Bài giảng Tổ chức vận chuyển hành khách và du lịch đường sắt (Tiếp theo)

Nội dung text: Bài giảng Tổ chức vận chuyển hành khách và du lịch đường sắt (Tiếp theo)

1. Chương III T CHC CƠNG TÁC VN CHUYN HÀNH KHÁCH ðƠ TH III.1. ðC ðIM CA CƠNG TÁC VN CHUYN HÀNH KHÁCH ðƠ TH Kinh t xã hi phát trin kéo theo nhng thay đi to ln trong vic phân b li lc lưng sn xut và dân cư, hình thành nên mt lot các khu cơng nghip, khu đơ th mi tp trung s dân ln, t đĩ hình thành lung hành khách đơ th. ð tho mãn nhu cu di chuyn ca lung hành khách này cĩ nhiu loi hình phương tin vn chuyn khác nhau, nhưng thơng dng và cĩ hiu qu hơn c vn là h thng đưng st đơ th. ð t chc tt vn chuyn hành khách bng đưng st đơ th cn phi nghiên cu k đc đim ca lung hành khách này. III.1.1. ðc đim ca cơng tác vn chuyn hành khách đơ th Lung hành khách đơ th khác vi hành khách đưng dài và đưng ngn các yu t như mt đ hành khách, s bt bình hành trong vn chuyn, tâm lý và yêu cu phc v ca hành khách. III.1.1.1. Mt cân đi trong vn chuyn hành khách đơ th ðây là đc đim quan trng nht, nh hưng ti mt lot vn đ liên quan đn cơng tác t chc vn chuyn và t chc phc v hành khách đơ th. S mt cân đi này th hin trên c hai phương din là theo chiu và theo thi gian. 1. Mt cân đi theo chiu Khác vi lung hành khách đưng dài và đưng ngn, s chênh lch mt đ hành khách đơ th gia các đon đưng trên cùng mt chiu di chuyn th hin rt rõ nét và cĩ xu hưng gim dn t các ga trung tâm thành ph ra phía ngoi ơ, hay nĩi cách khác, lung hành khách càng xa càng nh, hin tưng này đưc gi là “mt cân đi theo vùng”. Mt khác, s lưng hành khách gia 2 chiu trên cùng mt tuyn đưng đơ th cũng cĩ s mt cân đi. Mc đ mt cân đi ph thuc vào các yu t: ð ln ca lung hành khách; S phân b các khu dân cư, khu cơng nghip, nhà máy, cơ quan ;
2. Ch đ làm vic ca các cơ quan trong vùng thu hút; Hot đng ca các phương tin vn chuyn hành khách khác; Các yu t ca bn thân ngành đưng st như BðCT khách đơ th, đồn phương tin, kh năng đáp ng trong thi kỳ cao đim Mc đ mt cân đi theo vùng trong vn chuyn hành khách đơ th th hin rt rõ nét. S liu thng kê ca đưng st Matxcơva (LB Nga) cho thy, trung bình mi hành khách đơ th ch di chuyn 1/4 quãng đưng tồn tuyn và tp trung vào các khu vc gn trung tâm thành ph. Hin tưng mt cân đi theo chiu liên quan mt thit vi hin tưng mt cân đi theo thi gian trong ngày: bui sáng lung hành khách di chuyn t ngoi ơ vào trung tâm thành ph, bui chiu theo hưng ngưc li; 2. Mt cân đi theo thi gian Hin tưng mt cân đi theo thi gian trong vn chuyn hành khách đơ th th hin trên tt c các mt: Gia các thi kỳ trong năm, th hin qua các ch s mt cân đi theo quý và tháng. Lung hành khách đơ th tp trung các thành ph ln vi kt cu dân cư đa dng, do đĩ vào các tháng ngh hè, lưng hành khách gim, tuy nhiên trong các ngày l, tt li cĩ hin tưng tăng đi bin; Gia các ngày trong tun. Lưng hành khách đi tu đơ th cĩ s chênh lch đáng k gia các ngày trong tun và cĩ xu hưng gim vào các ngày ngh cui tun. Nhp sng cơng nghip địi hi cưng đ lao đng cao vì vy nhu cu ngh ngơi gii trí ca con ngưi cũng tăng lên mnh m, do đĩ vào nhng ngày ngh cui tun h thưng nhà hoc dùng phương tin cá nhân đi chơi xa, lưng hành khách đi tu đơ th nĩi riêng, phương tin vn ti hành khách cơng cng nĩi chung gim rõ rt; Gia các gi trong ngày. Hành khách đi tu đơ th đơng nht là vào thi gian đi làm và tan tm, các khong thi gian cịn li trong ngày lưng hành khách khơng ln. Tuỳ theo quy đnh v ch đ làm vic ca các cơ quan, xí nghip, trưng hc mà t l hành khách đi trên các khu đon đơ th cũng khác nhau. III.1.1.2. Kt cu và tâm lý tiêu dùng ca hành khách đơ th Lung hành khách đơ th phát sinh trong phm vi các khu đơ th, đu mi giao thơng ln, xut phát t nhu cu di chuyn nhm mc đích cơng tác, hc tp trong ngày.
3. Vì vy, kt cu lung hành khách ch yu là CBCNV và hc sinh, sinh viên, tuy nhiên kt cu này cĩ thay đi vào các khong thi gian khác nhau trong ngày và tun. Trong ngày, vào gi cao đim hành khách đơ th đi đa s là CBCNV, hc sinh, sinh viên đi làm, đi hc và ht gi đi v nơi cư trú. ð tui ca các đi tưng này nm trong khong t 18 đn 60. Thi gian cịn li trong ngày là các đi tưng di chuyn vi mc đích sinh hot, mua sm, thăm quan, tip chuyn, cơng tác , đ tui ca đi tưng đa dng. Căn c theo các ngày trong tun thì nhng ngày t th 2 đn th 6, hành khách đi tu đơ th ch yu vi mc đích làm vic, hc tp nhưng vào ngày ngh, hành khách di chuyn vi mc đích là du lch, thăm ving, l hi Tâm lý tiêu dùng ca hành khách đơ th vì vy cũng tương ng rõ nét, th hin c th qua các khía cnh sau: n đnh. Xut phát t nguyên nhân hình thành lung hành khách đơ th là phc v cho nhu cu đi làm, đi hc nên lung hành khách mang tính n đnh cao. Hành khách s dng đưng st đơ th vi mc đích chính là di chuyn t nơi cư trú đn nơi cơng tác, hc tp và ngưc li nên tâm lý tiêu dùng ca h n đnh trên tt c các mt: gi gic, loi phương tin s dng, quãng đưng di chuyn, hành lý xách tay mang theo, yêu cu v các dch v khác; Ti thiu. Nhu cu tiêu dùng ca hành khách đi vi đưng st mc ti thiu. ði vi h, quan trng nht là đưc di chuyn đúng gi, đúng hành trình. Các nhu cu khác như tin nghi, đưa đĩn tn nhà, vn chuyn hành lý khơng đưc đt ra vì quãng đưng và thi gian di chuyn ngn; S lưng. Giao thơng đưng st đơ th cĩ đc đim là khi lưng chuyên ch rt ln và tp trung, đc bit vào nhng gi cao đim. Tt c nhng đc đim tiêu dùng trên cĩ nh hưng quyt đnh đn vic la chn, b trí trang thit b và t chc vn chuyn phc v hành khách đơ th. III.1.1.3. Trang thit b và t chc phc v hành khách đơ th Do lưu lưng ngưi qua li ln, tính cht di chuyn đơn gin nên ga đưng st đơ th thưng đưc b trí tách riêng vi ga đưng st thơng thưng. Trang thit b trong ga đơn gin nhưng cĩ năng lc tác nghip ln. 1. Cơng tác bán vé và kim sốt ra vào ga
4. Hành khách đi tu đơ th ch yu s dng vé tháng nên s lưng ca vé ti ga khơng nhiu. Mt khác, tu khách đơ th chy liên tc t khi bt đu hot đng cho đn khi kt thúc nên khơng cĩ thi gian ngng bán vé. Tuỳ theo thit b kim sốt ra vào ga ca hành khách là máy t đng hay ngưi sốt vé mà s dng loi hình vé thích hp. Hin nay ngồi vé tháng do nhân viên nhà ga kim sốt theo ca dành riêng, cĩ 2 hình thc vé tu khách đơ th cơ bn, đĩ là: Dùng vé “đng xu”. Hành khách mua các “đng xu” đc bit đưc thit k ch to riêng cho đưng st đơ th. Khi th “đng xu” vào máy kim sốt đt ca vào ga, máy s t đng xác nhn và m thanh chn cho hành khách duy nht đi qua, sau đĩ đĩng li ngay. Hình thc này cĩ ưu đim là năng lc tác nghip ln, gim đưc s ngưi phc v, thích hp khi thay đi giá cưc vn chuyn. Nhưc đim là khơng phù hp vi phương pháp bán vé theo chng, giá thành ch to trang thit b đt vì phi s dng loi chuyên dùng; Dùng vé thơng thưng. Vic kim tra vé vào ca đưc thc hin thơng qua nhân viên ca ga. Hình thc này cĩ ưu nhưc đim trái ngưc vi hình thc trên. Vic kim sốt ra vào ga đưc thc hin đng thi vi giám sát vé. 2. Cơng tác ch dn, gii đáp Cơng tác ch dn đi vi hành khách đi tu đơ th ch yu là cung cp các thơng tin c đnh v sơ đ ga và tuyn đưng, thi gian hot đng, quy đnh s dng phương tin Phương pháp ch dn thơng tin thc hin bng 2 phương pháp cơ bn: Dùng các bng biu ch dn. Ni dung thơng báo là sơ đ ga, tuyn đưng, ni quy s dng phương tin, các quy đnh liên quan đn giá vé, trách nhim ca hành khách Nhng bng này đưc in rõ ràng, b trí trên tưng ga và trong toa xe khách nhng v trí d quan sát đi vi hành khách; Thơng qua h thng phát thanh ca ga và trên đồn tu. Ni dung thơng báo ch yu là nhng thơng tin liên quan đn an tồn chy tu, tu sp đn và sp ri ga đ cho hành khách chun b tránh b ngã, nh ga Ngồi ra cĩ th thơng báo đc bit như truy tìm ch s hu vt dng, tu thơng qua ga khơng đ Nhng thơng tin khác hành khách cĩ th hi ngay nhân viên kim sốt ra vào ga vì ni dung hi ca hành khách khơng phc tp. 3. Cơng tác phân lung di chuyn và vn chuyn hành khách trong ga
5. Nhiu ga đưng st đơ th cĩ sơ đ di chuyn rt phc tp, đc bit là các ga đu mi, nơi giao nhau ca nhiu tuyn đưng. Hành khách đ thc hin đưc hành trình di chuyn đơi khi phi s dng hơn 1 đồn tu khách. Vì vy trong ga phi cĩ h thng phân b hưng dn di chuyn đy đ đ hành khách khơng b nhm, b lc nht là vào nhng gi cao đim, lưng hành khách di chuyn trong ga đơng. Khi t chc phân lung di chuyn phi đm bo tách riêng lung hành khách xuơi, ngưc, hành khách lên xung tu vi lung hành khách trung chuyn trong ga. ða s ga đưng st đơ th đưc xây dng sâu dưi lịng đt hoc cao hơn mt bng xung quanh, vì vy trong ga phi cĩ thang máy vn chuyn hành khách lên, xung ke đi tu. 4. Các cơng tác khác Khác vi hành khách đưng dài và đưng ngn, hành khách đơ th khơng cĩ nhu cu vn chuyn hành lý, bao gi, đưa đĩn khách Vì vy, ga đưng st đơ th khơng cĩ phịng ch cho hành khách, khơng cĩ phịng hành lý, bao gi và thit b xp d, vn chuyn hành lý, bao gi. Ga đưng st đơ th khơng cĩ tác nghip nhn ch hành lý, bao gi do đĩ nhng hành lý xách tay vưt quá quy đnh s b gi li ngay ti ca kim sốt vào ga. Hành khách ch tu ngay trên ke khách, khi xung tu cũng theo ke ra khi ga ngay. Tuy nhiên do tc đ chy tu rt cao, thi gian đ ngn, sc giĩ hút hành khách khi tu đn đi ln, đc bit là đi vi các ga tu đin ngm nên cơng tác đm bo an tồn rt đưc chú trng. Các ke khách xây cao bng sàn toa xe đ thun tin cho hành khách lên, xung tu. Trong phm vi ga, đưng ray đưc nâng cao so vi mt đt đ cĩ ch cho hành khách nm np an tồn nu b ngã, trên bung lái cĩ gương chiu hu đ tài x quan sát hành khách lên xung, tránh tình trng hành khách b kp chân, tay hoc hành lý khi tu chy. Thang máy ch hành khách trong ga đưc giám sát hoc cĩ ngưi theo dõi đ can thip kp thi nu cĩ hành khách ngã. Cơng tác phát thanh thơng báo tu đi, đn phi tin hành chu đáo. Thưng xuyên kim tra phát hin và cĩ quy đnh x lý vi đ vt b b quên nhm đm bo an tồn nhưng cũng giúp cho hành khách khơng b tht lc hành lý. Do khong cách gia các ga tu đưng st đơ th nh nên trên đon đưng đĩ tu khách đơ th khơng th đt đưc tc đ ti đa, vì vy vi cùng ch s tc đ l hành và
6. trng lưng đồn tu như tu đưng ngn và đưng dài thì cơng sut ca đu máy kéo tu đơ th phi ln hơn. Các toa xe trong thành phn đồn tu khơng cn nhiu tin nghi mà ch cn khong khơng gian cha hành khách, càng nhiu càng tt. ð tăng sc ch ca phương tin, thơng thưng đồn tu khách đơ th tn dng din tích trên toa xe làm ch đng cho hành khách, khi đĩ sc ch cĩ th tăng ti gn 50%. Trong đồn tu ch cĩ toa ch khách, khơng cĩ các toa xe cao cp, toa xe hành lý, toa xe cung ng ; III.1.1.4. T chc vn chuyn hành khách đơ th ðc đim ni bt ca cơng tác t chc vn chuyn hành khách đơ th là mt đ chy tu dy, nht là vào các gi cao đim, tc đ đồn tu cao, dng đ nhiu, thi gian chy khu gian ngn nên tài x phi thưng xuyên tác nghip gia, gim tc, thơng báo và m, đĩng ca đĩn khách. Khi nghiên cu phương án t chc vn chuyn hành khách đơ th cn xác đnh chính xác s ga, loi hình ga, v trí ga, b trí quay vịng đồn phương tin và la chn BðCT khách đơ th. III.1.2. Các yu t nh hưng đn lung hành khách đơ th Ngồi các yu t nh hưng đn lung hành khách nĩi chung, lung khách đơ th cịn chu nh hưng ca nhng yu t sau: 1. S phát trin ca phương tin giao thơng cá nhân. Phương tin giao thơng cá nhân phát trin cnh tranh và làm gim đáng k lưng hành khách cĩ nhu cu s dng đưng st đơ. Mt s đơ th ln quy đnh cm ơ tơ, xe máy đi vào các tuyn ph nht đnh, khi đĩ lưng hành khách s dng đưng st đơ th trên tuyn tăng mnh; 2. Quy đnh thi gian làm vic, hc tp ca các cơ quan xí nghip và trưng hc trong đa bàn thu hút. Vì đưng st đơ th ch yu phc v đi tưng CBCNV đi làm và hc sinh, sinh viên đi hc nên gi làm vic và hc tp cĩ nh hưng rt ln đn bin đng lung khách trong ngày; 3. Phân b cơ quan, xí nghip, trưng hc và khu dân cư trên đa bàn thành ph; 4. Loi sc kéo và phương tin chuyên ch s dng đ vn chuyn hành khách đơ th. Nguyên tc xác đnh lung hành khách đơ th ging như đi vi lung hành khách khác nhưng vic điu tra phi căn c vào thi gian làm vic, hc tp ca các cơ quan, xí
7. nghip, trưng hc trong vùng thu hút. D báo t l hành khách vào gi cao đim trong ngày căn c vào s liu thng k trong 1 thi gian dài và nhng thay đi cĩ th cĩ ca các yu t liên quan nhm xác đnh mt đ hành khách trên các khu đon khác nhau ca tuyn đơ th. III.2. XÁC ðNH PHƯƠNG ÁN GA HÀNH KHÁCH ðƠ TH III.2.1. Các ga trên tuyn đưng st đơ th T hp ga là nhng cơng trình phc tp và quan trng nht trên các tuyn đưng st đơ th. Giá thành xây dng ga chim 20 – 35% giá thành tồn tuyn, quá trình thit k và thi cơng ga rt phc tp và khĩ khăn. Ga là nơi thc hin các tác nghip đĩn, tin, trung chuyn hành khách gia các tuyn đưng và các tác nghip liên quan đn đồn tu như đĩn tin, thơng qua, xut phát và kt thúc hành trình, đm bo an tồn trong phm vi ga và đon cui ga, t chc quay vịng đồn xe, kim tra thưng kỳ hoc đ dng qua đêm cho các đồn tu khách đơ th. Trm sa cha toa xe (ðpơ) là nơi thc hin các tác nghip liên quan đn vic kim tra k thut, sa cha thưng xuyên, đnh kỳ và bt thưng các đồn tu khách đơ th. Trm đưc b trí trên tng tuyn đưng st đơ th, đ dài tuyn ln hơn 20km thưng b trí 2 đpơ và ln hơn 40km cn 3 đpơ. Các ga đưng st đơ th đưc phân loi theo các cách sau: 1. Căn c vào chc năng, nhim v và đc tính tác nghip ga đưc chia thành: a. Ga k thut: b trí ti đu và cui khu đon đơ th đ thc hin các tác nghip kim tra, bo dưng thành phn đng trong thi gian ch vn hành. Nhim v ca ga là cha và chun b các đồn phương tin trng thái k thut sn sàng phc v cho hành trình chuyên ch ngày hơm sau; b. Ga quay vịng: b trí đu và cui vùng thuc khu đon đưng st đơ th, vì vy cịn gi là “ga vùng”. Nhim v ch yu ca ga vùng là tin hành quay vịng đồn phương tin phc v vn chuyn hành khách đơ th; c. Ga đu mi hay cịn gi là ga trung chuyn b trí nhng nơi giao nhau gia các tuyn đưng st đơ th hoc gia tuyn đưng st đơ th vi đưng st quc gia, làm nhim v trung chuyn hoc tip chuyn hành khách;
8. d. Ga hành khách đơ th: là các ga dc đưng trên tuyn đưng st đơ th, thc hin các tác nghip đĩn gi đồn tu, t chc cho hành khách lên xung. 2. Căn c theo s lưng ke khách trong ga cĩ: a. Ga 1 ke hay cịn gi là ga cĩ ke gia. Các ga này ch xây dng 1 ke duy nht, b trí gia, dùng chung cho c 2 chiu ca tuyn đưng; b. Ga 2 ke: b trí 2 ke 2 bên tuyn đưng; c. Ga 3 ke, gm cĩ 1 ke đo gia và 2 ke 2 bên. d. Ga nhiu ke: cĩ t 4 ke tr lên, thưng đưc xây dng các ga trung chuyn. 3. Căn c theo đ cao tương đi ca ga so vi mt đt t nhiên cĩ: a. Ga ngm: cĩ mt đnh ray thp hơn mt đt t nhiên (thưng t 15m tr lên), bao gm ga ngm chơn sâu và ga đt nơng; b. Ga mt đt: đưc xây dng ngay trên mt đt t nhiên; c. Ga trên cao: đưc xây dng cao hơn so vi mt đt t nhiên. III.2.2. Xác đnh s lưng và v trí ga hành khách đơ th Các ga hành khách đơ th b trí nhng đim tp trung hành khách lên, xung. V trí và s lưng các ga hành khách đơ th nh hưng ln đn vic s dng NLTQ tuyn đưng, cht lưng khai thác đu máy và phc v hành khách đơ th. Trên cơ s đm bo phc v hành khách di chuyn ti ưu, c ly bình quân gia 2 ga hành khách đơ th đưc tính tốn sao cho tng thi gian di chuyn ca hành khách là nh nht. Tng thi gian hao phí dành cho 1 chuyn đi ca hành khách bao gm các thành phn sau: Thi gian hành khách di chuyn t nhà đn ga đi t1 và t ga đn đn đích đn t 2. Thi gian này đưc xác đnh theo cơng thc sau: 1 L0 Lnha t1 = t2 = × + [gi]; (3.1) 2 2Vdi Vdi Trong đĩ: . L 0: c ly bình quân gia các ga hành khách đơ th (km); . V đi : tc đ di chuyn ca hành khách (km/h); . L nhà : khong cách t nhà đn tuyn đưng và t đích đn đn tuyn đưng (km). Thi gian hành khách ch tu: t 3 = I/2 [gi]; (3.2)
9. Trong đĩ: . I: gián cách thi gian bình quân gia 2 đồn tu khách đơ th (gi). Thi gian tu chy t ga đi đn ga đn, xác đnh theo cơng thc: Ldc Ldc Ldc bq t4 = = + × tdo [gi]; (3.3) Vlu Vky L0 Trong đĩ: . L dc : c ly di chuyn bình quân ca hành khách t ga đi đn ga đn (km); . V l: tc đ l hành ca đồn tu khách đơ th (km/h); . V k: tc đ k thut ca đồn tu khách đơ th (km/h); bq . t đ : thi gian đ bình quân ca đồn tu khách đơ th ti ga hành khách, bao gm c thi gian gia và gim tc, tính theo cơng thc: V V t bq = lu + lu + t [gi]; (3.4) do g ' g '' 0 Trong đĩ: . g’ và g’’: tc đ gia và gim tc ca đồn tu (km/h 2); . t 0: thi gian đồn tu đ trong ga làm tác nghip hành khách (gi). Như vy, tng thi gian hao phí ca hành khách là: L0 2Lnha I Ldc Ldc bq ∑t = + + + + × tdo [gi]; (3.5) 2Vdi Vdi 2 Vky L0 Tìm giá tr nh nht ca Σt bng cách đo hàm bc nht 3.5 theo L 0 và cho bng 0, đưc khong cách bình quân ti ưu gia 2 ga hành khách đơ th theo điu kin tng thi gian di chuyn ca hành khách là nh nht: bq L0 = 2Vdi Ldctdo [km]; (3.6) III.2.3. Xác đnh s lưng và v trí ca các ga vùng tu khách đơ th III.2.3.1. Ý nghĩa ca vic xác đnh s lưng và v trí ga vùng tu khách đơ th Ga vùng tu khách đơ th là ga mà ti đĩ đồn tàu đơ th làm tác nghip quay vịng hoc xut phát. Xác đnh chính xác s lưng và v trí hp lý ga vùng trên tuyn cĩ ý nghĩa rt quan trng vì: ðm bo phc v hành khách đo th mt cách tt nht, mà quan trng nht là gim thi gian di chuyn do gim đưc thi gian ch đi ca hành khách đi tu;
10. Cho phép khai thác tt nht NLTQ ca khu đon và ca c tuyn đưng st đơ th; S dng cĩ hiu qu trang thit b k thut tuyn đưng st đơ th và phương tin di đng trên cơ s đm bo hồn thành nhim v vn chuyn yêu cu; ðáp ng yêu cu vn chuyn vi tng chi phí nh nht vì các ga vùng phi trang b nhiu thit b k thut như đưng ga, phịng ngh ca tài x III.2.3.2. Các yu t nh hưng đn s lưng và v trí ga vùng tu khách đơ th 1. Lung hành khách đơ th. ð ln và v trí phát sinh lung hành khách đơ th là yu t quan trng nht, cĩ nh hưng quyt đnh đn vic xác đnh s lưng và la chn v trí ga vùng; 2. Phân b các ga khách đơ th trên tuyn. Ga khách đơ th là nơi đồn tu khách đơ th đ làm tác nghip hành khách. Vic phân b ga khách đơ th nh hưng đn mt đ hành khách trên khu đon và khai thác sc kéo vì đồn tu phi gia gim tc trưc và sau khi đ; 3. ðiu kin đa hình vùng d đnh đt ga. Ga vùng yêu cu nhiu trang thit b k thut phc v cơng tác hơn so vi ga khách dc đưng nên phi cĩ din tích đáp ng đưc nhu cu hin ti cũng như kh năng phát trin trong tương lai; 4. Thit b di đng s dng trong các đồn tu đơ th. Loi đu máy và toa xe s dng đ vn chuyn hành khách quyt đnh trng lưng đồn tu, vì vy nh hưng đn vic xác đnh s lưng và v trí ga vùng thơng qua ch tiêu chi phí gihành khách; 5. Loi BðCT áp dng cho các đồn tu khách đơ th. BðCT quyt đnh ch đ quay vịng đồn tu, do đĩ cũng nh hưng đn vic xác đnh s lưng và v trí hp lý ga vùng trên tuyn. III.2.3.3. Xác đnh s lưng hp lý ga vùng tu khách đơ th S lưng ga vùng đưc xác đnh trên cơ s so sánh tng chi phí tính đi ca các phương án và phương án đưc chn cĩ tng chi phí là nh nht. Các chi phí này bao gm chi phí đu tư liên quan đn đu máy, toa xe và trang thit b k thut ga, chi phí khai thác, chi phí gihành khách. Do đc thù lưng hành khách đơ th rt ln, thi gian quay vịng đồn tu khách nh nên trong các yu t trên thì chi phí gihành khách là ln nht. Vì vy vic la chn s lưng ga vùng trên cơ s so sánh ch tiêu gihành khách cĩ đ chính xác cao và đưc s dng nhiu trong thc t khai thác.
11. Chi phí gihành khách nm trên đưng xác đnh theo cơng thc: l1 l1 l2 − l1 l2 l3 − l2 ΣAtchay = (A1 − A2 ). + (A2 − A3 )( + ) + (A3 − A4 )( + ) vkd vs vkd v3 vkd ln−1 ln − ln−1 + + An ( + ) [gihành khách] (3.7) vs vkd Trong đĩ: . A 1, A 2 A n: mt đ hành khách trong khu đon đơ th thuc các vùng 1, 2, n; . l 1, l 2 l n: c ly ca các vùng 1, 2, n tính t vi ga đu mi (Km); . v s: tc đ l hành ca tu đơ th (Km/h); . v kđ : tc đ khu đon ca tu khách đơ th (Km/h). Chi phí gihành khách ch đi các ga vùng xác đnh theo cơng thc: T .a .n ∑ At = chay dt [gihànhkhách] (3.8) cho 2 Trong đĩ: . T chy : thi gian t chc chy tu khách khách đơ th trong ngày (gi); . a dt : s hành khách bình quân trên 1 đồn tu khách đơ th (HK); . n: s vùng ca phương án. Khi chiu dài các vùng đu nhau thì tng chi phí gi–hành khách ca phương án tính theo cơng thc: n.T .a A.l  1 n − 1 chay dt kd   ∑ At pa = + ×  +  [gihànhkhách] (3.9) 2 n  vkd 2vs  Trong đĩ: . A: lung hành khách t ga đu mi (HK); . l kd : chiu dài khu đon khách vn đơ th (km). S vùng ti ưu ca khu đon đưng st đơ th đưc xác đnh trên cơ s đo hàm bc 1 theo n ca 3.9 và cho bng 0, tc là: d ∑ At pa Tchay .adt A.lkd A.lkd = − 2 + 2 = 0 (3.10) dn 2 n .vkd 2n .vs S vùng ti ưu ca khu đon là:  1 1    2Alkd  −   vkd 2vs  ntu = (3.11) Tchay adt
12. III.3. T CHC VN CHUYN HÀNH KHÁCH ðƠ TH III.3.1. Biu đ chy tu khách đơ th BðCT khách đơ th, v khía cnh nào đĩ, ph thuc vào phân b ga vùng trên khu đon đơ th. Ga vùng cĩ nhim v quay vịng đồn tu nhm nâng cao hiu sut s dng đồn phương tin và gim thi gian ch đi ca hành khách. S lưng và v trí ga vùng ph thuc vào lung hành khách và s đồn tu khách, đ dài tuyn, tc đ k thut và l hành ca đồn tu trên tuyn. Theo kinh nghim ca các đưng st tiên tin, c ly gia 2 ga vùng khơng nên nh hơn 20 km. Căn c vào đ ln, đc tính ca lung hành khách đơ th cũng như trang thit b k thut ca khu đon, loi đu máy s dng cĩ các loi BðCT khách đơ th sau: 1. BðCT song song khơng phân vùng (hình v 3.2): áp dng trên các tuyn đưng cĩ lung khách nh hoc khi các ga cĩ liên h mt thit vi nhau v lung khách và khơng chia khu đon thành các vùng. Trong BðCT này, tt c các đồn tu cĩ tc đ như nhau và đ tt c các ga. BðCT loi này cĩ ưu đim là s dng đưc tt nht NLTQ và năng lc chuyên ch ca tuyn, mt đ chy tu ln trên tt c các khu gian. Tuy nhiên cĩ nhưc đim là s hành khách khơng đu nhau trên đồn tu (càng v cui lưng hành khách càng gim), thi gian chy đn các ga cui dài, đc bit đi vi khu đon ln. 2. BðCT song song phân vùng (hình v 3.3): áp dng trên các khu đon cĩ t 2 ga vùng tr lên trong điu kin lung hành khách gia các vùng chênh lch. ðồn tu khách đơ th đ ti tt c các ga trên khu đon và hành trình trên BðCT song song vi nhau. BðCT loi này cho phép tit kim đưc s lưng đồn tu nhng vùng xa, hành khách trên các tu cân bng nhưng cĩ nhưc đim là thi gian ch đi tu đ ti nhng ga xa b kéo dài do mt đ chy tu gim; 3. BðCT song song kiu bàn c cĩ hoc khơng phân vùng theo chiu chn (hình v 3.4): áp dng cho nhng khu đon cĩ chiu dài ln nhm gim thi gian chy tu. Các ga cĩ đ làm tác nghip khi áp dng BðCT song song kiu bàn c gim mt na, do đĩ tc đ đồn tu đưc tăng lên đáng k. Nhưc đim ca BðCT loi này là thi gian ch tu tăng, gây khĩ khăn cho hành khách khi chn hành trình di chuyn, đc bit khi cn đn ga gia khu đon hoc vùng;
13. 4. BðCT khơng song song cĩ phân vùng (hình v 3.5): thưng đưc áp dng cho nhng khu đon cĩ lung hành khách ln. Trong BðCT này các đồn tu khách đơ th đ ti tt c các ga trong vùng phc v ca mình đ làm tác nghip hành khách gi là “tu thưng” , cịn nhng vùng khác chy thơng qua khơng đ ga gi là “tu nhanh” . A A B B Hình v 3.2: BðCT song song khơng phân vùng Hình v 3.4: BðCT kiu bàn c A A B B Hình v 3.3: BðCT song song phân vùng Hình v 3.5: BðCT khơng song song phân vùng A A B C B
14. Hình v 3.7: BðCT khơng song song phân vùng Hình v 3.8: BðCT kiu cây thơng trên cĩ đ ti các ga vùng khu đon đưng đơn Ghi chú: các ga A, B và C là ga vùng Ưu đim ca BðCT này là gim đưc thi gian l hành ca các đồn tu và hành khách, s dng hiu qu NLTQ, tit kim s Ram tu vn hành, tit kim nhiên liu chy tu, s lưng hành khách trên các đồn tu đng đu. S hành trình b trí trong BðCT phi phù hp vi c thi kỳ cao đim và khơng cao đim. Nhưc đim ca BðCT này là tăng thi gian ch tu ca hành khách, s liên h v vn chuyn hành khách gia các vùng thp. Do vy BðCT khơng song song cĩ phân vùng thưng ch áp dng vào các gi “cao đim” trong ngày; 6. BðCT khơng song song phân vùng và các đồn “tu nhanh” cĩ đ ti các ga vùng (hình v 3.7) giúp khc phc mt s nhng hn ch ca BðCT khơng song song cĩ phân vùng; 7. BðCT kiu “Cây thơng” (hình v 3.8). Vào các gi “cao đim” trong ngày, lung hành khách ti các ga trung tâm thuc khu đon tu khách đơ th rt ln, vì vy cn cĩ nhng đồn tu tc hành khơng đ dc đưng đ vn chuyn hành khách ti thng các ga đĩ, đng thi đáp ng yêu cu chuyên ch ca lung hành khách trung chuyn, khi đĩ cĩ th s dng BðCT kiu “cây thơng”. Hành trình các đồn tu tun hồn cĩ th đưc t chc trên nhng đưng ni gia các trung tâm ln ca thành ph mà tu đơ th phc v, tc là đon tuyn “xuyên tâm” trong khu đu mi, vì nhng ga đu mi này thưng đưc ni vi 2 hoc 3 khu đon đơ th. BðCT loi này ít đưc áp dng, đc bit là đi vi tuyn đưng đơn vì tăng tc đ ca đồn tu hưng này s nh hưng xu đn đồn tu hưng ngưc li, do đĩ trong thc t thưng ch áp dng t 2 đn 3 ln trong 1 ngày, vào các gi cao đim sáng, trưa, chiu hoc sáng, chiu.
15. Vic la chn loi BðCT khách đơ th ph thuc vào đ ln ca lung hành khách, loi đồn tu khách s dng và NLTQ hin cĩ ca khu đon, tuyn đưng. Tuy nhiên BðCT khơng song song ch cĩ li khi tho mãn điu kin: tn ≥ I ss /2 (3.12) Vi: . tn: Thi gian tit kim đưc ca đồn “tu nhanh” so vi “tu thưng”, xác đnh theo cơng thc: i i tn = Σ(t đ + t gg ) (3.13) i Trong đĩ: t đ : thi gian đ ti ga i (phút); i t gg : thi gian gia và gim tc 2 đu khu gian (phút) . I ss : gián cách chy tu bình quân trong BðCT. III.3.2. Năng lc thơng qua ca khu đon đưng st đơ th Năng lc thơng qua ca khu đon đưng st đơ th đưc xác đnh bng s đồn tu (hoc đơi tu) ln nht cĩ th thơng qua đưc trong 1 gi vi trang thit b k thut hin cĩ và BðCT đang s dng. III.3.2.1. NLTQ ca BðCT song song NLTQ ln nht đt đưc khi s dng BðCT song song, tuy nhiên BðCT song song cĩ nhng nhưc đim nht đnh nên nhiu khu đon đưng st đơ th s dng BðCT khơng song song, đc bit là vào các gi cao đim. Trên tuyn đưng đơi, đĩng đưng t đng, NLTQ theo 1 hưng ca BðCT song song xác đnh theo cơng thc: gio 60 N max = [đồn/h]; (3.14) I min Trong đĩ: . I min : gián cách nh nht gia các đồn tu (phút). Vì các đồn tu đơ th cĩ đ trên các ga hành khách thuc khu đon nên gián cách gia các đồn tu phi bao gm c thi gian tu đ và thi gian gia, gim tc, tc là gián cách tính tốn tăng lên 1 đi lưng là: t đ + t gia + t gim (phút). Nu trên khu đon cĩ mt vài vùng thì NLTQ đưc tính cho các vùng theo 3.14. III.3.2.2. NLTQ ca BðCT song song kiu bàn c BðCT song song kiu bàn c là 1 dng ca BðCT song song mà trong đĩ quy đnh th t đ ca các đồn tu theo th t bàn c: các tu hưng chn đ ti mt s ga nht đnh và các tu hưng l cũng ch đ ti mt s ga quy đnh. NLTQ ca BðCT song song kiu bàn c đưc xác đnh theo cơng thc:
16. gio 60.k N max = [đồn/h]; (3.15) 2I +t gia +t giam + tdo Trong đĩ: . k: s đồn tu trong 1 chu kỳ ca BðCT. III.3.2.3. NLTQ ca BðCT khơng song song phân vùng đưc xác đnh theo cơng thc: gio 60.k 60.k N max = vung = [đồn/h]; (3.16) Tck I g .()k −1 + vung + I d vùng Trong đĩ: . T ck : thi gian chu kỳ ca BðCT trong 1 vùng (phút); . vùng : gián cách vùng, xác đnh theo cơng thc: Lvung Lvung vung = cham − nhanh [phút]; (3.17) vkd vkd Vi: . L vùng : chiu dài ca vùng; chm nhanh . v kđ và v kđ : tc đ khu đon ca các đồn “tu thưng” và “nhanh”. . I g và I đ: gián cách gi và đĩn các đồn tu (phút). Khi I g = I đ thì: gio 60.k N max = [đồn/h]; (3.18) I.k + vung III.3.3. Xây dng biu đ quay vịng tu khách đơ th III.3.3.1. Nguyên tc xây dng biu đ quay vịng tu khách đơ th Vào các gi cao đim, gián cách ca các đồn tu khách đơ th ch cho phép t 1 đn 2 phút/đồn nên vic xây dng biu đ quay vịng tu khách đơ th cĩ ý nghĩa rt quan trng. Khi xây dng biu đ quay vịng tu khách đơ th cn phi cĩ phương pháp riêng vì hành trình ca tu đơ th ngn, hu như đ tt c các ga vi thi gian nh, nên nu s dng các phương pháp xây dng biu đ quay vịng như đi vi tu đưng ngn hoc đưng dài thì s tn thi gian và kt qu kém chính xác. Khi xây dng biu đ quay vịng tu khách đơ th, phi đm bo các nguyên tc sau: 1. ðm bo hồn thành k hoch chuyên ch. S lưng đồn tu khách đơ th đưc xác đnh trên cơ s lung khách cĩ nhu cu vn chuyn, do đĩ khi k biu đ phi đm bo đ s hành trình đáp ng nhim v quy đnh; 2. ð hành trình trong gi cao đim. ðc thù ca lung khách đơ th là cĩ s bt bình hành ln, lưng khách cĩ nhu cu đi li trong gi cao đim chim t 1/4 đn 1/3
17. tng lưng khách trong c ngày. Vì vy khi xây dng biu đ phi đm bo đ hành trình trong các thi kỳ đĩ, đng thi đ thi gian gián cách cho hành khách lên tu n đnh, an tồn. Nu s tu ít s làm s tăng ch đi ca hành khách to ra s chen ln xơ đy khi lên xung tu, gây mt an tồn; 3. Tuân th các quy đnh v thi gian gián cách. Thi gian gián cách các đồn tu đưc xác đnh trên cơ s đ đ hành khách lên xung tu an tồn và lưng hành khách s dng phương tin là cao nht, do đĩ cn tuân th các yu t này khi k, vì nu gián cách nh h s s dng phương tin gim, gây lãng phí năng lc vn chuyn; 4. Phù hp vi cơ s vt cht k thut hin cĩ. Vi lung khách ln, đc bit trong các gi cao đim, nu k khơng tt s làm tăng s ram tu vn dng và tăng chim dng đưng đ ti ga quay đu. Vì vy khi k phi đm bo nguyên tc s dng s ram tu là ít nht nhưng vn phi đ thi gian kim tra k thut và chnh b theo quy đnh; 5. ng dng cơng ngh tiên tin khi k biu đ quay vịng. Xây dng biu đ quay vịng tu khách đơ th là cơng vic rt phc tp vì s hành trình nhiu, thi gian đ ti các ga trm đ tác nghip hành khách và chnh b phương tin hn ch, do đĩ cn ng dng phương pháp đc bit vi cơng ngh tiên tin đ đm bo đ chính xác cao. III.3.3.2. Phương pháp xây dng biu đ quay vịng tu khách đơ th 1. Các s liu cn thit đ k biu đ quay vịng tu khách đơ th a. BðCT khách đơ th áp dng trên khu đon tính tốn. ðây là c liu quan trng nht đ làm cơ s cho vic k biu đ. BðCT khách đơ th đưc xây dng trên cơ s đm bo nhu cu vn chuyn cn thit trong ngày và thi gian cao đim nhưng chưa tính ti s ram tu ti ưu khi thc hin phương án chy tu đĩ. Da trên BðCT s xây dng đưc biu đ quay vịng ti ưu va đm bo s hành trình cn thit, va gim s lưng ram tu vn dng; b. Các thơng s k thut khác: l Thi đim đồn tu đơ th đn ga quay vịng th l là: t i (i = 1,N); l Thi đim đồn tu đơ th xut phát t ga quay vịng th l là: T j (j = 1,N); l Thi gian tác nghip k thut đ quay vịng ti ga quay vịng th l là: t k Vi N là s hành trình ca BðCT. l Thi gian quay vịng quy đnh ca tu ti ga th l là: t quay T đĩ nhn thy thi gian đồn tu phi đ ti ga quay vịng là:
18. qđl l l T đ = t k + t quay (3.19) 2. Phương pháp k biu đ quay vịng tu khách đơ th a. Hàm mc tiêu ca bài tốn: Gi: . M chy : tng s đồn tu đang chy trên đưng (đồn); . M quay : Tng s đồn tu đang nm ti ga quay vịng (đồn). Khi đĩ s đồn tu đơ th cn thit trên khu đon ti thi đim τ s là: M = M chy + M quay (3.20) Vi mt biu đ quay vịng c đnh thì tng s ram tu cn thit là khơng đi, do đĩ M khơng ph thuc vào thi đim tính tốn τ mà ch ph thuc vào cách k hành trình quay vịng. Vì vy đ đơn gin khi lp bài tốn, xét trưng hp mà tt c các đồn tu đu đ ti ga quay vịng, tc là vào thi đim khơng t chc chy tu đơ th trong ngày. n+1 Tc là: M tt =(M n )ttt = ∑(M nl )ttt (3.21) l=1 Trong đĩ: . n: s ga quay vịng trên khu đon; . (M nl )t tt : s ram tu đ ti ga quay vịng th l thi đim tính tốn. Khi đĩ hàm mc tiêu ca bài tốn s là: M tt → min n +1 Hay là: min M = min ∑()M nl ttt (3.22) l =1 b. Phương pháp gii bài tốn: Theo mơ hình trên, bài tốn tìm s ram tu nh nht trên khu đon s đưc phân thành (n+1) bài tốn nh mà nhim v ca mi bài tốn là xác đnh s ram tu nh nht trên mi ga quay vịng ca khu đon. ð thc hin nhim v này, tin hành thit lp trc thi gian ti ga quay vịng theo sơ đ trên hình v 3.9.
19. Hình v 3.9: Trc thi gian quay vịng các ram tu khách đơ th trên ga quay vịng th nht Các thi đim tu đn và đi đánh du trên trc như hình v, t đĩ cĩ th thy trc đưc phân thành 2n+1 đon. S đồn tu đang quay vịng ti ga là k v vi v là th t đon trên trc, tho mãn điu kin: 1 ≤ v ≤ 2n+1. Như vy là sau mi ln tu đn k v tăng thêm 1, sau mi ln gi tu đi k v gim 1 và min k v = 0. ðiu kin đ ni hành trình tu đn i và tu gi j ra khi ga mà khơng phi tăng thêm ram, gi là tu đưc phép quay vịng, là: l l 1 l l l t i + t quay ≤ T j và đon [ti + t quay ; T j ] khơng cha k v = 0 (3.23) ðiu kin 3.23 cho phép ni đưc nhiu hành trình gi tu t mt hành trình đĩn tu. Nhm gim thi gian đ ti ga quay vịng, cn ni hành trình đĩn tu vi hành trình gi tu gn nht đ tho mãn 3.23. Trên quan đim tốn hc, điu kin 3.23 đưc th hin bng các phn t ca ma trn, gi là matrn “các kh năng ni đưc hành trình” sau: l l l l l l  ,1 neu ti +tquay ≤ T j va[ti +tquay ;T j ]khong chua gia tri kv =0 Ci, j =   ,0 neu nguoclai Dng matrn th hin như sau:
20. 1 1 1 ði T1 T2 Tn ðn 1 t1 0 0 1 1 t2 1 0 1 1 tn 1 1 1 T đĩ lp matrn “quay vịng đồn tu” vi các phn t sau: l l  ,1 neu hanhtrinh dontau ti duoc noi voi hanhtrinh gui tauT j xi, j =   ,0 neu nguoclai Và matrn này cĩ dng: 1 1 1 ði T1 T2 Tn ðn 1 t1 1 0 0 1 t2 0 1 0 1 tn 0 0 0 Mi hành trình tu đn ch đưc ni và ni đưc vi ch mt hành trình gi tu đi và ngưc li, do đĩ trên mi dịng hoc ct ca ma trn ch cha khơng quá mt ơ cĩ giá tr = 1, hay bt đng thc sau phi luơn đưc tho mãn: 1 ∑ xij ≤ 1 ∀j; ∑ xij ≤ 1 ∀i (3.24) i j 3.24 chính là điu kin đ kim tra tính đúng đn ca kt qu. Theo matrn này s v đưc biu đ quay vịng ti ưu ti ga theo trình t sau: ti ơ cĩ giá tr = 1 trong ma
21. trn, hành trình đn th i s đưc ni vi hành trình gi th j. Cĩ bao nhiêu ga quay vịng phi xét by nhiêu matrn “quay vịng đồn tàu”. CÂU HI ƠN TP CHƯƠNG III 1. ðc đim cơng tác vn chuyn hành khách đơ th? 2. Kt cu, tâm lý và các yu t nh hưng đn lung hành khách đơ th? 3. Trang thit b và t chc phc v hành khách đơ th? 4. Phân loi các ga trên tuyn đưng st đơ th? 5. Phương pháp xác đnh s ga hành khách đơ th? 6. Các yu t nh hưng và phương pháp xác đnh s lưng ga vùng tu khách đơ th? 7. Phân loi BðCT khách đơ th? 8. NLTQ ca BðCT khách đơ th? 9. Phương pháp xác đnh s lưng đồn tu khách đơ th?
22. Chương IV DU LCH ðƯNG ST IV.1. NHNG VN ð CHUNG V DU LCH IV.1.1. Khái nim du lch Trưc th k XIX du lch ch là hin tưng nh l ca mt s ít ngưi thuc tng lp trên. ðn đu th k XX du lch đưc coi là mt hot đng kinh doanh nm ngồi l ca nn kinh t, nhm làm phong phú thêm nhn thc ca con ngưi. Khi đĩ du lch đưc hiu là hin tưng nhng ngưi đn 1 nơi khác ngồi nơi cư trú thưng xuyên ca mình do nhiu nguyên nhân khác nhau, ngoi tr mc đích kim tin và đĩ nhng ngưi này phi tiêu tin mà h kim đưc t nơi khác. Sau Chin tranh th gii ln th II, khi dịng khách du lch ngày càng đơng, vic gii quyt nhu cu ăn, , gii trí đã tr thành cơ hi kinh doanh, t gĩc đ đĩ du lch khơng ch là mt hin tưng xã hi mà cịn là mt hot đng kinh t, du lch đưc coi là tồn b nhng hot đng và nhng cơng vic phi hp nhau nhm tho mãn các yêu cu ca khách du lch. Du lch ngày càng phát trin, các hot đng kinh doanh du lch ngày càng gn bĩ và phi hp vi nhau to thành mt h thng rng ln và cht ch. Vi gĩc đ này, du lch đưc coi là mt ngành cơng nghip vi tồn b các hot đng mà mc tiêu là kt hp giá tr ca các tài nguyên du lch thiên nhiên và nhân văn vi các dch v, hàng hố đ to thành sn phm du lch đáp ng nhu cu ca du khách. ði vi ngành Du lch hc, khái nim du lch phn ánh các mi quan h bn cht bên trong làm cơ s cho vic nghiên cu xu hưng và các quy lut phát trin ca nĩ, vy du lch là tng th ca nhng hin tưng và mi quan h phát sinh t s tác đng qua li ln nhau gia khách du lch, nhng nhà kinh doanh du lch, chính quyn s ti và cng đng dân cư đa phương trong quá trình thu hút và lưu gi khách du lch. Như vy cĩ th thy rng, khái nim du lch thay đi qua các thi kỳ phát trin khác nhau, phù hp vi nhng tác đng mà du lch mang li đi vi nn KTQD, vi xã hi và quá trình giao lưu hp tác gia các vùng, các quc gia. Li ích mà du lch mang li rt to ln, th hin c th trên các khía cnh sau:
23. 1. ði vi du khách, du lch mang đn cho h s hài lịng vì đưc hưng mt khong thi gian thú v, đáp ng nhu cu gii trí, thăm ving ; 2. ði vi các đơn v kinh doanh du lch, du lch như mt cơ hi kinh doanh nhm thu li nhun qua vic cung ng hàng hố và dch v du lch; 3. ði vi chính quyn s ti, du lch là mt nhân t thun li đi vi nn kinh t trong lãnh th ca mình, to ra thu nhp, thúc đy nn kinh t đa phương phát trin, to cơng ăn vic làm cho dân cư; 4. ði vi cng đng dân cư đa phương, du lch là mt cơ hi đ tìm kim vic làm, đng thi h cũng là nhân t hp dn khách du lch bi lịng hiu khách và phong tc tp quán, là cơ hi cho dân cư m mang dân trí ca mình. IV.1.2. Th trưng du lch IV.1.2.1. Khái nim th trưng du lch Trên th trưng, trong quá trình lưu thơng, hàng hĩa sn xut ra đưc trao đi thơng qua vic mua bán và đ vic mua bán đưc thc hin nht thit cn cĩ các dch v thơng tin, qung cáo Do đĩ khái nim th trưng gn lin vi quan h sn xut và trao đi hàng hĩa, th trưng cĩ th đưc xem như là nơi trao đi hàng hĩa vt cht và dch v. Vì vy cĩ th hiu th trưng là phm trù ca nn sn xut và lưu thơng hàng hĩa, phn ánh tồn b quan h trao đi gia ngưi mua và ngưi bán, gia cung và cu và tồn b các mi quan h, thơng tin kinh t, k thut gn vi các mi quan h đĩ. T đĩ thy rng, th trưng cha tng cung và cu, cơ cu ca chúng v mt loi hoc nhĩm hàng và dch v nào đĩ. Trong hot đng du lch, đ đm bo các quá trình vn hành thơng sut thì các dch v phi đưc to ra, hàng hĩa dưi nhiu dng phi đưc mua, bán, tiêu dùng và quá trình này li ch đưc din ra trên th trưng. Như vy trong du lch cũng tn ti th trưng. Vào thi kỳ ban đu, du lch ca hành khách mang tính cht cá nhân và đc lp, khơng nh hưng đn cư dân đim du lch. Qua quá trình phát trin, du lch dn tr thành ph bin, mang tính cng đng và đưc xã hi hĩa. Ngày nay du lch đã phát trin mc đ cao, tr thành nhu cu khơng th thiu ca nhiu tng lp khác nhau trong xã hi và t đĩ cũng xut hin nhiu t chc chuyên doanh các dch v du lch. Như vy, trong quá trình chuyn đi tin – hàng gia khách du lch và các cơ s chuyên doanh, th trưng du
24. lch đã hình thành. Các dch v, hàng hĩa trên th trưng du lch do các cơ s du lch to ra khơng ch phc v cho khách du lch mà cịn đ đáp ng nhu cu ca nhng ngưi khơng phi là khách du lch như dân cư đa phương hoc khách vãng lai và hịa vào th trưng nĩi chung. Do đĩ cĩ th nĩi rng, th trưng du lch là mt b phn ca th trưng hàng hĩa nĩi chung. Mi quan h này cĩ th đưc th hin theo sơ đ 4.1. Th trưng Th trưng Th trưng Th trưng Th trưng Tư liu sn xut Tư liu tiêu dùng du lch khác Hình 4.1: Sơ đ mi quan h gia th trưng du lch và th trưng chung Cn lưu ý rng, ranh gii gia các th trưng khơng c đnh mà rt linh hot, cĩ nhng vùng đan xen, tác đng qua li và cĩ nh hưng ln nhau. Dưi gĩc đ ca các nhà kinh doanh du lch thì th trưng du lch là nhĩm các khách hàng cĩ nhu cu v sn phm du lch nhưng chưa đưc đáp ng. V bn cht, th trưng du lch là mt b phn cu thành tương đi đc bit ca th trưng hàng hĩa nĩi chung, bao gm tồn b các mi quan h v cơ ch kinh t liên quan đn đa đim, thi gian, điu kin và phm vi thc hin các dch v, hàng hĩa nhm tha mãn nhu cu du lch. “Th trưng du lch là mt b phn ca th trưng chung, mt phm trù ca sn xut và lưu thơng hàng hĩa, dch v du lch, phn ánh tồn b quan h trao đi gia ngưi mua và ngưi bán, gia cung và cu và tồn b các mi quan h, thơng tin kinh t, k thut gn vi mi quan h đĩ trong lĩnh vc du lch”. Khi nghiên cu th trưng du lch cn lưu ý các đim sau:
25. 1. Th trưng du lch là mt b phn cu thành th trưng hàng hĩa nĩi chung, cũng b chi phi bi các quy lut kinh t trong nn kinh t hàng hĩa như quy lut cung cu, quy lut giá tr, quy lut cnh tranh ; 2. Th trưng du lch là nơi thc hin hàng hĩa, dưi dng vt cht và dch v, nhm đáp ng nhu cu xã hi v du lch, do vy nĩ cĩ s đc lp tương đi đi vi th trưng hàng hố. Sn phm du lch phn ln là dch v phi vt cht nên vic thc hin chúng khác vi vic thc hin hàng hĩa mang tính vt cht c th; 3. Tồn b các mi quan h và cơ ch trên th trưng du lch đu phi đưc liên h vi v trí, thi gian, điu kin và phm vi thc hin hàng hĩa. Vì vy đ bán đưc mt sn phm du lch cn phi xác đnh cơ ch kinh t, chính tr đi vi mt đa đim c th, mt thi gian xác đnh và đi tưng khách hàng rõ ràng. IV.1.2.2. ðc đim ca th trưng du lch Th trưng du lch, vi nghĩa là mt b phn ca th trưng chung nên cĩ đy đ các đc đim như các th trưng khác. Tuy nhiên do đc thù ca mình nên th trưng du lch cĩ nhng đc đim và mang tính đc lp riêng so vi th trưng khác, c th: 1. Th trưng du lch xut hin mun hơn so vi th trưng hàng hĩa. Th trưng du lch ch đưc hình thành khi du lch tr thành hin tưng kinh t – xã hi ph bin, khi các nhu cu thit yu ca con ngưi đã đưc tha mãn và khách du lch tác đng đn "sn xut” hàng hĩa du lch ngồi nơi thưng trú bng s tiêu dùng ca h; 2. Trên th trưng du lch, dch v đĩng vai trị ch cht, chim t 50% đn 80% tng doanh thu, hàng hĩa vt cht đưc trao đi chim t l rt nh. Các dch v ch yu đưc mua bán trên th trưng du lch gm vn chuyn, lưu trú, ăn ung, vui chơi, gii trí, mơi gii, qung cáo, hưng dn Các hàng hĩa vt cht gm đ ăn ung, hàng hĩa phc v nhu cu thit yu và đc bit mt loi hàng ch đưc thc hin trên th trưng du lch là hàng lưu nim; 3. Quan h mua bán trên th trưng du lch là gián tip. Trong th trưng du lch, hàng hĩa là sn phm du lch, mt loi hàng hĩa khơng hin hu, phi vt cht và đưc trao đi thơng qua qung cáo. Các khâu chào giá, la chn, cân nhc, tr giá, quyt đnh mua bán phi thơng qua qung cáo và kinh nghim, khác hn vi vic mua bán hàng hĩa thơng thưng;
26. 4. ði tưng mua bán trong th trưng du lch rt đa dng, bao gm hàng hĩa vt cht như các nhu yu phm thơng dng, hàng hĩa dch v và hàng hĩa đc bit là các giá tr nhân văn và tài nguyên du lch thiên nhiên. Các hàng hĩa đc bit này, sau khi bán ri ngưi ch vn chim hu nguyên giá tr s dng ca nĩ vi mc đ hao tn khơng đáng k. Vic mua bán loi hàng hĩa này gi là “xut khu vơ hình”; 5. Khác hn vi các th trưng hàng hĩa khác, trong th trưng du lch quan h th trưng gia ngưi mua và ngưi bán bt đu t khi khách quyt đnh mua cho đn khi tr v nơi cư trú ca mình ch khơng chm dt khi khách đã tr tin và nhn hàng; 6. Trên th trưng du lch, vic sn xut và lưu thơng sn phm du lch đưc gn vi thi gian và khơng gian nht đnh, xy ra đng thi và ti cùng mt đa đim. Các sn phm du lch nu khơng đưc tiêu th, khơng đưc bán s khơng cĩ giá tr và khơng th lưu kho; 7. Trong th trưng du lch, khách du lch mua hàng hĩa ti đa đim du lch sau khi đã vưt qua chng đưng t nơi đn đa đim du lch thơng qua s hiu bit và qung cáo, khơng cĩ s di chuyn ca hàng hĩa vt cht và dch v t nơi sn xut đn đa phương thưng trú ca khách hàng như trong các th trưng khác. Do đĩ, mun bán sn phm du lch cn thu hút khách hàng đn đa đim du lch, tc là vic qung cáo và qung bá du lch đĩng vai trị cc kỳ quan trng, quyt đnh đn s tn ti và phát trin ca doanh nghip kinh doanh du lch; 8. Th trưng du lch mang tính thi v rõ rt. Tính thi v du lch do các yu t khách quan và ch quan quyt đnh và là mt vn đ rt khĩ d báo vì cung, cu du lch ch xut hin trong mt thi gian nht đnh ca năm. IV.1.2.3. Chc năng ca th trưng du lch Ging như th trưng hàng hĩa chung, th trưng du lch cũng cĩ đy đ các chc năng thc hin, cơng nhn, thơng tin và điu tit. 1. Chc năng thc hin và cơng nhn Th trưng du lch thc hin giá tr hàng hĩa, dch v thơng qua giá c. Chi phí sn xut sn phm du lch ca tng doanh nghip ch đưc cơng nhn là chi phí xã hi cn thit khi hành vi mua và bán đưc tin hành và kt thúc trên th trưng du lch. Sn phm du lch khơng đưc tiêu th dn đn tht thu và nu quá trình này kéo dài s dn
27. đn thua l, phá sn. ði vi quc gia, khi sn phm du lch khơng đưc cơng nhn và thc hin s dn đn s đi xung ca ngành Du lch; 2. Chc năng thơng tin Th trưng du lch cung cp các thơng tin v s lưng, cơ cu, cht lưng và quan h tương h ca cung, cu du lch cho ngưi bán và ngưi mua sn phm du lch. Các thơng tin này mang tính tồn din hơn và đưc du khách cân nhc k hơn so vi khi mua các hàng hĩa vt cht khác. Vì vy chc năng thơng tin ca th trưng du lch đĩng vai trị vơ cùng quan trng, gĩp phn quyt đnh trc tip đn s phát trin ca doanh nghip kinh doanh du lch; 3. Chc năng điu tit, kích thích th hin trên các mt: ði vi ngưi sn xut, th trưng tác đng trc tip ti ngưi sn xut thơng qua s cnh tranh, buc h phi tăng cht lưng và h giá thành sn phm cho phù hp vi tng loi đi tưng khách du lch, liên tc đi mi, khc phc các yu kém trong cơng ngh và sn phm du lch cho thích hp vi các nhu cu thưng xuyên thay đi ca khách nhm đt đưc li ích ti đa. Hiu qu kinh t đt đưc cĩ tác dng thu hút ngun vn nhàn ri trong dân, kích thích đu tư vào du lch. Khi vịng đi ca sn phm du lch kt thúc, nhu cu du lch gim, ngưi sn xut s chuyn dch vn sang các loi sn phm khác, tc là th trưng du lch đã điu tit thu hp hoc trit tiêu sn xut loi sn phm này; ði vi ngưi tiêu dùng, th trưng du lch tác đng và hưng khách du lch tiêu th các sn phm đã tn ti, kích thích h b tin đi du lch, do đĩ kích thích tăng năng sut lao đng nơi làm vic nhm mc đích kim tin đi du lch, t đĩ các ngành sn xut khác cũng phát trin theo. IV.1. 2.4. Phân loi th trưng du lch và tác đng tương h gia chúng 1. Phân loi th trưng du lch. Th trưng du lch đưc phân loi theo các tiêu chí sau: a. Theo kh năng kinh t ca bên bán và bên mua: Th trưng bên bán hay th trưng bên cu: là th trưng mà bên bán đĩng vai trị chi phi, bên mua b chi phi vì gia h cĩ s cnh tranh nhau. Trong th trưng này cu ln hơn cung, ngưi bán cĩ li, ngưi mua khơng cĩ kh năng hoc ít kh năng la chn hàng hĩa du lch;
28. Th trưng bên mua hay th trưng cung: là th trưng cĩ cung ln hơn cu, mi dch v v hàng hĩa du lch đưc tha mãn đy đ. Bên mua là ngưi chi phi, bên bán b chi phi. Trong th trưng này, ngưi mua cĩ li vì cĩ s cnh tranh mnh m gia các bên bán v cht lưng và giá c dch v đ thu hút khách du lch; Th trưng th cân đi hay th trưng cân bng cung – cu, trên thc t rt ít khi tn ti loi th trưng này. Trong th trưng cân đi khơng cĩ sc ép ca bên mua và s lũng đon ca bên bán. Cĩ mt loi th trưng gi là th trưng tích cc mà ti đĩ nhu cu cao, kh năng cung cp di dào, quá trình mua bán đưc đy mnh. b. Theo v trí đa lý chính tr Th trưng du lch quc gia: là phn th trưng mà mi nưc chim lĩnh đưc, bao gm: + Th trưng du lch quc t, là th trưng mà đĩ cung thuc mt quc gia cịn cu li thuc mt quc gia khác. Quan h tin – hàng đưc hình thành và thc hin vưt qua biên gii quc gia; + Th trưng du lch ni đa, là th trưng mà đĩ cung và cu du lch đu nm trong lãnh th mt quc gia. S phát trin ca th trưng du lch quc gia ph thuc rt ln vào s phát trin kinh t ca quc gia đĩ. Vn đng tin – hàng ch di chuyn t khu vc này đn khu vc khác trong phm vi mt nưc. Th trưng du lch khu vc: là th trưng du lch quc t ca mt s nưc vùng đa lý nào đĩ như th trưng du lch ðơng Âu, Tây Âu, ASEAN ; Th trưng du lch th gii: là tng th trưng du lch ca các quc gia. c. Theo đc đim khơng gian ca cung và cu du lch: Th trưng gi khách: là th trưng mà ti đĩ xut hin nhu cu du lch ca khách hàng. Th trưng gi khách gm: + Th trưng gi khách trc tip: là xut phát đim ca nhu cu du lch, hành khách bt đu hành trình du lch ca mình t đa đim này. Cĩ th nĩi th trưng gi khách trc tip chính là nơi cư trú hàng ngày ca khách;
29. + Th trưng gi khách trung gian: là nơi chuyn tip hành trình ca khách du lch t th trưng gi khách khác đn du lch ri đi tip. Trong bi cnh hin nay, th trưng gi khách trung gian đang cĩ vai trị quan trng. Th trưng nhn khách: là th trưng mà ti đĩ cĩ cung du lch, là nơi sn sàng cung ng các dch v tiêu dùng sn phm du lch, đáp ng nhu cu ca khách du lch. Th trưng nhn khách phn ánh cht lưng t chc du lch ca nơi cung cp du lch, cung cp nhng thơng tin cn thit v đi th cnh tranh trong du lch quc t ch đng ca mt nưc hoc đa phương. Tng lưng khách du lch ca tt c các th trưng nhn khách s bng tng khách du lch ca tt c các th trưng gi khách. Mt nưc, mt đa phương cĩ th va là th trưng gi khách va là th trưng nhn khách. d. Theo thc trng th trưng: Th trưng du lch thc t: là th trưng cĩ đ điu kin đ thc hin cung cp dch v hàng hĩa du lch; Th trưng du lch tim năng: là th trưng mà đĩ thiu mt s điu kin đ cĩ th thc hin đưc dch v hàng hĩa du lch. Tim năng ca th trưng gm c cung và cu du lch nhưng do thiu mt s yu t mà cung khơng gp cu, như loi kiu, cht lưng, giá c hoc thm chí do giao thơng mà khơng thc hin đưc du lch. Vì vy, trong chin lưc phát trin các cơ s kinh doanh du lch cn phi tìm hiu và nghiên cu rt k loi th trưng này. e. Theo thi gian: Th trưng du lch quanh năm: là th trưng mà đĩ hot đng du lch khơng b gián đon, vic mua bán các sn phm du lch din ra quanh năm; Th trưng du lch thi v: là th trưng mà đĩ hot đng du lch b gián đon, gii hn theo mùa. Cung hoc cu du lch ch xut hin vào nhng thi gian nht đnh trong năm. g. Theo dch v du lch: Các th trưng du lch đưc gn vi vic t chc nhm to ra các dch v du lch khác nhau, và như vy, cĩ bao nhiêu loi dch v du lch thì cĩ by nhiêu loi th trưng. Ví d, th trưng vn chuyn, th trưng lưu trú, th trưng khách sn, th trưng vui chơi gii trí
30. Vic phân loi th trưng du lch ch cĩ tính cht tương đi và đan xen ln nhau. S kt hp các tiêu thc trên s cĩ thêm các loi hình th trưng du lch khác nhau như th trưng gi khách mùa hè, th trưng đĩn khách mùa l hi 2. Tác đng tương h gia các loi th trưng du lch Các loi th trưng du lch tuy cĩ vai trị đc lp nhưng cũng cĩ quan h liên kt cht ch, ph thuc và b sung cho nhau. S phát trin hoc đình tr ca th trưng này s nh hưng ti th trưng khác. Mi quan h tương h gia các loi th trưng rt đa dng do s phát trin khơng ngng ca nhu cu du lch. Trong quá trình m rng th trưng, ngồi vai trị ca ngưi bán và mua dch v du lch cịn xut hin ngưi trung gian vi vai trị đi lý làm nhim v mơi gii, ghép ni gia ngưi mua và ngưi bán. Gia các loi th trưng xut hin xu hưng cnh tranh và liên kt. Các th trưng du lch luơn cnh trang nhau v cht lưng và điu kin phc v nhm thu hút đưc nhiu khách, tiêu th đưc nhiu hàng hĩa đ đt li nhun ti đa. Tuy nhiên, các th trưng cũng cĩ xu hưng liên kt hp tác vi nhau đ tp trung sc mnh, đc bit trong lĩnh vc qung cáo và t chc thc hin các chương trình du lch, đĩn tin khách. Liên kt trên th trưng bao gm liên kt ngang và liên kt dc. Liên kt ngang xut hin khi các doanh nghip du lch cùng liên kt vi nhau và to ra các hip hi ngành ngh như Hip hi khách sn, Hip hi vn chuyn khách Liên kt dc là hình thc liên kt gia các doanh nghip du lch khác loi đ phân cơng phc v khách nhng cơng đon khác nhau ca hành trình du lch như liên kt t chc đĩn, vn chuyn, t chc nơi ăn ngh và du lch cho khách ti các đa đim trung gian IV.1.3. Cung và cu trong du lch IV.1.3.1. Cu trong du lch 1. Bn cht và ni dung ca cu du lch Nhu cu là các mong mun, nguyn vng, trong du lch cu là sn phm ca s phát trin xã hi, mang tính kinh t – xã hi – văn hố sâu sc. Khi mi xut hin, cu du lch là nhu cu cao cp, tip đĩ là nhu cu nâng cao và khi du lch tr thành ph bin thì cu du lch tr thành cn thit nhm khơi phc, tăng cưng sc khe và kh năng lao đng, nâng cao th cht, tinh thn cho con ngưi.
31. a. Nhu cu du lch đưc hình thành và phát trin t các nhu cu tinh thn trong giao tip, thưng thc cnh đp và hưng th. Vì vy, “ nhu cu du lch là loi nhu cu xã hi đc bit và mang tính tng hp cao, biu hin s mong mun tm thi ri b nơi thưng xuyên đ đn vi thiên nhiên và văn hĩa nơi khác, là nguyn vng cn thit ca con ngưi mun đưc gii phĩng khi s căng thng, ting n, s ơ nhim mơi trưng ngày càng tăng ti các trung tâm cơng nghip, đơ th đ ngh ngơi, gii trí, tăng cưng s hiu bit, phc hi sc khe”. Nhu cu du lch th hin 3 mc khác nhau, đĩ là: Nhu cu du lch cá nhân, bao gm nhng mong mun, nguyn vng ca mi con ngưi c th v các hot đng du lch; Nhu cu du lch ca nhĩm ngưi: là địi hi đi du lch ca mt nhĩm dân cư cĩ cùng đc đim, ví d sinh viên, hc sinh, ph n , ngưi cao tui ; Nhu cu du lch ca xã hi: là tng th nhu cu ca các thành viên trong xã hi. Nhu cu du lch ca xã hi khơng phi là tng đi s nhu cu du lch ca các cá nhân hay nhĩm, mà trong các nhu cu du lch đĩ cĩ phn chng và cng hưng. Ba mc nhu cu du lch nêu trên khơng tn ti riêng r mà tác đng qua li, gn bĩ vi nhau trong mi quan h bin chng. b. Cu trong du lch là phm trù kinh t biu hin nhu cu v hàng hĩa vt cht và dch v du lch đưc đm bo bng khi lưng tin t vi giá c nht đnh. Vì vy cũng cĩ th hiu là “ Cu trong du lch là mt b phn nhu cu ca xã hi cĩ kh năng thanh tốn v hàng hĩa vt cht và dch v du lch, đm bo s đi li, lưu trú tm thi ca con ngưi ngồi nơi thưng xuyên ca h, nhm mc đích ngh ngơi, gii trí, tìm hiu văn hố, cha bnh, tham gia vào các chương trình đc bit và các mc đích khác”. c. Cu trong du lch cĩ nhng đc đim khác bit so vi nhu cu trong th trưng chung, th hin ch: Nĩ ch đưc tha mãn trong điu kin ca nn kinh t hàng hĩa c phm vi quc gia và quc t, là mt xích trung gian đc bit gia nhu cu và tiêu dùng du lch gia các nưc, các vùng và đa phương vi nhau; Nhu cu du lch đưc tha mãn thơng qua chuyn đi và lưu li ngồi nơi cư trú; ðịi hi phi cĩ khi lưng dch v hàng hĩa nht đnh đ nhu cu cĩ kh năng thc hin thanh tốn;
32. Dch v ca các cơ s phc v lưu trú, ăn ung khơng phi là mc đích ca cu du lch nhưng là thành phn đáng k trong khi lưng ca cu du lch và quyt đnh cht lưng ca chuyn đi. d. Cu du lch đưc chia thành 2 nhĩm: Cu v dch v du lch, bao gm các loi: + Dch v chính, đĩ là cu v dch v vn chuyn và đm bo lưu trú, ăn ung. Bn cht ca du lch là s đi li do khơng cĩ s di chuyn ca hàng hĩa du lch đn vi ngưi tiêu dùng nên buc lịng du khách phi đn vi hàng hĩa. Ăn ung, lưu trú khơng phi là mc đích ca chuyn đi nhưng do tính cht t nhiên, nhng chi phí này li chim phn ln trong chi tiêu ca khách du lch, xác đnh phn cịn li ca cu trong du lch và đm bo cht lưng ca chuyn đi; + Dch v đc trưng: là nhng nhu cu v dch v và nhu cu cm th, thưng thc mà vì nĩ con ngưi chp nhn chuyn đi du lch. Chúng thưng là nguyên nhân và mc đích ca chuyn đi, do đĩ các t chc kinh doanh du lch phi c gng khai thác s dng trit đ và hp lý tài nguyên du lch nhm đáp ng ngày càng cao cu v dch v đc trưng này; + Dch v b sung, phát sinh trong chuyn đi ca du khách như thơng tin, liên lc, làm visa, đt ch, mua vé máy bay Phn ln các dch v này phát sinh ti đim du lch, cn đưc đáp ng trong thi gian ngn. Nhĩm nhu cu chính và đc trưng do các cơ s du lch đáp ng, nhu cu b sung do cơ s du lch cùng vi cơ s sn xut du lch phi hp đ đáp ng. Cu v hàng hĩa, gm 2 nhĩm cơ bn: + Hàng lưu nim: cĩ tác dng làm du khách nh đim du lch. Nhu cu này ch xut hin và đáp ng trong th trưng du lch. ðáp ng tt cu v hàng lưu nim mang li hiu ng cao, khơi phc và phát trin ngành ngh th cơng, tăng cưng kh năng xut khu ti ch; + Hàng cĩ giá tr kinh t đi vi khách du lch: nhm thu li cho du khách, đơi khi đưc du khách dùng đ trang tri kinh phí cho chuyn đi. 2. ðc trưng ca cu trên th trưng du lch Cu trong du lch ch yu là cu v dch v, đc bit t trng dch v chính ngày càng gim trong khi dch v b sung tăng lên đáng k;
33. Cu trong du lch đa dng, phong phú và ph thuc vào nhn thc, ý thc ca tng cá nhân, gia đình, nhĩm ngưi, phong tc tp quán ca cng đng dân cư, thi gian và tâm trng sc khe ca h. Nhiu khi cu du lch rt trái ngưc nhau; Cu trong du lch cĩ tính linh hot cao, chúng d b thay đi bi cu v hàng hĩa, dch v khác, thm chí ngay trong cu du lch thì cu v 1 loi dch v, hàng hĩa cũng d thay đi. H s linh hot ca cu trong du lch càng nh nu nhu cu du lch càng tr nên cn thit đi vi con ngưi; Cu du lch nm phân tán và cách xa cung v mt khơng gian. Trong du lch, cu cĩ mi nơi, khơng phân bit đa phương, lãnh th. đâu cĩ dân cư và nhĩm dân cư này cĩ nhu cu du lch và kh năng thanh tốn thì đĩ phát sinh cu du lch nhưng cung li ch 1 nơi, 1 đa đim đưc xác đnh t trưc, cách xa cu. ðiu này gây khĩ khăn cho s gp g cung – cu và làm tăng tính mm do, linh hot ca cu trong du lch; Cu trong du lch mang tính chu kỳ. ðc trưng này ca du lch đưc quyt đnh bi mi quan h mt thit gia cu trong du lch và thi gian ri ca con ngưi, kh năng thu nhp và tích lũy tài chính, thĩi quen và tâm lý ca ngưi d kin đi du lch. 3. Các yu t nh hưng đn cu du lch a. Yu t t nhiên tác đng đn vic hình thành cu du lch, th hin ch: ðc đim các yu t t nhiên nơi thưng xuyên. Nhng nơi cĩ điu kin t nhiên bt li làm ny sinh nhu cu du lch và khi cĩ kh năng thanh tốn s tr thành cu trong du lch; ðc đim các yu t t nhiên ca đim du lch, nhng nơi cĩ điu kin t nhiên thun li s thu hút khách du lch hơn. b. Yu t văn hốxã hi tác đng đn vic hình thành, khi lưng và cơ cu ca cu du lch, bao gm: Tình trng tâm, sinh lý con ngưi. Khi tâm trng thư thái, sc khe tt con ngưi cĩ xu hưng thích đi du lch, ngưc li đơi khi đang mt mi cũng xut hin cu du lch nhm thay đi khơng khí; ð tui và gii tính ca khách du lch cĩ tác đng nhiu đn cu du lch, tui tr thích đi du lch nhưng tài chính li b hn ch và ngưc li; Thi gian ri, là khong thi gian ngồi gi làm vic, hc tp đưc s dng đ phc hi, phát trin sc lc trí tu, tinh thn. Khơng cĩ thi gian ri thì khơng cĩ du lch,
34. thi gian ngh càng dài nhu cu du lch càng tăng. S lưng thi gian ri do nhiu yu t quyt đnh nhưng quan trng nht là năng sut lao đng, các th ch và lut qun lý, vic áp dng tin b khoa hc cơng ngh; Dân cư. S lưng, kt cu và phân b nơi ca dân cư cĩ tác đng đn cu du lch. Dân cư ca 1 đa phương nào đĩ cĩ nhu cu du lch tùy thuc đc đim xã hi, nhân khu nhưng ngưc li, hot đng sinh sng ca dân cư li là yu t hp dn du khách; Bn sc văn hố và tài nguyên nhân văn khác tác đng đn cu du lch qua 4 giai đon: thơng tin, tip xúc, nhn thc và đánh giá nhn xét cĩ tác dng thúc đy vic hình thành, cơ cu và khi lưng cu du lch; Trình đ văn hố tác đng đn c ngưi cĩ nhu cu và ngưi sn xut dch v du lch. Trình đ văn hố cao làm tăng s ngưi đi du lch và ngưc li, trình đ văn hố ca cư dân và ngưi sn xut du lch làm tăng tính hp dn ca du lch; Ngh nghip là nhng hot đng phc v cho mc đích kim sng dưi nhiu hình thc đưc lp đi lp li trong khong thi gian dài hoc c cuc đi. ðc thù ngh nghip to cho con ngưi kh năng di chuyn nhiu hay ít; Th hiu và các kỳ vng. c. Yu t kinh t cĩ tính cht quyt đnh, tác đng trc tip và nhiu chiu lên cu du lch: Thu nhp ca dân cư, ngưi tiêu dùng. Du lch ch ny sinh khi thu nhp ca dân cư đt đn mt mc đ nht đnh, vưt qua mc cân đi đáp ng các nhu cu thit yu hoc phi cĩ ngun thu nhp b sung đ đ bù đp cho nhng chi phí ca chuyn du lch. Thu nhp ca dân cư nh hưng trc tip đn kh năng mua ca ngưi tiêu dùng trên th trưng du lch; Giá c hàng hĩa. Trong phm vi rng, giá c hàng hĩa thay đi gây nên bin đng nhu cu du lch, trong th trưng du lch thì s tác đng này din ra theo hưng: giá c hàng hĩa gim thì nhu cu du lch tăng. Mt khác, mi quan h này cũng th hin ngay trong nhu cu du lch: chi phí vn chuyn tăng thì cu v phịng ng gim ; T giá trao đi ngoi t cĩ nh hưng đn cu du lch quc t: đng tin b phá giá làm tăng nhu cu du lch hoc nơi nào cĩ t giá cao thì hp dn du khách. d. Cách mng khoa hc k thut, cơng ngh tin hc và quá trình đơ th hĩa. Các yu t này mt mt to điu kin cn thit đ hình thành nhu cu du lch và chuyn hĩa
35. thành cu du lch, mt khác yu t này làm cho s cân bng nhp sng b phá v, buc con ngưi phi ngh ngơi đ khơi phc li, t đĩ làm tăng cu du lch; e. Yu t chính tr. Nn chính tr n đnh s tăng cu du lch, các chính sách ca ðng cm quyn, th tc xut nhp cnh, ch đ hi quan là yu t nh hưng quyt đnh đn tính hp dn ca du lch; f. H thng GTVT là tin đ cho s phát trin du lch. Mng lưi GTVT quc gia là đưng dn khách đn nơi du lch, mng lưi GTVT trong đim du lch là yu t quyt đnh cho vic thc hin chương trình du lch đã đnh. Phương tin GTVT thúc đy vic hình thành chng loi, tn sut, s lưng và cơ cu ca cu du lch. S ra đi ca các phương tin vn ti hin đi cho phép du khách đi xa hơn, thi gian di chuyn ngn hơn và kh năng hưng th du lch trong khi di chuyn cao hơn. Ti đim du lch, các phương tin chuyên dùng cho phép du khách thc hin các cu du lch khác nhau như cáp treo, tham quan đáy bin Vic điu hành giao thơng đm bo an tồn, thơng thống, các quy đnh v giao thơng như đi bên phi, trái cĩ nh hưng trc tip đn cu du lch; g. Các yu t khác, như nhng hot đng xúc tin du lch, qung cáo, mc đ ơ nhim mơi trưng, các yu t bt thưng như thiên tai, xung đt chính tr cũng tác đng mnh đn cu du lch. IV.1.3.2. Cung trong du lch 1. Bn cht và ni dung ca cung du lch Cung trong du lch cĩ ý nghĩa là đáp ng mi nhu cu v hàng hĩa vt cht và dch v du lch trên th trưng. Vì vy, “cung trong du lch là kh năng cung cp dch v và hàng hĩa du lch khác, nhm đáp ng các nhu cu du lch. Nĩ bao gm tồn b hàng hĩa du lch (c hàng hĩa vt cht và dch v du lch) đưc đưa ra th trưng”. T khái nim đĩ nhn thy rng cĩ s khác nhau gia sn phm du lch và cung du lch vì “sn phm du lch bao gm tồn b các giá tr s dng đ tha mãn nhu cu du lch nht đnh” , trong khi đĩ, cung du lch bao gm tồn b s lưng hàng hĩa mà ngưi bán cĩ kh năng và sn sàng bán các mc giá khác nhau trong mt thi gian và khơng gian nht đnh.
36. a. Cung du lch bao gm 2 yu t cơ bn là kh năng và ý mun sn sàng bán hàng hĩa vt cht và dch v du lch ca ngưi bán. Ngưi bán là nhng ngưi sn xut và thành phn trung gian như các hãng t chc tour và đi lý du lch; b. Cung trong du lch đưc to ra t tài nguyên du lch, cơ s vt cht k thut du lch, nhng dch v phc v khách du lch và hàng hố cung cp cho khách du lch; c. Cung trong du lch là đi lưng cĩ thc , đưc xác đnh bi: S lưng: là tồn b khi lưng dch v và hàng hố mà ngưi bán cĩ th thc hin đưc trên th trưng trong mt thi đim nht đnh vi giá xác đnh. Nĩ đưc xác đnh bi kh năng cơ s vt cht k thut chuyên ngành và cơ s h tng to ra dch v và hàng hố cn thit; Cht lưng: là tồn b mi quan h phc tp gia ngưi mua và ngưi bán, đưc xác đnh thơng qua giá c hàng hố, dch v du lch trên th trưng và ph thuc vào quyn li, t trng ca ngưi bán trên th trưng. d. Kh năng sn sàng đĩn tip du khách, th hin 3 nhĩm điu kin: Các điu kin v t chc: th hin s cĩ mt ca các nhà sn xut và bán hàng hố du lch trên th trưng, s qun lý nhm đm bo cung cp du lch trên th trưng đưc thưng xuyên; Các điu kin v k thut, gm cơ s vt cht k thut và h tng phc v du lch như h thng cung cp năng lưng, thơng tin liên lc, GTVT ; Các điu kin v kinh t: quyt đnh trc tip đn kh năng sn sàng đĩn tip khách, cung ng các yu t đu vào theo nhp đ và giá c thun li đm bo cho h cĩ kh năng cnh tranh trên th trưng. e. Các hình thái ca cung du lch: Cung b giá tr thp chi phi, xut hin khi cung quá dư tha và mt phn ca tng lưng lao đng khơng đưc xã hi cơng nhn; Cung b giá tr cao chi phi, xut hin khi tng lưng cung thưng xuyên thp hơn tng lưng cu và tồn b hao phí lao đng cá bit đưc xã hi cơng nhn; Cung b giá tr trung gian chi phi, xy ra khi cung bng cu. Hình thái này phù hp nht cho c ngưi mua và ngưi bán. Trong thc t loi hình này đưc tha nhn khi giá tr th trưng khơng cĩ s thay đi ln. 2. ðc trưng ca cung du lch
37. a. Cung du lch thưng khơng tn ti dng hin vt. Vì nhu cu du lch ch yu đưc tho mãn nh dch v mà dch v khơng tn ti dng hin vt nên cung du lch ch tham gia th trưng mt cách gián tip và gn vi cơ s sn xut thơng qua các thơng tin v chúng; b. Cung du lch thưng khơng cĩ tính mm do, linh hot do các nguyên nhân: Sn xut và tiêu dùng dch v cũng như mt s hàng hố du lch din ra đng thi ti đim du lch, vì vy khi cĩ thay đi cu thì cung khơng th nhp t ch khác đưc; Dch v du lch khơng lưu kho đưc nên phi điu tit khi giá c thay đi; Trong quá trình to ra cung du lch, t trng vn c đnh ln hơn vn lưu đng, do đĩ khơng th huy đng cùng mt lúc đ vn đ to ra cơ s vt cht k thut làm tin đ sn xut cung du lch; c. Cung du lch b hn ch v mt s lưng và thưng đưc t chc mt cách thng nht trên th trưng. S lưng và năng lc ca doanh nghip du lch là đi lưng hn ch trong mt thi đim nht đnh. Các doanh nghip phi phi hp vi nhau đ đáp ng đy đ các nhu cu ca khách; d. Cung du lch cĩ tính chuyên mơn hố cao. Mc dù cung du lch rt đa dng nhưng trong tng dch v li địi hi tính chuyên mơn cao do: Tính chuyên mơn hố bt ngun t s phát trin nhanh chĩng ca nĩ vì dch v và hàng hố du lch rt phong phú nên phi to điu kin cho du khách t do la chn; Tính chuyên mơn hố đưc xem như mt yu t m rng th trưng và thúc đy s cnh tranh gay gt gia các ngưi bán trên th trưng du lch. 3. Nhng yu t xác đnh cơ cu và kh năng ca cung du lch a. S phát trin ca lc lưng sn xut, quan h sn xut và các thành tu khoa hc cơng ngh. ðây là yu t cơ bn tác đng đn cung du lch, th hin các gĩc đ sau: S phát trin ca lc lưng và quan h sn xut to ra cu du lch, đng thi to ra sc ép buc phi hình thành th trưng du lch đ đáp ng; Sn xut phát trin làm cho đi sng nhân dân nâng cao dn đn cung du lch thay đi c cht và lưng;
38. Lc lưng và quan h sn xut phát trin to điu kin thun li đ phát trin cơ s vt cht k thut và h tng phc v du lch; Áp dng các thành tu khoa hc cơng ngh cho phép tăng năng sut lao đng, gim giá thành du lch. b. Cu du lch . Khi lưng tin tho mãn nhu cu ca con ngưi cĩ tác đng quyt đnh ti khi lưng dch v, hàng hố bán trên th trưng du lch. Tình trng ca cu tác đng đng thi đn s lưng bán hàng thc t, quá trình chuyên mơn hố ca cung và đc đim ca các hot đng trung gian; c. Các yu t đu vào như lao đng, vn, đt đai nh hưng đn kh năng cung cp sn phm du lch, do đĩ làm thay đi kh năng cnh tranh ca nhà cung cp du lch; d. S lưng ngưi sn xut t l thun vi cung du lch, tuy nhiên tăng đn mc đ nào đĩ s gây nên tình trng tha trong th trưng du lch; e. Các kỳ vng. Nhng kỳ vng ca ngưi bán thun li cho sn xut du lch thì cung du lch hình thành nhanh chĩng, lưng cung phát trin nhanh và ngưc li; f. Mc đ tp trung hố ca cung càng cao thì cung càng m rng trên th trưng du lch, tăng kh năng cnh tranh ca ngưi bán. Tp trung hố din ra theo 2 hưng: Tp trung hố theo chiu ngang khi các doanh nghip cùng mt lĩnh vc kt hp vi nhau, ví d như các hãng l hành, khách sn ; Tp trung hố theo chiu dc, xy ra khi các doanh nghip khác nhau kt hp vi nhau. Tp trung hố theo chiu ngang thưng din ra trưc, sau đĩ mi theo chiu dc. g. Chính sách thu. Chính sách thu cĩ nh hưng quan trng đn chin lưc kinh doanh ca các nhà sn xut du lch, do đĩ nh hưng đn cung du lch; h. Chính sách du lch ca quc gia mà mt phn đưc th hin qua chính sách thu tác đng đn vic hình thành cung du lch, lưng cung và cơ cu ca nĩ trên th trưng du lch. Các chính sách du lch quc gia ch yu gm: Chính sách bi dưng ngun nhân lc du lch: tác đng trc tip đn lưng cung, quyt đnh vic đa dng hố và nâng cao cht lưng sn phm du lch; Chính sách phát trin cơ s vt cht k thut du lch; Chính sách khuyn khích các thành phn kinh t tham gia phát trin du lch;
39. Chính sách vn; Chính sách th trưng; Chính sách nghiên cu khoa hc cơng ngh du lch; Chính sách khai thác, s dng, bo v mơi trưng, tài nguyên du lch, gi gìn và phát huy bn sc văn hố dân tc; Chính sách ci cách hành chính: tác đng trưc ht đn vic m rng cu du lch và thúc đy hình thành th trưng du lch, gĩp phn gim phin hà cho ngưi đu tư, sn xut du lch, làm tăng lưng cung trên th trưng; i. Các s kin bt thưng cĩ th làm gim, thm chí trit tiêu cung du lch. Th trưng du lch Cung Các hot đng mơi trưng trung gian Cu Cung dch Tài nguyên du Cung Cu v Cu v Cu v v du lch lch thiên nhiên hàng hố hàng hố tài nguyên dch v và nhân văn Dch v vn chuyn Hàng lưu nim Dch v vn chuyn Dch v lưu trú Hàng cĩ giá tr kinh t cao Dch v lưu trú Dch v ăn ung Dch v ăn ung Dch v đc trưng Dch v đc trưng Dch v b sung Dch v b sung Kh năng tiêu th Hình 4.2: Sơ đ mi quan h cung – cu trong th trưng du lch IV. 2. ðC ðIM, BN CHT VÀ VAI TRỊ CA DU LCH L HÀNH Hot đng du lch v bn cht là loi hot đng mang tính tng hp, đa dng và phc tp. ð to ra mt sn phm du lch phi cĩ s liên kt cht ch gia các doanh
40. nghip du lch. Trong tp hp các hot đng đĩ cĩ mt loi mang tính phc tp v ni dung, cĩ nhng đc đim riêng so vi các hot đng khác, đĩ là hot đng l hành. Du lch ðưng st v bn cht chính là du lch l hành. IV.2.1. Khái nim, bn cht và chc năng ca du lch l hành IV.2.1.1. Khái nim du lch l hành Ngành Du lch hc đnh nghĩa: “ Loi hot đng du lch mà ni dung cĩ 3 thuc tính là: t chcsn xut, mơi gii trung gian và khai thác là hot đng đc bit hot đng l hành”. IV.2.1.2. Bn cht và chc năng ca du lch l hành 1. Bn cht ca du lch l hành Trong hot đng l hành, các chuyên viên Marketing cĩ nhim v nghiên cu th trưng, thit lp các mi quan h vi các đi tác (là các hãng l hành thuc th trưng đĩn hoc gi khách), thu nhp, x lý thơng tin và thit k sn phm đc thù là tour du lch ; T chc các hot đng khác nhm thc hin các tour du lch vi mc đích tho mãn ti đa nhu cu ca hành khách. Nhng hot đng đĩ mang ni dung t chc sn xut ra loi sn phm đc trưng (tour) và chun b hồi bão các loi cơng vic khác đ tiêu th sn phm trên th trưng; Các chuyên viên điu hành cĩ nhim v chp ni mi quan h vi doanh nghip cung ng các loi dch v du lch cho khách, liên kt chúng li nhm mc đích thc hin cĩ cht lưng sn phm đã bán ra, làm cu ni gia ngưi sn xut và ngưi tiêu th, s dng các loi dch v du lch. Trong mt s sn phm c th, doanh nghip du lch khơng phi là ch th sn xut ra sn phm mà tiêu th nhng sn phm do doanh nghip khác u quyn, làm vai trị trung gian gia ngưi sn xut và tiêu dùng, làm mơi gii gia cung và cu trong th trưng du lch; ðc thù ca th trưng du lch là du khách thưng cách xa đa đim du lch, thiu nhng thơng tin cn thit đ chun b và thc hin chuyn đi ca mình. Hot đng tư vn cung cp thơng tin là biu hin chc năng mơi gii trung gian gia du khách và doanh nghip cung ng dch v, gia cung và cu du lch; Mc tiêu ca doanh nghip du lch là t chc khai thác đn mc ti đa lưng hành khách cĩ tim năng tham gia các tour du lch do Doanh nghip t chc. Vì vy, đ
41. ch đng trong cơng tác phc v du khách, Doanh nghip phi đu tư xây dng cơ s vt cht riêng như khách sn, nhà hàng, phương tin di chuyn Khi đĩ h li phi tn dng ti đa cơng sut trang thit b k thut sn cĩ, và như vy, cơ s vt cht này li khơng ch thun tuý phc v cho du khách ca Doanh nghip mình. 2. Chc năng ca du lch l hành Hin nay cĩ 2 trưng phái v chc năng hot đng l hành. a. Trưng phái th nht (đng đu là Hance Klut) quan nim chc năng chính ca hot đng l hành là chc năng mơi gii, trung gian, tc là gii hn 2 nhĩm cơng vic: Chun b, bao gm chun b, phát hành các tài liu tuyên truyn qung cáo, thơng tin phân phát, trang b nhng tài liu cn thit cho mt chuyn đi du lch, hưng dn các th tc xut nhp cnh, thit k sn phm, tư vn thơng tin cn thit; Thc hin, bao gm nhng loi cơng vic cĩ liên quan trc tip đn t chc và thc hin mt hành trình du lch, liên quan đn hot đng kinh doanh ca doanh nghip l hành. Các cơng vic này ch yu là t chc bán vé vn chuyn, cung cp dch v lưu trú, cung ng dch v chơi gii trí, thc hin vic bán bo him cho du khách, đĩn tip khách các đa đim du lch, bán các dch v ca doanh nghip du lch khác. b. Trưng phái th hai (đng đu là M. Bogdan) cơng nhn vai trị và chc năng mơi gii trung gian ca hot đng l hành, nhưng xác đnh cịn chc năng sn xut to ra sn phm riêng ca mình là các tour du lch và các dch v khác ch đưc t chc thc hin bi các hãng du lch, như tư vn thơng tin, cung cp ti ch nhng nhu cu ht sc đa dng ca du khách, liên kt vi các hãng du lch khác thành mt dch v tng hp đc trưng cho hot đng l hành. Quá trình này đưc thc hin mt cách khoa hc theo hưng luơn hồn thin và nâng cao cht lưng. Du lch l hành cịn cĩ chc năng khai thác, th hin c th trên các khía cnh: Khai thác tp khách tim năng, bin kh năng du lch ca tp khách này tr thành nhu cu và hưng dn h tham gia hành trình du lch; Khai thác khi doanh nghip l hành là ch s hu cơ s lưu trú, phương tin vn chuyn, nhà hàng, đa đim vui chơi gii trí khi đĩ doanh nghip khơng cịn thc hin nhim v trung gian na mà trc tip khai thác cơ s vt cht ca mình. Tĩm li, dù theo quan đim nào thì du lch l hành cũng cĩ 2 nhĩm chc năng:
42. Chc năng cơ bn: xác đnh nhim v và hot đng chính ca du lch, đĩ là chc năng mơi gii trung gian vi 2 hình thc biu th: + Mơi gii “tuyt đi” khi hãng đĩng vai trị bán l sn phm du lch, tiêu th các sn phm do hãng khác sn xut như cung cp nhà ca, vn chuyn, hưng dn du khách ; Cu du lch
    Hãng l hành
    Cung du lch Du khách
    Hot đng l hành
    Hot đng du lch khác Hình 4.3: Sơ đ chc năng mơi gii “tuyt đi” ca du lch l hành + Mơi gii “gián tip”: sn phm du lch đưc to ra cĩ th tiêu th mt cách riêng l, đc lp hoc hãng du lch liên kt các dch v đơn l thành mt sn phm riêng, đc thù gi là “tour du lch trn gĩi” trong đĩ các dch v đơn l đưc cung cp bi các hãng du lch khác như khách sn, nhà hàng, cơng ty vn chuyn, cơng ty cung ng dch v hưng dn Các tour du lch trn gĩi đưc u quyn cho mt hãng l hành hoc các đi lý du lch tiêu th hưng hoa hng. Cu du lch
    Hãng l hành 1
    Hãng l hành 2
    Cung du lch Du khách
    Hãng l hành 1
    Hãng l hành 2
    Hot đng du lch khác Hình 4.4: Sơ đ chc năng mơi gii “gián tip” ca du lch l hành Chc năng ph, b sung: khơng cĩ vai trị xác đnh bn cht ca hot đng l hành, khơng quyt đnh nhng nhim v trng yu ca doanh nghip du lch, mà ch quy đnh nhng nhim v tn ti dưi s u thác ca doanh nghip khác, thm chí khơng thuc h thng kinh doanh du lch. IV.2.2. Du lch ðưng st Vit Nam IV.2.2.1. Khái quát v Du lch Vit Nam DLVN tuy mi chính thc ra đi khong gn 50 năm nhưng cĩ tc đ phát trin rt mnh và hin nay Du lch thuc nhĩm 20 sn phm và dch v ca Vit Nam cĩ kh năng cnh tranh trên th trưng Quc t. Vit Nam đang s hu 5 Di sn thiên nhiên và văn hố th gii, đĩ là C đơ Hu, ph c Hi an, vnh H long, thánh đa M sơn và qun th Phong nhaK bàng, 1 di sn phi vt th là Nhã nhc cung đình Hu. Hin nay Vit Nam cũng đang lp h sơ đ đ
43. ngh UNESCO cơng nhn thêm mt s di tích na. Lc lưng lao đng trong ngành DLVN khong 230.000 ngưi, đa s cĩ trình đ nghip v cao và đã qua đào to. Nhn thy tm quan trng ca du lch, ðng và Chính ph Vit Nam đã cĩ nhiu Ngh quyt và Chính sách đ phát trin du lch, t năm 2001 đn 2005 đã đu tư 2.146 t đng đ phát trin cơ s h tng k thut du lch. ðn tháng 6 năm 2005 DLVN cĩ gn 5.900 cơ s lưu trú vi 120.000 phịng, trong đĩ cĩ 2.572 khách sn vi 72.064 phịng đt tiêu chun 3 đn 5 sao. Vit nam đ năng lc đ t chc các hot đng ln như Hi ngh APEC, đi hi th thao SEA GAMES đưc quc t đánh giá cao. Vit nam đã tr thành “ðim đn hp dn và an tồn” nht trong khu vc, mt s Doanh nghip DLVN chim th hng cao trong bng xp hng ca T chc l hành th gii WTO. Lưng du khách quc t và ni đa liên tc tăng cao, doanh thu t du lch cũng vì vy tăng lên. Bng 4.1 Kt qu sn xut kinh doanh ca ngành DLVN TT Năm Lưt khách du lch (10 6) Tng doanh thu Np ngân sách Ni đa Quc t (t VND) (t VND) 1 2001 8,5 1,7 10.720 400 2 2002 11,0 2,14 23.500 800 3 2003 11,65 2,33 24.205 780 4 2004 13,0 2,6 35.050 740 5 2005 13,65 2,82 50.200 840 (Ngun: Tng cc Du lch và Tng cc Thu Vit Nam) Tuy cĩ nhiu tin b vưt bc như vy nhưng DLVN vn cịn nhng hn ch sau: 1. Sn phm du lch kém hp dn. Mc dù s hu nhiu tài nguyên du lch nhưng các sn phm du lch ca Vit Nam vn kém hp dn, hàng lưu nim cht lưng xu, đơn gin v chng loi, các dch v, hình thc vui chơi gii trí đơn điu, chm đi mi và ci tin chương trình du lch H qu ca vic này là tuy lưng du khách ln nhưng mc chi tiêu bình quân mt du khách khơng cao, t l s du khách quc t quay li thp; 2. ði ngũ hưng dn viên du lch yu kém. Cht lưng tour du lch ph thuc khá ln vào đi ngũ hưng dn viên du lch, tuy nhiên hin nay đi ngũ này ca Vit Nam khơng đáp ng đưc c v s lưng và cht lưng. S lưng hưng dn viên đưc
44. cp th chim t l khơng cao trong tng s hưng dn viên hot đng. S hưng dn viên thơng tho ting Nht, Hàn ít; 3. Cht lưng phc v khơng cao, th hin trên nhng mt ch yu sau: Cơ s vt cht k thut yu kém, khơng đng b và chưa phù hp vi du khách quc t; Phát sinh nhiu chi phí bt ng khơng nm trong chương trình và chim t trng tương đi cao; Nn quy nhiu du khách, đc bit là du khách nưc ngồi. 4. Hn ch v mt qung bá, xúc tin du lch. Chính vì hn ch trong khâu xúc tin qung bá du lch nên DLVN vn cịn khá xa l vi nhiu ngưi, đc bit là du khách quc t; 5. Mơi trưng du lch cịn kém hp dn , vì vy dù Vit Nam nm trong vùng cĩ tim năng du lch và s hu nhiu tài nguyên du lch cĩ giá tr, ngưi dân Vit Nam mn khách, an ninh trt t tt nhưng lưng khách đn Vit Nam ch bng 1/5 so vi Malaixia, 1/4 so vi Thái Lan, 1/3 so vi Singapore IV.2.2.2. Khái quát v du lch ðSVN ðSVN cĩ lch s hình thành, phát trin hơn mt th k và đã cĩ nhng đĩng gĩp to ln trong các cuc đu tranh gii phĩng dân tc trưc đây cũng như cơng cuc Cơng nghip hố Hin đi hố đt nưc ngày nay. ðSVN cĩ vai trị quan trng trong vic vn chuyn hàng hố, hành khách phc v nhu cu phát trin kinh t, văn hố, xã hi và giao lưu gia các vùng min và quc t cũng như s nghip bo v an ninh quc phịng, tồn vn lãnh th. Hin nay mng lưi ðSVN gm 7 tuyn vi tng chiu dài hơn 3000 km chy qua hu ht các trung tâm kinh t, văn hố, xã hi và danh lam thng cnh ca c nưc. ðây là mt li th to ln đ phát trin kinh doanh du lch trong Doanh nghip ðSVN. V cơ s h tng phc v du lch, ðSVN cĩ hơn 30 khách sn, nhà ngh vi 780 phịng đưc phân b ti các thành ph và khu du lch ln ca c nưc, trong đĩ cĩ 9 khách sn vi 250 phịng đt tiêu chun 3 sao. Các Xí nghip vn ti đưng st và ga ln đu cĩ h thng nhà ngh, nhà lưu trú đ điu kin phc v CBCNV trong ngành và du khách. Bên cnh đĩ các đơn v đu s hu phương tin ơ tơ đn 12 hoc 15 ch ngi mà nu khai
45. thác hp lý vn cĩ th phc v du lch ngồi nhim v chính là phc v cơng tác ca đơn v. Phương tin vn chuyn hành khách đưng dài ca ðSVN khơng ngng đưc ci tin nâng cp theo hưng an tồn, êm thun và tin nghi. Thi gian chy tu trên các tuyn liên tc đưc rút ngn, trang thit b trong toa xe khách đưc ci tin nâng cp đm bo phc v tt hành khách, thái đ ca nhân viên trên tu, dưi ga văn minh, hồ nhã. Phát trin vn ti đưng st phc v du lch là bin pháp đưc Doanh nghip ðSVN chú trng nhm thc hin ch trương đa dng hố sn phm, nâng cao doanh thu và to cơng ăn vic làm cho CBCNV trong ngành cũng như nâng cao sc hút ca Doanh nghip trong mơi trưng cnh tranh vn chuyn hành khách. Kt qu kinh doanh ca các đơn v làm du lch thuc Doanh nghip ðSVN th hin trên bng sau: Bng 4.2 Kt qu kinh doanh du lch ca các đơn v thuc Doanh nghip ðSVN ðơn v: triu VND TT Năm Cơng ty du lch đưng Cơng ty du lch đưng Cơng ty du lch đưng st Hà ni st ðà nng st Sài gịn Doanh % năm Doanh % năm Doanh % năm thu trưc thu trưc thu trưc 1 2002 45.224 100 3.177 100 128.947 100 2 2003 50.377 114 4.639 148 161.942 126 3 2004 70.623 140 3.287 70 156.359 97 4 2005 70.638 100 5.325 167 183.093 117 ð phát trin hơn na loi hình kinh doanh du lch trong Doanh nghip ðSVN cn phi: 1. Cĩ nhn thc đúng v tm quan trng ca du lch ðSVN trong chin lưc phát trin ca ngành; 2. Xác đnh và cĩ chin lưc kinh doanh đúng đn vi th trưng mc tiêu cho du lch ðSVN;
46. 3. T chc sp xp li h thng đơn v kinh doanh du lch trong Doanh nghip ðSVN theo hưng chuyên mơn hố vi nhim v, chc năng và cơ cu hot đng thích hp; 4. Xây dng chin lưc tng th kinh doanh du lch ðSVN, quy hoch phát trin mng lưi cơ s vt cht k thut phc v du lch và vùng du lch ðSVN; 5. ðào to, nâng cao năng lc ca các CBCNV phc v du lch trong Doanh nghip ðSVN; 6. ðu tư cơ s vt cht k thut phc v du lch, nghiên cu xây dng các tuyn, đồn tu du lch; 7. ðy mnh hot đng qung bá, xúc tin du lch ca Doanh nghip ðSVN . IV.3. T CHC HOT ðNG CA DOANH NGHIP L HÀNH IV.3.1. Nhng vn đ chung v Doanh nghip l hành IV.3.1.1. ðnh nghĩa và vai trị ca Doanh nghip l hành 1. ðnh nghĩa Doanh nghip l hành Cĩ rt nhiu đnh nghĩa khác nhau v Doanh nghip l hành. Thi kỳ phát trin ban đu ca du lch, Cơng ty l hành đưc hiu là mt pháp nhân kinh doanh ch yu dưi hình thc là đi din các nhà sn xut (khách sn, phương tin vn chuyn ) bán sn phm ti tn tay ngưi tiêu dùng vi mc đích thu tin hoa hng. Căn c vào hot đng t chc các chương trình du lch trn gĩi, Cơng ty l hành đưc đnh nghĩa “Là các pháp nhân t chc và bán các chương trình du lch”. Vit Nam, Thơng tư s 715/TCDL ngày 9/7/1994 ca Tng cc Du lch quy đnh “Doanh nghip l hành là đơn v cĩ tư cách pháp nhân, hch tốn đc lp, đưc thành lp nhm mc đích sinh li bng vic giao dch, ký kt các hp đng du lch và t chc thc hin các chương trình du lch đã bán cho khách du lch” . Căn c theo đnh nghĩa này cĩ 2 loi Cơng ty l hành đưc quy đnh trong Quy ch qun lý l hành là: Doanh nghip l hành quc t: cĩ trách nhim xây dng, bán các chương trình du lch trn gĩi hoc tng phn theo yêu cu ca khách đ trc tip thu hút khách đn Vit Nam và đưa cơng dân Vit Nam, ngưi nưc ngồi cư trú ti Vit Nam đi du lch
47. nưc ngồi, thc hin các chương trình đã bán hoc ký hp đng u thác tng phn, trn gĩi cho l hành ni đa; Doanh nghip l hành ni đa: cĩ trách nhim xây dng và bán, t chc thc hin các chương trình du lch ni đa, nhn u thác đ thc hin dch v chương trình du lch cho khách nưc ngồi đã đưc các doanh nghip l hành quc t đưa vào Vit Nam. 2. Vai trị ca Doanh nghip l hành T chc các hot đng trung gian, bán và tiêu th sn phm ca nhà cung cp dch v du lch. H thng đim bán, đi lý du lch to thành mng lưi phân phi sn phm ca các nhà cung cp du lch. Trên cơ s đĩ, rút ngn hoc xố b khong cách gia khách du lch vi các cơ s kinh doanh du lch; T chc các chương trình du lch trn gĩi nhm liên kt các sn phm du lch như vn chuyn, lưu trú, tham quan, vui chơi thành mt sn phm duy nht, hồn ho, đáp ng nhu cu ca khách, to cho h s an tâm, tin tưng vào thành cơng ca chuyn du lch. Khi s dng dch v ca Cơng ty l hành, du khách thu đưc các li ích sau: Tit kim thi gian, chi phí cho vic tìm kim thơng tin và t chc chuyn đi khi mua chương trình du lch trn gĩi; Du khách cĩ đưc s hưng dn khoa hc và b ích nht khi mua chương trình du lch trn gĩi; Giá trn gĩi ca Cơng ty l hành bao gi cũng rt “hp dn”; Khách cĩ quyn la chn và cm thy yên tâm, hài lịng vi quyt đnh la chn sn phm du lch ca mình khi đc các qung cáo du lch. IV.3.1.2. H thng sn phm ca các Doanh nghip l hành Sn phm ca Doanh nghip l hành rt phong phú do s đa dng trong hot đng l hành. 1. Các dch v trung gian ch yu do đi lý du lch cung cp, bao gm: ðăng ký đt ch và bán vé phương tin vn chuyn đưng dài; ðăng ký đt ch và bán chương trình du lch; ðt ch khách sn; Mơi gii cho thuê xe ơ tơ, bán bo him và các dch v trung gian khác. 2. Các chương trình du lch trn gĩi
48. Cĩ nhiu tiêu thc đ phân loi các chương trình du lch như du lch ni đa và quc t, dài ngày và ngn ngày, du lch văn hố và sinh thái Khi t chc chương trình du lch trn gĩi, Doanh nghip l hành cĩ trách nhim cao hơn nhiu so vi hot đng trung gian. 3. Các hot đng kinh doanh du lch l hành tng hp Trong quá trình phát trin Doanh nghip du lch l hành cĩ th m rng phm vi hot đng ca mình, tr thành nhng ngưi sn xut trc tip sn phm, bao gm: Kinh doanh khách sn, nhà hàng, dch v vui chơi, gii trí; Kinh doanh vn chuyn du lch, các dch v ngân hàng phc v hành khách Các dch v này thưng là kt qu ca s hp tác, liên kt trong du lch. Hot đng du lch l hành càng phát trin thì h thng sn phm càng phong phú. IV.3.1.3. Phân loi Cơng ty l hành 1. Các tiêu thc phân loi Cơng ty l hành Sn phm ch yu ca Cơng ty l hành: dch v trung gian, dch v trn gĩi ; Phm vi hot đng ca Cơng ty l hành: quy mơ và phương thc hot đng; Quan h ca Cơng ty vi du khách; Quy đnh ca cơ quan qun lý du lch. 2. Phân loi theo phương pháp ph bin trên th gii Cơng ty l hành ði lý du lch (ðLDL) Cơng ty l hành du lch (Cơng ty LHDL) ðLDL ðLDL ðim bán Cơng ty LH Cơng ty LH Cơng ty LH bán buơn bán l đc lp tng hp nhn khách gi khách Cơng ty LH Cơng ty LH quc t ni đa Hình 4.5: Phân loi Cơng ty l hành
49. a. ði lý du lch : ch yu làm trung gian bán sn phm cho các nhà cung cp dch v và hàng hố du lch. ði lý du lch bán buơn thưng là Cơng ty l hành ln, cĩ h thng đi lý bán l và các đim bán. ði lý du lch bán buơn mua sn phm ca các nhà cung cp vi s lưng ln, giá r, sau đĩ tiêu th qua h thng bán l vi mc giá cao hơn. ði lý du lch bán l cĩ th là đc lp, đc quyn hoc tham gia vào chui các đi lý bán buơn. ðim bán đc lp thưng do các Cơng ty hàng khơng, tp đồn khách sn đng ra t chc; b. Cơng ty l hành , Vit Nam cịn gi là Cơng ty du lch, thưng kinh doanh trong lĩnh vc du lch trn gĩi và khách sn du lch tng hp. Cơng ty l hành gi khách t chc ti các ngun khách ln nhm thu hút trc tip du khách. Cơng ty l hành nhn khách thành lp gn các vùng tài nguyên du lch đ nhn và tin hành phc v khách do Cơng ty gi khách gi ti. 3. Phân loi theo hình thái kinh t và hình thc s hu tài sn Doanh nghip l hành Doanh nghip l hành thuc s hu Nhà nưc (doanh nghip Nhà nưc); Doanh nghip l hành tư nhân: do cá nhân làm ch, chu mi trách nhim v hot đng ca cơng ty, bao gm: + Cơng ty c phn: vn đưc chia thành các c phn do các c đơng nm gi và h ch chu trách nhim v các khon n ca cơng ty cho đn ht giá tr c phn mà h s hu. Cơng ty c phn cĩ kh năng huy đng vn ln thơng qua vic phát hành c phiu và trái phiu; + Cơng ty trách nhim hu hn: do các thành viên gĩp vn thành lp và h ch chu trách nhim v n ca cơng ty cho đn ht giá tr phn vn mà h s hu; + Cơng ty liên doanh và cĩ vn 100% ca nưc ngồi: là loi hình đc bit trong đĩ cĩ s tham gia ca ch đu tư cĩ mt phn hoc tồn b vn thuc s hu ca nưc ngồi. Loi doanh nghip này đưc t chc và hot đng theo Lut đu tư nưc ngồi. 4. Căn c theo nhim v đc trưng ca Doanh nghip Tour Operator: thc hin chc năng t chc và sn xut. Cĩ nhim v t chc, thc hin các tour du lch và sn phm riêng ca hãng. Tour Operator ít t chc kênh bán l đ tiêu th sn phm;
50. Hãng l hành mơi gii trung gian: làm mơi gii, cung ng các dch v mơi gii. Hãng ch t chc sn xut các dch v đc trưng như cung cp thơng tin, tư vn cho du khách, t chc tiêu th sn phm ca các Tour Operatour, ngồi ra cịn làm các chc năng như đi lý du lch bán l. 5. Phân loi da trên kênh tiêu th sn phm Hãng bán buơn, đng nghĩa vi Tour Operator. Vic bán hàng cho khách thơng qua h thng đi lý và các hãng l hành trung gian. Các hãng này ít cĩ mi quan h bán hàng trc tip vi khách hàng; Hãng bán l, đng nghĩa vi hãng mơi gii trung gian, ch yu bán sn phm ca Tour Operator hoc dch v ca các Doanh nghip du lch khác. Loi hình này chim s lưng đơng nht; Hãng tng hp: t chc sn xut các tour du lch 1 phn đưc tiêu th thơng qua h thng bán hàng ca hãng, phn cịn li u thác cho đi lý, hãng mơi gii 6. Phân loi da vào quy mơ hot đng ca Doanh nghip Hãng nh, ch yu là các hãng l hành mơi gii hoc tng hp cĩ đi ngũ nhân viên ít, doanh s nh, khơng cĩ đi din hoc chi nhánh trong, ngồi nưc; Hãng trung bình, thưng là hãng tng hp s hu các cơ s vt cht chuyên ngành du lch, phương tin vn chuyn hành khách, nhà hàng, cơ s vui chơi gii trí vi quy mơ nh và cĩ th cĩ đi din hoc chi nhánh nưc ngồi; Hãng ln, cĩ s lưng nhân viên ln, doanh s cao, thưng là Tour Operator cĩ nhiu chi nhánh đi din trong và ngồi nưc. IV.3.2. Ni dung cơng tác Doanh nghip l hành 1. Phân tích th trưng ðây là nhim v quan trng ca Doanh nghip l hành. Th trưng du lch cĩ nhng đc đim riêng, do đĩ đ đm bo cnh tranh thng li phi tin hành phân tích tìm ra th trưng tim năng, phân tích các nhu cu riêng bit ca tp khách mc tiêu, trên cơ s đĩ đ xut các bin pháp đ tích cc tác đng đn th trưng thơng qua nhng nhà cung ng dch v du lch; 2. Chun b và ký kt hp đng vi các nhà cung ng dch v du lch
51. ð to ra mt sn phm du lch phi cĩ s phi hp ca nhiu b phn, vì vy đ đm bo tính hp dn ca sn phm, Doanh nghip phi liên kt vi các nhà cung ng dch v du lch như khách sn, cơng ty hưng dn du lch, vn chuyn hành khách ; 3. Thc hin quá trình sn xut, t chc các tour du lch trn gĩi Doanh nghip du lch l hành cĩ vai trị như mt Tour Operator cĩ cơ s vt cht k thut nên phi t chc đưc các tour du lch trn gĩi; 4. T chc hot đng qun lý và kinh doanh trên cơ s ng dng tin b khoa hc k thut và cơng ngh; 5. T chc các hot đng qung cáo tuyên truyn cho hot đng ca Doanh nghip, đy mnh marketing, nâng cao hiu qu tuyên truyn, ch dn, thu hút hành khách đn vi Doanh nghip; 6. T chc hun luyn, bi dưng nghip v và tham gia các hot đng chuyên ngành du lch Cùng vi s phát trin ca nn kinh t và tin b ca khoa hc k thut, cơng ngh, nhu cu ca du khách tr nên đa dng và kht khe hơn, đng thi mc đ cnh tranh trên th trưng du lch cũng gay gt hơn, do đĩ địi hi lc lưng nhân viên phi tinh thơng nghip v, s dng thành tho các thit b k thut tiên tin. Mt khác, vic tham gia các Hi ch du lch, T chc du lch quc t va to điu kin cho vic qung bá Doanh nghip, va là cơ hi cho Doanh nghip nm bt, hc hi đưc nhng kinh nghim tiên tin đ thúc đy Doanh nghip phát trin. IV.3.3. Xây dng chương trình trn gĩi cho 1 hành trình du lch IV.3.3.1. ðnh nghĩa và phân loi chương trình du lch Sn phm du lch là s kt hp nhng dch v và phương tin vt cht trên cơ s khai thác tim năng du lch nhm cung cp cho du khách 1 khong thi gian thú v, 1 kinh nghim du lch trn vn và s hài lịng. Dch v du lch là kt qu ca các hot đng kinh t đưc th hin trong sn phm vơ hình như lưu trú, vn chuyn, dch v tài chính, thơng tin liên lc, y t và các dch v cá nhân khác. Sn phm du lch là nhng gì du khách mua, hưng th, thc hin gn vi đim du lch, trang thit b và dch v du lch. 1. ðnh nghĩa chương trình du lch Cĩ rt nhiu cách đnh nghĩa chương trình du lch:
52. a. Theo “T đin qun lý du lch, khách sn và nhà hàng” thì: Chương trình du lch trn gĩi là các chuyn du lch trn gĩi, giá ca chương trình bao gm chi phí vn chuyn, khách sn, ăn ung và mc giá này r hơn so vi mua riêng l tng dch v; Chương trình du lch trn gĩi là chương trình du lch mà mc giá bao gm vn chuyn, khách sn, ăn ung và phi tr tin trưc khi đi du lch. b. ðnh nghĩa ca Tng cc Du lch Vit Nam: Chuyn du lch (tour) là chuyn đi đưc chun b trưc, bao gm tham quan 1 hay nhiu đim du lch và quay tr v nơi khi hành. Chuyn du lch thơng thưng cĩ các dch v v vn chuyn, lưu trú, ăn ung, tham quan và các dch v khác; Chương trình du lch (tour programme) là lch trình ca chuyn du lch bao gm lch trình tng bui, tng ngày, hng khách sn, loi phương tin vn chuyn, giá bán chương trình và các dch v min phí. Nghiên cu các đnh nghĩa trên nhn thy: Cĩ s khác bit gia chuyn du lch (tour) và chương trình du lch. Mt chuyn du lch phi cĩ chương trình nhưng mt chương trình du lch cĩ th t chc khơng ch mt ln, mt chuyn; Ni dung cơ bn ca chương trình phi bao gm lch trình hot đng chi tit ca tng ngày trong chương trình; Mc giá trn gĩi bao gm hu ht các dch v ch yu trong chương trình; Thơng thưng du khách phi tr tin trưc và mc giá r hơn so vi mc giá tng chuyn. 2. Phân loi chương trình du lch a. Căn c vào ngun gc phát sinh: Chương trình du lch ch đng: do Cơng ty l hành ch đng xây dng và n đnh ngày xut phát. Ch cĩ các Cơng ty l hành ln, cĩ th trưng n đnh mi t chc các chương trình du lch này vì tính mo him ca chúng; Chương trình du lch b đng: khách t tìm đn Cơng ty l hành, đ ra yêu cu và nguyn vng ca h, trên cơ s đĩ Cơng ty xây dng chương trình. Loi này cĩ mc đ mo him thp nhưng lưng khách ít, doanh thu khơng cao;
53. Chương trình du lch kt hp: Cơng ty l hành ch đng tìm th trưng, xây dng chương trình nhưng khơng n đnh ngày khi hành. Thơng qua các hot đng qung cáo, du khách hoc Cơng ty gi khách s tìm đn đ tho thun thc hin. b. Căn c vào mc giá: Chương trình du lch trn gĩi: bao gm hu ht giá các dch v, hàng hố phát sinh trong quá trình thc hin chương trình du lch. ðây là hình thc ch yu; Chương trình du lch theo mc giá cơ bn: ch bao gm 1 s dch v ch yu ca chương trình du lch vi ni dung đơn gin như vé vn chuyn, giá mt s khách sn ; Chương trình du lch theo mc giá t chn: du khách t ý chn các cp đ cht lưng phc v vi mc phí khác nhau. Cp đ phc v ch yu là loi khách sn, phương tin vn chuyn Loi này ít gp phi nhng khĩ khăn trong quá trình thc hin. c. Căn c vào ni dung và mc đích chuyn du lch: Chương trình du lch ngh ngơi, gii trí và cha bnh; Chương trình du lch theo chuyên đ: văn hố, lch s, phong tc, tp quán ; Chương trình du lch tơn giáo, tín ngưng; Chương trình du lch th thao, khám phá mo him như leo núi, ln bin, đn bn dân tc ; Chương trình du lch đc bit như tham quan chin trưng xưa, nghiên cu khoa hc ; Chương trình du lch tng hp các loi trên. d. Theo các cách phân loi khác: Chương trình du lch cá nhân và theo đồn; Chương trình du lch dài ngày và ngn ngày; Chương trình du lch tham quan thành ph (city tour), xuyên quc gia; Chương trình du lch trên các phương tin giao thơng: đưng st, đưng bin, ơ tơ, hàng khơng Ngồi ra cịn cĩ th phân thành: chương trình du lch cĩ và khơng cĩ hưng dn viên, chương trình du lch quc t và ni đa IV.3.3.2. Quy trình xây dng mt chương trình du lch trn gĩi 1. Quy trình chung