Bài giảng về Các Beta-Lactam

Nội dung text: Bài giảng về Các Beta-Lactam

1. CÁC BETA-LACTAM
2. CÁC BETA-LACTAM NỘI DUNG ◼ Các Beta lactam: ❖ Nhóm Penam ❖ Nhóm Cephem ❖ Nhóm Penem hay Carbapenem ❖ Nhóm Monobactam ◼ Các chất kháng betalactamase
3. Cơ chế tác động : ◼ Beta-lactam + PBP Ức chế sự tổng hợp peptidoglycan Phaân huûy thaønh vi khuaån
4. Cấu trúc vách VK và PBPs
5. NHÓM BETA-LACTAM PENAM Penicillin G & V (PENICILLIN) Penicillin A Penicillin M 1928 Carboxy-Penicillin Ureido-penicillin CEPHEM Cephalosporin I (CEPHALOSPORIN) Cephalosporin II Cephalosporin III Cephalosporin IV PENEM Imipenem ( + cilastatin) MONOBACTAM Aztreonam
6. Kháng sinh -Lactam Cấu trúc hoá học S S R R 6 N R’ B A N O O COOH Penam COOH ( *O: oxapenam) Cephem - Các penicillin (*O: oxacephem) - Các cephalosporin S R R R’ NH N O O COOH Penem Monobactam (*C: carbapenem) - Aztreonam
7. CƠ CHẾ ĐỀ KHÁNG BETALACTAM CỦA VK ✓ Söï giaûm tính thaám cuûa thaønh vi khuaån ✓ Söï thay ñoåi ñieåm ñích cuûa khaùng sinh ✓ Taùc ñoäng thuûy phaân cuûa caùc men -lactamase do VK tieát ra
8. + Nhóm Penam - Phổ kháng khuẩn Caàu khuaån Gram +: Peni G & V Lieân caàu, pheá caàu, tuïï caàu (* ). Benzathin - Caàu khuaån Gram -: Penicillin Laäu caàu, maøng naõo caàu khuaån. Procain- Penicillin Tröïc khuaån Gram +: B.anthrasis, C.diphteria, L. monocytogenes, Clostridium perfringens Xoaén khuaån: Treponema pallidium Laø phoå cuûa Peni G coäng VK Gram -: - - Peni A E, Coli, Samonella, Shigella, H. influenza
9. + Nhóm Penam - Phổ kháng khuẩn # Peni G nhöng taùc ñoäng ñaëc bieät treân: Peni M Staphylococcus aureus ( tieát penicillinase) MSSA ( oxacillin, dicloxacillin, nafcillin ) Phoå Peni A coäng theâm: Carboxy- -Tröïc khuaån muû xanh ( P. aeruginosae) - penicillin Enterobacter Phoå Peni A coäng theâm: Ureido- - Tröïc khuaån muû xanh penicillin - Enterobacter - Klebsiella - - Bacteroides
10. ◼ MSSA : meticillin sensitive Staphylococcus aureus tuï caàu vaøng nhaïy caûm vôùi meticillin ◼ MRSA: meticillin resistant Staphylococcus aureus tuï caàu vaøng ñeà khaùng meticillin
11. Nhóm Penam Penicillin G & V & Benzathin Penicillin ▪ Có cùng phổ tác dụng. ▪ Peni G bị hủy ở pH acid dd IM/IV ( muối K,Na) ▪ Phân bố rộng ở dịch và mô, kém ỏ LCR, SCN, xương, mắt. ▪ T1/2 ngắn :# 1/2 h . Thải trừ chủ yếu qua thận. ▪ kết hợp + probenecid : trong trị lậu cầu khuẩn. ▪ Peni V: bền trong pH acid > Peni G PO. ▪ Benzathin Peniciilin, Procain Penicillin: (EXTENCILLIN, BICILLIN) tác dụng kéo dài, chỉ IM.
12. NHÓM PENAM Peni G & V
13. Nhóm Penam Penicillin G & V ▪ Độc tính :tương đối thấp, chủ yếu là dị ứng . Liều độc / ở người suy thận : co giật. (*) ▪ Khỏang an tòan rộng: 3-6 x106 đv/ ngày đến 30-40 x106 đv/ ngày ▪ Chỉ định:nhiễm trùng tại chỗ/ tòan thân do các VK nhạy cảm ( NT phổi, máu, màng não, nội mạc tim, giang mai, lậu, than, họai thư ) ▪ Chống chỉ định : tiền sử dị ứng ▪ Thận trọng ở người suy thận .
14. Penicillin G & V Tác dụng phụ - Độc tínhï ✓ Dị ứng với nhiều mức độ khác nhau, có tính miễn dịch. ✓ 1-10%: ngứa,mề đay, phát ban, viêm tróc da, viêm mạch, đau nơi chích. ✓ 10x106 đv Peni có thể gây thừa Na hay K/ huyết nguy hiểm (tim mạch, co giật )
15. Nhóm Penam Aminopenicillin ( ampicillin, amoxicillin) ❖ Hiện bị đề kháng bởi nhiều VK Gram + và Gram- kể cả lậu cầu khuẩn cần kiểm tra độ nhạy cảm khi cho toa. ❖Ampicillin: PO lúc đói ( hấp thu 40-50%) , IM , IV - hiệu lực trên Gram âm > Peni G,V. - không bền với betalactamase (kết hợp+sulbactam) - TDP: dị ứng, có thể gây xáo trộn tiêu hóa, nấm Candida, đau co thắt bụng
16. Nhóm Penam Aminopenicillin ❖ Amoxicillin: dùng PO ( hấp thu 80-90%), ít bị ảnh hưởng bởi thức ăn. - Phổ kk # ampicillin. - không bền với β-lactamase (kết hợp +ac clavulanic). (AUGMENTIN) - còn dùng phối hợp trị H.pylori trong lóet dạ dày - TDP: dị ứng, có thể gây xáo trộn tiêu hóa ( ít hơn ampicillin do SKD cao ), nấm Candida
17. Nhóm Penam Peni M : Meticillin, Oxacillin, Dicloxacillin ❖ Là nhóm kháng sinh trị tụ cầu khuẩn tiết penicillinase (MSSA) ❖ Không có hiệu lực đối với tụ cầu kháng meticillin (MRSA) ❖ Meticillin không còn được sử dụng do độc tính cao trên thận ❖ Dùng tiêm IM/IV ( BRISTOPEN, ORBENINE ) 3-4 lần/ngày
18. Nhóm Penam Carboxy-penicillin ( ticarcillin.carbenicillin ) -Bền với men cephalosporinase do VK tiết. - Có hiệu lực trên TK mủ xanh, Enterobacter, Citrobacter tiết cephalosporinase. - Có thể gây nhược K/huyết (chứa 110-120mgNa/g) - Dùng IV - Phối hợp với ac., clavulanic để tăng hiệu lực. ( CLAVENTIN )
19. Nhóm Penam Ureido-penicillin : piperacillin,mezlocillin ) - Bền với men cephalosporinase & penicillinase (*) - Phổ KK rộng - Chỉ định trong nhiễm trùng nặng tại chỗ/toàn thân đặc biệt với VK Gram – và VK kỵ khí. - Kháng sinh dự phòng trong SP khoa & tiêu hóa - IV chậm/IM/IV. - Phối hợp + tazobactam= (TAZOCILLIN). - Hiệu chỉnh liều ở nguời suy thận.
20. NHÓM CEPHEM (CEPHALOSPORIN) ◼
21. Nhóm Cephem - Phổ kháng khuẩn CG I -Caàu khuaån Gram + : Cefalexin Lieân caàu, pheá caàu, tuï caàu meti-S Cefalothin - Caàu khuaån Gram –: Neisseria - Cefaloridin Tröïc khuaån Gram -: - Cefazolin H.Influenza. E. Coli, K. pneumonia. P. - Cefadroxil mirabilis CG II # CG I nhöng hieäu löïc > ñv Gram – Cefaclor Cefuroxim Taùc ñoäng toát treân VK Gram – kî khí ) Cefoxitin ( cefoxitin, cefotetan Cefotetan
22. Nhóm Cephem - Phổ kháng khuẩn CG III Cefoperazon - Cefotaxim Phoå khaùng khuaån / CG II + : Cetriazon - Caùc VK hoï khuaån ñöôøng ruoät. Ceftazidim - Tröïc khuaån muû xanh (Ceftazidim) Cefpodoxim (P. aeruginosa) Cefixim Latamoxef CG IV - Phoå khaùng khuaån # CG III Cefepim - Beàn hôn vôùi -lactamase Cefpirom
23. Nhóm Cephem CG1: cefalexin,cefazolin,cefalotin,cefaloridin ❖ Hiệu lực tốt trên tụ cầu tiết penicillinase (meti-S). - cefazolin tác dụng trên Gram + tốt hơn các CG1 khác thường dùng trong dự phòng phẫu thuật ❖ Tùy chất, có thể dùng PO, IM, IV. ❖ Chỉ định trong NT ORL,hô hấp, đtiểu, da, ❖ TDP: dị ứng (chéo với penicillin : 10-15 %) , rối lọan tiêu hóa, xáo trộn về máu. - cefaloridin độc với thận - cefalotin có thể gây viêm TM hay viêm huyết khối TM
24. Nhóm Cephem CG2: cefaclor,cefuroxim,cefoxitin,cefotetan ❖ Tác dụng trên tụ cầu meti-S yếu > CG1 nhưng tốt hơn trên trực khuẩn Gram -. - cefaclor có phổ gần CG1 hơn các CG2 khác, hiệu quả trên H. influenza tốt > cefalexin.(viêm xoang, tai, NT hh trên) ❖ Chỉ định :nhiễm trùng kháng với CG1, amoxicillin dự phòng NT trong phẫu thuật. nhiễm B.fragilis: cefoxitin, cefotetan ❖ Thường dùng IM / IV ; PO : cefaclor, cefuroxim
25. Nhóm Cephem CG3: ceftriaxon.ceftazidim,cefotaxim,cefixim ❖ Có hiệu lực tốt > CG1 & 2 trên nhiễm trùng Gram âm. - Ceftazidim có hiệu lực tốt trên TK mủ xanh. - ceftriazon có T1/2 (8h), có thể dùng 1lần/ngày ❖ Qua được LCR: dùng trong viêm màng não. ❖ Thải chủ yếu qua thận trừ ceftriaxon (40%) và cefoperazon (80%) qua mật. ❖ Latamoxef, cefoperazon có thể gây xáo trộn đông máu ( nhóm metyl-thio-tetrazol)
26. Nhóm Cephem CG4: cefepim (MAXIPIM, AXEPIM) ❖ IM/ IV từ 2-3 lần/ngày. ❖ Phổ tác dụng # CG3 nhưng cho hiệu lực mạnh hơn trên VK kháng thuôc . ❖ Qua hàng rào máu não như CG3. ❖ Bền với β - lactamase hơn CG3 có thể do có thêm điểm gắn PBP2 chuyên biệt. ❖ Hiệu chỉnh liều ở người suy thận.
27. Cefsulodine (PYOCEFAL) ◼ Kháng sinh cephalosporin phổ hẹp, dành trị Pseudomonas aeruginosa ờ BV. ◼ Cũng có tác dụng trên 1 số cầu khuẩn Gr âm và dương . ◼ Đề kháng với trực khuẩn Gr âm (trừ P. aeruginosa) và dương . ◼ Tiêm IM/IV chậm
28. NHÓM PENEM ( CARBAPENEM) Imipenem + cilastatin (TIENAM) ▪ Phổ kháng khuẩn rộng, bền với nhiều betalacta-mase. ▪ T1/2= 1h, 90% vào nước tiểu hiệu chỉnh liều cho người suy thận. ▪ CĐ: nhiễm trùng nặng (NTBV, bội nhiễm) ▪ TDP: dị ứng, tiêu hóa, co giật. ▪ IV chậm trong 20-30 p ,3-4lần/ ngày. ▪ Cảm ứng mạnh cephalosporinase cần phối hợp khi điều trị khuẩn mủ xanh,
29. NHÓM PENEM ( CARBAPENEM)
30. NHÓM PENEM : kháng sinh mới ertapenem ◼ Ertapenem ( INVANZ ) 2001 Kháng sinh nhóm carbapenem, không cần kết hợp với cilastatin ✓ Phổ kháng khuẩn in vitro rộng bao gồm VK Gr(-), Gr (+), cả VK kỵ khí lẫn ái khí. ✓ Tác dụng diệt khuẩn nhanh đối với hầu hết các tác nhân gây bệnh phổ biến ở cộng đồng. ✓ Hiệu quả với hầu hết tụ cầu vàng nhạy cảm với meticillin (MSSA) , nhưng không nhạy cảm với MRSA, P.aeruginosa và Acinetobacter gây NTBV
31. Ertapenem ❖ Ertapenem coù taùc ñoäng keùo daøi, ñöôïc söû duïng moät laàn/ ngaøy (IV/IM). ❖ Vieäc söû duïng ertapenem coù theå goùp phaàn baûo veä hieäu löïc cho caùc khaùng sinh döï tröõ, duøng ñieàu trò nhieãm truøng BV nhö imipenem, vancomycin, caùc fluoroquinolon
32. NHÓM MONOBACTAM ➢ Ñaïi dieän duy nhaát : Aztreonam (AZACTAM) ➢ Laø KS coù phoå choïn loïc treân VK Gram aâm hieáu khí ( nhieàu tröïc khuaån & caàu khuaån). ➢ Khoâng taùc duïng treân Gram + vaø VK kî khí. ➢ Chæ ñònh trong nhieãm truøng Gram – naëng. IM/IV 3-4 laàn /ngaøy. ➢ TDP : dò öùng, roái loaïn tieâu hoùa.
33. AZTREONAM
34. CAÙC CHAÁT ÖÙC CHEÁ - LACTAMASE ◼ Không /có tính kháng khuẩn rất yếu ◼ Được phối hợp với 1 beta-lactam (BL). ◼ Làm tăng tác dụng của BL đã bị đề kháng do sự tiết betalactamase/VK. ◼ Có 3 chất được dùng trên lâm sàng: ✓ acid clavulanic ✓ sulbactam ✓ tazobactam
35. Ac clavulanic – Sự tương tự về cấu trúc
36. Cơ chế tác động của Augmentin
37. ACID CLAVULANIC ❖ Tác động kháng khuẩn yếu ❖ Ức chế mạnh các -lactamase (chủ yếu là các penicilinase nhóm TEM ) thừơng tiết ra bởi các vk: - H. Influenza,, S. aureus, N. gonorrhrea, M. catarrhalis K. pneumonia , E. Coli. Samonella, Shigella ) B. fragilis , P. vulgaris. ❖ Hiệu lực ức chế penicilinase mạnh, chỉ cần  1g/ml cho 1 đơn vị enzym.
38. Kết hợp chất ức chế -lactamase với betalactam : ❖ Acid clavulanic + amoxicillin (AUGMENTIN) + ticarcillin ( CLAVENTIN) ❖ Sulbactam + ampicillin ( UNACYNE) ❖ Tazobactam + piperacillin) (TAZOCILLINE)
39. Chỉ định trị liệu ➢ Vieâm tai giöõa caáp dai daúng hay taùi phaùt ➢ Vieâm xoang ➢ Nhieãm truøng ñöôøng hoâ haáp treân ( vieâm xoang, hoïng) hay hoâ haáp döôùi ( vieâm phoåi, pheá quaûn) ➢ Nhieãm truøng ñöôøng tieåu ➢ Nhieãm truøng phuï khoa ➢ Nhieãm truøng da vaø moâ meàm. do caùc vi khuaån ñeà khaùng moät soá KS vaø beänh trôû neân maõn tính. ◼