Vì vậy, B.A làm gia tăng tốc độ luân chuyển vốn bằng tiền cho các doanh nghiệp và làm gia tăng khả năng thanh tốn. 31
  33. 32 Mở rộng thị phần. Thị trường là một trong những yếu tố quan trọng trong kinh doanh của một DN, DN cĩ thị phần lớn thì khả năng gia tăng kinh doanh của doanh nghiệp càng cao. Thị trường thể hiện thơng qua số lượng khách hàng mà DN cĩ quan hệ đối tác kinh doanh. Để mở rộng thị trường tiêu thụ của mình, DN cần phải mở rộng quy mơ kinh doanh, vì thế, nguồn vốn một lần nữa lại là điều kiện cần thiết cho sự phát triển của doanh nghiệp Một khi áp dụng dịch vụ B.A, doanh nghiệp cĩ thể chuyển đổi các khoản phải thu chưa đến hạn thành tiền một cách nhanh chĩng phục vụ cho nhu cầu kinh doanh. Bên cạnh đĩ, một mặt vẫn cho người mua trả chậm, một mặt thu hồi nhanh được cơng nợ nên DN cĩ nhiều điều kiện để tái sản xuất, tái đầu tư, đa dạng hố sản phẩm, nâng cao chất lượng, vì thế việc kinh doanh của doanh nghiệp cũng sẽ phát triển theo. Tĩm lại, B.A với tính năng cung ứng vốn cho DN đã gĩp phần khơng nhỏ trong việc phát triển thị trường, thu hút khách hàng và phục vụ cho nhu cầu phát triển kinh doanh trong DN Cải thiện bảng cân đối kế tốn Bảng cân đối tài sản là bảng tĩm tắt tài sản, nợ phải trả và vốn chủ sở hữu của doanh nghiệp tại một thời điểm nào đĩ, thường là cuối năm, cuối qúy. Bảng cân đối kế tốn của doanh nghiệp là thước đo tình hình tài chính, tình hình kinh doanh của doanh nghiệp. Thơng thường các Ngân hàng khi xem xét cho vay thì thường đánh giá tình hình tài chính của các doanh nghiệp thơng qua bảng cân đối kế tốn và bảng báo cáo kết qủa kinh doanh Việc trị giá khoản phải thu của doanh nghiệp thấp, doanh thu lớn, chứng tỏ khả năng quản lý cơng nợ của doanh nghiệp tốt, thơng qua việc thực hiện B.A doanh nghiệp thu hồi vốn nhanh, trả nợ ngân hàng hay nợ ngắn hạn của đơn vị giảm, đây cũng là tiêu chí đánh giá khả năng tự chủ tài chính của doanh nghiệp. 32
  34. 33 Do vậy, khi thực hiện nghiệp vụ B.A sẽ cải thiện bảng cân đối kế tốn của doanh nghiệp. 1.2.6.2 Lợi ích đối với Ngân hàng Đa dạng hố dịch vụ Ngân hàng B.A với tính năng cung ứng trước nguồn vốn đáp ứng được yêu cầu được tài trợ của các DN. Về phía tổ chức tín dụng, thơng qua việc phát triển nghiệp vụ B.A sẽ hình thành nên dịch vụ mới để phục vụ tốt hơn nhu cầu của khách hàng. Trong xu thế hiện nay thì việc phát triển dịch vụ mới là điều tất yếu mà tổ chức tín dụng phải thực hiện. Nghiệp vụ này đã được hầu hết các quốc gia trên thế giới áp dụng nhằm làm đa dạng hốt hoạt động kinh doanh Ngân hàng bởi vì nghiệp vụ B.A cung cấp một số dịch vụ: - Thơng qua nghiệp vụ này, Ngân hàng hỗ trợ được nguồn vốn kịp thời cho các doanh nghiệp xuất khẩu. - Thơng qua nghiệp vụ này, Ngân hàng hổ trợ được nguồn vốn cho các doanh nghiệp nhập khẩu. Phát triển mạng lưới khách hàng NH hay tổ chức B.A đưa B.A vào áp dụng cĩ nghĩa là tạo thêm sản phẩm mới cho người tiêu dùng lựa chọn. Một khi dịch vụ B.A mang lại hiệu qủa thực cho khách hàng thì dần dần sẽ tạo cho khách hàng thĩi quen sử dụng dịch vụ. Điều này giúp cho NH hay tổ chức B.A phát triển được mạng lưới khách hàng cả trong và ngồi nước. Gia tăng lợi nhuận Trong hoạt động B.A, tổ chức B.A hay Ngân hàng sẽ thu được các khoản phí và lãi. Khách hàng sử dụng dịch vụ này càng nhiều thì nguồn thu từ NH từ việc cung ứng dịch vụ sẽ càng tăng. 33
  35. 34 Ngồi ra, khi đưa dịch vụ B.A vào áp dụng NH hay tổ chức B.A cịn phát triển được một số dịch vụ khác như: gia tăng khối lượng giao dịch về dịch vụ chuyển tiền, phát triển dịch vụ kinh doanh ngoại hối và một số dịch vụ Ngân hàng khác. Bổ sung thêm danh mục đầu tư cho Ngân hàng Với việc phát triển nghiệp vụ B.A, Ngân hàng sẽ cĩ thêm một kênh đầu tư mới là B.A vì cĩ trường hợp Ngân hàng sẽ sử dụng B.A làm danh mục đầu tư của mình, cũng cĩ trường hợp Ngân hàng lại sản phẩm trên thị trường. Từ đĩ sẽ tăng cường hiệu qủa hoạt động của Ngân hàng thương mại 1.2.6.3 Lợi ích đối với nền kinh tế Thơng qua nghiệp vụ B.A thì các nhà đầu tư sẽ cĩ sản phẩm kinh doanh mới từ đĩ gĩp phần tác động đến việc phát triển thị trường thứ cấp tại Việt Nam. Bên cạnh đĩ, với thực tế, thị trường chứng khĩan Việt nam đang trong giai đọan đầu phát triển thì các Ngân hàng thương mại vẫn là kênh huy động và cung ứng vốn chính của nền kinh tế, nên thơng qua nghiệp vụ B.A, các Ngân hàng thương mại sẽ tăng cường vốn, mở rộng quy mơ, mở rộng các ngân hàng đại lý, gĩp phần thúc đẩy nền kinh tế phát triển. 1.2.7 Điều kiện tiền đề để phát triển nghiệp vụ B.A B.A là một sản phẩm mới đối với thị trường Việt Nam, vì thế cần cĩ những điều kiện để đưa nghiệp vụ vào sử dụng và phát triển. Tiền đề đầu tiên để nghiệp vụ B.A ra đời là sự phát triển về thương mại quốc tế. Kinh tế phát triển sẽ kéo theo sự phát triển của thương mại đặc biệt là thương mại quốc tế. Từ đĩ phát sinh nhu cầu vốn phục vụ kinh doanh và nhu cầu tài trợ xuất hiện. Nhu cầu được tài trợ hình thành nghiệp vụ B.A. Điều kiện pháp lý: đây là điều kiện tiên quyết để đưa bất kỳ một sản phẩm tài chính nào vào sử dụng. Điều kiện này tạo cơ sở và những quy định chung cho tất cả các tổ chức khi sử dụng. 34
  36. 35 Năng lực kinh doanh của các NH: năng lực này bao gồm năng lực về nguồn vốn, khả năng kinh doanh, thị phần, khả năng quản lý và năng lực về nhân lực. B.A là một nghiệp vụ mới đối với Việt Nam. NH chấp nhận B.A cũng đồng nghĩa với việc chấp nhận rủi ro. Do đĩ, việc thẩm định nhà nhập khẩu, Ngân hàng phát hành là việc rất quan trọng. Nĩ phụ thuộc vào năng lực kinh doanh, quản lý và trình độ tác nghiệp của nhân viên ngân hàng. Giới thiệu về sản phẩm đến đối tượng sử dụng: nghiệp vụ này hầu như chưa được thị trường biết đến, các DN chưa quan tâm đến nghiệp vụ này. Để tạo điều kiện tiền đề cho nghiệp vụ phát triển, việc giới thiệu sản phẩm đến người tiêu dùng là khơng thể thiếu được. Thơng thường việc giới thiệu sản phẩm, người tiêu dùng sẽ nhận thấy được tính ưu việt của sản phẩm, từ đĩ kích thích nhu cầu sử dụng phát triển. Người tiêu dùng khơng thể phát sinh nhu cầu sử dụng khi khơng biết rõ về sản phẩm. Trên đây là những vấn đề liên quan đến nghiệp vụ B.A. Sự cần thiết của nghiệp vụ B.A được thể hiện khi xem xét thực trạng của hoạt động XNK trong nền kinh tế và thực trạng hoạt động tài trợ của các Ngân hàng thương mại Việt nam. 35
  37. 36 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 Với việc Việt nam chính thức trở thành Thành viên thứ 150 của Tổ chức Thương mại Thế giới WTO, các ngân hàng trên thế giới sẽ từng bước đổ bộ vào thị trường Việt Nam. Một khi các cam kết mở cửa của Việt nam về lĩnh vực tài chính Ngân hàng cĩ hiệu lực thì lúc đĩ, các Ngân hàng quốc tế với tiềm lực mạnh về vốn, con người, cơng nghệ, sản phẩm ngân hàng đa dạng phong phú, sẽ dần dần chiếm lĩnh thị trường tài chính ngân hàng Việt nam, nếu các Ngân hàng thương mại trong nước khơng chủ động nâng cao năng lực về vốn, đổi mới cơng nghệ, đào tạo con người, phát triển thêm sản phẩm ngân hàng, ngay từ bây giờ (cho dù đã hơi muộn). Nghiệp vụ Banker’s acceptance là nghiệp vụ ngân hàng đã phát triển mạnh trên thế giới, trong đĩ nổi bật là tại thị trường Tây Âu và Bắc Mỹ. Trong khu vực Đơng Nam Á thì một số nước như Singapore, Malaysia cũng đã triển khai áp dụng. Với nhiều điểm tương đồng về địa lý, lịch sử, trình độ phát triển, thiết nghĩ, nghiệp vụ banker’s accaptance sẽ nhanh chĩng phát triển được nếu các Ngân hàng thương mại của Việt nam triển khai áp dụng. Trong chương này, tác giả đã tập trung làm rõ những vấn đề về lý luận liên quan đến đề tài làm nền tảng để phát triển những nội dung tiếp theo của luận văn, cụ thể: - Tổng quan về một số nghiệp vụ tài trợ XNK hiện đang áp dụng tại thị trường Việt nam. - Giới thiệu về nghiệp vụ Banker’s acceptance: khái niệm, quy trình thanh tốn, lợi ích, rủi ro, 36
  38. 37 Chương 2 THỰC TRẠNG VỀ TÌNH HÌNH XUẤT NHẬP KHẨU VIỆT NAM VÀ TÀI TRỢ XUẤT NHẬP KHẨU TẠI CÁC NHTM VIỆT NAM 2.1 Tình hình XNK của Việt Nam trong giai đoạn hiện nay. Trong những năm qua, hoạt động thương mại xuất nhập khẩu của Việt Nam liên tục tăng trưởng, điều này đã gĩp phần rất lớn vào tốc độ tăng trưởng kinh tế của đất nước. Tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu trong 03 năm gần đây luơn đạt từ 20% đến 30%/năm. Tương tự, tốc độ tăng trưởng kim ngạch nhập khẩu cũng đạt từ 15% đến 30%/năm. Bảng 2.1: Kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam qua các năm Đơn vị tính:triệu USD Năm Xuất khẩu Nhập khẩu Xuất/nhập siêu 07/2006 22.340 24.760 -2.420 2005 32.223 36.881 -4.658 2004 26.503 31.954 -5.451 2003 20.149 25.256 -5.107 2002 16.706 19.746 -3.040 2001 15.029 16.218 -1.189 Nguồn: Bộ Thương Mại 7 tháng đầu năm 2006, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam ước đạt 22,34 tỷ USD, tăng 25,7% so với cùng kỳ năm 2005. Kim ngạch nhập khẩu đạt 24,76 tỷ USD, tăng 16,5% so với cùng kỳ. Nhập siêu là 2,42 tỷ, thấp hơn nhiều so với các năm trước. Ước tính 7 tháng qua, Việt Nam đã thực hiện được gần 60% kế hoạch xuất khẩu cả năm. Với tốc độ này, Bộ Thương Mại hy vọng kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sẽ vượt ngưỡng 40 tỷ USD. 37
  39. 38 Về cơ cấu sản phẩm xuất khẩu: Trong cơ cấu sản phẩm, nhìn chung các nhĩm hàng xuất khẩu đều tăng trưởng khá qua các năm. Cơ cấu hàng xuất khẩu ngày càng đa dạng, một số mặt hàng cĩ khối lượng xuất khẩu lớn và thị trường tương đối ổn định, các mặt hàng dầu thơ, dệt may, da giày, thủy sản, đồ gỗ, linh kiện điện tử đã vượt mức 1 tỷ USD. Rõ ràng, bên cạnh những mặt hàng xuất khẩu truyền thống dựa vào lợi thế tự nhiên như nơng sản, thủy sản, khống sản và lợi thế cơng nhân rẻ như dệt may, da giày xuất khẩu việt nam đã cĩ thêm những mặt hàng mới cĩ giá trị xuất khẩu cao như điện tử và linh kiện máy tính. Bảng 2.2: Kim ngạch xuất khẩu theo mặt hàng của việt Nam tính đến tháng 07/2006 Đơn vị tính:triệu USD Mặt hàng Kim ngạch (triệu USD) Tăng so với cùng kỳ Dầu thơ 4.900 22,40% Dệt may 3.360 32,10% Giày dép 2.090 22,30% Thủy sản 1.726 24,00% Gỗ 1.000 25,00% Linh kiện điện tử, máy tính 900 20,00% Gạo 905 - Cà phê 652 - Nguồn: Bộ Thương Mại Thị trường xuất khẩu ngày càng mở rộng về số lượng và quy mơ. Hàng hố việt nam đã cĩ mặt trên thị trường trên 150 quốc gia ở khắp các châu lục. Các thị trường xuất khẩu chủ lực của Việt Nam là Châu Á (Nhật Bản, Trung Quốc, Asean), tiếp theo là thị trường EU, Mỹ. Một số thị trường mới thâm nhập như Nga, Đơng Âu, Châu Phí, Bên cạnh những thành tựu đạt được: hoạt động xuất khẩu của Việt Nam trong thời gian qua cịn cĩ những hạn chế nhất định, thể hiện ở tỷ trọng nguyên liệu thơ, sơ chế, hàng gia cơng vẫn cịn chiếm tỷ lệ lớn trong doanh thu hàng xuất khẩu. Giá trị đầu 38
  40. 39 vào lớn nên giá trị gia tăng của một số hàng xuất khẩu khơng đáng kể ví dụ tỷ lệ nguyên liệu gỗ nhập khẩu để sản xuất thành phẩm xuất khẩu gần khoảng 80% nguyên liệu đầu vào. Mặt khác, khả năng cạnh tranh hàng hố Việt Nam trên thị trường quốc tế chưa cao, nhiều sản phẩm chưa cĩ thương hiệu riêng, chất lượng mẫu mã, giá cả chưa theo kịp với yêu cầu tiêu chuẩn và thị hiếu của các thị trường nhập khẩu. Cộng với việc khả năng đối phĩ với các rào cản thương mại và phi thương mại của Việt Nam cịn hạn chế như mặt hàng thủy sản phải chịu áp lực từ việc áp dụng thuế chống bán phá giá cao với mặt hàng tơm Việt Nam trên thị trường Hoa Kỳ, Về cơ cấu hàng nhập khẩu: Trong cơ cấu nhập khẩu, nền kinh tế của chúng ta chủ yếu là nhập khẩu các loại máy mĩc thiết bị, linh kiện, phục vụ cho sản xuất và một số mặt hàng phục vụ cho nhu cầu tiêu dùng trong nước. Bảng 2.3: Kim ngạch nhập khẩu theo mặt hàng của Việt Nam tính đến tháng 07/2006 Mặt hàng Kim ngạch (triệu USD) Tăng so với cùng kỳ Xăng dầu 3.665 29,00% Máy mĩc thiết bị, dụng cụ và phụ tùng 3.438 16,30% Vải 1.735 32,10% Sắt thép 1.630 -10.10% Nguyên phụ liệu dệt, may, da 1.198 -5.90% Linh kiện điện tử, máy tính 1.093 11,80% Chất dẻo 986 22,90% Hố chất 553 12,90% Nguồn: Bộ Thương Mại Thị trường nhập khẩu của Việt nam: chúng ta nhập khẩu từ hầu hết các quốc gia thuộc Châu Âu, Châu Á, Châu Mỹ, Châu Úc, Châu Phi. Các thị trường lớn của Việt Nam là Thái Lan, Nhật, Pháp, Malaysia, Cơ cấu mặt hàng nhập khẩu tiếp tục chuyển dịch theo chiều hướng tích cực: nhĩm hàng phục vụ sản xuất (nguyên, nhiên vật liệu) chiếm tỷ trọng ngày càng cao trong tổng kim ngạch nhập khẩu, kim ngạch các mặt hàng tiêu dùng giảm. Tăng nhập khẩu máy mĩc thiết bị, phụ tùng từ những thị trường cĩ trình độ tay nghề cao như Mỹ, Nhật Bản, EU, 39
  41. 40 Việc phát triển nhập khẩu là việc làm thiết thực phục vụ tích cực cho sản xuất, phát triển kinh tế, phù hợp với yêu cầu của nền kinh tế trong giai đoạn phát triển cơng nghiệp hố hiện đại hố đất nước. Tuy nhiên, việc hiện đại hố máy mĩc thiết bị phục vụ cho việc sản xuất phụ thuộc vào khả năng tài chính của doanh nghiệp, khơng phải doanh nghiệp nào cũng cĩ khả năng thực hiện đầu tư, họ cần phải cĩ sự hổ trợ của Ngân hàng. Chính vì vậy, nguồn tài trợ của Ngân hàng sẽ giúp ích cho việc phát triển doanh nghiệp. 2.2 Thực trạng hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu tại các Ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay. Hiện nay, trong khi thị trường chứng khốn đang trong giai đoạn đầu phát triển thì Ngân hàng vẫn tiếp tục là kênh huy động vốn lớn nhất của nền kinh tế với việc cung ứng gần 70% tổng đầu tư tồn xã hội hàng năm, với đủ các thành phần, ngành nghề kinh tế. * Về cơ cấu tín dụng tồn ngành Ngân hàng từ năm 2002 đến 2004: Bảng 2.4: Cơ cấu tín dụng tồn ngành Ngân hàng từ năm 2002 đến 2004 STT Ngành Năm 2002 Năm 2003 Năm 2004 Tỷ Tăng Tỷ Tăng Tỷ Tăng trọng trưởng trọng trưởng trọng trưởng (%) (%) (%) (%) (%) (%) 1 Nơng lâm ngư nghiệp 29.26 44.3 29.4 26.9 29.7 28.2 2 Cơng Nghiệp 25.4 34.6 25.1 26 25.1 26.9 3 Xây Dựng 13.9 32.55 13.9 27.5 14.2 29.7 4 Thương nghiệp sửa chữa 17.2 15.5 17.2 28 17.7 30.7 5 Giao thơng vận tải 5.2 42 5.7 39.4 5.6 25 6 Ngành khác 8.5 5.8 8.7 31 7.7 12.1 Tổng cộng 100 30.5 100 28 100 26.9 Nguồn vốn tài trợ của Ngân hàng thương mại hỗ trợ rất nhiều cho các hoạt động của doanh nghiệp: giải quyết nhu cầu vốn đầu tư và vốn lưu động cho doanh nghiệp sản xuất kinh doanh. * Về hoạt động tài trợ thanh tốn xuất nhập khẩu: 40
  42. 41 Những năm qua khối các ngân hàng thương mại quốc doanh luơn chiếm tỷ trọng áp đảo trong việc tài trợ thanh tốn xuất nhập khẩu tại Việt Nam. Theo thống kê, tỷ trọng tài trợ thanh tốn xuất nhập khẩu của các ngân hàng hoạt động tại Việt Nam trong thời gian qua như sau: Bảng 2.5: Thị phần thanh tốn XNK của các NH tại Việt Nam tính đến 31/12/05 Ngân hàng Tỷ trọng Khối ngân hàng thương mại quốc doanh 73% - Vietcombank - BIDV - Agribank - Incombank Khối ngân hàng thương mại cổ phần 12% - Sacombank - EAB - Techcombank - ACB Khối ngân hàng nước ngồi 15% - Citibank - HSBC - ANZ - Deustch Bank Nguồn: Bank Training Center (BTC) Đồ thị 2.1: Cơ cấu phần thanh tốn XNK của các NH tại Việt Nam tính đến 31/12/05 15% NHTMQD 12% NHTMCP NHNN 73% Cĩ thể thấy với lợi thế hiện nay về mặt vốn, danh tiếng, về bảo hộ của nhà nước, nên các Ngân hàng thương mại quốc doanh vẫn cịn đang chiếm tỷ trọng lớn trong hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu. 41
  43. 42 Tuy nhiên, khi Việt Nam chính thức gia nhập WTO, các Ngân hàng trong nước sẽ khơng cịn được bảo hộ, các Ngân hàng nước ngồi sẽ cĩ đầy đủ những quyền như các Ngân hàng thương mại Việt nam thì thị phần thanh tốn xuất nhập khẩu của các Ngân hàng thương mại quốc doanh nĩi riêng và Ngân hàng thương mại Việt nam nĩi chung chắc chắn sẽ giảm thấp hơn con số 73% ở trên, nếu các Ngân hàng này khơng chịu nâng cao năng lực cạnh tranh, đổi mới cơng nghệ, phong cách hoạt động,,, * Về cơ cấu dư nợ phân theo các hình thức cho vay tài trợ xuất nhập khẩu: Bảng 06: Dư nợ phân theo các hình thức cho vay tài trợ xuất nhập khẩu Đơn vị tính: 1.000 USD Tên tổ chức tín dụng Năm 2002 Năm 2003 Năm 2004 Ngân hàng cơng thương Việt Nam: - Cho vay tài trợ xuất khẩu 427.051 604.201 765.715 - Cho vay tài trợ nhập khẩu 592.913 426.386 731.064 Ngân hàng Đầu tư và phát triển Việt Nam: - Cho vay tài trợ xuất khẩu 512.615 563.876 592.070 - Cho vay tài trợ nhập khẩu 681.765 749.941 787.438 Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam: - Cho vay tài trợ xuất khẩu 615.700 646.485 678.809 - Cho vay tài trợ nhập khẩu 412.600 433.230 454.892 Nguồn: báo cáo thường niên của các NH qua các năm 42
  44. 43 Đồ thị 2.2: Cơ cấu dư nợ phân theo các hình thức cho vay tài trợ XNK năm 2004 900,000 800,000 700,000 600,000 500,000 XK 400,000 NK 300,000 200,000 100,000 - NHCTVN NHĐTPTVN NHNTVN Tình hình cho vay theo hình thức tài trợ của các Ngân hàng thương mại quốc doanh trên đều gia tăng qua các năm. Tuy nhiên, dư nợ cho vay tài trợ của các Ngân hàng này so với kim ngạch xuất nhập khẩu đạt được qua các năm cịn hạn chế (chỉ chiếm xấp xỉ 7% so với tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước). Điều này chứng tỏ, các Ngân hàng thương mại chưa tiếp cận, đẩy mạnh việc tài trợ các doanh nghiệp trong hoạt động cho vay liên quan đến hoạt động xuất nhập khẩu của doanh nghiệp Tiềm năng nền kinh tế của chúng ta cịn lớn vì thế gia tăng tài trợ vốn cho các doanh nghiệp là điều cần thiết. Việc tiếp cận với các nguồn vốn của Ngân hàng hiện nay khĩ đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ do những định kiến, ràng buộc về điều kiện cho vay, Một số lượng lớn các doanh nghiệp chưa tiếp cận được với nguồn vốn Ngân hàng do các điều kiện ràng buộc của Ngân hàng. Chính vì vậy đã hạn chế khả năng xuất nhập khẩu của số lượng rất lớn các doanh nghiệp. Nhu cầu được hổ trợ từ Ngân hàng hiện nay là rất lớn. Do vậy, Ngân hàng và chính phủ cần cĩ những chính sách hổ trợ cho các doanh nghiệp trong lĩnh vực kinh doanh xuất nhập khẩu để khai thác hết khả năng 43
  45. 44 Bên cạnh hình thức cho vay tài trợ, Ngân hàng cịn thực hiện tài trợ thơng qua hình thức mở thư tín dụng, cho vay thanh tốn bộ chứng từ và hình thức chiết khẩu. Tuy nhiên, số lượng các doanh nghiệp được cung ứng vốn thơng qua hình thức này khơng nhiều, chỉ những doanh nghiệp cĩ quy mơ lớn, quan hệ làm ăn lâu dài, cĩ uy tín trong quan hệ giao dịch mới cĩ thể tiếp cận nguồn vốn này. 2.3 Những hạn chế trong hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu. Mặc dù đã đạt được những thành tựu nhất định, tuy nhiên hoạt động tài trợ xuất khẩu của các Ngân hàng Thuơng mại vẫn cịn nhiều hạn chế. 2.3.1 Những hạn chế từ phía Ngân hàng 2.3.1.1 Các hình thức tài trợ cịn đơn điệu. Như đã nĩi ở trên, các sản phẩm tài trợ xuất nhập khẩu của các Ngân hàng thương mại cịn đơn điệu, chỉ bao gồm các sản phẩm thơng thường như cho vay thu mua nguyên liệu chế biến hàng xuất khẩu, chiết khấu bộ chứng từ, cho vay thanh tốn L/C, Các Ngân hàng chỉ tài trợ trên cơ sở doanh nghiệp cĩ hợp đồng xuất nhập khẩu, cĩ bạn hàng, cĩ thị trường, Nĩi chung, các sản phẩm tài trợ xuất nhập khẩu của các Ngân hàng thương mại thiếu tính mới và đặc thù, chưa triển khai được các sản phẩm tài trợ mới khá phổ biến trên thị trường quốc tế để thu hút khách hàng hoặc buộc khách hàng phải nhớ tới mình khi thực hiện giao dịch ngoại thương. Bên cạnh nguy cơ mất khách, khơng lơi kéo được khách do tính đơn điệu của các hình thức tài trợ xuất nhập khẩu, quy mơ các sản phẩm, dịch vụ khác của các Ngân hàng thương mại cĩ thể sẽ bị ảnh hưởng, thu hẹp lại do tác động liên hồn, hỗ trợ nhau giữa các sản phẩm. Do vậy, yêu cầu mở rộng, đa dạng hố các sản phẩm ngồi việc tạo điều kiện thực hiện thu hút và giữ khách với nhu cầu ngày càng cao và phức tạp là một trong những yếu tố quan trọng để đứng vững trong cạnh tranh. 44
  46. 45 2.3.1.2 Tính đa dạng về khách hàng và chính sách khách hàng Khách hàng của các Ngân hàng thương mại trước đây chủ yếu là các tổng cơng ty, các doanh nghiệp thuộc thành phần kinh tế nhà nước, các khách hàng thuộc thành phần kinh tế ngồi quốc doanh cịn hạn chế. Một phần do cơ chế, chính sách cho vay đối với các thành phần kinh tế chưa đầy đủ và rõ ràng, phần khác là do tâm lý thích bán sỉ của ngân hàng và tâm lý yên tâm khi cấp tín dụng của DNNN. Chính vì vậy, các Ngân hàng thương mại rất thận trọng trong việc mở rộng đối tượng khách hàng. Trong thời gian 3 năm lại đây, với ý thức đa dạng hố danh mục đầu tư, đa dạng hố rủi ro, các Ngân hàng bắt đầu cĩ chủ trương giảm bới sự tập trung hoạt động vào một số ít khách hàng lớn, doanh nghiệp nhà nước để đa dạng hố khách hàng, các ngân hàng đã cĩ sự chủ động tìm kiếm khách hàng mới, hướng hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu vào các đối tượng khách hàng là doanh nghiệp vừa và nhỏ, cĩ thị trường xuất khẩu ổn định, đối tượng khách hàng trong các khu cơng nghiệp, khu chế xuất. 2.3.1.3 Cơng tác tiếp thị chưa được coi trọng Trong những năm gần đây, nhận thức sự cần thiết phải đổi mới hoạt động để tồn tại và phát triển trong cơ chế thị trường, các Ngân hàng thương mại, đặc biệt là các Ngân hàng thương mại nhà nước đã tăng cường hoạt động tiếp thị, chủ động gặp gỡ, tiếp xúc với khách hàng để tự giới thiệu về sản phẩm, dịch vụ ngân hàng cung cấp và tìm hiểu nhu cầu của khách hàng, từ đĩ cĩ những tư vấn, đề xuất đặt quan hệ giao dịch hoặc cĩ những chính sách để lơi kéo họ về giao dịch với mình. Tuy nhiên, hoạt động này chưa được chuyên mơn hố, chưa cĩ chính sách cụ thể đối với từng loại khách hàng và từng loại hình sản phẩm dịch vụ. Đội ngũ tiếp thị cịn mang tính chất kiêm nhiệm, chưa được đào tạo bài bản về chuyên mơn và kỷ năng tiếp thị. Chính vì vậy, hoạt động tiếp thị cịn manh mún, thiếu chiến lược, kế hoạch lơi kéo khách hàng cụ thể, rõ ràng trong chính sách chăm sĩc và ưu đãi khách hàng giao dịch với ngân hàng. 2.3.1.4 Quy trình thực hiện nghiệp vụ 45
  47. 46 Quy trình tín dụng vẫn cịn rườm rà, nhiều thủ tục khơng cần thiết. Khách hàng đã được thẩm định và cấp hạn mức tín dụng nhưng khi phát sinh nhu cầu thì ngân hàng vẫn phải xem xét và thực hiện các thủ tục trình duyệt gây chậm trễ, đơi khi làm mất cơ hội kinh doanh của khách hàng. Trong khi ở các Ngân hàng liên doanh, chi nhánh Ngân hàng nước ngồi thì việc xét duyệt cho vay dựa trên kết qủa xếp hạng doanh nghiệp, việc xét duyệt vụ việc cụ thể đơn giản và nhanh chĩng. Quy trình xử lý giao dịch trong tài trợ xuất nhập khẩu và thanh tốn quốc tế giữa hội sở và chi nhánh hay phịng giao dịch chưa hồn thiện. Hồ sơ hội sở cĩ thể xử lý nhanh chĩng, nhưng tại các chi nhánh hay phịng giao dịch khơng thể tự xử lý giao dịch hoặc chỉ xử lý một phần nghiệp vụ sau đĩ chuyển hồ sơ lên hội sở để hồn tất nghiệp vụ, Việc chuyển giao hồ sơ này mang tính chất thủ cơng làm chậm tốc độ xử lý và hạn chế hiệu qủa cơng việc. 2.3.1.5 Thiếu thơng tin về giá cả hàng hố và thơng tin khách hàng Việc thu thập xử lý thơng tin của bộ phận tín dụng cịn hạn chế. Đối với các Ngân hàng nước ngồi để xác định hạn mức tín dụng cho khách hàng, họ thu thập, chọn lọc thơng tin, xử lý thơng tin khách hàng từ nhiều nguồn khác nhau, kể cả nguồn do nước ngồi cung cấp. Họ sử dụng phương pháp phân tích khách hàng tiên tiến, khơng đơn thuần dựa trên số liệu báo cáo tài chính, họ cũng nhờ đến các cơ quan chuyên nghiệp như kiểm tốn, định giá, tham gia thẩm định, 2.3.2 Những hạn chế từ phía khách hàng 2.3.2.1 Năng lực tài chính của khách hàng cịn thấp, khơng đủ tài sản thế chấp Khu vực doanh nghiệp nhà nước cịn chậm chấn chỉnh, cũng cố, đổi mới hoạt động để phát huy vai trị chủ đạo trong nền kinh tế, năng lực cạnh tranh cịn yếu trên thị trường nội địa và quốc tế. Một số doanh nghiệp cĩ tình hình tài chính chưa tốt, hoạt động yếu kém kéo dài, khả năng trả nợ thấp. 46
  48. 47 Khu vực doanh nghiệp ngồi quốc doanh thì đa phần là doanh nghiệp vừa và nhỏ, năng lực tài chính thấp, vốn chủ sở hữu của các doanh nghiệp so với vốn kinh doanh cịn thấp. Các Ngân hàng thương mại cịn nặng về việc xem xét tài sản thế chấp khi xem xét cho vay chứ khơng phải xuất phát từ hiệu qủa hoạt động kinh doanh của bản thân phương án/dự án. Ngồi ra, những bất cập trong luật đất đai, quy định về quản lý đất đai, nhất là vấn đề pháp lý về quyền sử dụng và quyền sở hữu tài sản nên nhiều doanh nghiệp lâm vào tình trạng khơng cĩ hoặc khơng đủ tài sản để thế chấp hoặc tài sản khơng đủ cơ sở pháp lý để thế chấp vay vốn Ngân hàng (thủ tục cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất thường chậm, kéo dài. Nhà xưởng, nhà văn phịng của các doanh nghiệp nhà nước thường khơng cĩ giấy tờ sở hữu đầy đủ, ) Một đặc thù riêng biệt của các doanh nghiệp kinh doanh hàng xuất nhập khẩu (doanh nghiệp thương mại) là chủ yếu là hoạt động mang tính chất đầu mối trung gian thu gom hàng để bán cho các đối tác. Những doanh nghiệp này thường cĩ nguồn vốn tự cĩ thấp, tài sản đảm bảo khơng đủ lớn nhưng họ cĩ nhu cầu vay vốn lưu động lớn để thực hiện thanh tốn tiền hàng xuất nhập khẩu. Hàng của họ cĩ điều kiện thanh tốn khá đảm bảo, phương án kinh doanh hiệu qủa. Tuy nhiên, cách thức xem xét tài trợ chủ yếu dựa trên tài sản đảm bảo đã khơng đáp ứng đủ nhu cầu vốn cho hoạt động xuất khẩu của các doanh nghiệp này. 2.3.2.2 Thơng tin về doanh nghiệp khơng đầy đủ và chính xác Hệ thơng sổ sách kế tốn, hạch tốn của các doanh nghiệp Việt nam cịn thiếu minh bạch, rõ ràng. Nguồn số liệu thơng tin từ các báo cáo tài chính (bảng tổng kết tài sản, báo cáo kết qủa kinh doanh, ) khơng đủ độ chính xác, tin cậy để ngân hàng phân tích và xem xét. Bên cạnh đĩ, chế độ kế tốn hiện hành cịn nhiểu bất cập, chưa phù hợp với thơng lệ quốc tế dẫn đến tình trạng một số chỉ tiêu trong báo cáo tài chính chưa phản ánh đúng tình hình thực tế của doanh nghiệp. Khi thẩm định hồ sơ vay vốn, ngân hàng 47
  49. 48 thường dựa chủ yếu vào số liệu tài chính do khách hàng cung cấp dẫn đến việc đánh giá sai lệch và quyết định tài trợ khơng chính xác. Các thơng tin từ cơ quan quản lý nhà nước như thuế, thống kê, vật giá, khĩ tiếp cận và nếu tiếp cận được thì đều là những thơng tin lạc hậu. 2.3.2.3 Năng lực cạnh tranh cịn thấp. Năng lực sản xuất, trình độ cơng nghệ của các doanh nghiệp Việt nam cịn hạn chế, mẫu mã hàng hố khơng đa dạng, chất lượng khơng ổn định, khi cĩ những đơn hàng lớn thì tiến độ sản xuất và giao hàng chậm. Khả năng cạnh tranh của các doanh nghiệp Việt nam cịn thấp, khả năng tiếp thị, tìm kiếm đối tác cịn hạn chế. Khi ký hợp đồng xuất nhập khẩu thì thường thiếu thơng tin, bị ép giá hoặc xuất khẩu qua đối tác trung gian nên giá bán khơng cao, hiệu qủa kinh doanh thấp. Một số doanh nghiệp xuất khẩu cịn thiếu am hiểu về thị trường, luật pháp và tập quán thương mại quốc tế, hoặc do yếu thế trong kinh doanh quốc tế nên đơi khi phải ký những hợp đồng xuất khẩu, nhập khẩu với những điều kiện bất lợi về mình. Đặc biệt là phương thức thanh tốn. Đây cũng là một trong những lý do mà Ngân hàng từ chối tài trợ. Mặt khác nhiều doanh nghiệp khơng đăng ký bảo hộ nhãn hiệu thương mại của mình ở nước ngồi, nên bị các đối tác chiếm đoạt bằng cách đăng ký trước nhãn hiệu đĩ với cơ quan bảo hộ sở hữu cơng nghiệp. 2.3.2.4 Ý thức sử dụng các dịch vụ của ngân hàng chưa cao. Với tập quán buơn bán cũng như thĩi quen đã hình thành từ bao đời của người Việt ta là thích giao dịch mua bán bằng tiền mặt, nên thực tế hiện nay, phần lớn các doanh nghiệp vừa và nhỏ, thậm chí cả doanh nghiệp cĩ quy mơ lớn, vẫn chủ yếu thực hiện các giao dịch mua bán bằng tiền mặt khơng thơng qua ngân hàng. Chỉ những trường hợp cần thiết lắm thì họ mới sử dụng đến các dịch vụ của ngân hàng, dẫn đến các báo cáo tài chính làm sơ sài, chủ yếu để báo cáo thuế, do vậy, khi ngân hàng tiếp cận cho vay cũng khĩ đánh giá được tình hình tài chính của doanh nghiệp, điều này cũng gĩp 48
  50. 49 phần hạn chế việc mở rộng việc tài trợ xuất nhập khẩu của các Ngân hàng thương mại hiện nay. 2.3.3 Những hạn chế về chính sách quản lý và hỗ trợ của nhà nước 2.3.3.1 Hệ thống văn bản pháp luật và quy định liên quan đến hoạt động tín dụng và thanh tốn quốc tế thiếu chặt chẽ, khơng ổn định. Khung pháp lý cho hoạt động tài trợ ngoại thương và thanh tốn quốc tế của các doanh nghiệp và ngân hàng là thật sự cần thiết. Việc các quy định pháp lý này phù hợp với thơng lệ quốc tế cũng là một điều rất quan trọng. Hiện nay, chưa cĩ quy chế hồn chỉnh đồng bộ đối với hoạt động tài trợ ngoại thương và thanh tốn quốc tế gây ra những lúng túng của các Ngân hàng trong quyết định tài trợ. Thiếu các quy định về các nghiệp vụ mới như đối với nghiệp vụ bao thanh tốn thì hiện nay Ngân hàng nhà nước chỉ cĩ quyết định 1096/2004/QĐ. Các quy định pháp luật về bảo vệ Ngân hàng trong quan hệ cho vay cịn nhiều bất cập và chưa thực sự bảo vệ quyền lợi Ngân hàng: + Các quy định về tài sản đảm bảo, đăng ký giao dịch đảm bảo cũng như những khĩ khăn vướng mắc trong thủ tục cơng chứng, đăng ký giao dịch đảm bảo và trong khâu xử lý tài sản đảm bảo nợ vay của Ngân hàng + Pháp luật đất đai thay đổi liên tục làm mơi trường pháp lý khơng ổn định, tiềm ẩn những nguy cơ đáng kể cho hoạt động tín dụng 2.3.3.2 Hạn chế trong hoạt động của trung tâm thơng tin tín dụng. Hoạt động của trung tâm thơng tin tín dụng (CIC) trong thời gian qua chưa thật sự hiệu qủa: thơng tin cung cấp khơng đa dạng, khơng cập nhập kịp thời số liệu, chất lượng thơng tin khơng cao. Hoạt động của trung tâm chỉ giới hạn ở một số doanh nghiệp cá nhân cĩ quan hệ tín dụng với các Ngân hàng. Tình trạng thiếu thơng tin đã làm cho quá trình thẩm định cho vay kéo dài, ngân hàng thiếu mạnh dạn dẫn đến chỗ khách hàng mất cơ hội hoặc khơng thể thực hiện thương vụ. 49
  51. 50 Tĩm lại, hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu tại các Ngân hàng thương mại của Việt nam đã cĩ những phát triển cả về quy mơ và chất lượng, đáp ứng được phần nào nhu cầu vốn hổ tro cho hoạt động xuất nhập khẩu của doanh nghiệp, gĩp phần thúc đẩy kinh tế phát triển thực hiện mục tiêu cơng nghiệp hố hiện đại hố đất nước trong giai đoạn hiện nay. Tuy nhiên hoạt động xuất nhập khẩu của các Ngân hàng thương mại hiện nay cũng bộc lộ nhiều hạn chế như tính đơn điệu, chậm đổi mới phát triển các loại hình tài trợ xuất nhập khẩu, các tiện ích sản phẩm dịch vụ chưa cao, chưa hướng tới từng nhĩm đối tượng khách hàng, từng lĩnh vực, ngành hàng để đẩy mạnh hoạt động tài trợ xuất nhập khẩu. 50
  52. 51 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 Trong những năm qua, hoạt động thương mại XNK của Việt nam liên tục tăng trưởng, điều này đã gĩp phần rất lớn vào tốc độ tăng trưởng kinh tế của đất nước: tốc độ tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu trong 3 năm gần đây luơn đạt từ 20% đến 30%/năm; tương tự, tốc độ tăng trưởng kim ngạch nhập khẩu cũng đạt từ 15% đến 30%. Mặc dù, hoạt động XNK tăng trưởng mạnh mẽ như vậy, nhưng dư nợ cho vay tài trợ XNK của các Ngân hàng thương mại trong nước so với kim ngạch XNK đạt được qua các năm cịn hạn chế. Những hạn chế này xuất phát từ nhiều nguyên nhân cả về phía doanh nghiệp, về phía ngân hàng mà cịn cả về phía chính phủ. Do vậy, nếu khắc phục được những hạn chế trên thì vai trị của các Ngân hàng thương mại Vịêt nam trong nền kinh tế sẽ cao hơn. Trong chương 2 của luận văn, tác giả đã tập trung làm rõ các vấn đề lớn sau: - Đánh giá khái quát tình hình XNK của Việt Nam trong giai đoạn từ năm 2001 – 2005 và 7 tháng đầu năm 2006 - Khái quát về hoạt động tài trợ XNK tại một số Ngân hàng thương mại Việt nam hiện nay - Tập trung phân tích đánh giá những hạn chế cịn tồn tại trong hoạt động tài trợ XNK của các Ngân hàng thương mại Việt nam, từ đĩ làm căn cứ đề xuất những giải pháp để đưa vào triển khai nghiệp vụ Banker’s acceptance cho hệ thống các Ngân hàng thương mại Việt Nam. 51
  53. 52 Chương 3 GIẢI PHÁP ÁP DỤNG NGHIỆP VỤ BANKERS’ ACCEPTANCE TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM 3.1 Viễn cảnh hoạt động XNK và hoạt động tài trợ khi nghiệp vụ Bankers’ acceptance được áp dụng. Tồn cầu hố là xu thế khách quan của thời đại do sự phát triển của lực lượng sản xuất, của kinh tế thị trường. Thị trường thế giới được thúc đẩy bởi những bước tiến trong cuộc cách mạng khoa học cơng nghệ. Đây là một tiến trình đang hoạt động trên những chặng đường dài với nhiều diễn biến phức tạp và bất ngờ. Việt nam khơng nằm ngồi những biến động đĩ. Thực tế, từ khi chúng ta thực hiện chính sách kinh tế mở cửa đến nay, nền kinh tế của chúng ta phát triển liên tục. Từ một quốc gia phải nhập khẩu lương thực thực phẩm, đến nay đã trở thành quốc gia xuất khẩu gạo đứng thứ hai trên thế giới. Hiệp định thương mại Việt - Mỹ được ký kết, các thoả thuận song phương với các quốc gia đã gần như hồn tất, tiến trình đàm phán gia nhập WTO đã thành cơng, giấc mơ Việt nam là thành viên thứ 150 của tổ chức thương mại thế giới đã trở thành sự thật (Việt nam được kết nạp WTO vào 7/11/2006). Việc gia nhập WTO là một trong những bước đi quan trọng để phát triển đất nước. Việc gia nhập vào nền kinh tế tồn cầu sẽ tạo nhiều cơ hội để các doanh nghiệp Việt nam phát triển, nhưng đồng thời cũng sẽ đối mặt với nhiều thử thách mới. Khi chúng ta hội nhập, các doanh nghiệp Việt Nam cĩ nhiều điều kiện để tham gia vào thị trường các quốc gia khác. Vì vậy, các doanh nghiệp sẽ cĩ thêm thị trường tiêu thụ. Thực tế đã chứng minh, thời gian qua khi thực hiện mở cửa nền kinh tế, thị trường xuất khẩu của Việt nam gia tăng nhanh chĩng và lợi nhuận từ hoạt động xuất 52
  54. 53 nhập khẩu dần dần chiếm tỷ trọng đáng kể trong GDP. Tiềm năng phát triển xuất khẩu của nền kinh tế cịn rất lớn như nguồn nguyên liệu dồi dào, giá nhân cơng rẻ, cĩ nhiều điều kiện để khai thác nguồn nguyên liệu tại chỗ, những mặt hàng mà chúng ta cĩ nhiều tiềm năng phát triển như thủy sản, may mặc, thủ cơng mỹ nghệ, Gia tăng nhu cầu sản xuất, các doanh nghiệp sẽ cần thêm vốn để đáp ứng nhu cầu kinh doanh ngày càng phát triển. Số lượng các doanh nghiệp ngày càng gia tăng đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ sau khi luật doanh nghiệp 1999 cĩ hiệu lực ngày 1/1/2000. Cùng với xu thế tồn cầu hố, các doanh nghiệp phải đối phĩ với những thử thách đặc biệt là sự cạnh tranh. Để cĩ thể nâng cao năng lực cạnh tranh, các doanh nghiệp cần phải cĩ nguồn vốn để đầu tư cải tiến kỷ thuật, trang thiết bị, cơng nghệ, nhằm nâng cao chất lượng và hạ giá thành sản phẩm. Vì thế, nhu cầu tài trợ của các doanh nghiệp gia tăng. Nhưng chỉ cĩ một số ít các doanh nghiệp cĩ thể tiếp cận được với nguồn vốn Ngân hàng, phần cịn lại tự tìm nguồn tài trợ khác với chi phí sử dụng vốn cao. Vì thế, khả năng gia tăng sản xuất của các doanh nghiệp rất hạn chế. Một khi chúng ta chính thức gia nhập WTO, các tổ chức tài chính nước ngồi sẽ bắt đầu tham gia hoạt động trên thị trường tài chính tiền tệ Việt Nam. Các Ngân hàng Việt Nam muốn giữ thị phần của mình cần phải nâng cao chất lượng phục vụ và đa dạng hố sản phẩm của mình để đáp ứng nhu cầu của thị trường. Doanh nghiệp cần cĩ cơng cụ hổ trợ từ phía ngân hàng, Ngân hàng cần cĩ sản phẩm mới để đa dạng hố và gia tăng thu nhập sẽ thúc đẩy sự ra đời của nghiệp vụ Bankers’acceptance. Bankers’acceptance cĩ thể cung ứng một nguồn vốn linh hoạt cho các doanh nghiệp trong hoạt động thương mại hàng hố. Một khi Banker’s acceptance được sử dụng tại thị trường Việt Nam, các doanh nghiệp sẽ cĩ thêm một kênh tài trợ vốn linh hoạt để phục vụ cho việc phát triển sản xuất kinh doanh. Sản xuất trong nước và xuất khẩu sẽ gia tăng. Nếu kim ngạch xuất khẩu năm 2005 tăng 22%, NK tăng 15% so với năm 2004, thì Việt nam chính thức gia 53
  55. 54 nhập WTO và khi BA được người tiêu dùng sử dụng rộng rãi, mức độ gia tăng kim ngạch XK sẽ cao hơn con số 22% và nhập khẩu cĩ thể gia tăng hơn 15%. Bởi vì khi sử dụng nghiệp vụ B.A, nguồn vốn của doanh nghiệp khơng bị cột chặt vào các các khoản phải thu, hoặc doanh nghiệp cĩ thể thương lượng kéo dài thời gian trả chậm đối với hàng nhập khẩu và cĩ thể sử dụng ngay nguồn vốn nhàn rỗi đáp ứng nhu cầu kinh doanh, thay vì trả nợ, Khi đĩ, DN cĩ khả năng nắm bắt kịp thời cơ hội, làm gia tăng thị phần, gĩp phần làm gia tăng tốc độ phát triển kinh tế và gia tăng kim ngạch XNK của quốc gia. Về phía NH, khi cung cấp dịch vụ này, Ngân hàng sẽ gia tăng nguồn khách hàng và nguồn thu nhập của mình. 3.2 Những thuận lợi và khĩ khăn khi đưa nghiệp vụ B.A vào áp dụng. 3.2.1 Thuận lợi Bất kỳ một sản phẩm nào ra đời cũng phải trải qua quá trình nghiên cứu và vận dụng. Một sản phẩm mới được áp dụng thành cơng khi nĩ thoả mãn được nhu cầu của người tiêu dùng. Sản phẩm tài chính cũng thế, nĩ cũng giống như sản phẩm hàng hố thơng thường khác. Muốn tồn tại và phát triển, sản phẩm đĩ phải thật sự đáp ứng được nhu cầu của khách hàng sử dụng. Việt Nam đang trong quá trình hội nhập nền kinh tế thế giới, sắp tới là gia nhập tổ chức thương mại thế giới WTO, tiềm năng phát triển kinh tế cịn rất lớn, đặc biệt là trong lĩnh vực thương mại cả trong và ngồi nước. Thị trường XNK cịn nhiều tiềm năng phát triển. Số lượng doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh XNK ngày càng gia tăng. Tuy nhiên, chỉ số ít doanh nghiệp cĩ thể tiếp cận được với nguồn vốn tài trợ của NH. Do đĩ, thiếu những điều kiện cần thiết để phát triển. Chính điều này địi hỏi NH cần phải cĩ dịch vụ mới đáp ứng nhu cầu của doanh nghiệp Bên cạnh đĩ, việc giao thương hàng hố giữa các quốc gia cũng gặp khơng ít khĩ khăn như ngơn ngữ, văn hố, tập quán kinh doanh, phương thức kinh doanh thanh 54
  56. 55 tốn bằng tín dụng chứng từ DN thường sử dụng đã bộc lộ những hạn chế riêng. Nghiệp vụ B.A ra đời đáp ứng được nhu cầu của các DN kinh doanh. 3.2.2 Những khĩ khăn. 3.2.2.1 Về sản phẩm Đối với Việt Nam, nền kinh tế của chúng ta phát triển sau các quốc gia khác do một thời gian dài phải khơi phục nền kinh tế sau chiến tranh. Trong những năm gần đây nền kinh tế chúng ta bắt đầu thật sự khởi sắc và phát triển. Nghiệp vụ B.A là một nghiệp vụ cịn rất mới mẻ trong kinh doanh tài chính. Khi nhắc đến NH, các tổ chức kinh tế và cá nhân thường chỉ biết đến dịch vụ về tiền gởi, chuyển tiền, cho vay, thanh tốn L/C, nhưng chưa biết sản phẩm B.A là gì?. Thậm chí nhân viên làm việc trong hệ thống tài chính Ngân hàng rất nhiều người chưa biết gì về B.A: chỉ khoảng 5- 10% số nhân viên biết về B.A (số liệu khảo sát tại Ngân hàng Hong Kong và Thượng Hải Chi nhánh Tp.Hồ Chí Minh, Ngân hàng Citibank Chi nhánh Tp.Hồ Chí Minh, Ngân hàng Ngoại Thương Tp.Hồ Chí Minh, Ngân hàng Ngoại Thương Chi nhánh Tân Định, Ngân hàng Ngoại Thương Chi nhánh Bình Tây với thời gian khảo sát từ tháng 3 đến tháng 7 năm 2007; mẫu câu hỏi khảo sát đính kèm tại phụ lục số 1). Đây thực sự là một khĩ khăn cho chúng ta khi đưa ra sản phẩm phục vụ khách hàng. Thị trường B.A đầy tiềm năng, nhưng người tiêu dùng chưa hiểu rõ về hoạt động B.A là thế nào. Liệu chăng những sản phẩm này sẽ được thị trường chấp nhận. 3.2.2.2 Về thơng tin và thẩm định thơng tin Một trong những quy tắc hoạt động của các tổ chức kinh tế Việt Nam là thơng tin khơng được tiết lộ. Đa số các doanh nghiệp Việt Nam đều khơng cơng khai thơng tin trong quá trình hoạt động. Chính thơng tin chưa đầy đủ này đã gây khĩ khăn cho các NH cũng như chủ nợ khi đánh giá khách hàng. Điều này là một trong những rào cản trong việc phát triển nghiệp vụ B.A Song song với việc khơng cơng khai thơng tin, DN Việt Nam cịn chưa cĩ thĩi quen thực hiện nghiệp vụ kiểm tốn. Việc kiểm tốn giúp các đơn vị thực hiện B.A cĩ 55
  57. 56 cái nhìn xác đáng hơn về đơn vị được B.A, cũng như đánh giá chính xác hơn được khoản nợ cĩ khả năng thu hồi. Chính cả hai điều này đã gĩp phần hạn chế việc áp dụng B.A trong các Ngân hàng thương mại 3.2.2.3 Về quy mơ Ngân hàng. Việc sử dụng nghiệp vụ B.A địi hỏi tổ chức B.A phải nắm rõ được khách hàng cả người NX lẫn người xuất khẩu. Hoạt động XNK là hoạt động xuyên biên giới nên rất khĩ cho đơn vị B.A thẩm định khách hàng. Đối với các NHTM Việt Nam, thực hiện thẩm định khách hàng ngồi lãnh thổ là rất khĩ. Do đĩ, rủi ro khi cung ứng dịch vụ này của tổ chức B.A rất cao. Trong khi đĩ, các NH nước ngồi cĩ mạng lưới chi nhánh rộng khắp trên các quốc gia, việc thẩm định khách hàng của họ ít gặp khĩ khăn. Bởi vì, họ cĩ thể thẩm định khách hàng thơng qua chi nhánh NH tại quốc gia mà nguời cư trú. Về nguồn vốn thực hiện: tiềm lực về vốn của Ngân hàng TM Việt Nam yếu hơn rất nhiều so với hệ thống NH nước ngồi. Nguồn vốn của bốn Ngân hàng TM lớn nhất Việt Nam đến thời điểm năm 2003 là NH nơng nghiệp phát triển nơng thơn: 5.170 tỷ đồng, NH đầu tư và phát triển: 3.150 tỷ đồng, NH Cơng thương : 2.900 tỷ đồng. NH Ngoại Thương 2.300 tỷ đồng. Thêm vào đĩ tỷ lệ nợ quá hạn tính đến 31/12/2003 của Ngân hàng TM lên tới 15.8%/tổng dư nợ, con số đáng báo động. Với tỷ lệ nợ quá hạn cao như thế thể hiện mức độ rủi ro trong hoạt động tín dụng nĩi chung và rủi ro trong hoạt động NH cũng sẽ giai tăng theo. Và đây chính là điều mà các NHTM quan tâm trong hoạt động tín dụng. So với quy định của tiêu chuẩn quốc tế, tỷ lệ nợ khĩ địi của các NHTM quốc doanh cao hơn quy định là 5%. Với cơ cấu tín dụng cĩ nhiều rủi ro như thế sẽ làm gia tăng rủi ro trong kinh doanh NH Mức độ rủi ro trong kinh doanh NH được đánh giá thơng qua hệ số an tồn vốn tối thiểu - hệ số H3 Vốn tự cĩ Hệ số an tồn vốn tối thiểu = 56
  58. 57 Tài sản cĩ rủi ro quy đổi Tài sản cĩ rủi ro quy đổi bao gồm cả tài sản nội bảng lẫn tài sản ngoại bảng. Việc tỷ lệ dư nợ quá hạn ngày càng tăng sẽ làm cho tài sản cĩ rủi ro quy đổi tăng lên. Khi đĩ, hệ số an tồn vốn tối thiểu sẽ giảm xuống. Điều này bao hàm cả rủi ro trong kinh doanh NH sẽ giai tăng theo. Do đĩ, việc đưa dịch vụ B.A vào hoạt động làm tăng thêm rủi ro cho hoạt động NH. Đây là một trong những khĩ khăn lớn nhất mà các NHTM đang phải đối đầu. 3.2.2.4 Về khả năng quản lý. Một doanh nghiệp muốn phát triển tốt cần phải cĩ người điều hành hay người quản lý giỏi. Khả năng quản lý được thể hiện thơng qua các quyết định và xử lý cơng việc của một nhà qủan lý. Dịch vụ B.A đã được các nước khác áp dụng rất nhiều, nhưng đối với Việt nam thì đây là một dịch vụ hồn tồn mới do đĩ. khả năng và kinh nghiệm quản lý chưa cĩ. Việc thiếu kinh nghiệm quản lý cĩ thể gây thiệt hại cho quá trình hoạt động NH và sẽ làm gia tăng rủi ro. 3.2.2.5 Trình độ nhân viên. Nhân viên là người chịu trách nhiệm thực hiện cơng việc liên quan từ khâu lựa chọn khách hàng, quyết định tài trợ rồi đến thu hồi nợ, là người trực tiếp tiếp xúc khách hàng. Do đĩ, yêu cầu đối với một nhân viên thực hiện nghiệp vụ là phải hiểu biết và am tường về nghiệp vụ mà mình phụ trách. Tuy nhiên, đối với chúng ta hiện nay, hầu hết các nhân viên làm việc trong hệ thống NH hiểu biết rất ít hoặc cịn mới lạ đối với nghiệp vụ B.A này. Chính vì lý do đĩ, nghiệp vụ B.A chưa được các NHTM trong nước chú ý đến (ngoại trừ NH Citibank đang trong quá trình chuẩn bị triển khai). 3.2.2.6 Quy chế áp dụng. Để triển khái áp dụng một nghiệp vụ mới trong lĩnh vực thì địi hỏi phải cĩ những quy định của pháp luật liên quan đến việc ra đời và triển khai nghiệp vụ đĩ, nghiệp vụ 57
  59. 58 B.A cũng vậy, để cĩ thể triển áp dụng nghiệp vụ B.A trên tồn hệ thống Ngân hàng thương mại Việt Nam thì địi hỏi Chính phủ phải cĩ những quy định cụ thể về thủ tục, điều kiện, hình thức B.A, cũng như những điều kiện và hạn chế của Chính phủ đối với việc tạo lập và giao dịch B.A trên thị trường Việt Nam. 3.3 Giải pháp để triển khai nghiệp vụ B.A tại các NHTM Việt Nam. B.A được xem là một trong những nghiệp vụ cĩ tiềm năng phát triển và cĩ thị trường rất lớn. Đây sẽ là một trong những dịch vụ mới giúp các NH cĩ thể đa dạng hố được dịch vụ đáp ứng tốt hơn yêu cầu của khách hàng. Tuy nhiên, để phát triển được dịch vụ này cần cĩ những giải pháp cụ thể. 3.3.1 Giải pháp vĩ mơ 3.3.1.1 Điều kiện về cơ sở pháp lý Để cĩ thể triển khai nghiệp vụ B.A tại các Ngân hàng thương mại Việt nam, địi hỏi Ngân hàng nhà nước, các cơ quan ban hành pháp luật liên quan phải ban hành các quy chế áp dụng, quy định cụ thể về hình thức B.A, điều kiện thực hiện B.A, chuẩn mực, đối tượng được tham gia, quy chế giao dịch B.A trên thị trường thứ cấp, Cĩ như vậy, thì các Ngân hàng mới cĩ những điều kiện tiền để về pháp lý để thực hiện. 3.3.1.2 Thiết lập và hồn chỉnh hệ thống thơng tin khách hàng Hiện nay, đa phần thơng tin liên quan đến các DN đều chưa được cơng khai phổ biến. Hầu hết các DN đều bí mật về thơng tin. Các DN chưa cĩ thĩi quen thực hiện việc kiểm tốn. DN chỉ thực hiện kiểm tốn khi cĩ yêu cầu của NH hay cơ quan chính phủ. Đây là một trong những nguyên nhân gây khĩ khăn cho NH trong việc thực hiện tài trợ cho DN. Nghiệp vụ B.A là một trong những nghiệp vụ tài trợ của NH cho các DN kinh doanh. Khi quyết định tài trợ, tổ chức B.A cũng tiến hành việc thẩm định người người nhập khẩu, tình hình tài chính, khả năng cĩ thể thu hồi nợ. Nhưng do thơng tin đều khơng được cơng khai nên gây khĩ khăn cho tổ chức B.A trong việc thực hiện thẩm định. Vì thế, rủi ro cho tổ chức B.A cĩ thể xảy ra do thiếu thơng tin, 58
  60. 59 dẫn đến việc định giá sai lầm và quyết định tài trợ sai. Để hạn chế rủi ro trong nghiệp vụ B.A, tổ chức B.A cần nắm rõ thơng tin để ra quyết định đúng. Để thực hiện điều này: - Các doanh nghiệp phải tạo thĩi quen thực hiện việc kiểm tốn một cách trung thực và cơng khai thơng tin. Các DN hiện nay đa phần thực hiện hệ thống nhiều sổ sách kế tốn và thực hiện báo cáo khơng trung thực. Điều này gây rất nhiều khĩ khăn cho NH trong việc thẩm định và đánh giá khách hàng. Vì thế, chính phủ cần cĩ những quy định cụ thể về việc cơng khai thơng tin và trung thực về số liệu trên báo cáo. - Thúc đẩy tiến trình cổ phần hĩa các DN nhằm tạo thêm sản phẩm và điều kiện để thị trường chứng khốn phát triển. Việc phát triển thị trường chứng khốn sẽ tạo thĩi quen cho các DN cơng khai thơng tin. Trên thị trường chứng khốn, các nhà đầu tư muốn đầu tư vào loại chứng khốn nào cũng cần phải nắm rõ về tình hình hoạt động và tình hình tài chính của DN. Vì thế, thơng tin trên thị trường chứng khốn cũng phải cơng khai và chính xác. Bên cạnh việc cơng khai thơng tin, khi thị trường chứng khốn phát triển, các DN sẽ gia tăng năng lực cạnh tranh và gia tăng năng lực sản xuất. Chính điều này sẽ thúc đẩy gia tăng nhu cầu vốn trong DN và làm gia tăng nhu cầu cần tài trợ, tạo cơ hội để nghiệp vụ B.A phát triển. 3.3.1.3 Quy định về quản lý rủi ro trong nghiệp vụ B.A Bất kỳ nghiệp vụ nào cũng tìm ẩn rủi ro vốn cĩ của nĩ, B.A cũng thế, mặc dù nĩ mang lại nhiều lợi ích cho các DN sử dụng nĩ, nhưng đồng thời nĩ cũng hàm chứa nhiều rủi ro. Những rủi ro của nghiệp vụ này phát sinh chủ yếu từ người mua. Do đĩ B.A cũng cần cĩ những quy định để hạn chế rủi ro. Một trong những nghiệp vụ mà NH cĩ thể sử dụng đế hạn chế rủi ro trong quá trình hoạt động đĩ là việc sử dụng các cơng cụ bảo hiểm. Tuy nhiên, trên thị trường Việt Nam hiện nay, các cơng cụ hỗ trợ cho B.A chưa được triển khai áp dụng 59
  61. 60 Nhằm làm giảm rủi ro cho tổ chức B.A khi áp dụng dịch vụ, chính phủ cần ban hành các quy định về việc sử dụng các cơng cụ bảo hiểm rủi ro cho B.A, cho phép các cơng ty bảo hiểm thực hiện nghiệp vụ bảo hiểm B.A Bên cạnh ban hành các quy định bảo hiểm, chính phủ cần quy định về việc trích lập dự phịng rủi ro trong B.A. Việc trích lập dự phịng này sẽ giúp cho các tổ chức B.A cĩ thể bù đắp được một phần rủi ro. 3.3.2 Giải pháp vi mơ. 3.3.2.1 Về sản phẩm Sản phẩm B.A là một sản phẩm dịch vụ mới trong hệ thống NHTM Việt Nam hiện nay nĩi riêng và cả nền kinh tế Việt nam nĩi chung. Để đưa một sản phẩm mới phục vụ nguời tiêu dùng thì chúng ta cần phải: Tìm hiểu nhu cầu của khách hàng và thị trường: Bước đầu chuẩn bị đầu tiên là tìm hiểu nhu cầu khách hàng và thị trường. Hiện nay, với xu thế hội nhập và cạnh tranh các Ngân hàng phải bán sản phẩm mà khách hàng cần chứ khơng phải là bán sản phẩm mà Ngân hàng cĩ, vì vậy, ngân hàng cần phải tiến hàng nghiên cứu tìm hiểu khách hàng và thị trường Tìm hiểu nhu cầu khách hàng và thị trường để đánh giá đúng nhu cầu, triển vọng phát triển, quy mơ thị trường của từng hình thức tài trợ từ đĩ ngân hàng mới cĩ thể để ra chính sách phát triển sản phẩm tài trợ một cách đúng đắng, phù hợp. Ngân hàng cần phải thành lập bộ phận nghiên cứu và phát triển sản phẩm chuyên nghiệp, tiến hành những nghiên cứu bài bản để xác định: - Nhu cầu tài trợ của khách hàng là gì? đối tượng khách hàng nào cĩ nhu cầu đĩ, đặc điểm, mối quan tâm của từng đối tượng khách hàng; các yếu tố và cá nhân nào ảnh hưởng đến quyết định của khách hàng trong việc lựa chọn hình thức tài trợ và ngân hàng tài trợ. - Đo lường và dự báo quy mơ, triển vọng thị trường 60
  62. 61 - Nhận biết các đối thủ cạnh tranh trên thị trường hiện tại và cả đối thủ tương lai, điểm mạnh điểm yếu và chiến lược của họ. Hiện nay, đối thủ cạnh tranh chính trong lĩnh vực tài trợ xuất nhập khẩu của các ngân hàng thương mại việt nam là các ngân hàng nước ngồi cĩ bề dày kinh nghiệm về các loại hình tài trợ và các nghiệp vụ thanh tốn quốc tế hiện đại, và lợi thế về mạng lưới chi nhánh khắp tồn cầu, tiềm lực vốn mạnh, sẵn sàng đưa ra các chính sách ưu đãi cho khách hàng, Từ những nghiên cứu về thị trường và khách hàng cụ thể, trên cơ sở điều kiện cụ thể về chiến lược kinh doanh, điều kiện cơ sở hạ tầng, cơng nghệ nguồn nhân lực và những ưu thế của Ngân hàng, bộ phận nghiên cứu và phát triển sản phẩm mới sẽ đề xuất phối hợp với bộ phận quan hệ khách hàng để thiết kế các sản phẩm mới, cải tiến hồn thiện các sản phẩm hiện cĩ của ngân hàng để đáp ứng tốt nhất nhu cầu khách hàng, phù hợp với điều kiện kinh doanh của ngân hàng Sau khi tìm hiểu nhu cầu thị trường, chúng ta sẽ xác định khách hàng mục tiêu mà chúng ta sẽ cung cấp dịch vụ. Việc xác định này là một việc làm rất quan trọng, nếu chúng ta chọn sai khách hàng cĩ thể sẽ dẫn đến tình trạng khơng thể cung ứng hàng hố được. Đa số các NH hiện nay đều cĩ một số lượng khách hàng giao dịch tương đối nhiều. Mỗi nước sẽ cĩ một chính sách khách hàng khác nhau, do đĩ cũng sẽ cĩ tiêu chí lựa chọn khách hàng khác nhau. Đối với nghiệp vụ B.A, NH cũng cần phải đặt ra tiêu chí để lựa chọn khách hàng. Thơng qua đĩ, đảm bảo rằng NH cung cứng dịch vụ đến người cần sử dụng. Tránh được tình trạng cung ứng sai đối tượng khách hàng. Để thực hiện được việc lựa chọn khách hàng, mục tiêu NH hay tổ chức B.A cĩ thể thực hiện các bước sau: - Xác định đối tượng khách hàng, NH cĩ thể cung ứng dịch vụ B.A: trong việc cung ứng dịch vụ này, tổ chức B.A chú ý đến khách hàng cĩ quan hệ mua bán hàng hố, phát sinh các khoản phải thu và cĩ nhu cầu vốn. Thơng qua việc xác 61
  63. 62 định đối tượng khách hàng, tổ chức B.A cĩ thể phân khúc thị trường mà họ sẽ cung cấp dịch vụ - Sau khi đã xác định được đối tượng để cung ứng hàng hố, bước tiếp theo, lựa chọn trong số những khách hàng đang hoạt động giao dịch tại NH và các khách hàng tiềm năng xem khách hàng nào là đối tượng cụ thể tiếp cận hay cung ứng dịch vụ . Trong dịch vụ B.A, tổ chức B.A phải xác định được đối tượng nào sẽ được cung cấp nghiệp vụ B.A. Việc lựa chọn khách hàng này phụ thuộc quan trọng nhất vào khả năng thanh tốn của hố đơn, năng lực tài chính của người mua, tình hình hoạt động trong quá khứ và hiện tại của người bán. Từ đĩ xác định khách hàng cụ thể mà NH hay tổ chức B.A sẽ cung ứng dịch vụ - Việc lựa chọn cụ thể khách hàng mục tiêu này cịn giúp Ngân hàng dễ dàng hơn trong việc lựa chọn cách thức giới thiệu sản phẩm cho người cĩ nhu cầu sử dụng Tạo nhận biết về sản phẩm cho người tiêu dùng: Trước tiên chúng ta cần xác định sản phẩm là một sản phẩm tài chính và khách hàng là các doanh nghiệp hoạt động mua bán hàng hố XNK và cĩ phát sinh khoản phải thu, phải trả. Sản phẩm tài chính cũng giống như sản phẩm hàng hố thơng thường khác chỉ khác nhau một điểm là tính năng sử dụng. bất kỳ DN nào muốn phát triển sản xuất đều phải nghiên cứu cải tiến chất lượng và đa dạng hố sản phẩm để phục vụ cho người tiêu dùng. Để làm được điều này các DN sẽ tiến hành nghiên cứu sản phẩm mới và đưa sản phẩm ra thị trường. Trước khi đưa sản phẩm ra thị trường, chúng ta cần thăm dị thị trường và cho khách hàng làm quen với sản phẩm mới. Thơng thường các DN thực hiện việc quảng cáo sản phẩm để khách hàng cĩ thể biết đến sản phẩm mới của mình Cơng tác marketing các sản phẩm của ngân hàng đĩng một vai trị hết sức quan trọng cần phải thực hiện cĩ kế hoạch, chiến lược và mang tính chuyên mơn hố cao với 62
  64. 63 các chính sách đồng bộ trong ưu đãi về tín dụng, dịch vụ, tư vấn, với hệ thống phục vụ khép kín từ cho vay, dịch vụ thanh tốn tiền gởi nhằm tranh thủ lơi kéo được khách hàng về giao dịch với ngân hàng lâu dài, ổn định. Cần phải lập bộ phận marketing chuyên trách thực hiện cơng việc tiếp thị một cách chuyên nghiệp bài bản và cĩ chiến lược hơn tình trạng tiếp thị kiêm nhiệm hiện nay ở các Ngân hàng thương mại việt nam. Bộ phận marketing thực hiện các chức năng cơ bản như: chăm sĩc khách hàng đang giao dịch, tiếp cận tiếp thị khách hàng mới, giới thiệu, quảng bá các sản phẩm ngân hàng, phối hợp cùng bộ phận phát triển sản phẩm trong cơng tác nghiên cứu nhu cầu thị trường, khách hàng. Cơng tác tiếp thị, chăm sĩc khách hàng phải được thực hiện đồng bộ ở các phịng ban. Các phịng ban nghiệp vụ liên quan ngồi nhiệm vụ cung cấp thơng tin khách hàng đang giao dịch và đối tác của họ để bộ phận marketing lên kế hoạch tiếp cận khách hàng mới và cĩ chính sách tiếp thị duy trì khách hàng cũ, đồng thời cũng phải tăng cường chăm sĩc khách hàng bằng phong cách phục vụ, tác phong làm việc, lắng nghe ý kiến phản hồi từ khách hàng và cĩ những tư vấn hổ trợ khách hàng kịp thời về nghiệp vụ. Chủ động tìm kiếm, tham gia các cuộc hội thảo, gặp gỡ doanh nghiệp, làm đầu mối tổ chức các buổi tọa đàm, hội nghị với các hiệp hội, ngành hàng như dệt may, thủy sản, lương thực thực phẩm, nhằm mở rộng quan hệ với khách hàng, tiếp thị các doanh nghiệp mới. Thường xuyên tổ chức các hội nghị khách hàng, các buổi hội thảo chuyên đề về các nghiệp vụ tài trợ xuất nhập khẩu và thanh tốn quốc tế, giới thiệu các sản phẩm của ngân hàng, giúp các doanh nghiệp nắm vững và cập nhật lại kiến thức về kinh doanh quốc tế, phương thức tiếp cận cĩ hiệu qủa vốn tài trợ của ngân hàng, tạo sự đồng cảm trong giao dịch ngân hàng. Tăng cường giới thiệu các sản phẩm, quảng bá thương hiệu ngân hàng dưới hình thức phát hành các brochure quảng cáo, cẩm nang hướng dẫn khách hàng, đưa thơng tin về sản phẩm và hoạt động của Ngân hàng lên website, 63