Bài giảng Tâm lý học quản lý - Chương 3: Tâm lý học trong công tác quản lý tập thể - TS. Trần Thị Thu Mai

Nội dung text: Bài giảng Tâm lý học quản lý - Chương 3: Tâm lý học trong công tác quản lý tập thể - TS. Trần Thị Thu Mai

1. BÀI GIẢNG TÂM LÝ HỌC QUẢN LÝ CHƯƠNG 3: TÂM LÝ HỌC TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TẬP THỂ I. Khái niệm chung về nhĩm và tập thể II. Một số vấn đề tâm lý xã hội trong công tác quản lý tập thể 1. Mối quan hệ liên nhân cách trong tập thể lao động 2. Sự xung đột tâm lý trong tập thể lao động 3. Dư luận trong tập thể lao động 4. Bầu khơng khí trong tập thể lao động
2. CHƯƠNG 3: TÂM LÝ HỌC TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ TẬP THỂ I/ Khái niệm chung: 1. Khái niệm: Nhóm: Tập thể lao động Là tập hợp người Là một nhóm người được tập hợp nhất định được tổ nhau lại theo mục đích chung của chức theo một mục hoạt động lao động, phụ thuộc vào đích chung nào đó mục đích xã hội, được đặc trưng bởi tính tổ chức và tinh thần đoàn kết.
3. Tập thể lao động  Tập thể là một nhóm người có tổ chức, là một phần của xã hội, thống nhất bằng những mục tiêu chung, bằng hoạt động hiệp đồng có ích về mặt xã hội.  Tập thể có ba chức năng: CN nghiệp vụ, CN xã hội – chính trị, CN giáo dục
4. Nhóm nào trong số các nhóm nêu dưới đây có thể gọi là tập thể? A.Một tập hợp trẻ em ở đường phố B. Một lớp học ở trường phổ thông C.Một nhóm học sinh đi trồng cây xanh ngày chủ nhật D.Các giáo viên của các trường tham gia buổi hội thảo về chương trình bồi dưỡng giáo viên.
5. 2.Cấu trúc của tập thể Không chính lao động thức để mở Cấu trúc Cấu trúc không Không chính thức chính thức chính thức khép kín Là hình thức tổ chức Là những nhóm tồn bộ máy của cơ quan tại trong tập thể xí nghiệp, trường học không bằng con được ban hành từ quy đường chính thức, tức chế tổ chức do pháp là nhóm không được luật nhà nước xác hình thành nên trên nhận và ban hành. cơ sở quy chế của nhà nước.
6. Giai đoạn mở đầu. Giai đoạn phân chia. 3.Các giai đoạn phát triển của tập thể lao động: Giai đoạn tổng hợp thực sự. Giai đoạn phát triển, hoàn thiện.
7. Thảo luận nhóm Tập thể đơn vị của Anh (Chị) ở giai đoạn phát triển tập thể nào?
8. Tập thể đơn vị của Anh (Chị) ở giai đoạn phát triển tập thể nào?
9. Trường Tiểu học Thuận Hưng 2, Huyện Long Mỹ, Hậu Giang  Giai đoạn phát triển phân chia : có 2 nhóm : Chủ động tích cực ủng hộ lãnh đạo, thụ động lành mạnh.
10. Trường THCS Hoả Lựu, Thị xã Vị Thanh, Hậu Giang  Giai đoạn tổng hợp thực sự: Các GV đang tích cực thực hiện nhiệm vụ của nhà trường, các nhóm GV mới và cũ đã giảm bớt sự cách biệt trong hoạt động chuyên môn, quan hệ đồng nghiệp.
11. Trong giai đoạn phát triển nào của tập thể, những lợi ích xã hội là lợi ích chủ đạo của tập thể? A. Giai đoạn mở đầu B. Giai đoạn phân chia. C. Giai đoạn tổng hợp thực sự. D. Giai đoạn phát triển, hoàn thiện.
12. Đặc điểm của tập thể giáo viên  Lực lượng trụ cột của nhà trường.  Xây dựng theo cấp học.  Có các tập thể cơ sở ( các tổ)  Có nhiệm vụ rõ ràng nhiệm vụ của từng giáo viên trong hoạt động giảng dạy – giáo dục.  Có hệ thống chuẩn mực chuyên môn.  Có sự thống nhất cao về mục đích, ý nghĩa của hoạt động chung.  Có khả năng nhạy bén, sâu sắc trong việc hiểu học sinh và hiểu mình.  Có bầu không khí sư phạm lành mạnh  Có 3 chức năng cơ bản như các tập thể khác: nghiệp vụ, xã hội – chính trị và giáo dục.
13. Đặc điểm của tập thể học sinh  Có ý nghĩa xã hội của các mục đích và nhiệm vụ hoạt động  Có tính qui định chặt chẽ của các hành vi trong cuộc sống nhà trường đối với mỗi học sinh.  Có thành phần đồng nhất về lứa tuổi, trình độ học vấn, đặc điểm tâm sinh lí, vốn kinh nghiệm tồn tại 1 cách liên tục và tương đối ổn định.
14. Giáo dục học sinh trong tập thể:  Giáo dục thông qua tập thể.  Phát huy tính tích cực của tự giáo dục các phẩm chất đạo đức và trí tuệ.  Tổ chức hoạt động giao lưu tập thể.  Phát huy khả năng tự quản của học sinh.
15. Moái quan heä giöõa taäp theå giaùo vieân vaø taäp theå hoïc sinh trong nhaø tröôøng  Mọi giáo viên đều có quan hệ tác động hai chiều đối với mọi cá nhân học sinh và tập thể học sinh.  Giáo viên chủ nhiệm là người đại diện cho tập thể giáo viên với tập thể học sinh đóng vai trò đặc biệt trong việc xây dựng và phát triển tập thể học sinh tạo điều kiện hình thành và phát triển nhân cách học sinh.
16. Giáo viên và tập thể lớp học  Giáo viên đóng vai trò tổ chức cho học sinh hoạt động và giao lưu.  Quan hệ giữa giáo viên và tập thể HS có ảnh hưởng đến các mối quan hệ giữa học sinh với học sinh  Phong cách quan hệ của giáo viên với lớp học rất quan trọng.  Khi tác động đến tập thể lớp học giáo viên cần sử dụng bộ máy “quản lí” của tập thể, dẫn dắt các nhóm thống nhất và hợp tác với nhau, cư xử có lý có tình
17. II/Một số vấn đề tâm lý xã hội trong công tác quản lý tập thể 1. Mối quan hệ Quan hệ giữa người liên nhân cách với người, cá nhân với trong tập thể lao Khái cá nhân, là quan hệ động: niệm: tâm lý phụ thuộc tình cảm giữa các cá nhân với nhau. Cơ chế ảnh Cơ chế nhượng bộ Sự nhân nhượng của cá hưởng: nhân trước áp lực thực tế hoặc áp lực tưởng tượng Quá trình điều khiển Cơ chế ám thị của tập thể, thể hiện qua người khác hành động việc cá nhân thay đổi theo ý muốn của mình ứng xử và tâm thế của trong khi họ đang thức mình cho phù hợp với đa tỉnh. số.
18. Tính sâu sắc Thời gian tồn của các mối tại. quan hệ. Các thông số trong mối quan hệ LNC: Mức độ thoả Phạm vi quan mãn trong các hệ . mối quan hệ.
19. Chú trọng khâu tuyển lựa người lao động (ưu tiên quan hệ 2 chiều ). Điều kiện để xây Giáo dục cho các thành viên dựng các mối thống nhất về các quan điểm nghề quan hệ LNC nghiệp. trong tập thể lao động: Bố trí sắp xếp người lao động tính đến sự tương hợp tâm lý. Phải chú ý đến tình huống hoàn cảnh tạo ra các quan hệ.
20. Sự tương 2. Sự tương đồng Sự xung đồng tâm lý: và xung đột tâm lý trong tập thể lao đột tâm lý: động: Sự kết hợp thuận lợi nhất những thuộc tính và phẩm chất của các thành viên trong nhóm( trong tập thể) để đảm bảo cho công việc chung cũng như sự hài lòng cá nhân đạt hiệu quả cao. Vai trò: Nâng cao hiệu quả của hoạt động lao động.
21. 2. Sự xung đột tâm lý trong tập thể lao động: Định nghĩa : Sự xung đột tâm lý là mâu thuẫn nảy sinh giữa con người với con người trong quá trình giải quyết những vấn đề của đời sống xã hội hoặc những vấn đề của cá nhân. Theo Vũ Dũng (2006): - Mâu thuẫn : như một sự khác biệt – khác biệt về quan điểm, nhận thức, lợi ích, kể cả phương pháp làm việc. - Xung đột tâm lý : là sự va chạm, mâu thuẫn ở mức độ cao của các xu hướng đối lập nhau trong tâm lý của các cá nhân, trong hoạt động chung của tổ chức.
22. Vai trò của mâu thuẫn, xung đột  Mâu thuẫn có tính xây dựng: Sự khác biệt về ý kiến, quan điểm giữa các thành viên có thể dẫn đến hình thành một quan điểm, ý kiến hợp lý hơn, đúng đắn hơn.  Mâu thuẫn, xung đột không có tính xây dựng : Mâu thuẫn phát triển thành xung đột xảy ra thường xuyên, tồn tại các phe phái đối lập, đấu tranh lẫn nhau vì lợi ích riêng của mình hoạt động kém hiệu quả của đơn vị.
23. A Tác hại: Xung đột thường mang tính phá hoại đến mức có thể dẫn đến sự tan rã tập thể. Xung đột làm đình đốn công việc tập thể, ảnh hưởng nặng nề đến trạng thái tâm lý tinh thần của mọi người.
24. Bài tập thực hành (30 phút) 1.Giải quyết tình huống xung đột tâm lý (15 phút) 2. Mơ tả 1 tình huống xung đột tâm lý ở đơn vị Anh (Chị) cơng tác và cách giải quyết tình huống xung đột đĩ (15 phút)
25. Nguyeân nhaân xung ñoät: - Töø phía taäp theå: + Ñieàu kieän laøm vieäc cuûa taäp theå quaù khoù khaên. + Trong taäp theå coù nhöõng phaàn töû xaáu. + Thieáu söï hieåu bieát laãn nhau trong taäp theå. + YÙ thöùc kyû luaät cuûa caùc thaønh vieân chöa cao. - Töø phía laõnh ñaïo: + Boá trí saép xeáp lao ñoäng khoâng hôïp lyù. + CBQL keùm phaåm chaát vaø naêng löïc. + Taäp theå coù ngöôøi quaûn lyù môùi khoâng keá thöøa ngöôøi quaûn lyù cuõ. + Do söï phaân chia quyeàn haønh khoâng roõ raøng. + Do coù söï khaùc nhau veà phong caùch quaûn lyù. Nguyeân nhaân ña daïng, nhöng haøng ñaàu laø baát ñoàng veà lôïi ích.
26. Ba nhóm biện pháp giải quyết mâu thuẫn nhóm theo M. P. Follet  Biện pháp áp chế: Giành thắng lợi cho 1 phía, ít làm cho người ta thoả mãn, không mang lại hiệu quả cao và bền vững.  Biện pháp thoả hiệp: Mỗi bên từ bỏ, nhân nhượng cái gì đó để đem lại “bình yên” cho tổ chức. Thường sử dụng khi bất đồng về lợi ích.  Biện pháp thống nhất: Đem những khác biệt ra công khai, khắc phục trở lực để đi đến sự thống nhất và thói quen của tính áp chế.
27. -Tính khách quan và sự nhượng bộ. Nguyên tắc giải quyết -Tính phân minh và xung đột : thái độ thiện chí. -Giữ khoảng cách và thái độ tự chủ.
28. Lựa chọn đội ngũ cán Tổ chức lao động Tạo ra sự bộ quản lý có chất theo khoa học. hiểu biết lẫn lượng cao về mọi mặt. nhau. Những biện pháp cụ thể Phân ly những Tìm hiểu người trong nguyên ngăn chặn và khắc phục vùng xung nhân gây đột. ra xung xung đột: đột. Khi xung đột xảy ra phải nhanh •Dùng người thứ 3 chóng khắc phục bằng các biện làm trung gian hoà pháp giáo dục, hành chính tổ giải cuộc xung đột. chức: kỷ luật, hạ lương, sa thải
29. II/Một số vấn đề tâm lý xã hội trong công tác quản lý tập thể 3. DƯ LUẬN TRONG TẬP THỂ LAO ĐỘNG
30. 3. DƯ LUẬN TRONG TẬP THỂ LAO ĐỘNG ĐỘNG NÃO CẶP ĐÔI NÊU 1 VÍ DỤ DƯ LUẬN TRONG ĐỜI SỐNG THỜI GIAN : 5 PHÚT
31. VÍ DỤ DƯ LUẬN TRONG ĐỜI SỐNG
32. 3. Dư luận trong tập Chức năng của thể lao động dư luận: Khái niệm Các loại - Điều chỉnh các mối quan dư luận hệ trong tập thể. - Kích thích, động viên Là sự đánh các quá trình tâm lý xã gía của một Dư Dư hội tích cực trong tập thể. nhóm người, luận luận của một tập chính không - Chức năng giám sát thể về các sự thức. chính hoạt động của chủ thể kiện xảy ra thức quản lý. trong tập thể, - Chức năng tư vấn. ngoài xã hội hoặc của cá - Chức năng giáo dục. nhân.
33. Các giai đoạn hình thành dư luận xã hội: •Giai đoạn 1 •Giai đoạn 2 •Giai đoạn 3 Xuất hiện sự Trao đổi về sự Thống nhất ý kiện, hiện kiện, hiện tượng kiến, hình tượng. xảy ra. thành dư luận chung.
34. Hãy xem xét tình huống sau đây: Hôm 26-11-2009, trường THPT Lê Quí Đôn đã họp về việc Thầy V. H. B. đã để HS. Lê Anh Tuấn lớp 11A 8 “thụt dầu” 100 cái thay vào ghi tên em vào sổ đầu bài và các ý kiến đều thống nhất rằng thầy giáo V.H.B. đã không đúng khi để học sinh “thụt dầu” 100 lần. Dù sao thì đây cũng là bài học cho các giáo viên, trước hết là với thầy giáo V.H.B. (Bà Đỗ Thị Bích Duyên, Hiệu phó Trường THPT Lê quý Đôn – TPHCM. Theo Dân trí, 29/11/2009 và Người Lao động) Theo Anh (Chị) ý kiến thống nhất nêu trên về Thầy V. H. B. có phải là dư luận trong tập thể lao động không?
35. DƯ LUẬN TRONG TẬP THỂ LAO ĐỘNG
36. Các giai đoạn hình thành dư luận xã hội: •Giai đoạn 1 •Giai đoạn 2 •Giai đoạn 3 Xuất hiện sự Trao đổi về sự Thống nhất ý kiện, hiện kiện, hiện tượng kiến, hình tượng. xảy ra. thành dư luận chung.
37. 4. BẦU KHÔNG KHÍ TRONG TẬP THỂ LAO ĐỘNG: Khái Là trạng thái tâm lý của niệm một nhóm hay nhiều nhóm xã hội. Baàu khoâng khí taâm lyù laø moät Yù nhaân toá quan troïng, coù aûnh nghóa höôûng tröïc tieáp vaø maïnh meõ ñeán söùc soáng, keát quaû hoaït ñoäng cuûa taäp theå.
38. THẢO LUẬN LỚP Dựa vào chỉ tiêu đánh giá bầu không khí trong tập thể lao động, Anh (Chị) hãy cho ví dụ minh họa cụ thể về 3-5 chỉ tiêu đạt được trong tập thể của Anh (Chị) .
39. Chỉ tiêu đánh giá bầu khơng khí trong tập thể lao động
40. Söï tín nhieäm vaø ñoøi hoûi cao cuûa caùc thaønh vieân trong nhoùm vôùi nhau. - Coù söï tieáp xuùc thoaûi maùi giöõa caùc thaønh vieân, moïi ngöôøi ñöôïc töï do tö töôûng, kyû Chỉ tiêu đánh giá luaät khoâng phaûi laø baét buoäc bầu không khí: maø laø nhu caàu cuûa hoï. Tự do phát Phê bình có thiện chí và thiết thực. biểu ý kiến về Không có áp lực của người lãnh đạo đối những vấn đề với những người bị lãnh đạo. có liên quan đến tập thể. Có sự đồng cảm và giúp đỡ lẫn nhau trong các hoàn cảnh khó khăn của mỗi thành viên. - Ngöôøi laõnh ñaïo vöøa laø thuû lónh cuûa nhoùm xaõ hoäi, laø ngöôøi coù uy tín caû veà phöông dieän chuyeân moân nghieäp vuï laãn veà maët taâm lyù.
41. Coù nhieàu cuoäc trao ñoåi yù kieán, thaûo luaän veà caùc vaán ñeà khaùc nhau, ñaëc bieät laø nhöõng vaán ñeà veà naâng cao hieäu suaát lao ñoäng vaø xaây döïng taäp theå vöõng maïnh . - Muïc ñích hoaït ñoäng cuûa taäp theå ñöôïc Chỉ tiêu đánh giá moïi ngöôøi hieåu roõ vaø nhaát trí. bầu không khí: - Traùch nhieäm cuûa moãi ngöôøi ñöôïc xaùc ñònh roõ raøng ñuùng ñaén. Moãi ngöôøi ra söùc - Vieäc thoâng laøm troøn nhieäm vuï cuûa mình. qua quyeát ñònh quaûn lyù Các thành viên được phân công rõ ràng. Guồng máy dieãn ra theo hoạt động trong cơ quan chạy đều, không có sự chắp caùch thöøa vá, tạm bợ nhaän taäp theå . - Khoâng coù hieän töôïng ngöôøi toát baát maõn, xin chuyeån coâng taùc. Ngöôøi môùi ñeán mau choùng hoaø nhaäp ñöôïc vaøo taäp theå, caûm thaáy haøi loøng vì ñöôïc laøm vieäc trong taäp theå ñoù.
42. THẢO LUẬN LỚP Biện pháp xây dựng bầu không khí trong tập thể có hiệu quả ở đơn vị Anh (Chị) công tác
43. Biện pháp xây dựng bầu khơng khí trong tập thể lao động
44. Những yếu tố ảnh hưởng đến bầu không khí tâm lý: Tính chaát chung cuûa moái quan heâï giöõa - caùc caù nhaân trong taäp theå. - Ñieàu kieän soáng vaø laøm vieäc cuûa caùc thaønh vieân trong taäp theå. - Tính khoa hoïc, hôïp lyù, coâng baèng trong vieäc toå chöùc, phaân coâng lao ñoäng. - Söï töông ñoàng taâm lyù
45. BIỆN PHÁP XÂY DỰNG BẦU KHÔNG KHÍ TÂM LÍ Nghiên cứu tài liệu cá nhân : 5 phút Thảo luận nhóm : Nêu 2 biện pháp xây dựng bầu không khí tâm lý có hiệu quả ở đơn vị Anh (Chị) công tác (10 phút).
46. Biện pháp xây dựng bầu không khí: Đối với bộ phận lãnh đạo: Cần phải xây dựng mối quan hệ giữa các chức trách với nhau. Có sự quan tâm đúng mức đến việc duy trì, điều chỉnh một cách khách quan, hợp lý đúng đắn các mối quan hệ chính thức và không chính thức.
47. Biện pháp xây dựng bầu không khí: Đối với bộ phận lãnh đạo (tiếp theo):  Sử dụng hợp lý các yếu tố cưỡng chế và tự khẳng định, kịp thời ngăn ngừa và xử lý các mâu thuẫn nội bộ.  Kịp thời phát hiện những mâu thuẫn nảy sinh, phân tích đánh giá 1 cách khách quan, đầy lý trí nhưng khi giải quyết phải thấu tình, đạt lý.
48. Đối với bộ phận lãnh đạo (tiếp theo): Thường xuyên đánh giá những phẩm chất, năng lực, tư tưởng của người dưới quyền một cách công bằng, khoa học và hết sức thận trọng. Không ngừng hoàn thiện nhân cách và phong cách quản lý của người lãnh đạo để đạt được yêu cầu vừa là thủ trưởng và vừa là thủ lĩnh.
49. Đối với tập thể lao động: - Daân chuû hoaù hoaït ñoäng cuûa taäp theå lao ñoäng. - Thöïc hieän coâng khai trong hoaït ñoäng cuûa ngöôøi laõnh ñaïo. - Duy trì quan heä bình ñaúng ñöôïc theå hieän trong phaân coâng lao ñoäng, ñaùnh giaù keát quûa hoaït ñoäng, khen thöôûng, kyû luaät. - Duy trì phaùp cheá trong hoaït ñoäng quaûn lyù. - Ñaùnh giaù veà chính trò ñoái vôùi quaù trình dieãn bieán taâm lyù xaõ hoäi trong taäp theå lao ñoäng.