Băm sáu Phố phường Hà Nội

Nội dung text: Băm sáu Phố phường Hà Nội

1. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Gi Baêm Saùu Ch u Trách Nhi m Đinh Ti n Hoàng Biên T p Nguy n Th Khuyên Phoá Hi u Đính Bùi Quang Tú Thi t K Nhóm thi t k Ban D án Hà N i Tôi Yêu ® HDINVESTMENT Phöôøng Haø Noäi Nh ng bi n hàng 1 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
2. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Hà N i luôn là m t ñ a danh v ăn hóa, kinh t , chính tr c a c n ưc. Tìm hi u các thông tin v kinh t , v ăn hóa, gi i trí .c a Hà N i luôn là m t nhu c u thi t y u c a nhi u t ng lp nhân dân. Bên c nh ñó, n ăm 2010 là n ăm quan tr ng, v i r t nhi u nh ng d p l k ni m l n, ñ c bi t là ñi l 1000 n ăm Th ăng Long. Đây là m t c t m c v ăn hóa, l ch s ñưc quan tâm c a c trong và ngoài n ưc. Đó chính là lí do chúng tôi l a ch n ch ñ v Hà N i ñ ñ nh h ưng ni dung cho d án chu i website Hà N i. D án chu i website v Hà N i mang tên Hà N i Tôi Yêu ñưc công ty CP ĐT Hoàng Đt tri n khai th c hi n t tháng 2 n ăm 2010. V i nh ng n l c, tâm huy t và tình yêu dành cho Hà N i, các thành viên ban d án ñã cho ra nh ng s n ph m v ăn hóa gây ñưc n t ưng v i ñ c gi yêu Hà N i. Đi L 1000 n ăm Th ăng Long ñang ñ n r t g n, d án c ũng ñang ñi vào giai ñon g p rút hoàn thành ñ hòa chung không khí c a ngày Đi L . D án là m t b c tranh t ng th , ñi t nh ng s kin g n v i Đ i L , c ũng nh ư nh ng góc sâu trong tâm h n Hà N i, nh ng n p s ng, nh ng c m xúc c a ng ưi Hà N i. Bên c nh vi c xây d ng và hoàn thi n chu i website v Hà N i, Ban d án còn cho ra mt nh ng n ph m v Hà N i. Chúng tôi ñã dành nhi u tâm huyt ñ xây d ng T sách Hà N i v i nh ng n ph m ñin t ñưc t ng mi n phí cho quý b n ñ c. Chúng tôi hi vng nh ng tâm huy t này s mang l i cho quý b n ñ c yêu Hà N i nh ng ñiu thú v . Tư li u chúng tôi s d ng ñ th c hi n nh ng n ph m này hoàn toàn ñưc s ưu t m và biên t p t các ngu n trên Internet nên không tránh ñưc nh ng thi u sót. M t s t ư li u do l y các ngu n th c p, nên chúng tôi không th trích d n ngu n ñ y ñ . Chúng tôi mong nh n ñưc s thông c m t các tác gi . Xin chân thành c m ơn và mong nh n ñưc nh ng góp ý t phía b n ñ c! Ban d
   án 2 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
3. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Mc L c Th ư Ng 2 Ban d án 2 Nh ng bi n hàng 3 Ng ưi Ta Vi t Ch Tây 6 Hàng M t, Hàng Đưng, Hàng Mu i Tr ng Tinh 8 Quà Hà N i 11 Vn quà Hà N i 16 Ph Thêm Và o Ph 19 B khuy t 20 Bú n S ư n Và Canh Bú n 21 Cò n Quà Hà Ni 22 Nh ng Th Chuyên Môn 26 Bá nh Đ u 29 Bá nh Kh o, K o L c 31 Mt Th Quà C a Lú a Non: Cm 33 Quà Tc Là Ng ư i 36 Và i Th Chuyên Môn Na 38 Nh ng Ch n Ăn Ch ơi 41 Ch Má t Ban Đêm 43 Bà C Bá n Xôi 45 Hà ng N ư c Cô D n 47 Cá c Hi u Cao Lâu Khá ch 49 3 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
4. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Nh ng bi n hàng Ng ưi Pháp có Paris, ng ưi Anh có London, ng ưi Tàu có Th ưng H i Trong các sách v, trên các báo chí, h nói ñ n thành ph c a h m t cách tha thi t, m n yêu Ta ph i nghe ng ưi Pháp nói ñ n Paris, ng ưi Paris, m i hi u ñưc s yêu quý y ñ n m c nào. Chúng ta c ũng có Hà N i, m t thành ph có nhi u v ñ p, vì Hà N i ñ p th t (chúng ta ch còn tìm nh ng v ñ p y ra), và c ũng vì chúng ta yêu m n. Yêu m n Hà N i v i tâm hn ng ưi Hà N i, c ũng nh ư ng ưi Parisien chính hi u yêu m n Paris Trong nh ng cu c phi m du, - phi m du ngoài các ph Hà N i là m t cái thú vô song ch ng ưi Hà N i có - ta nên chú ý ñn nh ng nét ñ i thay c a thành ph , nên nh n xét nh ng v ñ p cũng nh ư v x u c a ph ph ưng, thân m t v i nh ng thú vui ch ơi hay nh ng c nh l m than, v i nh ng ng ưi Hà N i c ũng nh ư ta. Hà N i có m t s c quy n r ũ ñ i v i các ng ưi n ơi khác nh ng hang cùng ngõ h m ca làng xa, hay nh ng n ươ ng m t th m trong r ng núi, ban chi u v n có nhi u ng ưi ngóng v m t ph ươ ng tr i ñ c trông cái ánh sáng m c a Hà N i chi u lên n n mây. Đ cho nh ng ng ưi mong ưc kinh kì y, và ñ cho nh ng ng ưi Hà N i, chúng ta khuy n khích yêu m n Hà N i h ơn, chúng ta nói ñn t t c nh ng v riêng c a Hà N i, khi n m i s ñ i thay trong ba sáu ph ph ưng ñ u có ti ng vang ra kh p m i n ơi. - TH CH LAM- Tr ưc h t có hi u trâu vàng, h n th . y là câu chuy n huy n tho i ca ông Kh ng Minh Không ñã ñưc hình t ưng ra b ng hai cái bi n. R i ñ n hi u bò vàng, cá chép vàng (cá chép hóa long thì ñúng h ơn và con cá này ñã trái t t ch y lên Hàng Ngang r i), con l c ñà không bi t ñ n ñây ñ làm gì?, con gà s ng kim kê h n thôi, con h ươ u sao, con k ỳ lân, con ph ưng (lai hoàng), con rùa rùa (kim quy), con rùa rùa này v núi r i, con v t che ô, con voi (con này c ũng v r ng), và con tê giác. Các nhà hàng còn lâu m i dùng h t ñưc tên các loài v t. Và chúng ta nên nh n r ng trong các con v t ñã dùng, không có con nào d c . Con tê giác thì k là v t d , nh ưng con tê giác Hàng Đào thì lành l m: nó không c n ai bao gi . Không có h vàng hay s ư t vàng, ch ng h n. Vì nh ng con vt trên kia là nh ng con v t th n linh ch ăng, hay là nh ng con v t ch lành có th g i lòng tin c a khách mua? Con trâu, con h ươ u, con bò Nh ng con v t này có làm h i ñưc ai bao gi ñâu? Vào nhà con trâu, con h ươ u mua v i, l a, ch c không b h , ch c s ñưc nhà hàng ti p ñãi ni m n và t t (nh ư các bà bán hàng Vi t Nam bi t ti p khi khách ch m c c mà không mua, hay mu n mua mà tr r ), và n u h có b d i nh ư m t 4 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
5. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi con bò thì c ũng ñưc an i r ng ít ra c ũng là m t con bò vàng. Tôi ch không hi u t i sao bng d ưng l i có con l c ñà. Con v t này hình nh ư l c loài vào ñám y, gi a nh ng con vt mà nó không quen bao gi . Ng ưi ph ươ ng Tây khinh ai th ưng g i: cái anh l c ñà y Theo ngh ĩa ñó thì con l c ñà ám ch nhà hàng hay khách mua hàng? Chúng ta còn ph i h i t i sao con v t khác không ñưc dùng, và t i sao ñ a ph n chúng ch có ph Hàng Đào thôi. Lên ñn Hàng Ngang, xu ng ñ n B H , là ñã không có loài v t r i (con cá hóa long lên Hàng Ngang là trái v i l tr i). Có m t ng ưi k chuy n v i tôi r ng ñó là t i nhà hàng ganh t nhau. Nguyên h i b y gi ph hàng Đào còn h p, nhà hai bên ph không cách nhau xa m y. Có hai ông ch hi u to, ng u nhiên m t hôm cùng có m t ý, là l y con h ươ u làm bi u hi u. Hai con h ươ u cùng treo m t lúc. Có nhi u s nh m l n x y ra v sau, nh ưng hai ông cùng ganh, không ông nào ch u ñ i con khác. Nh ư th ñưc m t n ăm. R i b ng nhiên, m t ông l y ngay con báo làm bi u hi n, và phao ngôn lên r ng ch ít lâu b a là báo s c n h ươ u ch t. Ông ch hi u kia t c khí l y bi n hi u con h và phao ng ưc l i. Ông ch hi u này ch ng ch u kém ñ i ngay con báo ra con s ư t.Ông kia c ũng l p t c ñi ra con voi. Đn con voi thì ông này t c quá: vì không có con nào kh e h ơn con n a. Voi ñ ng ñ u trong gi ng v t r i. Ch có cách làm con voi h ơn. Th r i ông làm con voi to h ơn. Ông kia c ũng ch ng ch u kém, l i làm con voi to h ơn n a. Hai con voi c thi nhau mà to mãi ra. Ph thì hp, cho nên m t ngày kia hai con voi ñng vòi nhau, l p c l i ñi. Vi c ñ n c a quan. Ông quan phân x , b t voi hai bên ñu bé l i, và ra l nh t ñ y ch ñưc dùng nh ng con v t hi n (nh ư voi ch ng h n) làm bi n hàng mà thôi. Nh ng con v t d nh ư báo, h , gu, mèo ñu c m ti t. y là ng ưi ta k cho tôi nghe câu chuy n nh ư th . Chuy n ch bi t có th t hay b a, nh ưng gi ng t i sao ng ưi ta không dùng các thú v t d thì có (tuy v y, con tê giác?), còn t i sao các v t ch có ph m vi ph Hàng Đào, không lên Hàng Ngang, không xu ng B H , thì tuy t nhiên không. 5 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
6. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Ng ưi Ta Vi t Ch Tây Cái bi n hàng nào vi t b ng ch Pháp ñ u tiên treo ph Hà N i? Th t khó mà bi t ñưc. Nó là m t ñiu thu c v l ch s c n ph i tìm ra, ñ ñánh d u cái ngày mà m t con ng ưi Vi t Nam b t ñ u dùng th ch phong phú nh t ph ươ ng Tây. T b y ñ n nay, ít ra c ũng ngoài sáu ch c n ăm. Sáu ch c n ăm ng ưi mình h c ch Pháp, t ưng ñã ñn lúc thâu thái ñưc hoàn toàn. Bây gi các bi n hàng vi t ch Pháp chi m ñ n chín ph n m ưi trong các bi n hàng. Nhi u hàng, tuy ch giao thi p v i khách hàng Vi t Nam thôi, c ũng ñ toàn ch Pháp, c ũng nh ư ngày x ưa h toàn dùng ch nho. Ngày tôi còn nh , ông th y d y v c a tôi b ngh ra m m t x ưng v ph B H . Ngoài c a hàng treo m t cái bi n v m t cái gái r t xinh ch tay vào m y dòng ch . Vì cô gái, tôi ñi h c v l n nào c ũng ñ ng l i nhìn, và vì v y m i thu c m y dòng ch ñó ñ bây gi . My dòng ch nh ư th này: "Ici, il existe un dessinateur portraitiste, aquarelliste et architecture". Đã h ơn m ưi n ăm r i, mà m i l n nh ñ n câu ch Pháp y tôi c ũng không kh i bu n cưi. Nhân th hôm nay tôi n y ra cái ý mu n d o qua t t c Ba m ươ i sáu ph c a ch n "nghìn n ăm v ăn v t" này ñ ñ c các bi n hàng ch Pháp, và xem ng ưi mình dùng ch Pháp ñã ti n b ñ n b c nào. Thì qu th c ñã ti n b r t nhi u: Này ñây nh ng bi n: Salon de coiffeur, X bon coiffure, T.D. Coiffeur de Beauté, hay; M. librairie, mercerie, relieur, M.S. Prothèse dentaire, Beauté hygiénique de la bouche, M.S dorure et dargenture, T.T fabricateur de pousse pousse, T.O vente et réperateur de machine de tout sorte, D.T. Ferronnerie, quinconnerie, H. Vanerie, O. Serée, Filets de sports. Ch Élégant hình nh ư ñưc nhi u ng ưi yêu chu ng nh t: vì t ra élégant có ph i không? P.T. Coiffeur élégant (B ch Mai), Boulangerie élégant (Hàng Bông), A la coupe de Paris - D.M. tailleur élégant (Hàng Qu t), Aux paradis des élégant (Lê Quý Đôn), hi u này ñâu tr ưc là: Au gout des élégant P.T. Tailleur des élégants (Hàng Qu t) Toàn nh ng Élégancel à Élégance, th t x ng ñáng v i (Hà thành hoa l ). Và tôi nh n th y, n i trong các hi u dùng nhi u ch tây nh t, và dùng m t cách ñáng yêu nh t là hi u th may. Có l vì các ông ch hi u ñó may qu n áo cho thiên h nên h t ngh ĩ nh ư b t bu c ph i dùng ch Tây m i h p th i. Mt hi u khoe các hàng: "Dernìeres nouveautés de Paris: laine Elboeuf, laine Red Star, laine Dormeuse " (qui fait bien dormir - h n th ). Hi u kia: "lanine pieds de poule Prince de gales". Mt hi u khác tham bác c Tây l n ta, và t o nên m t cái ti ng thn tình này: Satin súp. Nh ưng ñn tên các hi u thì s v ăn hóa và c u k ỳ th c ñã ñn c c ñim: "Au parfait tailleur" (Hàng Bông), "Maitre tailleur", "Paris tailleur" (Hàng Qu t). 6 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
7. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Ch luxe, ch c h n trong trí các ông ch hi u th may, là bi u hi n c a cái tuy t ñích trong s sang tr ng, nên có ñn ba ông dùng: La Mode, tailleur de luxe, D.P.T tailleur de luxe (Hàng Gai), Tr. tailleur de luxe (Lê Quý Đôn), (ông này vi t là luxe không có e, ý ch ng t ra luxe m t b c n a). Nhi u ông khác ưa t ra bi t ti ng ngo i qu c h ơn. Modern tailor (ch Hôm), Gentlemens modern tailor (hi u ch có m t cái máy khâu c ũ và tm v i xanh che bên ngoài) và CH. R Gents? tailor (Hàng Tr ng) Th c t ưng ñã ñ ri. Ca va, taileur! (Hàng Tr ng), De la tenue, tailleur et de la frantaisie, tailleur (Hàng Tr ng). Ri l i còn: D.T. Spécialist des chemises et des pyjamas; T.L. Coupe incroyable aux pyjamas dirigée par S Nu m t ngày kia chúngta th y ñ : X. Tailleur, prix, soigne, trvail impeceable, coupe modérée, thì c ũng ch n nên ngc nhiên tý nào. Nh ưng hòn ng c ñ p nh t có l ph i dành riêng cho hi u này ph Hàng Bu m: L.S. photographe, marchande de Chinoiserie. y là m i d o qua m t vài ph ñông ñúc, chúng ta ñã ñưc ñc nhi u câu ch Pháp l lùng nh ư th r i. các hang cùng ngõ h m, ñ i v i ng ưi tò mò, h n còn tìm th y nhi u cách áp d ng ch Pháp m t cách th n tình h ơn n a. Nh ưng ng m k ra thì c ũng ch ng nên l y làm l , vì m t x có t báo (ngh ĩa là do h ng trí thc vi t), d ch Hôtel de ville là khách s n c a thành ph và Stars à Hollywood là dân t c Star M châu, thì các ông ch hi u trên kia k còn là gi i nhi u. Mà, có ph i không, t bao Ph n tân v ăn trong Nam ñã treo bi n "Le Journal des Dames", và t Ph n th i ñàm ngoài B c, "La premìere organe de la femme Annamite"? . 7 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
8. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Hàng Mt, Hàng Đưng, Hàng Mu i Tr ng Tinh Hà N i ñã thay ñi nhi u l m. Nh ng ph c ũ, h p và khu t khúc, v i nh ng nhà thò ra th t vào, nh ng mái t ưng ñi xu ng t ng b c như c u thang, nh ng c a s gác nh bé và kín ñáo, ñã nh ưng ch cho nh ng ph g ch th ng và r ng rãi, v i t ng dãy nhà gi ng nhau ñ ng x p hàng. Th ng và ñng hàng, ñó là bi u hi n c a v ăn minh. Khi ông cm lái chi c ô tô thì ông l y làm d ch u vì ñưng r ng, vì ph th ng l m. Nh ưng ñi v i ng ưi t n b ñi ch ơi, lòng th ư th và m i tìm s ñ p, thì ph xá m i không có thú v gì. Không có nh ng cái khu t khúc dành cho ta nhi u cái b t ng , không có m t ng n cây hoa nhô sau b c t ưng th p, khi n chúng ta ñoán ñưc c m t th a v ưn nh bên trong, ñ y bi t ñâu l i không th ưt tha m t vài thiu n khuê các nh ư x ưa. Ch còn m t vài cái ngõ con ngõ Ph t L c, ngõ Trung Yên m y ng n c trên m nh tưng c ng ô Quan Ch ưng, là g i d u v t c a Hà N i c ũ. Ngày y, ñưng h p, ch c hàng xóm láng gi ng ăn v i nhau thân m t h ơn. Ng ưi cùng hàng ph t coi nh ư có mt liên l c cùng nhau. Bên này m t c a hàng t p hoá có ñ y ñ qu s ơn ñen, có ch ng gi y b n và ng bút nho, có cô hàng thu ỳ m mà hàng ph v n khen là gái ñm ñang. Bên kia, nhà m t ông c Tú, có ti ng tr h c vang, có c u h c trò xinh trai ñng h u chè th y bên tràng k . Nh ng nhà c ũ c a ta có m t l i ki n trúc riêng. các ph Hà N i hi n gi , th nh th ang cũng còn ñưc m t vài nhà. Gi a nhà, m nh sân vuông l thiên, có b non b và cá vàng, có dãy ch u lan, có b ñ ng n ưc, và trên t ưng có câu ñ i ch nho. Đôi khi ñi qua, m t cánh c a hé m , chúng ta ñưc thoáng nhìn vào; bóng m t thi u n nh qua sân, hình dáng m t ông c giàcúi mình trên cây c nh. T t c cu c ñ i c a nh ng k bên trong, cu c ñ i x ưa, nh ng ý ngh ĩ c ũ, nh ng hy v ng và mong ưc khác bây gi . Không còn gì c a Hà N i ngoài n ăm sáu m ươ i n ăm tr v tr ưc. Th ăng Long c a vua Lê, c a chúa Tr nh không còn d u v t nào: ñâu còn nh ng cung ñin ngày x ưa, nh ng ph ñ c a các b c công h u khanh t ưng? Th nh th ang m t vài tên g i còn nh c l i, mt vài ñng ñ t còn ghi d u, th thôi. Chúng ta không bi t ñưc m y v d ĩ vãng, v cnh ph xá kinh k ỳ h i c Lãn Ông, m t túi th ơ, m t b thu c, ñi t Bát Tràng ñn H Tây ñ ch a cho hoàng t . Trong m t bài báo, tôi ñã nói (Hà N i XVII sìecle) r ng cái "ngh thu t bi n hàng" Hà Ni ñã m t. Ngày x ưa, cái bi n hàng còn là m t cái gì h ơn không ch là m t cái bi n hàng mà thôi. 8 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
9. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Đó là m t b gì li n v i c ơ nghi p và s v n c a ng ưi buôn, cái bi n hi u th c hi n c a nh ng c công nh n n i và nh ng ñ c tính ngay th t c a ch hàng. Đ bi n ph i ch n ngày t t, ph i xin ch c a nh ng ng ưi vi t gi i có ti ng, và ng ưi ta th n tr ng gi gìn nh ư m t th c a gia b o nh ng cái bi n c ũ ñã tróc s ơn, mà gió m ưa bao nhiêu n ăm ñã làm l t c vàng son, nh ng nét ch m nh m và r n r i v n còn nh ư nguyên m i. Tôi không kh i bao gi ñi qua không d ng b ưc l i ng m ngía ba ch ñ i. "V n Th o Đưng" trên cái bi n c ũ k c a hi u thu c y ñ u ph Hàng Đưng. Ba ch " Đông H ưng Viên" c ũng s c nét và còn m i h ơn. Ngày tr ưc còn m y ch "C ng Hòa Đưng" vi t b ng son ñ t ươ i, l i n a chân n a l , ch bay b ưm, trông ñ n thích c m t. Nh ưng bây gi ng ưi ta ñã xóa ñi ñ thay vào b ng l i ch "vuông tân th i" trong các qu ng cáo báo Tàu hay b ng nh ng ch ñin tím hoa cà, xanh lá m ñêm ñêm sáng ng i m t góc tr i. T t c cái gì c ũng thay m i ng ưi ta không nh ng th y có bi n hàng, ng ưi ta th y c b m t cái c a hàng n a. Và s thay ñi b ngoài y ñem ñn cho ph xá Hà N i m t v m i riêng, h ơi l lùng và ñt ng t. Trong ñêm khuya, chúng ta th d o ch ơi các ph , lúc ñó không b nh ng ánh sáng và th c hàng làm lóe mt. Lúc ñó nh ng c a hàng m i m ñã ñóng c , và cái ph v i c ăn nhà ñu phô bày v th t. Các nhà ch thay ñ i có phía d ưi s thay ñ i ít khi lên ñn t ng trên. Và bây gi , nu ng ưi ta có phép gì c t b các t ng d ưi và ñt các t ng trên xu ng ñ t, chúng ta s có m t hàng ph c ũ k v i nh ng hàng bát quái, m nh g ươ ng và d ơi bay m t ph t a ta nh ư ph c a kinh k ỳ x ưa, ch c th . Có m t b n nào trông coi v v ñ p c a thành ph Hà N i không? Hình nh ư có thì ph i, tuy r ng b n ñó không th y làm cho ng ưi ta nói ñ n mình. Nh ưng cái ñó không h gì, mi n là b n ñó c làm vi c là ñ. Ngày tr ưc, tr ưc c a ph toàn quy n, còn có m t nhóm t ưng mà ng ưi ta ñã phá ñi r i, cách ñây ñâu m ưi n ăm gì ñó. Nhóm t ưng ñó trông xa gi ng nh ư mâm xôi; ñ nh có nh ng hình thù gì, tôi không nh , nh ưng phía dưi, có t ưng hai ng ưi ñàn bà n m choài ra nh ư b ơi, tóc buông xõa và l n mình vào thành b . Hai ng ưi ñàn bà ñó ng ưi ta b o là hình dung hai con sông Nh Hà và Mêkông. Chúng ta t ưng t ưng phong c nh h Hoàn Ki m v i cái mâm xôi b ng ñá lù lù y. May thay không bi t có ai ph n ñ i, ng ưi ta b cái d ñ nh y, và ñem nhóm t ưng dng tr ưc c a ph Toàn quy n, ñ r i sau ñó ít lâu phá ñi. S ph n ñ i ít l i y có l là công vi c c a y ban coi v v ñ p c a thành ph h n? Sau ñó ít lâu, m t d o, ngay bên c ng c a ñ n Ng c S ơn, chúng ta ñưc trông th y ñng s ng s ng và th ng t p m t cái c t dây ñin ch ng ch t và c ñèn ñin v i nh ng cái "bình tích" b ng s tr ng, khi n cho cái c t s t s ơn h c ín ñó nh ư m t th cây già mi r v ng v . Cái cây ñó làm cho v ñ p c a c ng ñ n Ng c S ơn gi m m t ñ n chín 9 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
10. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi ph n m ưi. Nh ưng l i may thay, c ũng cách sau ít lâu, cái c t ñó không còn n a. Công vi c c a y ban kia ch c thôi. Sau ñó ít lâu n a, c nh ñ n Ng c S ơn l i ch u ph i m t s thêm th t x u xa khác. Có l theo l i yêu c u c a nh ng ai trông nom cái ñn ñó, ng ưi ta ñã cho b c su t t ngoài cng, qua ñ u, vào ñn trong ñ n, nh ng vòng s t n n, có nh ng ñưng u n l ưn ngo n ngoèo, cũng s ơn h c ín, và ñ m c ñèn. Mc ñèn cho sáng, cho ti n nh ng ng ưi ñi l ñ n. M t ý t t, r t t t. Nh ưng sao l i phi tr b ng m t cách bôi nh v ñ p c a ñ n th ? Mu n sáng c ng và sáng c u thì thi u gì cách: m c ñèn vào nh ng ch lõm khu t khúc c a c ng và c a c u: ñèn ñ nh ư th v a ñưc kín ñáo, v a không làm gi m v ñp, không k cái l i ánh sáng ñp l i y d u dàng và làm tôn c nh ñ n h ơn lên. Đng này, m c nh ng võng st v i cánh hoa hoét r ti n kia vào cái c ng ñ p ñ có l i ki n trúc riêng, có v c s ơ y, th c là m t cách ñ p phá m thu t tai h i không gì b ng. Cho c ñ n ba ch "Ng c Sơn T " b ng s t dán trên m t t m l ưi c ũng s t, và có hoa lá c ũng s t n t, c cái bi n y c ũng ch ưng m t không kém. Nh ng thanh s t y ñó c ũng khá lâu r i thì ph i, mà ch ưa th y cái y ban nào ñó n u y ban y có làm vi c gì c . Vi c thì r t gi n d : nghĩa là b nh ng cái ñó là xong. Do này, ng ưi ta ñã xây nhi u bóp c nh sát ph lác ñác kh p Hà N i, Yên Ph , C a Nam, B H , Quan Thánh Ki u bóp nh ư là m t cái hòm vuông b n góc th ng c nh, có ca vào (t t nhiên) và c a s . Vi c xây các bóp y ch c là ít l i nhi u cho vic tr an c a thành ph . Chúng tôi xin c ũng nh n th . Và ch ñ t bóp ch c c ũng ñã l a ch n r t ti n li n a. Nh ng bóp khác, ch nói làm gì. Duy ch có cái bóp Quan Thánh, là làm gi m mt v ñ p c a ngôi ñ n ñ p ñ y. Tuy r ng ng ưi ta ñã c n th n cho cái bóp y ñ i ñ vn hình vuông m t hình dáng mu n gi ng chùa chi n b ng cái mái cong cong, b ng vài cái trang ñim theo l i c ũ. Nh ưng mà cái chùa gi y trong ñó th y c nh sát thay nhà s ư không ñánh l a ñưc ai h t, nh t là ng ưi yêu m thu t, yêu Hà N i, yêu cái v c kính ca ñ n chùa. Ch quá m t ít n a, làm xa ra m t tý n a phía ñưng bên kia, hay ngay v ưn hoa ñ u ñưng Quan Thánh, v ưn hoa Eckert n u tôi không nh m, thì có ph i hay bi t bao không. Gia chi d ĩ, nh ng ñưng v ch th ng ngay ng n c a v ưn hoa y l i hòa h p v i cái hình thù vuông v n c a nhà bóp l m. 10 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
11. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Quà Hà Ni Quà Hà N i x ưa nay v n có ti ng ngon lành và l ch s . các thôn quê, chút "quà Hà Ni" là c a mong ñ i, và t ñưc lòng quý hóa c a ng ưi cho. Con cháu ngày gi ky ñư a v dâng cha m , hay các bà m ra t nh mua v cho các con, và ch ng ñi làm Nhà nưc ngày ngh mua t ng cho cô v m i c ưi Bao nhiêu ý t t tình hay g i vào trong chút quà n ơi ñô h i, món quà ñem ñn cho kh p n ơi các v sành và trang nhã c a b ăm sáu ph ph ưng. Hàng Quà Rong Ng ưi Hà N i, ăn thì ngày nào c ũng ăn, nh ưng th ưng không ñ ý. N u chúng ta v tnh nh ít lâu, hay ngay H i Phòng, Nam Đnh n a, chúng ta m i bi t quà Hà N i ngon là ch ng nào. C ũng là th bún ch ch ng h n, c ũng rau y, th mà sao bún ch ca Hà N i ngon và ñm th , ngon t cái mùi th ơm, t cái n ưc ch m ngon ñi. Trong mt ngày, không lúc nào là không có hàng quà. M i gi là m t th khác nhau; ăn quà cũng là m t ngh thu t: ăn ñúng cái gi y và ch n ng ưi bán y, m i là ng ưi sánh ăn. Tang t ng sáng, ti ng bánh Tây ñã rao, l n v i ti ng ch i quét ñưng. Đó là quà c a nh ng ng ưi th ñi làm s m. R i, có t ng ñ , ph xá vang lên ti ng rao "bánh rán nóng, trinh m t, xu ñôi" c a m t l ũ tr con. Cái bánh rán v a c ng và x u, th t làm gi m thanh th c a quà Hà N i, do m t c a hàng nào ñó mu n ki m l i, c mu n b t thiên h ăn bánh rán lúc còn ngái ng . Này ñây m i là quà chính tông: bánh cu n, ăn v i ch l n béo, hay v i ñ u rán nóng. Nh ưng là bánh cu n Thanh Trì m ng nh ư t gi y và trong nh ư l a. V bánh th ơm b t m n và d o. Bánh chay thì thanh ñm, bánh m n ñ m vì chút m hành. Ng ưi bán bánh 11 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
12. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi cu n Thanh Trì ñi m t và r trên ñu, t ng t m n ăm, b y ng ưi t phía Lò L n ñi vào trong ph , dáng ñiu uy n chuy n và nhanh nh n. Ri mùa n c thì hàng xôi cháo: cháo hoa quánh mùi g o th ơm, xôi n ng mùi g o n p. Xôi ñu, xôi l c, xôi v ng m và d a. , cái xôi v ng m , n m t ng n m con, ăn v a gy v a bùi. Mà có ñt gì ñâu! Ăn m t, hai xu là ñ r i. Mùa rét thì xôi nóng, hãy còn h ơi bc lên nh ư s ươ ng mù, ăn v a nóng ng ưi v a ch c d . Và có ai ng m ngh ĩ k cái v hành khô ch ưng m trong bát ngô n p bung non; hàng giòn và th ơm ph c, nh ng h t ngô béo r ưi chút n ưc m trong Ngô bung (xôi lúa) thì có nhi u hàng ngon, nh ưng ngon nh t và ñm nh t là ngô bung c a m t bà già trên Yên Ph . C m i sáng, bà t ô xu ng ph , theo m t ñưng ñi nh t ñ nh, ñã ngoài hai m ươ i n ăm nay, ñ các nhà mu n ăn c vi c sai ng ưi ra ñ ng ch . Bà ñi thúng ngô, tay th vào cái áo cánh bông, và c t lên cái ti ng rao, t a nh ư không ph i ti ng ng ưi, m t ti ng rao ñ c bi t và k ỳ l : "Eéé éc", "Eé ééc ". Đi v i các bà, các cô ñi ch , cô hàng v i, cô hàng rau v.v là nh ng ng ưi ưa món quà gì v a r v a ngon, l i v a no lâu các cô khó tính, sành ăn và hay xét nét l m ñã có món quà c a cô hàng c ơm n m l ng l ơ v i hai quang thúng b chùng. Món quà này sch s và tinh khi t, t quà cho ñn c quang thúng, c cô hàng, tóc v n g n, áo nâu mi, qu n s i thâm, cô hàng trông c ũng ngon m t nh ư quà c a cô v y. Cơm n m t ng nm dài, to nh có, n m trên chi c m t ph t m v i màu tr ng tinh ñ che ru i, mu i. Con dao c t, sáng nh ư n ưc, và l ưi ñưa ng t nh ư ñưng phèn. C ơm c t ra t ng khoanh, cô hàng l i c n th n g t b l p ngoài, r i l i c t ra t ng mi ng nh , vuông c nh và dài, ñ bày trên ñĩa. Cô mu n x ơi v i th gì? V i ch m i nhé hay giò l a m n màng? 12 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
13. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Các cô v a ăn v a nhai nhè nh và thong th h i han thân m t cô hàng: cùng b n làm ăn c , m t gánh nuôi ch ng nuôi con, ñóng góp thì nhi u. Âu c ũng là cái ph n ch bit làm th nào. Đi v i các bà ăn r và thích c a l mi ng và ñc n a ñã có bà hàng ti t canh và lòng ln. M t mâm ñ y m t bát ti t canh ñ i, ngòng ngoèo s i d a tr ng, ñim xanh m y lá húng t ươ i. Th mà h ăn ngon lành, m t lúc hai, ba bát. R i ñánh thêm m t ñĩ a lòng v a di, c h ũ v i tràng giòn. Ăn xong quét mi ng ñ ng d y, b ưc ñi thành ch m ch p. Sao b ng ra ñ u ph ăn m t bát ph bã c a anh hàng ph áo cánh tr ng, gilet ñen, và tóc r m ưt? N i n ưc sôi sùng s c, t a mùi th ơm ra kh p ph . N u là gánh ph ngon c Hà N i không có ñâu làm nhi u, thì nu c dùng trong và ng t, bánh d o mà không nát, th t m g u giòn ch không dai, chanh t, và hành tây ñ c . Ch còn gì ngon h ơn bát ph nh ư th n a. Ăn xong bát th nh t, l i mu n ăn thêm bát th hai. Và anh hàng ph ch ph i gánh n ng ñi ñâu c , ch vi c ñ m t ch nh t ñ nh, c ũng ñ bán m t ngày hai gánh nh ư ch ơi. Và ng ưi hàng ph tìm d u hi u ñ g i tên anh cho d nh : anh ph tr c, anh ph Bêrê, anh ph M ũ D , anh ph Cao và d n th ng nh ch mua hàng khác v "ông không ăn mà ch t ñòn". Ph là m t th quà ñc bi t c a Hà N i, không ph i ch riêng Hà N i m i có, nh ưng chính là vì Hà N i m i ngon. Đó là quà t t c su t ngày c a t t c các h ng ng ưi, nh t là công ch c và th thuy n. Ng ưi ta ăn ph sáng, ăn ph tr ưa, và ăn ph t i. Ph bán gánh có m t v riêng, không gi ng nh ư ph bán hi u. Các gánh ph có ti ng Hà N i ñ u ñưc ng ưi ta ñ t tên và t ưng nh : ph Ga, ph Hàng Cót, ph Ô Quan Ch ưng, ph C a B c v.v Bây gi nhi u tài n ăng tr trong ngh ph m i nhóm lên và trái l i, nh ng danh v ng c ũ trên kia không ch c còn gi ñưc "h ươ ng v x ng k ỳ danh" na. Có ng ưi nào th ch u khó ñi kh o n m l i m t l ưt xem sao? M t vòng quanh Hà Ni b ng v ph , ch c có l m ñiu m n, chát, chua, cay ñy. 13 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
14. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Nh ưng có m t n ơi ph r t ngon mà không có ai ngh ĩ ñ n và bi t ñ n: y là gánh ph trong nhà th ươ ng. Trong nhà th ươ ng v n có m t bà bán các th quà bánh m t gian hàng d ng d ưi bóng cây. Cái quy n bán hàng ñó là cái quy n riêng c a nhà bà, có t khi nhà th ươ ng m i l p. Bà là ng ưi ngoan ñ o nên tuy ñ a v ñ c bi t ñó bà c ũng không b t bí m i ng ưi và ăn lãi quá ñáng. Th c gì bán c ũng ngon lành, giá c ph i ch ăng. Nh ưng gánh ph c a bà thì tuy t: bát ph ñ y ñ n và t ươ m t t, do hai con gái bà làm, trông th c mu n ăn. N ưc thì trong và lúc nào c ũng nóng b ng, khói lên nghi ngút. Rau th ơm t ươ i, h tiêu b c, gi t chanh c m g t, l i ñim thêm m t chút cà cu ng, th ang nh nh ư m t nghi ng . Mà nhân tâm tùy thích, nhà hàng ñã khéo chi u: ai mu n ăn m gu, có, mu n ăn n c, có, mu n ăn n a m , n a n c, c ũng có s n sàng. C m i bu i sáng, t sáu gi cho ñ n b y gi , ch trong qu ng y thôi, vì ngoài gi gánh ph h t, chung quanh n i nu c ph , ta th y t m n ăm t m ba, các b nh nhân ñàn ông và ñàn bà, các bác gác san, các th y y tá, và c ñ n các h c sinh tr ưng Thu c n a. Ch ng y ng ưi ñ u h p lòng trong s th ưng th c món quà ngon, nâng cách ăn ph lên ñn m t ngh thu t ñáng kính. Cùng m t th quà n ưc và m n nh ư ph , Hà N i còn có hãng mì và m n th n. Hai món này ch c h n là món ăn c a ng ưi Tàu, cho nên h ng ưi Tàu làm thì ngon h ơn, c ũng nh ư h làm ngon nhi u món khác. Cái chí c a Vi t ta c ũng khác: món quà bán thì c mu n bán cho r và nhi u, thích th ñ xiêu lòng khách còn cái ph m có t t hay không, không quan tâm ñn. Cho nên bát m n th n c a ng ưi mình thì có ñ c rau th ơm, xà xíu, ñôi khi m y mi ng d i, và m t ph n chia tám qu tr ng v t. M n th n thì làm r t to bt, n n xu xòa ñ trông càng to h ơn, nh ưng nhân thì h t s c kín ñáo và nh bé, vì ñưc m t tí th t ch b c nh c, mua r c a các hàng th t l u ôi ngo i ô, lúc trút hàng bán r . N ưc c ũng r t nhi u n a, d nh lên nh ư ao sau tr n m ưa, nh ưng nh t ví nh ư nưc bèo. y th mà t t c ch bán có năm xu. T ưng ñ t hàng là ph i. Th mà không: ng ưi Hà Ni ăn quà sành, nên khó mà l y nhi u làm hoa m t ng ưi ta ñưc. Có l ng ưi bán ngh ĩ r ng quà rao là s c t c, hai thanh tre gõ vào v i nhau nh ư ti ng gu c ñi ca m t gái v ñêm, mà s c t c chính là hai ti ng Tàu Th c ñ c mà ra. Th c ñ c là ăn ñưc, cho nên quà ch c t ăn ñưc, không c t gì ăn ngon. V th c quà này, tôi l i nh ñ n m t câu chuy n nhi u ý ngh ĩa, và có th làm m t bài hc hay cho ng ưi mình. Trong lúc m i ng ưi bán hàng Vi t Nam m i vai lê gánh kh p ph mòn ñt tre vì ti ng g i mà v n không bán ñưc m y, thì b ng nhiên m t hôm m t ph Hà N i nh h p và ñông ñúc, n y ra m t chú khách bán hàng r t d ng ưi. Chú ta cũng bán mì v i m n th n, c ũng v i giá n ăm xu, nh ưng mì thì ch có mì không và m n th n ch có m n th n tr n, ñ m ưi l ăm cái. 14 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
15. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Nhưng n ưc r t trong và r t ng t,mì thì ñm v và d o, m n th n thì b t m m và m i cái có nhân m t con tôm. Ăn mãi v n ngon không th y chán. Bán hàng không c n gánh ñi ñâu, và c ũng không c n gì bát. Ai mu n ăn thì ñn hàng mà ăn, ai mu n mua ñem bát l i mua, và ng ưi nhà mang v , ch m t b c thang ng n bác c ũng không ch u b ưc lên. Bác bán hàng c a quy n nh ư th , ng ưi ta tuy t c vì cái làm b kiêu k ỳ c a bác, chê vì quà c a bác ñ t h ơn quà c a các hàng th ưng, nh ưng ng ưi ta v n ph i mua, vì quà ca bác ngon. Ng ưi mua ngày d n ñông: m t bác bán không ñ , ph i làm hai gánh, r i ba, r i b n, r i n ăm sáu. M i gánh bác ph i thuê ng ưi bán, m i tháng công n ăm ñ ng. Nh ng ng ưi này bèn cách ăn b t: m t l ưng bát mì bác bán, c ba bó mì thì h l i bt mt; m ưi l ăm cái m n th n thì h bán có m ưi hai. Nh ưng m c lòng, hàng bác v n bán ch y. M i gánh ít nh t bác c ũng ñưc lãi ba ñng m t ngày. Sáu gánh v chi là m ưi tám, m t tháng lãi n ăm tr ăm h ơn. Sáu tháng sau khi bác H i Phòng ñt chân lên Hà Ni, bác ñã nghi m nhiên tr nên m t ng ưi giàu. Th m i bi t ngh gì là không có lãi, mà cái ngh mà chúng ta t ưng là hèn m n y l i chóng làm ng ưi ta giàu h ơn chánh vn ngh khác. Mi n là th c hàng bán x ng v i ñ ng ti n, ñ ng l a d i ng ưi mua c a ngon thì ng ưi ta ăn, ñt r không k ỳ qu n. Đó là m t s th t gi n d trong ngh buôn bán, mà ti c thay, nhi u nhà buôn ng ưi mình không bi t ñ n, ho c ng ưi mình làm t i bán r ho c h ñánh l a ñưc ng ưi mua thì l y làm sung s ưng. Tôi quên nói n t r ng chú khách bán m n th n trên kia, giá c gi l i bán gánh nh ư th thì không sao. Có ti n, chú l i mu n làm ông chú hi u chú m hàng cao lâu to phía Mã Mây. Cái chí này thì không có gì ñáng trách. Nh ưng chú l i mu n gi ng các ch khác ch ñánh b c chú ñánh phán thán, r i chú thua. Ba tháng sau, chú v n . Nh ưng ñy là ti chú, ch không ph i là t i cái c a hàng c a chú, và cái ph ươ ng pháp bán hàng c a chú v n gi nguyên giá tr khi n chúng ta nên theo. Sau khi v n , tay tr ng tr v , chú li ghé l ưng xu ng gánh l y gánh hàng m n th n c ũ ti ng v n rao vàng, và cái mi ng vn t ươ i c ưi nh ư tr ưc. Đó là m t t m g ươ ng mà chúng ta l i càng nên theo n a. 15 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
16. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Vn quà Hà Ni K v các th quà m n, thì Hà N i còn nhi u: nào bún riêu, bún ch , thang cu n, nem chua, nào mi n l ươn và bún c. M i th , t t nhiên có m t v riêng, và c ñ n m i hàng, li c ũng có cái ngon riêng n a. Tôi thích nh t cô hàng bún c, không ph i vì món hàng cô tôi thích ăn xin thú th t r ng tôi s các bác c l m nh ưng tôi thích nhìn ng ưi ta ăn, vì nghe th c quà c a cô là cái ñim không th thi u ñưc c a m t c nh bình dân ho t ñ ng trong các ngõ con và trên các b hè. Ng ưi ta xúm l i ăn quà bún c m t cách m i ngon lành làm sao! Có ai bu i tr ưa hay bu i ñêm khuya, ñi qua các nhà cô ñào, và các ch em thanh lâu, th y h ăn cái quà y m t cách ch ăm chú và tha thi t ñ n ñâu không? N ưc c chua làm nh ăn các nét mt tàn ph n và m t l , mi ng t cay làm xoa xuýt nh ng c p môi héo h t, và khi n ñôi khi rõ nh ng gi t l th t thà h ơn c nh ng gi t l tình. Cô hàng c có m t cái d ng c , mt ñ u là búa, m t ñ u là dùi nh n. M t cái gõ nh , và m t cái tr tay, là con c nguyên c ru t ñã g n gàng r ơi mình vào bát n ưc. Cô tho ăn tho t rút c không k p, trông th y ng ưi ta ăn ngon lành, chính cô c ũng sinh thèm. y cô có thú th c v i tôi nh ư th . Cùng h nhà bún, riêu cua và thang cu n v n là quà s tr ưng c a các bà. (Mà nghi m ra cái tri t lý sâu s c này: th quà nào bán cho các bà bao gi c ũng ñ t hàng, vì hai l : mt là vì các bà n i tr bao gi c ũng s n ti n, hai là các bà ăn quà ñã thành t c ng , ca dao). 16 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
17. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi L có m t ñiu: nhà mình làm l y, dù bà v khéo tay ñ n ñâu, ăn c ũng không th y ngon bng mua các hàng rong, nh t là hai th thang riêu. T i sao v y? Có ai tìm ra cái l tri t lý th ba không? Mi n l ươ n là th c quà ăn b âm, nhi u ng ưi b o th . Đàn ông thì không hay tin, nh ưng ñàn bà thì d tin l m. Th cho nên ñã th y nhi u ông ch ng không thích ăn l ươ n, mà v n b các bà v ép cho ăn dù ti n các bà y tr l y. Tình ngh ĩa ñ m th m c a v ch ng ñôi khi có th l y nhi u ít mi n l ươ n mà ño ñưc. y, suýt n a ñi kh i các th quà c t bún, mà tôi quên không nói ñn th quà bún quan tr ng và ñc ñim nh t c a Hà N i b ăm sáu ph ph ưng: ñó là th c quà bún ch . Ph i, cái th c quà t m th ưng ñó, sáu t nh ñưng trong, b n tnh ñưng ngoài, ch ng có ñâu ngon b ng kinh ñô. Ai c ũng ph i công nh n nh ư th , hay ít ra nh ng ng ưi sành th ưng th c. M t ông ñ cu ng ch nhà quê, m t hôm kh ăn gói, ô lên Hà N i, ñã ph i ng kh u ñ t hai câu th ơ nh ư th này, khi ng i th y mùi khói ch: Ngàn n ăm b u v t ñ t Th ăng Long .Bún ch là ñây có ph i không? Mà c m h ng th thì chí ph i. Khi ng i cu ng chi u gió, ñói b ng mà ñón l y cái khói ch th ơm, thì ngài d thành thi s ĩ l m. Khói lam cu n nh ư s ươ ng m s ưn núi, gi t m ch xèo trên than h ng nh ư m t ti ng th dài và ti ng qu t kh ñ p nh ư cành cây rung ñng, quà bún ch có nhi u cái quy n r ũ ñáng g i là mê h n, n u không là mê b ng.Nh ng th r t là t m th ưng, r t là gi n d mà ñi g n nhau sao l i sinh ra ñưc mùi v riêng nh ư th ? Ai là ng ưi ñ u tiên ñã ngh ĩ ra bún ch ? Ng ưi ñó ñáng ñưc chúng ta nh ơn và kính tr ng ngang, hay là h ơn v i ng ưi t o nên ñưc tác ph m v ăn ch ươ ng Có l ng ưi kia còn làm ít cho nhân lo i hơn là ng ưi này n a. Ti c thay tên ng ưi tài t ñó th t truy n, ñ không li t kê vào cái s vàng c a nh ng danh nhân "th c vi ñ o". Th bún ñ ăn bún ch , s i mành và cu n tng lá m ng, khác v i các th bún th ưng. 17 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
18. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Ch ph i th t ba ch , mà ph i dùng c p tre t ươ i n ưng m i ngon. Quái, sao cái n ưc ch m c a các hàng bún ch hàng ngon th ! Có l là h dùng n ưc m m h ng v a, ngh ĩa là không quá chua, cho nên thành ngon ch ăng? N ưc ch m y mà ñim thêm m y gi t chanh vào thì tuy t: có th th m nhu n c bún, c rau, c ch mà không m n, không gt nh ư n ưc ch m c a nhà. Nhưng bún ch Hà N i ñ c bi t có l vì cái rau húng Láng. Vì ch có rau húng Láng là có mùi v húng, ñem tr ng ch ñ t khác, s m ch m c ũng ñ i ra mùi b c hà Vi t ñ n ñây tôi l i nh ñ n bác Tú M th ưng m i b n h u ăn và th ưng khoe mình là n d t ngay trong r ng húng. Th cho nên bún ch thì ph i là bún ch Hà N i m i ñ v cho ng ưi th ưng th c và ph i là bún ch x ưa v n ng i tr ưc ñ n B ch Mã, Hàng Bu n, m i là bán hàng ngon. (T t nhiên có nhi u các hàng khác ph c ũng ngon ch ng kém, nh ưng ti ng t ăm chưa n i ñó thôi). 18 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
19. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Ph Thêm Và o Ph Nó i v ph , tôi cò n quên không nh c t i nh ng s thay ñi m i ñây cá i quà ñc bi t ñó. Nghĩ rng thay ñi là ti n b , có ng ư i ñã b ph cũ là v ph gà . Nh ưng s c i cá ch y hì nh nh ư không ñư c hoan nghênh. Có ng ư i khá c r t rè hơn, ch thay ñi m t và i th gia v ng ư i thì thêm v hú ng lì u (nh ư gá nh ph ph Mi h i n ăm 1928), k thì thêm d u v ng và ñu ph . H mnh danh cá i ph nh ư th là ph c i l ươ ng. Nh ư cá i th ph th c cũ ng nh ư b n tu ng, chè o. Đ nguyên tu ng chè o c thì hay, ch ñã pha c i l ươ ng và o thì h ng bé t. Có ch ăng mu n c i cá ch thì ñ nguyên v , mà cá ch là m tinh vi h ơn lên. Cá i n i dung v à th tà i v n cũ , mà tinh th n thì ngà y m t s c s o thêm và o. K vi t bà i nà y v n trung thà nh v i l i ph c ñin cũ ng nh ư ưa nghe tu ng chè o gi ñúng ñiu x ưa. 19 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
20. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi B khuy t Tôi ñã toan ch m h t cá i bà i nó i v quà bú n, thì mt bà hn cũ ng là mt ng ư i sà nh ăn ñ n trá ch r ng: Anh nó i ñ n quà bú n mà không quên nó i ñ n quà bú n bung thì hn ra là mt s bt công. Vì bú n bung là mt th quà ngon l m, mà l i là mt mó n quà rt Vi t Nam. Tôi bi u ñng tì nh, và vi và ng b và o ch khuy t ñim y, ñ kh i ph lò ng nh ng bà sà nh ăn bú n, và kh i ph công nh ng cô hà ng s m gá nh n i bú n nó ng ñi rao kh p ph ph ư ng. Tôi cò n nh rõ trên ñu l ư i, tê nh ư m t l ư t rù ng mì nh nh , cá i v ñm ng t và hơi ng ưa ng a c a nh ng mi ng d c s ơn hà . Cá i th rau nà y, sao mà ñi v i bú n hay th ! Ta nh ư tr i sinh ra ñ nu bú n, và cá i hò a h p d u dà ng không ñâu là không có , trong mt tá c ph m v ăn ch ươ ng cũ ng gi ng nh ư trong m t n i bung n u khé o. Cây s ơn hà (cây mù ng) vn là nh ng gi ng t a nh ư cây khoai mà lá to, cù thì nh và trò n nh ư qu tr ng, lu c lên ăn cũ ng ngon. D c cây, ng ư i ta t ư c v và ch nh , nu k cho rõ nh . Mt và i mi ng ñu m u s ư n ñ ly n ư ng ng t, mt ít ngh ñ nhu m th c ăn y m t mà u và ng ñm m nh ư mà u và ng c a rá ng chi u nh ng ngà y mù a h . Thêm d ăm qu cà chua ñ, mt và i mi ng ñu ñ xt vuông, mà u trong m nh ư ng c quý . Ch ng th y mà có si bú n tr ng v t qua, nh ư m t cá i dây liên l c nh ng th c th c xa nhau, mà vì s sà nh ăn c a loà i ng ư i b ng ch c nên g n g i. Th là bá t bú n bung không bi t bao nhiêu v ñim l n cho nhau nh ư cá c ti ng c a b n ñàn. Nu ngà i l i thí ch ăn cay n a, thì my nhá t qu t ch thiên, ñ khi n chi v quà thêm cá i nó ng r c r và th m mà u c a nh ng gia v l nơi n Đ . 20 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
21. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Bú n S ưn Và Canh Bú n L i m t v khá c h n, y là hai th bú n s ư n và canh bú n. Bú n s ư n thì hi n là nh thôi, v sc s o ch ng có gì . C quý h nư c cho ng t, bú n cho d o là ñư c r i. Ng ư i ta ăn bú n s ư n nh ư ñc nh ng ti u thuy t ngon ng t, thí ch thôi ch không dá m mê. Không có ng ư i ghé t nh ưng cũ ng không có ng ư i tha thi t quá . Cá i gì cũ ng na ch ng. Canh bú n thì cao h ơn m t b c vì có rau c n, sá nh và gt, và nh t là có cá rô con, l ng tng mi ng m t, cũ ng có nơi n u v i c i, nh ưng không ngon b ng. Th t rô y ñem l i cho th c ăn m t v ñm ng t khá c th ư ng, không hi n là nh, bi vì ch ngon trong m t ñ nà o ñó, khi n ng ư i ăn có cá i c m t ư ng ñi g n m t v ghê l m ñu nà y và ñu kia, và bi th , cà ng khi n cho th c quà ngon h ơn, có cá i ngon c a s chênh vênh và lo s Th c v y; canh bú n ñ ngu i thì tanh mà ñun già nó ng quá thì nng ru ng. y ch lú c nó ng v a ñ mi ng, ăn ph i xuý t xoa. Và ng ư i ta cho h tiêu và o, ñ thêm cá i cay nó ng có mc th ư c. 21 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
22. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Cò n Quà Hà Ni Trong m t bà i tr ư c, tôi ñã nó i ñ n th bá nh cu n Thanh Trì , là th quà Hà Ni. Nh ưng ñây là th bá nh không nhân, tuy cũ ng g i là bá nh cu n, mà không cu n gì ht. Hà Ni cò n th bá nh cu n khá c n a, my l n bá nh m ng l y nhi u v là m nhân mà gn ñây ñư c ng ư i hà ng ph hoan nghênh ñc bi t. Ch c nhi u ng ư i cò n nh hươ ng v c a nh ng chi c bá nh cu n "hai m ươ i b n gian". Thu y, Hai m ươ i b n gian cò n là mt xó m th nh v ư ng c a cô ñu, mà s ho t ñng vui v cò n ké o dà i mã i ñ n ñêm khuya. Tr ư c c a nh ng nhà há t y, v phí a bên nà y ñư ng xe ñin, có mt chi c nhà lá bé con, n nú p d ư i bó ng cây xoan xanh t t. Trong cá i nhà nghè o nà n y t mư i hai gi ñêm cho t i sá ng, mt bà già và hai chá u nh cú i mì nh trên m t cá i n i con bí mt là m ra nh ng chi c bá nh cu n nó ng s t và ngon là nh. Khá ch ch ơi ñêm khi lá ch nhì n qua c a li p và o, ñã ng i th y mù i hà nh th ơm phi m , và trông th y là n khó i tr ng b c lên chi c n i. C a ñáng t i, bà nh cu n c a bà c , c k v giá tr riêng thì cũ ng không l y gì là m ngon lm. Nh ưng ng ư i ta ăn th y ngon, vì ph i tì m tò i ñ n mà ăn, ph i ch ñi t ng chi c mt. Vì ñêm khuya, sau nh ng cu c hà nh l c cò n ñ l i nh ư v ñng trên ñu l ư i, ng ư i ta thè m ñư c n m cá i v cay chua c a n ư c ch m, qu t m nh nh ư chi c roi và o cá i chá n n n c a s ch ơi b i. Sau ñó, khi xó m cô ñu d n ñi ch khá c, thì bà c cù ng hai ña chá u cũ ng không bá n hà ng n a, có l không bi t bá n cho ai. Và cá i mó n bá nh cu n cũ ng hì nh như không ñư c ưa chu ng n a.Cho ñ n g n ñây, cá c hi u bá nh cu n m i l i thi nhau m . Hi u bá nh cu n Hà ng Đ ng, hi u bá nh cu n ph Nhà Th , hi u bá nh cu n ph Mã Mây. (Hi ñó là hi thang cu n kh i ñu ñư c hoan nghênh, cù ng v i hi u ph Bì nh Dân). 22 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
23. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Ng ư i ta bá n kh p c ñ cá c h ng t mt xu cho ñ n m t hà o m t chi c, không k nh ng hà ng bá nh cu n rong, mi t i l i là m vang ph ph ư ng Hà Ni v i cá i ting rao lanh l nh và ké o dà i. Không k my anh hà ng bá nh cu n l p d và có v ñôi chú t th ư ng lưu, ñáng l ñi thú ng thì h gá nh m t gá nh nh ư gá nh ph : mt bên ñng thù ng bá nh cu n lú c nà o cũ ng b c h ơi. Ri h ñt ra m t th ti ng rao kỳ l lc b u. Nghĩ a là gì ? Tôi ch u không bi t hai ngu n g c c a hai ti ng ñó ra sao? Nh ưng cá i ñó không c n l m: ñiu c n là th c hà ng h ăn ngon. Ti c thay, l i ít khi ñư c nh ư th lm. Bt bá nh c a h ph n nhi u thô không ñư c m n, cò n nhân cũ ng không ph i là th th t ngon. Bá nh cu n mu n ngon thì ph i nhà là m l y. Cá ch là m nh ư th nà y, và tôi trì nh bà y ñây cá c ph ươ ng phá p bí truy n là m bá nh cu n, ñã ny ra trong óc tôi m t ngà y ñáng ghi nh trên b h Tây. ( T i sao l i h Tây, xin xem qua xu ng d ư i s bi t). Ct bá nh ñ b c thì dù ng bá nh cu n Thanh Trì , là th mà bt d o và th ơm h ơn h t. Nh ư v y, ñã ñư c công xay b t và tr áng bá nh, và v tt là m ñã ngon b ng. Cò n nhân thì mt ít th t vai n a n c n a m th t t t, my cá i n m h ươ ng, và i lá mc nhĩ và mt ít tôm t ươ i h Tây, bó c v và thá i mi ng. Tôm h Tây, c a nh ng thuy n si t mang lên bá n và o kh ang m ư i hai, mt gi tr ưa, là th tôm ăn ng y và ng t v . Ch ng y th , thêm m y nhá t hà nh, chú t n ư c m m ngon, h tiêu b c xà o qua v i m trên ch o nó ng. Ri l y bá nh cu n nhân và o; công vi c nà u nên ñ tay m m m i và khé o lé o c a cá c bà là m, ñ nâng niu cá i mà ng b t m ng cho kh i r ách. Xong, b và o n i h p. Lú c ăn ch m n ư c m m Phú Qu c, chanh, t và cà cu ng nguyên ch t h Tây; tù y thí ch có th kè m them ñu rá n nó ng; mt mi ng ăn là mt s khoá i l c cho kh u quan và ñu l ư i, và chú ng ta c m ơn Th ư ng Đ ñã dà nh riêng cho loà i ng ưi nh ng th v ngon. Tôm là cá i nhân c t c n cho nhi u th bá nh: bá nh cu n, bú n cu n, ch rá n, thang Cho nên m t th bá nh b t cũ ng ngon là th bá nh ít nhân tôm (nh ưng mà nhi u). Sá ng s m, th ư ng có mt và i ba hà ng ñi cá i thú ng trên ñu ñi bá n; h bá n m t th g i là bá nh tôm v à mt th kêu là bá nh ít. Bá nh trên là nh ng cá i ché n b ng b t tr ng nho nh , th bt ăn giò n. Khi bá n h mú c và o cá i th ché n y, mt ít tôm khô t ơi v n, tm và o m t ít m rt trong. Th quà trông t a nh ư m t th hoa l , dà i tr ng và nh hng. Cò n bá nh ít thì ln b t chí n trong ñ cho ng ư i ta ñoá n th y cá i mà u ñ c a l ưng tôm, và mà u ñen c a m c nhĩ . H trì nh bà y chi c bá nh nh ư nh ng hò n trò n, c tr ư t tr ơn d ư i ñũa. Tôi ưa thí ch h ơn cá i hì nh thù bá nh bao, bá nh b c a nh ng nhà sang tr ng ngà y gi Tt. Trong cá ch n n bá nh theo hì nh th thanh thanh, ng ư i c m th y cá i hoa tay m m m i c a cá c cô thi u n ; cá i tì m tò i ngh thu t y giú p cho bá nh ngon thêm nhi u l m. Không c ph i có c a ngon, cò n cn ph i nâng niu kí nh tr ng n a. 23 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
24. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Ht m n, l i ñ n ng t Có l mt ñc gi nà o ñó không thí ch cá i m c Hà Ni ph ph ư ng, s nó i th khi bt ñu ñc bà i nà y. Nh ưng tôi không th b qua nh ng quà rong Hà Ni, mà l i không nó i ñ n cá c th quà ng t, Hà Ni, cũ ng nhi u b ng quà mn, và nu ng ư i ta ưa m n l m, thì ng ư i ta ưa ăn ng t cũ ng không ph i không nhi u. Nh ưng mà tôi cũ ng ch nó i s ơ qua mà thôi. Vì cá c th quà ng t Hà Ni cũ ng không có gì là ñc s c, nh t là quà nư c. Đêm ñêm cá c ph vn vang ñng ti ng rao c a ng ư i bá n hà ng l c t u xá và ng ư i bá n chè sen. Quà trên là mt th chè ñu xanh, ng t ñm t th nu c v ñ n th b v , t th ñc s t nh ư b t c a ph n nhi u ng ư i bá n Vi t Nam, ñ n th loã ng h ơn và sc mù i v quý t c a chú Khá ch v n bá n kè m v i "chí mã phù " cá c ngõ Quã ng L c và Hà ng Bu m. Cò n chè sen thì ch ng ưi ta bá n, mà bao gi ng ư i bá n hà ng cũ ng là mt ñàn ông ñng tu i, mc áo cá nh nâu và qu n nâu. Nh ưng cá i th chè c a bá c ta ng t quá , và ñc n a. Mt xu th ư ng ch ñư c b n, năm nhân h t sen. Th quà c a bá c ng ư i ta không ăn luôn, ch ñ mi m y ông c nhà quê ra ch ơi t nh, ho c ñ cho bà tr ư ng gi nuông chi u m y c u non y u d dà y. Cù ng m t th quà nư c ng t và nó ng y, th ng th ang Hà Ni, tôi cò n nghe th y cá i ti ng rao là l "Sa c c mà y". Lu ñu nghe, tôi t ư ng là mt th quà ngon l m, ít ra cũ ng có mt v l nh ư cá i tên g i n a Tà u, na Má n kia. Tôi g i mua ăn. Nh ưng h p ñư c và i hp, thì mi ng quà tr nên khó nu t và ngá n nh ư lú c ph i nó i h t m t câu hà i mì nh th y là nh t r i. Nó có gì ñâu: ch ng qua là mt th bt viên nh và trò n, nu v i n ư c ñư ng. Sao b ng má t ru t và l nh h ơn lú c ñươ ng n c, ăn m t xu chè ñu ñen c a cô hà ng ñòn gá nh cong sau ph Sinh T ? Trong bu i ñêm mù a h , khi cá c hè ph ng n ngang nh ng ng ư i n m ng i hó ng má t, t viên công ch c cho ñ n bá c th thuy n, thì cá c cô qua l i luôn luôn b t ra cá i ti ng rao: "Ai chá o ñu xanh, chè ñu ñen ra", lanh l nh và ké o dà i nh ư m t lu ng gió má t. Gi tôi nó i ñ n m y th quà nư c ng t có l ch riêng Hà Ni m i có . Mà cũ ng không ph i là ph nà o cá c hà ng quà y cũ ng ñi qua. Cá c th y ch bá n quanh qu n trong m y ñư ng l i g n Hà ng Bu m và ph Mã Mây, ph n nhi u trong cá c gõ ti t ăm. Bá n cho ai? Cho nh ng ng ư i hú t thu c phi n nghi n hay không là nh ng ng ư i v a thí ch ăn c a ng t, l i c a ng t má t ñ có nhu n trà ng, và ñ cu kỳ ñ ưa nh ng mó n quà phi n ph c y. Khi ngà i say thu c r i, mu n ăn th quà ng t ñ hã m d ư v c a Phù Dung, nó ng ñ kh i giã s say s ưa, và r ñ ñ no v i và i xu n a, thì xin g i mua m t bá t "Sú i n" (hay d yn, sù i din, ho c t ươ ng t ) c a chú Khá ch tr c ñu ng i bá n ngoà i c a ti m. 24 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
25. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi (Ti n ñây nó i r ng chú ưa ng i ñy, mt là ñ bá n hà ng, mà hai n a cũ ng là ñ h t l y mù i h ươ ng khó i). Đó là th bá nh trôi n ư c, bt b c nhân v ng, da và ñư ng, th lnh bnh trong m t th nư c cũ ng ñư ng. Th quà rt nó ng h i, vô ý cn và o thì bu t r ăng. Quà y có ngon không? Tôi ch u không bi t ñư c. Và theo nh ư l i m t ñ ñ lã o luy n c a Phù Dung Tiên T , mu n th ư ng th c ñư c hoà n toà n cá i h ươ ng v c a cá i quà y, thì ph i ăn lú c b ng ñói và sau khi ñã say s ưa. Nh ưng có mt ñiu ch c là th c qu à ñó hn khó tiêu. Hú t thu c hay rá o c . Thì có khó gì . Đã có th mí a ng t, nh ưng mà hâm nó ng, lu c trong mt th nư c riêng, có nh ng v gì tôi không bi t, vì my l n h i, chú bá n hà ng c gi bí mt c a nhà ngh . Kh u mí a và ché n n ư c y, ng ư i ta rao b n ti ng l lù ng là : " M o cá n chè , s i!". Nu ông l i mu n v a ñ khá t, va b âm, b tì hay b v na, thì g i mua m t ché n n ư c nó ng "Bá t b o l ư ng xà ". Bá t b o là tá m c a quý , tá m v th o m c trong thu c b c, chú khá ch bá n hà ng ñã cn th n ph ơi bã trên ria mé p cá i bì nh, ñ t ý mu n hà ng chân th t. Cá i th nư c ngon ng t l l y ñã suý t là m tôi bu n nôn. Nh ưng nhi u ng ư i u ng ngon là nh l m, h ng t ng gi t cho ñ n c n. Gi ông mu n ñư c tiêu và nhu n trà ng thì l i xin ăn m t bá t chè khoai. Khoai là khoai th ư ng, cá ch n u cũ ng r t th ư ng, nh ưng ng ư i ta g i b ng ba ti ng nghe r t có v Tà u: " Phá n sì thoò ng". Tt c nh ng ti ng rao Tà u y, ñêm khuya v ăng v ng trong nh ng gõ ti quanh co hò a v i ti ng reo c a nhĩ tu, vi khó i th ơm c a Phù Dung, ñã t o nên m t không khí riêng cho Hà Ni, có l không ñâu có . 25 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
26. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Nh ng Th Chuyên Môn Nh ng th quà ñc bi t riêng c a t ng vù ng, ngà y tr ư c ta có nhi u Ninh Giang có bá nh gai, Yên Viên có bá nh giò , Lim có bá nh lam, Gh nh có bá nh dà i và ch nư ng, Quá n Gá nh có bá nh gi y trò n, Nam Đnh có bá nh bà ng, H i D ươ ng có bá nh ñu Nh ng th quà y n ơi thì cò n gi ñư c v ngon nh ư cũ , nơi thì ch có cá i ti ng không. Ng ư i sà nh ăn bây gi mi ngà y m t ít, ng ư i ưa chu ng c a t t cũ ng không cò n có nhi u. Ng ư i ta bây gi ch ham cá i s r , và ch cn có cá i m u m bên ngoà i. S gi di, ñiêu ngoa, và lu m thu m, thay th cho s th t thà , cn th n. Không c gì trong cá c th c ăn, c ñ n nh ng s n ph m khá c cũ ng v y. Nhà ño ñc thì ly th là m lo riêng cho cá i tinh th n c a n ư c nhà , nh ưng ng ư i sà nh ăn thì lo riêng cho cá i v ngon c a nh ng th c quà ñáng quý . Cá i n không ph i là không có liên l c ñ n cá i kia: bi t ăn, tc ñã là mt ñiu ti n b ln trong cá c ñiu ti n b , nu không ph i là trong hà ng nh ng ñiu quan tr ng nh t. Nh ng ý nghĩ v th ño trên nà y không kh i lôi ké o chú ng ta ñi xa quá . Vy thì , nu n ơi nà o có th c "chuyên môn" riêng c a n ơi y th ì Hà Ni cũ ng có th c chuyên môn riêng c a ba m ươ i sá u ph ph ư ng. Mt ng ư i Hà Ni v th ăm quê, mu n ñem ít quà th t là ñc bi t, thì ng ư i y l a ch n nh ng th gì ? Bá nh c m hà ng Than Mt th bá nh ngon mà cũ ng không ñt, mt th bá nh g i cho ta nh ng k ni m r t nhi u mà u. Bá nh c m chí nh là th bá nh c ư i, trao ñi ñi l i trong nh ng mù a thu, ñ ch ng nh n cho cá i sung s ư ng c a c p v ch ng m i, và cá i vui mng c a h hà ng. Vuông v n nh ư quy n sá ch và ng, b c lá chu i xanh bu c l t ñ; cá i dây l t ñ nh ư s i dây t ơ h ng bu c ch t l y nh ng cá i ái ân. Nhân ñu xanh giã nhuy n, vươ ng m y s i d a, và ñư ng thì ng t ñm. 26 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
27. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Có l chú ng ta có quy n phà n nà n r ng cá i th bá nh y và nhi u th c bá nh khá c c a ta na, ph n nhi u ng t quá , ăn hay chó ng chá n. Nh ưng bá nh m ng ñám c ư i l i nh t ư? Cho nên h là m ng t, ht s c ng t, ñ tn tì nh dung cá i ñm th m c a c p v ch ng (cũ ng vì th mà tì nh yêu chó ng chá n). Bá nh c m th ư ng ñi ñôi v i bá nh xu xê. Cá i tên kỳ khôi nà y ñâu mà ra? Th bt và ng và trong nh ư h phá ch y, d o và quá nh d ươ i hà m r ăng, là mt th bá nh r t ngon. Dù sao, cũ ng là mt th bt th ng th n, vì nó d cho ta ñoá n tr ư c ñ mà thè m thu ng nh ng cá i ngon ng t h ơn n ná u bên trong. Qua cá i mà u và ng óng ánh y, mà u tr ng c a s i d a và mà u và ng nh t c a ñu thêm m t s c nó ng m và thân m t. Tôi bao gi cũ ng ưa th c ăn nà o có mt hì nh s c ñp ñ cá i ñp lú c trông ng m giú p nhi u cho cá i th ư ng th c lú c ăn l m. Hai th bá nh c m và bá nh xu xê c a Hà ng Than Hà Ni, có th nó i là ñã là ni ti ng kh p B c Kỳ , t k ch cho ñ n thôn quê. Hà ng Than, ch có hai nhà là chí n hi u. Ngà y x ưa, tên ng ư i là m bá nh cũ ng b t t li n theo v i th bá nh h là m ra. Cá i danh ti ng c a c mt gia ñình ghi trên n n lá chu i và tôi t ư ng cô con gá i c a gia ñình y ch c h n là ñt ch ng. Bây gi , cá i tên hi u ñư c ghi nh hơn. Nhà bá nh c m "Nguyên Ninh" tôi t ư ng là mt nhà là m bá nh c m cũ ng ñã lâu ñi, cù ng v i nhi u nhà khá c. H bi t gi cho cá i v bá nh ñư c ngon ñ u, và ñiu nà y c n nh t, bi t thay ñi trong cá ch trì nh bà y và trang ñim cho th quà ñư c l ch s và trang tr ng thêm lên. (Mt n i c m th ng ñư ng, lú c l y ra, th nà o cũ ng cò n l i ít nhi u ch chá y. Cá i th chá y c m y, ng t s c và d o cũ ng nh ư "mè xng", ng ư i ta bá n n ăm xu m t mi ng cho nh ng ng ư i ít ti n dù ng, nh t là nh ng ng ư i nghè o mà l i ñánh b n v i Phù Dung, là nh ng ng ư i tì m ñư c cá i ngon b t c th quà gì ). 27 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
28. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Mt nhà khá c ph Hà ng Gi y mà tôi không cò n nh s nhà hi n gi là m nh ng bá nh cng cũ ng khá ngon. Đó là mt th bá nh vuông và nh , bt xanh th m nh ư là m nh cng, tt nhiên, ăn m m và th ơm. Tôi không rõ h có là m bá nh g c n a không: hai th bá nh y v n ñi ñôi v i nhau, mt th xanh, mt th ñ. Ng ư i ta v n ăn, nh ưng ch ăn th nh th ang. Vì cá c th bá nh b t c a ta ñ u ph i m t t t là ch t b t n ng quá . Nu là m cá ch nà o là m cho th b "nh " hơn, thì nh ng th bá nh y m i có th bá n nhi u ñư c. 28 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
29. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Bá nh Đ u Ch c nhi u b n ñc cò n nh cá i th bá nh ñu H i D ươ ng, ñã ni ti ng, mà ngà y bé , chú ng ta th ư ng nh n ñư c do tay bà m ñã ñi ñâu m t chuy n xa v ? Cá i th bá nh ñu khô, bt nh nh ư ph n, ñóng hì nh vuông, có in d u m t hai ch tri n. Thu nh , chú ng ta thí ch ăn th c quà y l m, nh ưng n u chú ng ta m c b nh ho, thì không kh i l m lú c b c mì nh. Mi ng bá nh v a b mm ch ưa k p nu t, mt c ơn ho ñã là m b t ra ngoà i nh ư là n khó i Mt c h cò n ti c ng n ng ơ nhì n. Bây gi là th bá nh ñu H i D ươ ng y không cò n n a. Có l ng ư i ta th y cá i b t ti n c a b t khô cho cá c tr bé và cho cá c ông c già . Hà Ni, ng ư i ta là m m t th bá nh ñu ngon h ơn, ñó là mt th bá nh ñu ư t, th bá nh ñu có m. Mt th bá nh ñ ăn trong khi u ng chè tà u, cá i v bé o ng t c a bá nh r t ăn v i cá i v ñng c a n ư c chè . Đó là th c bá nh r t h p dù ng trong lú c th ư ng th c m chè ngon và tôi l y là m ti c r ng sao ng ư i ta l i không nghĩ ch ra m t và i th bá nh t ươ ng t nh ư th na; ñ có ñ bá nh mà ñt ra cá i l "chè bá nh" và o quã ng n ăm gi chi u, nh ư thó i t c ng ư i Anh. Mt t c l ñáng quý , khi n m t ngà y ñy ñ hơn, và sau cù ng s là bá nh trá i cũ ng khé o lé o và tinh khi n h ơn. Cũ ng là mt công vi c ñáng là m, nh ư s khuy n khí ch cá c m thu t khá c trong n ư c. Bá nh ñu ư t ngon nh t là bá nh ñu c a Hà ng B c và Hà ng Gai. Bây gi hai ph vn c nh tranh nhau ñ ly ti ng, và thêm và o cu c tranh già nh, cò n có ph Hà ng Đào và ph Hà ng Đư ng n a. Nà o hi u Ích Nguyên Hà ng Gai, hi u Giu Nguyên và Thanh Hiên Hà ng Đư ng, Mi hi u ñ u trì nh bà y m t th bá nh v i m t h ươ ng v riêng. Ai chi m gi i quá n quân bá nh ñu? Th t là khó gi i quy t. Tôi l n l ư t dù ng h t ch ng y th , ñã ng m nghĩ và suy xé t nhi u v cá i v ngon tr ư c m t ché n chè tu b c khó i. Tôi không có cá i kiêu v ng b t bu c ng ư i khá c ph i theo cá i quy t ñnh c a mì nh. Nh ưng tôi không kh i cá i s thí ch riêng trong vi c ñó. 29 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
30. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Bá nh ñu c a Ích Nguyên thì th ng th n và th c thà , m n vì ñu ngon nguyên ch t. Bá nh c a Thanh Quang nhi u h ươ ng th ơm vani, nh ưng ñư ng dù ng hay lo n so n, c a Giu Nguyên thì ư t vì nhi u m quá ; c a C Hươ ng thì nh t v , c a Vi t H ươ ng thì d o quá ; ta nh ư ñu tr ng, c a Ng c Anh thì hơi khô khan, c a Thanh Hiên thì hơi c ng mì nh K v v ngon, thì mi th c a m t hi u ñ u có mt ñc s c riêng, ñ ñ cho ng ư i ta chu ng. Nh ưng tôi thì ưa thí ch th bá nh ñu c a Hà ng Gai h ơn, vì gi n d và mc m c. Đ u thì nguyên ch t ñu, và hươ ng th ơm cũ ng ch là hươ ng riêng c a b t ñu xanh. Cho nên b và o m m thì tan ñ u, ăn ng m nghĩ ri m i th y bé o, suy xé t r i m i th y th ơm. Cá i ông c già là m bá nh hi u ñó có nó i chuy n r ng: tr ư c kia, vì theo th i, ông cũ ng cho thêm hươ ng vani và o bá nh. Nh ưng cá c khá ch hà ng quen, trong s ñó có và i ông khá ch hà ng già ngo i ô, ñ u yêu c u nên gi nguyên h ươ ng v ñu xanh nh ư x ưa, và nhà hà ng t ñó c theo nh ư th . Đ y th t là mt ý ki n hay. 30 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
31. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Bá nh Kh o, K o L c V bá nh kh o, ho c nhân h t sen, ñu sen hay ñu xanh, thì hi u C Hươ ng là nh t. Ngà y tr ư c, hi u Ng c Anh có ti ng kh p k ch thôn quê; nh ư t ngà y C Hươ ng t nh Đông d n lên, thì ngôi bá ch ñã thay ng ư i. Trong khi C Hươ ng m i ngà y m t ti n b trong cá ch tì m tò i khi n cho b t bá nh ñư c m m d o, nhân ñu ñư c nhuy n trong, và cá ch trì nh bà y ñư c s ch s tinh th ơm, thì Ng c Anh n m ng trên cá i danh v ng cũ c a mì nh, u ai bá n hà ng cho khá ch. Hi u ñó hì nh nh ư già u r i mà li Mà ng ư i Vi t Nam mì nh ph n nhi u già u có ri thì không hay c na. ( Đó là cá i t t chung c a ng ư i mì nh, khi n cho không có mt công c nà o ñư c phá t ñt lâu dà i, c t trong cá ch buôn bá n cho ñ n nh ng công ngh khá c). Th mà Ng c Anh cò n th k o l c ngon, ngon vì mù i vani cho v a ph i, vì cá i r i v ng va chí n không h ăng s ng và cũ ng không khé t chá y, và nh t là ñư ng c a k o không dí nh r ăng Cá i ngon ñó tôi cho cũ ng là mt s tì nh c , ngay chí nh nhà hà ng bá n có l cũ ng không bi t r ng hà ng c a mì nh ngon h ơn hà ng khá c. Vì ta th và o mua hi u ñó mà xem; ch ng có ai s ăn ñón m i chà o khá ch, nhà hà ng th n nhiên và dng d ưng nh ư không c n bá n, mua hay không, ñ u t ý không c n. Nu ta gi c l m, by gi mi có hai cu nh qu n v i, áo nâu, qu t tay và o tà á o, ri thò và o l bc k o, gó i và o m nh nh t trì nh cũ , nu ta mua có năm xu hay m t hà o. y là hi giy cò n r , ch bây gi Th t là ñàng ti c. 31 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
32. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi , sao s c gng nư c nà y không ñư c lâu b n nh ? Hi u C Hươ ng phá t ñt m t ñ, gi xem ra hì nh nh ư cũ ng ñã có nh ng tri u ch ng tuy ch ưa rõ rt c a m t s m t m i, ch nh m ng r i. Mà tà i là m bá nh c a ng ư i mì nh không ph i là ké m c i. Cá i th bá nh d o Trung thu c a C Hươ ng không ké m gì bá nh c a Tà u, và cá c th bá nh kem c a Vi t H ươ ng không thua gì bá nh c a Tây. Ta ch cò n thua cá i chí , cá i c gng n a mà thôi: nghĩ a là cò n thua nhi u, nhi u l m. Cho nên ngà y t t Trung thu, th y ng ư i Vi t Nam xô nhau ñ n mua bá nh n ư ng c a ñông H ưng Viên, chen ñy nhau nh ư h p ch , và ch u khó ch ñi hà ng gi , nghe nh ng câu vô l và nhì n cá i v không c n c a m y chú bá n hà ng, chú ng ta ch nên l y là m l vi. Ng ư i Vi t Nam mì nh nghĩ a là ông v i tôi nh n nh c và kiên nh n cũ ng nhi u l m. 32 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
33. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Mt Th Quà C a Lú a Non: Cm Cơn gió mù a thu h lư t qua vù ng sen trên h , nhu n th m cá i h ươ ng th ơm c a lá , nh ư bá o tr ư c mù a v c a m t th c quà thanh nhã và tinh khi t. Cá c b n ng i th y, khi ñi qua nh ng cá nh ñng xanh, mà h t thó c n p ñu tiên là m trĩ u thân lú a cò n t ươ i, ng i th y cá i mù i th ơm má t c a bông lú a non không? trong cá i v xanh kia, có mt gi t s a tr ng th ơm, ph n ph t h ươ nh v mù i hoa c . Dư i ánh n ng, gi t s a d n d n ñông l i, bông lú c cà ng ngà y cà ng cong xu ng, nng vì cá i ch t quý trong s ch c a Tr i. Đ i ñ n lú c v a nh t, mà ch riêng nh ng ng ư i chuyên môn m i ñnh ñư c,ng ư i ta gt mang v . Ri ñ n m t lo t cá ch ch bi n, nh ng cá ch th c là m, truy n t ñi nà y sang ñi khá c, mt s bí mt trân tr ng và khe kh t gi gì n, cá c cô gá i Vò ng là m ra th cm d o và th ơm y. Tt nhiên là nhi u n ơi cũ ng bi t cá ch th c là m c m, nh ưng không có ñâu là m ñư c c m d o, th ơm và ngon ñư c là ng Vò ng, gn Hà Ni. Ti ng c m Vò ng ñã lan kh p t t c ba kỳ , và ñ n mù a c m, cá c ng ư i Hà Ni 36 ph ph ư ng v n th ư ng ngó ng trông cô hà ng c m xinh xinh, áo qu n g n gh , vi cá i d u hi u ñc bi t là cá i ñòn gá nh hai ñu cong vú t lên nh ư chi c thuy n r ng Cm là th c quà ñc bi t riêng c a ñt n ư c, là th c dâng c a nh ng cá nh ñng lú a bá t ngá t xanh, mang trong h ươ ng v tt c cá i m c m c, gi n d và thanh khi t c a ñng quê ni c Vi t Nam. Ai nghĩ ñu tiên dù ng c m ñ là m quà siêu t t? 33 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
34. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Không có gì hp h ơn v i s vươ ng ví t c a t ơ h ng, th c quà trong s ch, trung thà nh nh ư cá c vi c l nghi. Hng c m t t ñôi Và không bao gi có hai mà u l i hò a h p h ơn na: mà u xanh t ươ i c a c m nh ư ng c th ch quý , mà u ñ th m c a h ng nh ư ng c l u già . Mt th thanh ñm, mt th ng t s c, hai v nâng ñ nhau ñ h nh phú c ñư c lâu bn. (Th t ñáng ti c khi chú ng ta th y nh ng t c l tt ñp y m t d n, và nh ng th c quý c a ñt mì nh thay d n b ng nh ng th c bó ng b y hà o nhá ng và thô k ch b t ch ư c nư c ngoà i: nh ng k mi già u vô h c có bi t ñâu th ư ng th c ñư c nh ng v cao qu ý kí n ñáo và nhũ n nh n?). Cm không ph i là th c quà c a ng ư i v i; ăn c m ph i ăn t ng chú t ít, thong th và ng m nghĩ . Lú c b y gi ta m i th y thu l i c trong h ươ ng v y, cá i mù i th ơm ph c c a lú a m i, c a hoa c d i ven b : trong mà u xanh c a c m, cá i t ươ i má t c a lá non, và trong ch t ng t c a c m, cá i d u dà ng thanh ñm c a loà i th o m c. Thêm và o cá i mù i hơi ngá t c a lá sen già , ư p l y t ng h t c m m t, cò n gi l i cá i m áp c a nh ng ngà y mù a h trên h . Chú ng ta có th nó i r ng tr i sinh lá sen ñ bao b c c m, cũ ng nh ư tr i sinh c m n m tronglá sen, chú ng ta th y hi n ra t ng lá cm, s ch s và tinh khi t, không có m y may chú t b i nà o. Hi cá c bà mua hà ng! Ch có th c tay mân mê th c quà th n tiên y, hã y nh nhà ng mà nâng ñ, chú t chiu mà vu t ve Ph i nên kí nh tr ng cá i l c c a Tr i, cá i khé o lé o c a ng ư i, và s c ti m tà ng v à nh n n i c a th n lú a. S th ư ng th c c a cá c bà s ñư c trang nhã và ñp ñ hơn và cá i vui cũ ng s tươ i sá ng h ơn nhi u l m. 34 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
35. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Cm ñ nguyên ch t ăn bao gi cũ ng ngon và nhi u v . Tt c nh ng cá ch th c ñem nu kh ác ch là m cho th c quà y b t mù i th ơm và ch t d o ñi thôi. Tuy v y, nhi u ng ư i ưa cá i th cm xà o, th ng ñư ng r t quá nh. Thà nh ra m t th quà ng t s c và dí nh r ăng. Nh ư v y t ư ng mua bá nh c m mà ăn l i cò n thú v hơn. Hà Ni, ng ư i ta cò n là m m t th ch cm, nh ưng cá i thanh ñm c a v lú a không d ăn v i cá i bé o t c c a th t, m. Tôi thí ch h ơn th chè cm, nu v a ñư ng và không ñc. Ít ra ñây c m cũ ng cò n gi ñư c chú t ít v th ơm và ch t d o, và chè cm ăn cũ ng má t và l nh. Nh ưng cũ ng ch ng gì hơn là mt lá cm Vò ng t ươ i s ch trong m t chi c lá sen m i há i v . 35 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
36. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Quà Tc Là Ng ư i Chú ng ta ñã ln l ư t ñim qua cá c th c quà rong Hà Ni, c quà ng t nh ư ñư ng mí a ln quà nm nh ư mu i Tr ươ ng L m. Tt c nh ng th quà ñó ch ng t cá i thay ñi l m mà u c a s th ư ng th c c a ng ư i Hà Ni, cá i phong phú và cá i t nh vô cù ng. Có c mt chú t ưa thí ch cá i quá nó ng, cá i r n r n, th nà o nh ? C mt chú t tà hi u n a. t thì thí ch t r t cay, cà cu ng thì rt h ăng, chanh thì ưa th chanh non c m. Trong cá i chua dm d t c a n ư c bú n c, trong cá i bé o ng y ng t c a th t l ươ n, trong cá i v khai n ng c a s a ñ, bi t ñón h ư ng cá i thú mì nh là m ghê mì nh, nh ư ăn chua v i g ng, kh dm vi n ư c m m, ch không th ng th n, không th t thà nh ư quà mc m c và gi n d cá c nơi là m b ng g o m i, ñ nà nh nh ng mó n quà lươ ng thi n không ñánh l a v mi ng và d dà y. Nh ng ng ư i c a Hà Ni ba m ươ i sá u ph ph ư ng ph c t p h ơn, và ñáng yêu hơn cù ng vì ch y. Ngà y tr ư c, ngà y tôi cò n nh , ñã ñư c th ư ng th c m t th quà rong ñc bi t g i là bá nh b t c ư i. Gó i quà phong gi y t a nh ư phong thu c là o, nh ưng ph ng h ơn. Giá cũ ng r ; có mt xu hai phong. K bá n hà ng là mt ng ư i có tu i, mt s c và mi ng t ươ i, ñon ñ mi chà o cá c c u bé tr ư ng v hay th ơ th n ch ơi v hè . y hì nh dung ng ư i ñàn bà y tôi ch có nh ñư c có th , vì không ai ñư c trông th y ng ư i y hai l n. Xin mã i m i ñư c ñng xu m i, tôi v i và ng và hí hng ra mua th bá nh l lù ng y. Đem v m ra khoe v i m , thì ch th y bay ra hai con ru i. Nó bay ñi m t. Tôi ôm m t khó c, cò n c nhà thì ni lên c ư i. Nh ưng t ư ng m t m t xu mua ñư c m t tr n c ư i (tuy c ư i mì nh) tư ng cũ ng là không ñt và con m kia th t ñáng th ư ng ti n vì ñã bi t ñánh trú ng và o cá c lò ng ham l c a tr con Hà Ni. 36 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
37. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Nh ưng cá i t c l ñp ñ y nay m t d n ñi S sà nh ăn và cá i th ư ng th c c a ng ư i nơi v ăn v t ñã ké m s c s o, ý nh ri ch ăng? Có th mi ra ñi ñư c nh ng th ph c linh c u xanh ñ và nhây nh t, nh ng th kem "Vi t Nam" và "H i Phò ng" và "Th ư ng H i" và tr ăm th bà dn v a nh t v a tanh, cá i th ghê g m "chè trân châu! glacé "; cò n có th k o r n nh ư ñá nú i Cai Kinh c a chú Khá ch ñp hai th i s t và o nhau là m hi u, cá i thú th t bò khô v i c c i (hay ñu ñ?) ñm ñm, ch thêm ít ph m ñ, mt th quà bn th u và ñc vô cù ng mà cá c h c trò Hà Ni hay ưa thí ch Tôi cò n tha h ơn cá i th "k o v ng, k o b t" ngà y x ưa tuy nó không ngon, nh ưng ít ra cũ ng ñem l i cho ph ph ư ng Hà Ni cá i ti ng rao ké o dà i và hơi bu n c a lũ tr bá n hà ng. 37 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
38. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Và i Th Chuyên Môn Na Chú t n a thì tôi ñi h t nh ng th quà ñc bi t c a Hà Ni mà không nó i ñ n cá i bá nh tôm nó ng, ñã là s ư c và thú v c a su t m t ñi h c sinh. Lú c b y gi ñươ ng là mù a ré t. Gió l nh b c th i vi vu qua khe c a nhà tr ư ng, là m thâm tí m môi và có ng tay và i ch c c u h c trò trong l p. Cà ng sung s ư ng bi t bao khi ra ngoà i c ng tr ư ng, ng i xú m quanh cá i ch o m nó ng c a bá c hà ng bá nh tôm b c h ơi trên ng n l a Ri h i hp ch ñi bá c ñong cá i ñĩa b t tr ng, ñ lên trên hai ba con tôm khô, ñim thêm m y nhá t khoai thá i nh , v à dú ng và o m sè o sè o Ru t h ơi se l i tr ư c, chú ng tôi nhì n cá i bá nh b t và ng d n, và ng d n co tôm co l i, nhá t khoai n ra, và cá i bá nh h ơi cong lên nh ư nó ng n y mu n n m ra ñĩa. Mt mù i th ơm ng y t a nh lên không khí , mà chú ng tôi hú t m t cá ch khoan khoá i cù ng v i c ơn gió l nh phí a B c v Chi c ké o c a bà bá n hà ng tho ăn tho t c t nh ra t ng mi ng. Chú ng tôi không k p so ñũa, ñã h i bá c ró t n ư c ch m có dm chua và t b t thât cay. Và chú ng tôi ăn trong lú c bá nh cò n nó ng hôi h i, b ng c mi ng, c môi, c lư i ch y nư c m t v ì t xông và o c h ng, xuý t xoa cho v bá nh ñư m lâu. Ngon bi t ch ng nà o! Cá i h ăng há i, ng n ng u y, bây gi không cò n n a, và du ta có mu n cũ ng không tr l i nà o. Mi tu i có mt cá i thí ch khá c nhau (và không ít gì l y ñây ra nh ng ñiu tri t lý ). Cá i v bá nh tôm m nh m bao nhiêu thì th bá nh sau ñây l i d u dà ng b y nhiêu. Tôi mu n nó i th "bá nh bò chê" tr ng nh ư s a và nh nh ư bông 38 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
39. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Không ph i là th bá nh c a ng ư i bá n hà ng nà o, nh t là không ph i c a cá c ng ư i bá n hà ng Vi t Nam, ch ñem ra nh ng cá i bá nh v a n ng b t v a chua (Mt l n n a tôi nh n th u cá i ké m c a mì nh). Nh ư là th bá nh bò c a m t chú Khá ch ng ư i t m th ư c, nu không h ơi lù n; chú ch quanh qu n trong m y ph gn trung tâm Hà Ni: Hà ng Bè , Gia Ng ư, Hà ng B c, Hà ng Bu m Vi m t th ti ng rao riêng. Bá nh chú bá n hai xu m t chi c: ñó là bá nh hì nh trò n, to b ng cá i ñãi ché n chè , và ph ng hai bên t a nh ư chi c bá nh ñúc nhà quê. Hì nh nh ư ng ư i khá ch m i bi t cá i thu t cho b t ñư c nh , và sp, bng cá ch men. Cho nên chi c bá nh bò chê c a chú khá ch trên kia ăn r t nh nhà ng, vi m t c m t ư ng r t d tiêu, vì bá nh h ơi ngon ng t, th ơm ngon, bt d o và bông nh ư s i t ơ. Có th cn m t mi ng to, nh ưng rú t l i v n v a mi ng, và ñ nó ng b c h ơi ñ t a ra cá i mù i g o m i. K là mt th quà ñim tâm bu i sá ng thì rt h p, rt thanh. Ti n ñây, tôi nh c ñ n th chá o hoa bu i s m cũ ng có ng ư i Khá ch bá n. Th chá o tên là "b c chú c", g o nh bi n và m n nh ư nhung, th nh th ang l i ñim cá i v th ơm má t c a ý dĩ , và cá i v bù i c a th o qu . Ho c ăn chá o không, ho c ăn chá o v i "dâu ch c quây", mt th bá nh b t mì rá n và ng và ph ng, mà cá i bé o ng y và s rò n tan ra hò a h p r t kí n ñáo và rt m thu t v i chá o loã ng. Trong th c quà bu i s m ñó, có mt cá i nh nh n, t nh , và thanh tao; ch nh ng ng ư i nà o sau m t ñêm m t nh c, ñươ ng há o h c, mi th ư ng th c ñư c h t. Cũ ng m t hà ng bá nh là m b ng b t có men y, cò n có mt th ñc bi t, mà ng ư i Khá ch rao là "chê cà cô", và ng ư i mì nh g i nôm na là "bá nh bò tà u" ( l i Tà u". Ph i, nó là th ư bá nh bò Tà u ch không ph i bò Tây, hay bò ta. Và th nó ngon h ơn nhi u l m). 39 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
40. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Cá i th bá nh y, lú c h p g n chí n, thì ch t men b c h ơi. Nh ng bong bó ng r t nh , và rt nhi u, t dư i ñáy ñi vú t lên, ri v ra trên m ng b t. Thà nh th cá i m t bá nh y có mt hì nh thù kỳ l , l ch nh ư r hoa; và thân bá nh r t x p, tng s i ghé p và o nhau, óng ánh nh ư nhũ thá ch trong m t cá i ñng ñá hoa. Bá nh v a d o v a rò n, trong cá i ng t l i th ang cá i h ươ ng v chua, nên ăn m t mi ng l i mu n ăn mi ng n a. Tuy là th bá nh c a ng ư i Tà u, nh ưng ch ng không ph i b t c ng ư i T u nà o cũ ng là m ñư c. Th bá nh ñó, nghe ñâu Hà Ni ch có mt nhà chuyên môn là m, và bá n c t cho nh ng ng ư i ñi bá n hà ng rong. Tôi ư c ao r ng, nhà ñó, th bá nh y s do tay m t thi u n Tà u xinh ñp n u, bi vì ng ư i ñp mà l i là m bá nh ngon, thì ñ n tr i cũ ng không nh n ñng ăn ñư c. - Th là gn h t cá c th quà c a Hà Ni. Tôi nó i g n h t b i vì cũ ng cò n nhi u th hà ng ngà y chú ng ta v n nghe rao, mà ñây không nó i ñ n. Ph n th ư ng, tôi ch chú ý ñ n nh ng th c quà vĩ nh vi n, mà có chú t gì ñc bi t, ñáng yêu. Vì có nhi u th c quà , ta nh ư sao b ăng vú t qua b u tr i mù a h , hi n ra r i l i m t ñi, không cò n d u v t gì ñ l i. Cá i ñi ng n ng i y, duyên c ch cá c th c ñó ch hp v i cá i th hi u m t th i: không ph i ch trong y ph c, trong trang s c hay trong v ăn ch ươ ng, mi có nh ng cá i "mt", nh ng cá i ñua ñòi mà thôi. C ñ n trong vi c ăn u ng cũ ng v y. Ng ư i ta theo nhau ăn th c quà nà y, cũ ng nh ư ng ư i ta theo nhau m c ki u áo kia. Và ch có nh ng th c quà nà o có nh ng h ươ ng v ch c ch n và phong phú , mi có th bn lâu ñư c. Cũ ng nh ư m t cu n ti u thuy t, nu không có cá i hay ti m tà ng, mà mi ngà y m t t ra mi l , thì ch ñư c hoan nghênh nh t th i, ho c dà i hay ng n. S bt t văn ch ươ ng và th c ph m th t có gi ng nhau. Xé t nh ng th c quà c a ta, th c có nhi u th quà ngon, mù i v rt d i dà o. Ph n nhi u là th c quà có t xưa, ñã có n np, có quy c hn hoi, và mang trong h ươ ng v cá i mù i ngon ñm th m c a ñt n ư c nhà . S n ph m c a ñng ru ng, c a nú i sông, nh ng th quà y là du hi u s th ư ng th c c a ng ư i mì nh, va tao nhã l i v a chân th t. T ông c ñ nho kh nh p r ư u ñ ng m nghĩ v cá i v ngon, ñ n b c m nh ph nhà gia th , t trong bu ng the kí n ñáo và nghiêm c n, truy n b o cho cô gá i t ơ nh ng bí mt c a cá ch ñ bt, pha ñư ng. Đó là nh ng v t quý mà s mt ñi, nu x y ñ n, s khi n ng ư i sà nh ăn ng m ngù i. Ng ư i mì nh ham thanh chu ng l , ñã bt ñu khinh r nh ng th ñáng yêu y, có cá i ngon mà h ñã quên mù i v . Mt ñng khá c, không ai ch u ñ ý và ht s c là m cho m i ngà y m t hoà n h o h ơn lên, c i cá ch cho h p v i th i m i. Nh ng cá i gia truy n d n d n m t ñi, nh ng cá i khé o lé o không cò n gi ñư c. Chú ng ta ñã khinh b cá i ăn, cá i u ng quá , tuy không t thú rng nh ng cá i ñó là cn, rng t mì nh v n thí ch. Gi ñ n lú c ph i nên th ng th n, và thà nh th c: Tr ng cá i mì nh yêu và công nh n cá i mì nh thí ch. 40 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
41. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Nh ng Ch n Ăn Ch ơi Mu n bit rõ mt thà nh ph , không c n ph i bi t nh ng lâu ñài m thu t, nh ng nhà b o tà ng, nh ng t bá o hay nh ng nhà văn, nh ưng c n ph i bi t nh ng ch n mà dân thà nh ph y ăn ch ơi. Ăn và ch ơi, ph i, ñó là hai ñiu hà nh ñng mà trong y ng ư i ta t rõ cá i tâm tì nh, cá i linh h n mì nh m t cá ch chân th c nh t. Vi l i ñó không ph i là hai cá i hà nh ñng c t y u c a ñi ư? Trong s ăn ch ơi, có c du hi u c a dân thà nh th , c nh ng t t x u hay n t hay, nh ng cá i y u hè n cũ ng nh ng cá i kiêu ng o. Bi t ăn và bi t ch ơi, không ph i là d dà ng nh ư ng ư i ta t ư ng. Và chí nh b i t xưa ñ n nay, s ăn ch ơi nư c ta b khinh mi t, b dè b u, nh ưng ng ư i ta v n c ph i ch u theo lu t l ch t ch , nên cá ch ăn, ch ơi c a ng ư i mì nh m i lu m thu m, và cu th , và t c t n, ri ng ư c l i, có mt nh h ư ng x u xa ñ n t t c cu c ñi, c xã hi. , nh ưng mà t nã y ñ n gi tôi nó i ñư c nh ng gì nh ? Thôi, vt b quá ch nh ng l i bà n phi m, nh ng t ư t ư ng khó kh ăn y ñi. Chú ng ta hã y ñ ý quan sá t b n ng ư i ng i ăn trong hi u kia, nh n xé t nh ng c ch , nh ng né t m t, và nh ng ti ng c ư i c a h . Mt cá ch c m ñũa, mt cá ch ñư a lên hú p canh, b o cho ta bi t nhi u v mt h ng ng ư i hơn là tr ăm pho sá ch. Và nh t là nh ng th c mà h ăn B o cho tôi bi t ăn gì , tôi s nó i anh là ng ư i th nà o. Hà Ni là ñng tiên nga, Sáu gi tt h t ñèn xa ñèn g n, Vui nh t là ch Đông Xuân. 41 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
42. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Tr ư c khi nó i ñ n nh ng n ơi ăn ch ơi c a Hà Ni, tư ng cũ ng nh ư d o qua ch Đ ng Xuân, cá i "b ng" c a thà nh ph ,là nơi mà nh ng v t li u c n cho cá c cao lâu t cá c vù ng quê và ngo i ñ n. ñây, chú ng ta ñư c th y cá c th c ph m cò n gi nguyên hì nh tr ư c khi bi n thà nh nh ng mó n xà o n u ngon là nh d ư i tay cá c ñu b p n i danh hay cá c bà ni tr . Tt c c a ngon v t l cá c n ơi ñ u ñem ñ n ñây, ñ hi n cho s th ư ng th c s ành s i c a ng ư i Hà Ni. Có l tì m ñư c nhi u cá i hay, nu ch u khó tí nh xem dân Hà Ni m t ngà y tiêu th bao nhiêu th , bao nhiêu th t. Nh ưng ñây không ph i là cu c ñiu tra, cũ ng không ph i là mt bà i phó ng s . Cho nên, nó i ñ n ch Đ ng Xuân, tôi mu n trì nh bà y cá i hì nh th c khá c, cá i v riêng t t n p, cá i không khí n ào, cá i mà u s c ñc bi t, hơn là tí nh cá ch cù ng x u t t c a cá c th c ăn kia. Ch Đ ng Xuân là ch c a ng ư i Hà Ni, không gi ng cá c ch nhà quê, mà cũ ng không gi ng cá c ch Bn Thà nh Sà i Gò n, hay Ch Mi Ch Ln. B n haÜng và o trong ch mt ngà y phiên, và ñ mt ng m nhì n cù ng nh n xé t; t ng ư i buôn k bá n, cho ñ n nh ng ng ư i mua; t bá c b i b p, cu nh , cô sen, cho ñ n cá c bà sà nh s i hay cá c cô thi u n r t rè s h, tt c ch ng y ng ư i ho t ñng tr ư c m t ta, hì ng dá ng ph c t p và thu nh l i c a xã hi ng ư i Ph ư ng Ph . Không có bc tranh nà o linh ho t và th m mà u h ơn. 42 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
43. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Ch Má t Ban Đêm Ngà y phiên chí nh thì ch bt ñu h p t ba gi khuya. Không ph i là h p trong, nh ưng là h p ngoà i c ng, ngay gi a ñư ng, do nh ng ng ư i, tuy có th c hà ng bá n, mà có l không b ư c chân và o ch ngà y nà o. Hai ba gi ñêm, khi cá c ñư ng ph c a Hà Ni ñã tr l i yên tĩ nh và vng l ng, sau khi cá i ho t ñng cu i cù ng c a nh ng ng ư i ñi xem há t hay ñi coi ch p nh v , thì phí a cá c ngo i ô, tng t p m t, cá c ng ư i tr ng hay bá n "la gim" bt ñu ñem hà ng c a h và o. Nh ng gá nh hà ng n ng trĩ u và k o k t trên vai theo cá i ñư a ñy có nh p c a bu c ñi, nh ng ng ư i y v i và ng và yên l ng, không nó i m t l i nà o. H không có thì gi . Có khi t nơi cá ch xa Hà Ni b n, năm cây s , h ph i r o b ư c ñ n k p; và c trông cá i thân ng ư i un cong d ư i ganh n ng, chú ng ta bi t ngay nh ng ng ư i c n lao và ch u khó , quen ñi vi nh ng côn vi c nh c nh n, và nh n n i, ít nó i trên m u ñt. Th nh th ang, và i nhà khá gi hơn t ươ ng ñi mang hà ng ñi trên nh ng chi c xe tay bá nh g ngà y x ưa, cũ k và tơi t , lc c c l ch c ch theo b ư c chân c a m t anh nh ké o, gy gò và á o rá ch vai. Nh ng m rau t ươ i m i há i, cò n ư t sũ ng s ươ ng ñêm hay là nư c má t, r tng g t xu ng ñư ng thà nh m t v t dà i. Đ cá c th rau và qu c a nh ng m nh v ư n phì nhiêu và ch ăm bó n chung quanh Hà Ni; nh ng c xu hà o trò n l n và mà u nh ư ng c th ch, nh ng c c i ñ th m nh ư má u t ươ i, nh ng c cà rt và ng th m nh ư mà u da cam, nm c nh nh ng qu cà giá i b óng và tí m nh ư men t u, nh ng qu xu xu xanh ng t, nh ng c radis ph t h ng và xinh x n, mà ng ư i ta ñoá n s gi òn tan d ư i hà m r ăng và nh ng th c sau, mà cá i v mt t ươ i xanh t t trông d u má t và ñ khá t cho thân th ; nh ng m t i tây x p thà nh ch ng cao, nh ng b p "sà lá ch" ch c ch n và qu n quý t, nh ng bông "c i hoa" mm m i và ngon là nh, bên cá c m cn hay mu ng m ư t t ươ i, khi n ta nghĩ nh ng ñ n ao xanh r n nh ư t m th m thôn quê. 43 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
44. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi H gá nh hà ng ñ n và bà y ra tr ư c ch , ngay trên ñư ng nh a ñ ñi cá c ng ư i ñ n mua buôn. Dư i ánh sá ng ñèn ñin, và trong lu ng gió th ang ñêm khuya, ñy là mt phiên ch c a cá i má t m , non t ươ i, "phiên ch xanh" c a c Hà Ni h p mà ng ư i Hà Ni không bi t. Nh ng th c hà ng m ng manh y không th ñi ánh sá ng gay g t c a ban ngà y ñ mà hé o úa, nên tr ư c khi tr i sá ng, tr ư c khi phiên ch chí nh th c b t ñu h p d ư i má i tôn, thì phiên ch xanh ñã tà n. Nh ng ng ư i bá n l i quang gá nh không, ñi tr ra cá c ngo i ô, và nh ng chi c xe g cũ k l i l c c c d t v cá c ñung ñt quanh thà nh ph . 44 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
45. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Bà C Bá n Xôi Trong khi ch xanh ñang h p, tuy ñêm khuya, mà quang c nh cũ ng không thi u ph n tp n p. Nh ng ng ư i bá n g i thêm m t s ng ư i mua, c ng ư i bá n l n ng ư i mua l i g i thêm m t s hà ng quà . Gá nh hà nh ph nó ng tr ư c ch Đông Xuân lú c ba gi ñêm cũ ng là gá nh ph ngon, có l là trong không khí má t và lng ban ñêm, mù i ph thom quy n rũ ng ư i ta h ơn. Ri hà ng xôi, hà ng bá nh cu n nó ng, hà ng bá nh tây ch , vân vân, cũ ng t h p nhau ñ lp thà nh cho ñy ñ mt dã y quà ngon, nhi u h ươ ng v . Nh ưng cá c hà ng quà ñó ch có bá n nh ng bu i phiên ch mà thôi. Ngoà i ra, có mt hà ng quà bá nh ban ñêm, dù phiên ch xanh có h p hay không. Vì tr ư c ch Đông Xuân bao gi cũ ng lâm và o c nh v ng l ng và t ch m ch. Bao gi cũ ng có ng ư i m t và i th y ñi xp ñ n "tua" ñi tu n ñêm, mt và i ng ư i thí ch ch ơi khuya, ho c cá c r p há t hay nhà ch p bó ng v , cò n vui chân lang thang mã i trên cá c v a hè Hà Ni ñ nghe ti ng gó t già y c a mì nh vang ñng; ho c cao lâu ra, mu n ñi hó ng má t cho tiêu, ho c cá c ti m thu c phi n ra cá i nà y thì ph n nhi u ñã có mt và i ñiu ch nh choá ng trong chân, mu n ñi ñây, ñó, không m c ñích, không c n nghĩ tr v, và th y ñi lú c y dung d d ch u và tà m t m s ng ñư c Mu n th c quà no, thì l i hà ng xôi, cơm c a bà c ph Hà ng Khoai. Bà d n hà ng tr ư c ca ch ñã t lâu l m, không bi t ñã my n ăm r i, và ch d n t lú c chí n, mư i gi t i tr ñi cho ñ n sá ng. Bà bá n ñ cá c th xôi xôi vò , ăn bù i và bé o, xôi ñ ăn ñm v , xôi l c ăn v a mi ng, ñôi khi c xôi g c ñ tươ i, lú c x i ra, khó i b c th ơm ph c Ăn v i nh ng mi ng ñu thá i vuông to, rá n ph ng (tuy r t ít m ) và mu i saÜn sà ng; hay nh ng mi ng ch trâu không ngon là nh l m ng ư i nghè o có kỳ qu n ñâu! Đã lâu, bà có là m m t th giò s , m rò n và m c nhĩ , ăn cũ ng thú v . Khi nà o ñ ch ng khá ch hà ng ñã ng y r i, thì bà rá n c cơm, vi cá i ri c rá n, vi tr ng gà "ôm lé t" ( mà tôi ng là tr ng v t!) vi vó bò hay giò ln, và c mt n i m c ñông quá nh nh ư keo sơn, bé o ng y nh ư th t ñông. ñây, không có gì ñáng quy n rũ mt ng ưi sà ng th ư ng th c, qu vy. Nh ưng ph i trông cá c bá c xe, cá c ng ư i phu ng i ăn, mi hi u cá i ngon là nh có th ñ n b c nà o! Nh p m t và i ché n r ư u, thong th gm m t m nh vó bò may có dí nh nhi u th t, vo trò n nm xôi trong tay tr ư c khi ñư a lên mi ng, h cá o cá i sung s ư ng c a nhà ngh sĩ th ư ng th c án v ăn hay, (có l h là nh ng ngh sĩ không bi t). Mà nu hôm y bu i xe l i có lã i, th a ñư c và i hà o, thì cá i thú c a h th c là vô cù ng t n. Cho nên quanh m t hà ng c a bà c ph Hà ng Khoai, bao gi cũ ng vây m t hai vò ng ng ư i. Th nh th ang chú ng ta ñư c th y m t và i nhân v t l ; mt và i ng ư i không bi t 45 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
46. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi ñâu, và sng b ng cá ch gì , gy gò và rá ch r ư i, nh ưng qu n áo rá ch là nh ng th sang tr ng tr ư c kia. Nhì n k thì bi t là nh ng ng ư i nghi n; lm ng ư i nghè o có kỳ qu n ñâu! Đã lâu, bà có ph i, mà ch có nh ng ng ư i nghi n m i bi t ñư a tha nh ư ng y, mi bi t khà hp r ư u m t cá ch ngon là nh nh ư v y, mi bi t ñư a tay có mó ng ñen vé o ñĩa xôi m t cá ch ch c chiu th kia; h tí nh t ng xu, thêm b t t ng tí m, và mc c tng khoanh giò ; nh ưng cá i nh m nhí a, cá i l ñ mt ng m ng hĩ ñ n v mi ng ăn, ñ t mt tâm h n c m giá c không th ư ng, cù ng v i m t s tng tr i ñã qua nhi u ñau ñn. Cá i ngon y cũ ng d lây l m. C ñ n chí nh bà hà ng cũ ng theo ñư c cá i nên th ư ng th c. Nh ng lú c v ng khá ch, bà cũ ng ró t m t ché n r ư u to ñ c nh, và thong th t nh m nh ng th c ăn chí nh tay mì nh là m ra. Có l bà t ly là m b ng lò ng: vì mt bà lâu dn m say ñi, tay bà dí nh thêm nhi u m , và bên thú ng thêm m t ñng x ươ ng con Ít ra ñâu mà ñư c ng ư i bá n cù ng v i mua cù ng là tri k , hi u cá c v mt cá ch th u ná o nh ư th , và cù ng bà n chuy n v xôi, giò ch và vi cá i d dà ng thân m t c a nh ng ng ư i kí nh ph c l n nhau. ñâu, nu không ch n Hà Ni ba m ươ i sá u ph ph ư ng. Gi ăn ñã no r i, rư u ñã là m chá y khô cu ng h ng. Cò n gì bng m t ché n n ư c chè nó ng, mt lá tr u t ươ i, mt ñiu thu c là o cá i ñiu rõ kêu? Vy xin m i cá c ông sang bên "Hà ng n ư c cô D n". 46 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
47. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Hà ng Nư c Cô Dn Cô D n là mt thi u n hã y cò n tr , c nghe tên cô thì ñ bi t (cá i l i ñt tên c a c nhân ta nghĩ cũ ng th ng th n và th c thà mang cá i tu i trong tên mì nh, không c n gi u gi m). Tuy v y cô là mt thi u n ñãm ñang. Mt mì nh cô trông nom cá i c a hà ng n ư c tr ư c ch Đông Xuân, bên c nh bà cô bá n hà ng xôi, và cũ ng nh ư bà , cô bá n hà ng t chí n gi ti, su t ñêm cho t i sá ng. Ca hà ng c a cô cũ ng không có gì : mt và i mi ng tr u, mt và i phong thu c là o, mt bao thu c lá bá n l , và i cá i bá t u ng n ư c, nh ư cá i bá t u ng n ư c tt c cá c hà ng nư c Vi t Nam, ñt úp xu ng m t chõ ng. Nh ưng hà ng cô D n có mt chú t ñt bi c h ơn: cô không bá n n ư c v i hay n ư c chè tươ i. Cô bá n n ư c chè , tôi cũ ng không bi t chè m n hay chè ht, ch bi t là mt th chè cũ ng d ung. Và có l bá n cho ng ư i ñt "văn minh", nên cô bá n n ư c chè ung sôi, dù tr i ré t hay tr i nó ng, mù a ñông hay mù a h . m chè b c cá i áo gai r t c n th n, dng bên m t cá i h a lò than cũ ng h ng, mang mt m n ư c bao gi cũ ng reo sôi. Ai u ng n ư c ñư ng thì có cc th y tinh, mt xu m t cc. Cô mú c và o c c m t thì a ñư ng, tuy ñư ng ñt mà xem ra cô cũ ng mú c n i tay l m. Nghiêng bì nh chè ró t ñy cc, va ñư a lên cho khá ch v i cá i nhì n c a ñôi m t nh , lanh l , hai con ng ư i ñen bó ng loá ng, nh ư hai con m t c a m t con v t non nà o. Ăn c ơm, ung r ư u xong mà ñư c m t c c n ư c chè ñư c r t nó ng thì ai ch thí ch. Nên hà ng cô D n ñông khá ch l m, có khi cô tr tay bá n không k p. K ñng, ng ư i ng i xú m vò ng quanh, nh ưng ng i x m mà thôi, vì hà ng n ư c y l i cò n có cá i ñc bi t khá c na là không có gh ng i. Nh ng bá c phu xe ñt nó n, ln tú i l y m t ñiu thu c là o, và i th y ñi x p u ng chè tng ng m nh trên xe ñp gá c hè vi và i khá c hà ng áo ng n, cò n tr tu i, hay ñim thêm và o v nư c m t và i câu bông ñùa nhè nh ñi v i cô hà ng. Th nh th ang, mt bá c phu già , r t rè th m kh bên tai cô hà ng n ư c, ho c tr t m m t và i xu mó n n cò n l i, ho c n n nì xin ch u n a. Cô hà ng dí u ñôi lông mà y nh l i m t chú t, nh ưng cô d tí nh, ri cũ ng b ng lò ng. Mt hà ng n ư c ñt hà ng vì cá c th c quà bá n ñã ñành, nh ưng ñôi khi cũ ng ñt khá ch vì c cô hà ng. Cô hà ng n ư c Vi t Nam d ù dư i bó ng ña, bên ru ng lú a, hay dư i má i hiên c a ñư ng ph , ñâu cũ ng v y, mi ng c ư i t ươ i c a cô hà ng là dây liên l c kh p c m i ng ư i. Cô hà ng n ư c Vi t Nam, t xưa ñ n nay ñã chi m m t ña v quan h trong l ch s , và trong v ăn ch ươ ng: ñã có nhi u ti u thuy t b t ñu mt hà ng n ư c và kt c c cũ ng ñy. 47 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
48. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi , nh ưng mà chú ng ta hã y tr l i cô hà ng n ư c c a ba m ươ i sá u ph ph ư ng. Cô nhũ n nh c l m: cô m c cá i áo t thân nâu cũ , gi n d và ñm ñang nh ư cá c cô gá i Vi t Nam. Trong m y ngà y T t, ng ư i ta m i th y cô khoá c cá i áo m i h ơn m t chú t, vn và nh kh ăn trò n tr n và ch t ch hơn. Và dư i má i tó c ñen, lú c ñó mi l p lá nh m t ñá c a ñôi bông hoa và ng, bà c ñánh cho cô n ăm và ng cò n r , là m cá i v n riêng, ch c th . Cô không ñp, ch xinh thôi. Và tí nh cô, cũ ng nh ư tu i cô, cò n tr con l m. Th y khá ch hà ng nó i m t câu bông ñùa, cô ñã tư ng ng ư i ñó chò ng gh o mì nh, dí u ñôi lông mà y l i, và ngoe ngu y cá i nhì n. Khá ch trông th y ch cư i. Nh ưng cô cũ ng không gi n ai lâu: ch mt lá t cô l i vui tí nh ngay. Mt hai n ăm n a, ln lên ñi l y ch ng, ai là ng ư i thay cô trông nom ngôi hà ng nư c c a "Hà Ni là ñng tiên sa"? Cô bé em cô, hn v y, s ng i bá n hà ng thay ch , l i que diêm, ñiu thu c, mi ng tr u, ñ ké o dà i mã i mã i cá i phong vi bì nh dâ nvà mc m c c a cá c cô hà ng n ư c cù ng v i cá c cô hà ng xé n kĩ u k t ñi ch Đông, ch Đoà i, là cá i tinh hoa thu n tú y Vi t Nam t xa x ưa ñ n gi . 48 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
49. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Cá c Hi u Cao Lâu Khá ch Nh ng ch n ăn ch ơi c a Hà Ni là nh t B c Kỳ , nh t c Đông D ươ ng n a, cá i ñó ñã rà nh rà nh, không ai ch i cã i. Nh ưng chú ng ta ph i bu n phi n mà nh n ra r ng nh ng hi u cao lâu có danh và bn v ng ñ u là c a ng ư i Tà u. V cá ch t ch c m t ch n ăn, v danh v ng c a m t ngôi hà ng c ơm, th t qu chú ng ta không có n np, t c l và quy c . Hi Hà Ni cò n là kinh ñô c a vua Lê, chú a Tr nh, ch c cũ ng có nhi u quá n r ư u tươ m t t do ng ư i mì nh ch tr ươ ng. Nh ưng gi vt tí ch cò n ñâu? Cá i quá n r ư u mà c Nguy n Du, lú c cò n tr tu i b t ba, bn ng ư i b n u ng r ư u và bà n chuy n v lũ kiêu binh, cá i quá n r ư u y ch n h n mà cò n ñ n bây gi , cò n c b tr ư ng k mà Nguy n Du ñã ng i thì hn là mt ch n ñáng cho ta tr ng v ng d ư ng nà o. Nh ưng không có cá i ch úng ta mu n thì ñành yêu m n cá i mà chú ng ta có . Mà nh ng cá i chú ng ta ng ư i c a ba m ươ i sá u ph ph ư ng ñang có thì cũ ng ch ng ph i là không ñáng yêu: b n ch c ñã nhi u l n th ư ng th c cá i mó n bá nh gà rá n, da rò n, th t m m v th ơm, c a Đông H ưng Viên, ho c m t bu i chi u bu n bã , mư n cá i men say c a r ư u Mai Qu L sá nh trong ché n, ñ nh m nhí a cá i mù i bé o c a nh ng mi ng phì t n trong nh ư th ch ñen, ln v i cá i v cay ư t c a nhá t gng mu i ho c ró t m t chú t Thanh Mai cò n n ng cá i h ươ ng chua c a nh ng qu mơ ngà n, lên trên chi c bá nh d a quá nh nư c; ho c g i m t bá t c ơm lá sen ñ gi th y mù i th ơm ngá t c a mù a h trên h , b n ch c ñã th ư ng th c cá i m m bé o , tt c cá i thú v c a th th t và c a x ươ ng rò n c a mó n chim quay hi u Qu ng Sinh Long ho c mà u và ng óng ánh c a ñĩa "gà sì du"; b n ñã th ư ng th c cá i mó n th t bò c a hi u "nhà khá ch chá y" T L c Hiên, có chú bp bé o quay và cô hà ng nhí nh nh; tt c cá c mó n b ng th t bò , sà o c i là n, áp ch o, mì bò nư c hay khô, mà bao gi th t cũ ng m m, chá y sé m ngoà i mà trong v n sung n ư c ng t. y là hi n ăm ngoá i, n ăm kia, ch bây gi thì ch vi t hi u ñã chia r nhau r i ông ch T L c v n ng i g t g t cá i ñu sau qu y hà ng, mà chú bp bé o thì nghi m nhiên tr nên m t ông ch khá c c a hi u Nam Viên, cò n cô khá ch nhí nh nh ngà y trưc thì ñã ñi l y ch ng Hà ng Bu m cò n hi u M Kinh, nh ưng cá i ngon v mó n ăn thì hì nh nh ư không trú ch n ñó; Hà ng Tr ng có hi u cao lâu T Xuyên, Hà ng Bông có Vân Nam t u gia, T Hưng Lâu và Đi Á T Á , hi u sang nh t là Hà Thà nh; ñó là nh ng hi u cao lâu, cũ ng nh ư cá c phò ng ng , thi nhau ñư c m c lên nh ư nâm sau cá i h i dân Trung Qu c ch y lo n sang ta. Không có gì ñáng k , ng ư i Asia mà cá i sang tr ng l ch s cũ ng ñư c ng ư i ta coi tr ng ngang v i cá i v ngon, và chú ng ta s có nh p tr l i sau nà y. 49 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
50. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi Tr lên, ñy là tt c nh ng cao lâu c a ng ư i Tà u Hà Ni, c a m t gi ng ng ư i có l hơn ai h t ñã nâng vi c m th c lên m c m t ngh thu t h t s c phi n toá i, t m và cu kỳ . Ng gi ư ng ph ươ ng Tây, ly v Nh t B n, ăn th c ăn Tà u Có dân v a thanh cao trong ché n r ư u hâm nó ng trên tuy t, hay trong ché n trà nú i Vũ Di pha và o ché n s men nh ư ng c th ch, l i v a b bn th a m a trong nh ng b ati c ñy hà ng ch c mó n, cu kỳ ñ n b t m t gi ng nhá i H Nam g y b ng l y nguyên mi ng m ñ nu n ư c dù ng? Th t ñi t ñu n ñ n ñu kia, dù ng h t c c m giá c quan c a linh h n v à c a thân th . Mu n th t b n xa, hay ñãi m tng khá ch quý , ho c trong m t d p long tr ng hay ñc bi t nà o ñó, ng ư i c a Hà Ni ch bi t ñư a nhau ñ n m t trong nh ng hi u cao lâu y. Nh ưng cũ ng ch nh ng tr ư ng h p y thôi; có l vì ăn luôn nh ng th c c u kỳ và nhi u v y chó ng chá n, hay cũ ng vì giá ti n có ñôi chú t h ơi cao. Cò n trong nh ng lú c th ư ng, lú c ñi ch i má t v n v ơ, hay cá c r p tu ng, r p chi u bó ng ñi ra, ng ư i Hà Ni ưa ñ n nh ng ch n khá c h ơn; nh ng hi u nem, hi u ph , hi u chá o lò ng, nho nh r i rá c kh p cá c ph , ph n nhi u c a ng ư i ta trông nom; ñy, vi m t và i hà o, h có th có dăm ba mó n ñ ăn, mt cú t r ư u V ăn Đin hay cú t rư u Con H ươ u, và i lá rau th ơm quen thu c ñ kh khà nh m nhí a cá c thú ñi ăn hi u. ñây, mi h i h p t t c Hà Ni, sang cũ ng nh ư hè n, ñ cá c h ng ng ư i, t ông tr ư ng gi già u có ñ n nhà văn sĩ nghè o nà n, trong cá i ho t ñng vui v c a cá i không khí ñc bi t c a Hà Ni. 50 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu
51. - Th ch Lam - Baêm saùu Phoá phöôøng Haø Noäi 51 www.100hanoi.com Haø Noäi Toâi Yeâu