Bài giảng Sinh học tế bào - Trần Thị Dung

Nội dung text: Bài giảng Sinh học tế bào - Trần Thị Dung

1. Sinh hӑctӃ bào Biên soҥn: TrҫnThӏ Dung
2. NӜIDUNG „ Sinh hӑc - khoa hӑcvӅ sӵ sӕng „ Cѫ sӣ hóa hӑccӫasӵ sӕng „ Cҩu trúccӫatӃ bào „ Sӵ trao ÿәichҩt qua màng tӃ bào „ Năng lѭӧng và sӵ trao ÿәichҩt „ Hô hҩp tӃ bào „ Quang hӧp
3. Chѭѫng 1. Sinh hӑc - khoa hӑcvӅ sӵ sӕng „KhKhááii niniӋӋmm „ĈĈһһcc trtrѭѭngng ccӫӫaa ssӵӵ ssӕӕngng „PhPhѭѫѭѫngng phpháápp nghiênnghiên ccӭӭuu
4. 1.1. KhKhááii niniӋӋmm Sӵ sӕng là dҥng hoҥt ÿӝng vұtchҩt có trong mӛisinh vұt ÿang tӗntҥi THӂ GIӞISINHHӐC
5. KhKhááii niniӋӋmm „ Sӵ sӕng hiӋndiӋn cách ÿây hѫn 3.5 tӹ năm „ Sinh vұt (living things) ÿҫutiênlà tӃ bào ÿѫn „ Sӵ sӕng chӍ có trên trái ÿҩt trong hàng triӋunăm nay „ Các sinh vұttiӃn hóa theo thӡi gian „ Sinh vұtmӟiphátsinhtӯ loàicNJ (Æ hàng triӋuloài) „ Ngày nay các loài sinh vұtsinhsӕng hҫuhӃttrênmӑivùng trái ÿҩt
6. 2.2. ĈĈһһcc trtrѭѭngng ccӫӫaa ssӵӵ ssӕӕngng „ Cҩutrúc và chӭcnăng tӃ bào (Cell structure and function) „ Sӵәn ÿӏnh và cân bҵng tӵ nhiên (Stability and homeostasis) „ Sӵ sinh sҧn và di truyӅn (Reproduction and inheritance) „ Sӵ tiӃn hóa (Evolution) „ Mӕitѭѫng quan giӳa các sinh vұt (Interdependence of organisms) „ Vұtchҩt, năng lѭӧng và tә chӭc (Matter, energy, and organization)
7. 2.1 Cҩu trúc và chӭc năng tӃ bào „ TӃ bào là ÿѫn vӏ cѫ bҧncӫasӵ sӕng „ Tҩtcҧ các sinh vұt ÿѭӧchình thành và phát triӇntӯ tӃ bào „ Mӝtsӕ sinh vұtcócҩutҥochӍ là1tӃ bào ÿѫn (unicellular), hҫunhѭ giӕng vӟi cha mҽ
8. TӃ bào „ Tҩtcҧ các sinh vұtcócҩutҥobӣitӃ bào „ HҫuhӃt các sinh vұtcócҩu tҥo ÿabào(multicellular) „ Các tӃ bào khác biӋt nhau qua quá trình biӋt hóa „ TӃ bàocókíchthѭӟcnhӓ.Kích thѭӟccӫasinhvұt ÿabào không tùy thuӝctheokíchthѭӟc tӃ bào mà theo sӕ lѭӧng tӃ bào „ TӃ bào có tә chӭc cao (highly organized)
9. TӃ bào „ TӃ bào chӭa các bào quan (organelles) thӵc hiӋntiӃntrình sӕng cӫatӃ bào „ CónhiӅuloҥitӃ bào khác nhau „ Tҩtcҧ tӃ bào ÿѭӧcbaobӑcbӣi màng tӃ bào (membrane) „ TӃ bào chӭa các thông tin di truyӅn (genetic information)
10. 2.2 Sӵ әn ÿӏnh và cân bҵng tӵ nhiên Stability and Homeostasis „ Sinh vұtduytrìrҩt әn ÿӏnh các ÿiӅukiӋnnӝitҥi „ Sӕng cân bҵng vӟicácyӃutӕ tӵ nhiên 2.3 Sӵ sinh sҧn và di truyӅn „ Tҩt cҧ sinh vұttҥorasinhvұtmӟigiӕng nhѭ chúng cho sӵ sinh tӗncӫacáthӇ và sӵ kӃ tөc cӫaloài „ Các sinh vұt truyӅn thông tin di truyӅn cho con cháu
11. Thông tin di truyӅn „ DNA (Deoxyribonucleic Acid) chӭa thông tin di truyӅn „ DNA mang yӃutӕ di truyӅn (genes) cӫa các tính trҥng (traits) „ DNA tҥocҩutrúc và phӭc hӧpcҫnthiӃt cho sӵ sӕng „ DNA trong tӃ bào sinh dѭӥng (somatic) là giӕng nhau
12. Sӵ sinh sҧn hӳu tính (sexual reproduction) „ Thông tin di truyӅntӯ 2 phҫn cӫacùngsinhvұthay2sinh vұt khác nhau kӃthӧp „ Trӭng (egg) và tinh trùng (sperm) Æ hӧptӱ (zygote) (fertilized egg) „ Hӧptӱ mang thông tin di truyӅn cӫacҧ 2chamҽ
13. Sӵ sinh sҧn vô tính (Asexual Reproduction) „ Thông tin di truyӅntӯ các sinh vұt không có sӵ kӃthӧp „ Các tӃ bào mang thông tin di truyӅngiӕng nhau di truyӅn tӯ 1 cha mҽ (single parent)
14. 2.4 Sӵ tiӃn hóa „ QuҫnthӇ sinh vұttiӃn hóa qua các thӃ hӋ „ Khҧ năng thích ӭng vӟi môi trѭӡng cӫasinhvұtqua quá trình tiӃnhóa „ Nhӳng tính trҥng thuұnlӧi ÿѭӧcchӑnlӑcquaÿӡi con cháu „ Tӯ ÿó các loài sinh vұtkhác nhau hiӋnhӳu „ Các sinh vұthiӋntҥicómӕiquanhӋ vӟisinhvұtcә xѭa „ Các sinh vұtcѭ xӱ theo cách cӫachúng „ Tҥorasӵ phát triӇnmӕi quan hӋ giӳa các nhómkhác nhau cӫasinhvұt
15. Chӑn lӑc tӵ nhiên (Natural Selection) „ Chӑn lӑctӵ nhiên có tác ÿӝng mҥnh mӁ trong sӵ tiӃn hóa „ Sinh vұt có các tính trҥng thuұn lӧi (favorable traits) sinh sҧn thành công hѫn các sinh vұt không có tính trҥng ÿó „ Sӵ sӕng sót cӫasinhvұtcó tính trҥng thuұnlӧigây ra sӵ thay ÿәidҫndҫn trong quҫn thӇ qua nhiӅuthӃ hӋ
16. 2.5 Mӕi tѭѫng quan giӳa các sinh vұt (Interdependence of Organisms) „ Sӵ tѭѫng tác cӫasinhvұtnày vӟisinhvұt khác và vӟi môi trѭӡng (Ecology) „ Quan sát các cá thӇ cӫaloài (single species) và sӵ tѭѫng tác cӫa chúng vӟi nhau và vӟimôitrѭӡng – nghiên cӭusinhtháicӫa môi trѭӡng (ecosystems) và cӝng ÿӗng (multiple species) Tҩtcҧ các sinh vұtcҫnchҩt dinh dѭӥng, nѭӟc, khí tӯ môi trѭӡng Sӵәn ÿӏnh cӫamôitrѭӡng tùy thuӝcvào tính cách lành mҥnh cӫasinhvұt trong môi trѭӡng
17. 2.6 Vұt chҩt, năng lѭӧng và tә chӭc cӫa sinh vұt (Matter, energy and organization) „ Sinh vұtsӕng có tә chӭccao „ Yêu cҫu cung cҩpnăng lѭӧng liên tөc ÿӇ duy trìtrҥng thái cӫachúng „ HҫuhӃtnăng lѭӧng ÿӃntӯ mһt trӡi(trӵctiӃphoһcgián tiӃp) „ Mӝtsӕ sinh vұtnhұnnăng lѭӧng tӯ mһttrӡivàbiӃn thành năng lѭӧng hóa hӑc ÿӇ sӱ dөng (Photosynthesis) „ Năng lѭӧng sӱ dөng trong quá trình biӃndѭӥng „ Yêu cҫunăng lѭӧng ÿӇ duy trìtә chӭc tӃ bào và phân tӱ, sinh trѭӣng và phát triӇn
18. Tӵ dѭӥng (Autotrophs) „ Các sinh vұttӵ tҥorathӭc ăngӑilà tӵ dѭӥng „ Phototrophs – sӱ dөng năng lѭӧng mһttrӡi ÿӅ tҥo năng lѭӧng (photosynthesis) ƒ ChuyӇn hóa H2OvàCO2 thành ÿѭӡng và O2 „ Chemotrophs – sӱ dөng các tiӃntrình hóa hӑc khác nhau ÿӇ tҥonăng lѭӧng
19. Dӏ dѭӥng (Heterotrophs) „ Các sinh vұtphҧilҩythӭc ăn ÿӇ ÿáp ӭng nhu cҫu năng lѭӧng cӫa chúng gӑi làdӏ dѭӥng „ Tiêu thө autotrophs (herbivores), hay heterotrophs (carnivores) hoһccҧ 2 (omnivores) cho nhu cҫunăng lѭӧng cӫachúng „ Các phӭchӧpbӏ phá vӥ và tái hӧpthành chҩt hóa hӑcvàcҩutrúccҫn thiӃt cho sinh vұt
20. Tә chӭc (Organization) „ Sinh vұt ÿѭӧctә chӭc ӣ 2 mӭc ÿӝ phân tӱ và tӃ bào „ Các cҩutrúctӃ bào chuyên biӋt (organelles) thӵchiӋnchӭcnăng riêng biӋt Trong sinh vұt ÿa bào, tӃ bào (cells) và mô tӃ bào (tissues) ÿѭӧctә chӭc theo chӭcnăng cӫa chúng – Cells Æ tissues – Tissues Æ organs – Organs Æ systems
21. TӃ bào- ÿѫnvӏ cѫ sӣ cӫasӵ sӕng Cá thӇ- ÿѫn vӏ tӗntҥi ÿӝclұpcӫasӵ sӕng QuҫnthӇ- ÿѫn vӏ cѫ sӣ cӫatiӃn hóa Loài- ÿѫn vӏ cănbҧncӫa phân loҥi Quҫn xã- sӵ tӗntҥicӫanhiӅu loài sinh vұt trên 1 vùng nhҩt ÿӏnh HӋ sinh thái- ÿѫnvӏ cănbҧncӫasinhthái Sinh quyӇn-Sӵ sӕng trên hành tinh
22. 3. Phѭѫng pháp nghiên cӭu khoa hӑc Scientific Method
23. Phѭѫng pháp nghiên cӭu khoa hӑc „ Quan sát (Observation) „ Ĉһt câu hӓi (Asking a Question) „ Ĉѭa ra giҧ thuyӃt (Hypothesizing) „ Hình thành giҧ thuyӃt (Forming a Hypothesis) „ Tiên ÿoán kӃtquҧ (Predicting) „ Làm thí nghiӋm (Experimenting) „ Thu thұpdӳ liӋu (Collecting Data)
24. Phѭѫng pháp nghiên cӭu khoa hӑc „ Tәng hӧpsӕ liӋu (Organizing Data) „ Phân tích dӳ liӋu (Analyzing Data) „ Suy ra kӃtluұn (Inferring) „ Hình thành lý thuyӃt (Forming a Theory) „ Công bӕ kӃtquҧ (Communication)
25. Chѭѫng 2. Cѫ sӣ hóa hӑccӫasӵ sӕng „ CÁCCHҨTVÔ CѪ Nѭӟc Các chҩtvôcѫ khác Các khí hòa tan „ CÁCCHҨTHӲUCѪ Carbohydrat Acid amin Lipid Nucleotide „ CÁC ĈҤIPHÂNTӰ SINH HӐC Protein Acid nucleic
26. 1. CÁCCHҨTVÔ CѪ Nѭӟc, acid, base, muӕi, các khí hòa tan Nѭӟc chiӃmtӍ lӋ cao nhҩt và quan trӑng nhҩt cho sӵ sӕng Nѭӟc „ 1phân tӱ nѭӟc(H2O): 1 oxygen và 2 hydrogen „ phân tӱ nѭӟc phân cӵc (polarity) vì các ÿiӋntӱ phân bӕ không ÿӕixӭng „ Do sӵ phân cӵc, 2 phân tӱ nѭӟc ӣ gҫn nhau có thӇ tҥo thành liên kӃthydro
27. Nѭӟc • Nѭӟc ÿiӅu hòa nhiӋt ÿӝ cѫ thӇ và әn ÿӏnh nhiӋt ÿӝ môi trѭӡng sӕng cӫa các sinh vұt • NѭӟclàdungmôiÿӇ các chҩt hòa tan dӉ dàng thӵchiӋnphҧn ӭng và әn ÿӏnh cҩutrúctӃ bào
28. Các chҩtvôcѫ khác: Acid, base, muӕivôcѫ và các nguyên tӕ kim loҥi Các chҩtvôcѫ thѭӡng gһp là: NaCl, KCl, NaHCO3, CaCl2,CaCO3,MgSO4,NaH2PO4 Các khí hòa tan: O2 hòa tan khá nhiӅu trong tӃ bào, tham gia vào các phҧn ӭng oxy hóa tҥonăng lѭӧng cҫnthiӃt cho hӑat ÿӝng cӫasinhvұt CO2 ÿѭӧcthӵcvұtsӱ dөng ÿӇ tәng hӧp các chҩt hӳucѫ
29. 2. CÁCCHҨTHӲUCѪ Các carbohydrat hay glucid: Gӗm carbon, hydrogen & oxygen Nguӗn cung cҩpnăng lѭӧng chӫ yӃucӫasinhvұt •Các ÿѭӡng ÿѫn (monosaccharide) có công thӭc chung (CH2O)n ; n = 3,5,6 Glucose, fructose, ribose có vai trò quan trӑng trong hӑat ÿӝng sӕng cӫatӃ bào Glucose còn là nguӗn nguyên liӋutәng hӧp các chҩt khác
30. •Các polysaccharide: là polymer ÿѭӧccҩutҥotӯ các monomer chӫ yӃu là glucose Tinh bӝtlàchҩtdӵ trӳ cӫatӃ bào thӵcvұt Glycogen là chҩtdӵ trӳ cӫa tӃ bào ÿӝng vұt Cellulose tҥo nên vách tӃ bào thӵcvұt Chitin cҩutҥo nên vӓ các loài tiӃt túc nhѭ vӓ tôm
31. Các chҩt lipid -Cҩutҥobӣi Carbon, Hydrogen và Oxygen, có thӇ chӭa P hay N. TӍ lӋ H:O lӟnhѫn2:1 -Gӗm fats, oils, phospholipids và cholesterol -Phospholipid là thành phҫnchӫ yӃu cӫa màng tӃ bào -Glycerid là nguӗndӵ trӳ năng lѭӧng cӫasinhvұt
32. Các amino acid Có 2 nhóm chӭc: amin và acid Có 20 amino acid khác nhau bӣi nhóm R, tham gia trong sӵ tәng hӧp protein Trong nhӵa nguyên và nhӵa luyӋn, dҥng ÿҥmhӳucѫ ÿѭӧcvұn chuyӇnthѭӡng là: asparagin, glutamin, acid aspartic và acid glutamic
33. 4 nhóm amino acid: „ nhóm kiӅm: mang ÿiӋntích + (lysine, arginine, histidine) „ nhóm acid: mang ÿiӋntích – (acid aspartic, acid glutamic) „ nhóm trung tính kӷ nѭӟc: nhánh bên mang nhóm kӷ nѭѫc (alanine, valine, leucine) „ nhóm trung tính phân cӵc: nhánh bên mang nhóm OH, tҥonӕi hydro vӟi nѭӟc
34. Các nucleotide Các nucleotide nӕivӟi nhau tҥora nucleic acid Các nucleotide tham gia vàothành NH2 phҫncӫa nhiӅu coenzym giӳ vai trò quan trӑng trong trao ÿәichҩt N N N adenine O N (N-base) Ĉѫn vӏ cҩutrúccӫa DNA và RNA gӗm base HO - P - O O có N, ÿѭӡng 5C và nhóm phosphat O ribose phosphoric acid OH OH (sugar)
35. CÁC ĈҤIPHÂNTӰ SINH HӐC Protein Các amino acid nӕi nhau bҵng liên kӃt peptide tҥo thành mҥch polypeptide Các phân tӱ protein có nhiӅu hѫn 1mҥch polypeptide và gҳnvӟi nhau nhӡ các liên kӃt yӃu Cҩu trúc: bұc 1: là trình tӵ sҳp xӃp các amino acid trong chuӛi polypeptide bұc 2: uӕn chuӛi polypeptide thành cҩu trúc ÿӅu ÿһn trong không gian bұc 3: kӃt hѫp chuӛi thành dҥng 3 chiӅu trong không gian bұc 4: tә chӭc nhiӅu chuӛi thành 1 phân tӱ protein
36. „ Protein có chӭcnăng sinh hӑc ÿa dҥng: -chҩtxúc tác (enzym) -chҩtcó hoҥttínhsinhhӑc (hormone) -protein cҩu trúc (protein tham gia cҩu trúc màng) -protein vұn chuyӇn (hemoglobin) -protein vұn ÿӝng (myosin-protein) -protein bҧovӋ (antibodies)
37. Các nucleic acid z2 loɞi nucleic acids – DNA và RNA „ 4 bases: guanine (G), „ 4 bases: guanine (G), cytosine (C), adenine (A), cytosine (C), adenine (A), thymine (T) uracil (U) „ G-C A-T „ G-C A-U „ Ĉѭӡng deoxyribose „ Ĉѭӡng ribose „ Mҥch ÿôi „ Mҥch ÿѫn „ Chӫ yӃu trong nhân tӃ bào „ rRNA, mRNA, tRNA „ Tәng hӧp trong nhân, thӵc hiӋnchӭc năng trong tӃ bào chҩt DNA chӭa thông tin di truyӅn RNA có vai trò trung gian trong tәng hӧp protein
38. Chѭѫng 3. CҩutrúccӫatӃ bào „ Tୱ bào - ÿѫnv୽ cѫ b୕ncஙa sinh vୟt „ Tୱ bào prokaryote & eukaryote „ Cୗut୓o tୱ bào „ Màng tୱ bào „ Tୱ bào chୗt „ Các bào quan: th୵ golgi, tiêu th୵, nhân, ti୵u h୓ch,m୓ng n஋ichୗt, ty th୵ „ Tୱ bào TV: l஗cl୓p, vách tୱ bào, không bào „ Tୱ bào ĈV: trung tட „ Tୱ bào TV & ĈV
39. Tୱ bào: -là ÿѫn v୽ cѫ b୕ncஙasண sஃng -là ÿѫn v୽ hình thái và ch஛c năng cஙasinhvୟt -có kh୕ năng trao ÿஇichୗtvànăng lѭகng, biୱn dѭஓng, sinh trѭ஑ng và phát tri୵n
40. 1. Tୱ bào - ÿѫnv୽ cѫ b୕ncஙa sinh vୟt Tୱ bào ch୻ có th୵ ÿѭகc quan sát dѭ஍i kính hi୵n vi (microscope) Có 3 lo୓itୱ bào cѫ b୕n: -Tୱ bào ÿ஋ng vୟt -Tୱ bào thணcvୟt -Tୱ bào vi khu୛n Tୱ bào ÿ஋ng vୟt Tୱ bào thணcvୟtTୱ bào vi khu୛n
41. 2. TӃ bào cӫa Eukaryote và prokaryote ƒ Prokaryotes: - vi khu୛n (bacteria), vi khu୛n lam (cyanobacteria) -kíchthѭ஍cnh஁ (1-10 µm) - không có nucleus và cୗu trúc màng bao các bào quan ƒEukaryotes: - h୙uhୱt các tୱ bào khác (fungi, plants & animals) - có nucleus và màng bao các bào quan
42. Prokaryotes • Vùng nhân (Nucleoid region) ch஛a DNA • Màng tୱ bào (cell membrane) & vách tୱ bào (cell wall) • Ribosomes (không có membrane) tஇng hகpprotein trong tୱ bào chୗt
43. Eukaryotic Cell Có3cҩu trúc cѫ bҧn: „ Nhân (Nucleus) „ Màng tӃ bào (Cell Membrane) „ TӃ bào chҩtvӟi các bào quan (Cytoplasm with organelles)
44. Nhóm sinh vұt Prokaryote Eukaryote Kích thѭӟc 1-10 µm 10-100 µm Màng nhân không có NhiӉmsҳcthӇ 1 vòng tròn, không có nhiӅu, thҷng,có histone histone Bӝ golgi không có Lѭӟinӝichҩt, không có lysosome Ty thӇ không có Chlorophyll không trong lөclҥp Ribosome nhӓ to Vi ӕng, vi sӧi Không có
45. 3. Cୗutrúctୱ bào Màng tୱ bào l஍p tୱ bào sஃng nୣm ngay sát vách tୱ bào TV cୗut୓ob஑i protein và phospholipids tính thୗmch୿nl୿c (Selectively permeable) ki୵m soát sண vୟnchuy୵n các chୗt ra vào tୱ bào Màng tୱ bào
46. Tୱ bào chୗt • chୗt keo ÿѭகc bao b୿cb஑imàngtୱ bào • là nѫix୕y ra các ph୕n ஛ng hóa h୿c • ch஛a các bào quan thணchi୹nch஛cnăng chuyên bi୹t. Ex: chloroplast & mitochondrion Các bào quan „ Kích thѭ஍crୗtnh஁ „ Ch୻ có th୵ quan sát ÿѭகc dѭ஍ikính hi୵nvi „ Có ch஛cnăng chuyên bi୹t „ Ĉѭகc tìm thୗy trong tୱ bào chୗt
47. Màng nӝichҩt Màng n஋i chୗttr˿n (Smooth ER) không mang các h୓t ribosomes, liên quan trong sண biୱn dѭஓng lipid Màng n஋i chୗt nhám (Rough ER) có nhi୳uh୓t ribosomes ஑ m୩t ngoài, nѫitஇng hகp protein
48. Ty th୵ -Tyth୵ là trung tâm năng lѭகng cஙatୱ bào -cókích thѭ஍ccஙa vi khu୛n, ch஛a DNA và nhi୳u enzym khác nhau -thணchi୹nsண hô hୗptୱ bào Màng trong Chୗtn୳n Màng ngoài Kho୕ng gi஡amàng ஐ ÿ஋ng vୟt,tୱ bào ho୓t ÿ஋ng nhѭ cѫ (muscles) có nhi୳u ty th୵
49. ThӇ Golgi „ HӋ thӕng túi dҽp (flattened sacs) xӃpchӗng lên nhau „ TiӃpnhұnvàbiӃn ÿәitiӃp tөc proteins tәng hӧptӯ ER „ NhiӅu bӑt tròn nhӓ có màng bao (vesicles) nҵmrҧi rác xung quanh các túi dҽp
50. Tiêu thӇ „ Chӭa enzym tiêu hóa „ Phân hӫythӭc ănvàtiêuhӫy các bào quan không cҫnthiӃt cho tӃ bào tái sӱ dөng
51. Nhân (nucleus) -ki୵m soát h୿at ÿ஋ng bình thѭஏng cஙatୱ bào - bao b୿c b஑i màng nhân -ch஛a NST -Mஉi tୱ bàocósஃ NST cஃ ÿ୽nh mang gen - gen ki୵m soát tính chୗtcஙatୱ bào
52. TiӇu hҥch „ TӃ bào có thӇ có 1 - 3 hҥch nhân „ Nҵm trong nhân „ Không nhìn thҩy khi tӃ bào phân chia „ Sҧnxuҩt các ribosomes
53. Các bào quan tୱ bào TV L஗cl୓p (Chloroplast) -Baob୿cb஑i 1 bao v஍i2màngÿѫn v୽,chୗtcănb୕n bên trong bao là stroma - ch஛a di୹pl஗ctஃ (chlorophyll) và các sୡctஃ quang hகp khác - ch஛a DNA -thunhୟnnăng lѭகng m୩t trஏitஇng hகp nên chୗth஡u cѫ t஝ CO2 và H2O- photosynthesis (quang tஇng hகp)
54. Không bào - ஑ trung tâm tୱ bào - bao b୿c b஑i tonoplast (màng trong tୱ bào chୗt) -ch஛anhணa cây (cell sap): nѭ஍c và các chୗt tan (ÿѭஏng, acid h஡ucѫ, protein, chୗt khoáng) -ch஛achୗtth୕ivàsୡctஃ (wastes & pigments)
55. Vách tୱ bào l஍ptୱ bào chୱt kho୕ng không r஋ng hi୹ndi୹n gi஡a các sகi cellulose tính thୗmtண do (Freely permeable) -b୕ov୹ và chஃng ÿஓ cho các chୗt bên trong tୱ bào -ngănc୕nlѭகng nѭ஍cdѭ th஝a vào tୱ bào -t୓ohìnhd୓ng cho tୱ bào
56. TӃ bào ÿӝng vұt „ Không có vách tୱ bào và l஗cl୓p „ Dண tr஡ glycogen trong tୱ bào chୗt làm nguஅnnăng lѭகng „ Trung tட nୣmg୙n nhân, cୗutrúc c୩p, giúp tୱ bào phân chia
57. Chѭѫng 4. Sӵ trao ÿәichҩt qua màng tӃ bào „ Cҩu trúcvàchӭcnăng màng tӃ bào „ Sӵ thҭmthҩuvàkhuӃch tán „ Sӵ vұn chuyӇn qua màng tӃ bào Vұn chuyӇnthө ÿӝng Vұn chuyӇntíchcӵc Nhұp bào & xuҩt bào
58. 1. CҨUTRÚC VÀ CHӬCNĂNG MÀNG Tӂ BÀO CҨUTRÚCMÀNG Tӂ BÀO Các màng tӃ bào ÿӅucólӟp ÿôi phospholipid vӟi các protein ngoҥi vi hay xen trong lӟp ÿôi Phospholipids có ÿҫu phân cӵc ѭanѭӟcvӟinhóm phosphat và 2 ÿuôi kӷ nѭӟc là các acid béo Các chҩt tan trong lipid có thӇ khuӃch tán vào và ra tӃ bào dӉ dàng do màng tӃ bàocósӵ tham gia cӫa sӕ lѭӧng lӟn lipid
59. Phospholipids -ÿҫu phân cӵc ѭanѭӟcvӟinhómphosphat -2 ÿuôi kӷ nѭӟc là các acid béo Ĉҫu ѭanѭӟc Ĉҫu ѭanѭӟc Vùng acid béo kӷ nѭӟc
60. Mô hình khҧm lӓng Lӓng- phospholipids và proteins có thӇ di chuyӇntӵ do trong màng, giӕng nhѭ chҩtlӓng Khҧm- các phân tӱ protein nҵm rҧi rác trong màng tӃ bào Màng bán thҩm (Semipermeable Membrane) Phân tӱ nhӓ và phân tӱ kӷ nѭӟcdichuyӇn qua màng dӉ dàng e.g. O2,CO2,H2O Ions, phân tӱ ѭanѭӟcvàphântӱ lӟnnhѭ proteins không tӵ di chuyӇn qua màng
61. CHӬCNĂNG MÀNG Tӂ BÀO 9 bҧo vӋ tӃ bào 9 ÿiӅu hòa sӵ vұn chuyӇn trong và ngoài tӃ bào 9cho phép sӵ nhұnbiӃtcӫatӃ bào 9cung cҩpvӏ trí gҳn cho các vi sӧi cӫabӝ khung tӃ bào 9 cung cҩp vӏ trí gҳn cho các enzyme 9Nӕi kӃt các tӃ bào 9Chӭa nguyên sinh chҩt
62. 2. SӴ THҬMTHҨUVÀ KHUӂCH TÁN KhuyӃch tán ÿѫngiҧn KhuӃch tán là hiӋntѭӧng các phân tӱ cӫa1chҩt (ӣ trҥng thái lӓng hoһc khí) di chuyӇntӯ nѫicó nӗng ÿӝ cao ÿӃnnѫicónӗng ÿӝ thҩp Sӵ thҭmthҩu Sӵ di chuyӇncӫanѭӟc qua màng thҩmchӑnlӑc ÿӃnchӛ có nӗng ÿӝ chҩt cao hѫnlàsӵ thҭmthҩu
63. 3. SӴ VҰNCHUYӆNQUAMÀNG Tӂ BÀO Lӟp ÿôi phospholipid cho nѭӟc và các phân tӱ nhӓ không tích ÿiӋn khuyӃch tán qua màng, nhѭng ngăn cҧn các chҩt hòa tan có kích thѭӟclӟn và các chҩttích ÿiӋn, ÿһcbiӋt là các ion
64. Các hình thӭcvұn chuyӇn qua màng Sӵ vұn chuyӇnthө ÿӝng (Passive transport): +KhuyӃch tán ÿѫngiҧn (simple diffusion) +KhuyӃchtáncóchӑnlӑc (facilitated diffusion) Sӵ vұn chuyӇn tích cӵc (Active transport) -cҫnnăng lѭӧng
65. Màng tӃ bào tѭѫng ÿӕi không thҩm ÿӕivӟi phҫnlӟn các phân tӱ to phân cӵc, ÿӇ qua màng chúng cҫn nhӳng protein vұn chuyӇn Có2loҥi protein vұn chuyӇn: -Kênh (channel protein): hoҥt ÿӝng nhѭ nhӳng lӛ chuyên biӋt -ThӇ vұn chuyӇn (carrier protein): hoҥt ÿӝng bҵng cách gҳn và tách rӡivӟiphântӱ hòa tan ӣ vӏ trí chuyên biӋt và chuyӇn qua màng Các kênh và thӇ vұn chuyӇn cӫa màng kiӇm soát sӵ qua lҥi cӫa các phân tӱ qua màng
66. Vұn chuyӇnchӫ ÿӝng Vұn chuyӇnthө ÿӝng
67. Sӵ vұn chuyӇnthө ÿӝng Passive Transport KhuyӃch tán ÿѫngiҧn (Simple Diffusion) ™ Không cҫnnăng lѭӧng ™ Di chuyӇntӯ nӗng ÿӝ cao tӟithҩp Ex: Oxygen hay nѭӟc khuyӃch tán vào tӃ bào và carbon dioxide khuyӃch tán ra KhuyӃchtáncóchӑnlӑc (Facilitated diffusion) ™Không cҫnnăng lѭӧng ™Sӱ dөng transport proteins ÿӇ di chuyӇntӯ nӗng ÿӝ cao tӟithҩp Ex: Glucose hay amino acids di chuyӇn tӯ bên ngoài tӟi tӃ bào
68. Sӵ khuӃch tán có chӑnlӑc Các kênh cӫa màng mӣ ra cho các chҩt ÿi qua 1 cách chӑnlӑc khi có sӵ chênh lӋch nӗng ÿӝ cӫachҩt trong và ngoài tӃ bào. Màng cho chҩt khuyӃch tán vӅ phía nӗng ÿӝ thҩphѫn
69. Sӵ khuӃch tán có chӑnlӑc Kênh: ӣ trҥng thái mӣ, kênh cho ion khuӃch tán qua màng vӟi vұntӕc rҩt cao (kênh K+,Ca2+,Cl-) ThӇ vұn chuyӇn: nhұnbiӃt, cӕ ÿӏnh và vұn chuyӇnchҩt tan qua màng theo nhiӅu cách khác nhau (vұn chuyӇn các hӧpchҩt - - hӳucѫ: glucid, acid amin, anion vô cѫ:H2PO4 ,NO3 ) Carrier protein Channel protein
70. Sӵ vұn chuyӇn tích cӵc Sӵ vұn chuyӇn tích cӵc cҩp 1: sӱ dөng năng lѭӧng trӵctiӃptӯ sӵ thӫygiҧiATP.Cáccarrier protein là các ATPase màng hay các bѫm (pump) -ATPase-H+:bѫmH+ tӯ cytosol ra môi trѭӡng ngoài -ATPase-Ca2+, ATPase-Na+: bѫm Ca2+ và Na+ ra khӓi tӃ bào - - - -Các bѫm anion Cl ,NO3 và H2PO4 giúp sӵ thҩmcác ion này vào cytosol -ATPase-Ca2+/2H+ giúp sӵ trao ÿәi2H+ cho mӛiCa2+
71. Các bѫmcӫa màng thӵchiӋnsӵ vұn chuyӇn tích cӵcnhӡ năng lѭӧng ATP do tӃ bào tích lNJy, giúp ÿѭa vào tӃ bào các chҩtcókích thѭӟclӟn và không tan trong màng BѫmNa-K là 1 protein ÿһc hiӋucӫa màng sinh chҩt, sӱ dөng ATP ÿӇ ÿѭaionNa+ ra ngoàivà bѫmionK+ vào trong tӃ bào 3Na+ÿiravà2K+ÿi vào tҥo ra thӃ màng
72. Sӵ vұn chuyӇn tích cӵc cҩp 2: sӱ dөng năng lѭӧng tӯ lӵcdүn proton do hoҥt ÿӝng cӫa ATPase-H+ Sӵ bѫm proton ra khӓitӃ bào tҥo gradient H+,hình thành lӵc dүnproton,giúpH+ trӣ lҥitӃ bào qua các carrier protein Nhӡ lӵcdүnprotoncósӵ ÿӗng vұnchuyӇn (cotransport) vӟiH+: -ÿӗng chuyӇn: sӵ di chuyӇncùng hѭӟng cӫa2 ion ngѭӧcdҩu(Cl- /H+ ) -ÿәi chuyӇn: sӵ di chuyӇnngѭӧchѭӟng cӫa2 ion cùng dҩu(Na+ /H+ , K+ /H+) Sӵ bѫm proton ra khӓitӃ bào làhoҥt ÿӝng chӫ yӃutҥo nên thӃ màng (membrane potential) vӟi ÿiӋn tích âm bên trong
73. Nhұp bào và xuҩt bào Endocytosis and exocytosis Nhұp bào: quátrìnhthunhұntíchcӵc các chҩt không qua màng tӃ bào ÿѭӧc. TӃ bào bao các chҩtvào1túi tách biӋtvӟi màng sinh chҩt -Ҭm bào (Pinocytosis): bao các chҩtlӓng hay hҥt nhӓ.Giӑtlӓng bám vào màng, màng lõm dҫn vào hình thành túi chӭachҩtlӓng -Thӵcbào(Phagocytosis): bao các hҥt hay vұt rҳn vào tӃ bào Xuҩt bào: Nhӳng túi bên trong tӃ bào chӭachҩtthҧidi chuyӇn ra ngoài và nhұpvӟi màng sinh chҩtrӗivӥ ra ÿѭa các chҩtkhӓitӃ bào
74. Chѭѫng 5. Năng lѭӧng và sӵ trao ÿәichҩt „ Ĉӏnh nghƭa „ Phҧn ӭng năng lѭӧng „ Phҧn ӭng biӃndѭӥng cӫatӃ bào „ Phҧn ӭng oxyd hóa khӱ „ Năng lѭӧng tӃ bào – ATP
75. 1. Ĉӏnh nghƭa Năng lѭӧng sinh hӑc nghiên cӭu năng lѭӧng trong hӋ thӕng sӕng (môi trѭӡng) và các sinh vұt (TV và ĈV) sӱ dөng chúng 2. Phҧn ӭng năng lѭӧng Ph̫n ͱng thu năng l˱ͫng Ph̫n ͱng th̫i năng l˱ͫng
76. Ph̫n ͱng thu năng l˱ͫng Thӵcvұt xanh và các vi khuҭn quang hӧpcókhҧ năng thu nhұn ánh sáng mһttrӡiquaquátrình quang hӧp (photosynthesis): năng lѭӧng lѭӧng tӱ cӫa ánh sáng ÿѭӧc chuyӇn thành năng lѭӧng cӫa các liên kӃt hóa hӑc Ph̫n ͱng th̫i năng l˱ͫng Năng lѭӧng chӭa trong các chҩt hӳucѫ thѭӡng ÿѭӧcgiҧi phóng qua quá trình hô hҩp (respiration): Oxy và glucose ÿѭӧckӃthӧp ÿӇ tҥo ra CO2 và H2O
77. 3. Phҧn ӭng biӃndѭӥng cӫatӃ bào Sӵ biӃndѭӥng: Toàn bӝ các hoҥt ÿӝng hóa hӑc trong tҩt cҧ tӃ bào „ Sӵ ÿӗng hóa: quá trình tәng hӧp nên các chҩt hӳu cѫ phӭc tҥp „ Sӵ dӏ hóa: quá trình phân hӫy các thӭc ăn giҧi phóng năng lѭӧng cho tӃ bào
78. 4. Phҧn ӭng oxyd hóa-khӱ „ Sӵ chuyӇn 1haynhiӅu ÿiӋn tӱ tӯ 1 chҩt này sang chҩt khác 1. Oxidation (oxyd hóa) 2. Reduction (khӱ) Oxy hóa Khӱ -thêm oxygen -chuyӇn oxygen -chuyӇn hydrogen -thêm hydrgen -chuyӇn ÿiӋn tӱ -thêm ÿiӋn tӱ -giҧi phóng năng lѭӧng -dӵ trӳ năng lѭӧng
79. 5. Năng lѭӧng tӃ bào „ Adenosine Triphosphate (ATP) giӳ vai trò chӫ chӕt trong quá trình chuyӇn hóa năng lѭӧng cӫa các hoҥt ÿӝng sӕng „ Enzyme thӫygiҧiATP(ATP-ase) cóthӇ phávӥ liên kӃtPO4 ÿӇ giҧi phóng năng lѭӧng và PO4 tӵ do „ Enzyme tәng hӧp ATP (ATP synthetase) gҳn thêm nhóm phosphate ÿӇ tích trӳ năng lѭӧng
80. „ Sinh vұtsӱ dөng enzymes phân hӫy các hӧp chҩt carbohydrate giàu năng lѭӧng nhѭ glucose, lipid ÿӇ giҧi phóng năng lѭӧng dӵ trӳ cӫa chúng „ Năng lѭӧng này ÿѭӧcthunhұnvàtíchtrӳ dѭӟi dҥng ATP „ Sӵ thӫy phân ATP giҧi phóng năng lѭӧng cho tӃ bào sӱ dөng ÿӇ sinh tәng hӧp các chҩt,vұn chuyӇn qua màng „ Sӵ tәng hӧpATPÿӇ tích trӳ năng lѭӧng
81. Chѭѫng 6. Hô hҩptӃ bào „ Ĉӏnh nghƭa „ Chu trình ÿѭӡng phân „ Sӵ lên men „ Hô hҩp oxy hóa -Sӵ oxy hóa -Chu trình Krebs -HӋ thӕng chuyӇn ÿiӋntӱ
82. 1. Ĉӏnh nghƭa „ Hô hҩp (respiration): Sӵ phân hӫychҩthӳucѫ trong ÿiӅukiӋnhiӃu khí (aerobic) và tҥoranăng lѭӧng (ATP) • 3giaiÿoҥncӫahôhҩp: -sӵ tiêu hóa (digestion) -sӵ phân hӫy trong tӃ bào chҩt(ÿѭӡng phân) -sӵ biӃn ÿәinăng lѭӧngtrongtythӇ (chu trìnhKrebsvàhӋ thӕng chuyӇn ÿiӋn tӱ)
83. 2. Chu trình ÿѭӡng phân „ 1 glucose bӏ phân cҳt thành 2 pyruvate (3C) „ 2ATPvà 2 NADH ÿѭӧc tҥo thành „ Không sӱ dөng O2 „ Xҧy ra trong tӃ bào chҩt
84. 3. Sӵ lên men „ Sӵ chuyӇn hóa yӃm khí acid pyruvic thành acid lactic hay rѭӧu ethanol „ Lên men Lactic Acid: Ӣ ĈV, acid lactic tҥo ra do sӵ biӃn ÿәi yӃm khí khi co cѫ nhiӅu thiӃu O2 (2ATP-2 Acid lactic) „ Lên men Alcohol: lên men bia, rѭӧu (2ATP, 2CO2, 2 ethanol)
85. 4. Hô hҩpoxyhóa „ Sӵ oxy hóa pyruvate thành acetyl-CoA tham gia vào chu trình acid citric (Krebs), hӋ chuyӇn ÿiӋn tӱ và tәng hӧpATP Sӵ oxy hóa pyruvate thành acetyl-CoA Sӵ oxy hóa hiӃu khí pyruvate cҳt pyruvate 3C thành CO2 và acetic acid 2C. Acetic acid gҳnvӟi CoA thành acetyl-CoA
86. Chu trình Krebs (Citric Acid Cycle) „ ThӵchiӋn trong dӏch ty thӇ „ Tәng hӧp Citrate: Acetyl CoA (2C) gҳnvӟi Oxaloacetic acid (4C - OAA) tҥo thành Citrate (6C). „ Cҫn 2 vòng cӫa chu trình Krebs ÿӇ oxy hóa 1 phân tӱ glucose „ 1 chu kǤ Krebs: 3NADH, 1FADH2,2CO2 và 1ATP „ 1 glucose / chu kǤ Krebs: 6NADH, 2FADH2,4CO2 và 2ATP
87. Chuӛi chuyӇn ÿiӋntӱ và sӵ phosphoryl oxy hóa „ Sӵ oxy hóa NADH do chuyӇn ÿiӋntӱ ÿӃnOxy ÿѭӧcthӵchiӋn ӣ màng trong ty thӇ „ Năng lѭӧng tҥo ra qua chuӛi chuyӇn ÿiӋntӱ ÿѭӧc tích trӳ vào ATP „ Quá trình tích trӳ năng lѭӧng ATP vӟi sӵ có mһt cӫa O2 gӑi là phosphoryl oxy hóa „Trong quá trình ÿiӋntӱ di chuyӇn theo chuӛi, năng lѭӧng giҧi phóng ra ÿѭӧc dùng ÿӇ bѫm proton tӯ ty thӇ qua màng trong vào khoҧng giӳa 2 màng ty thӇ (hóa thҭmthҩu)
88. Chѭѫng 6. Quang hӧp „ Ĉӏnh nghƭa „ Các thành phҫnthamgia „ Các giai ÿoҥn quang hӧp „ Phҧn ӭng sáng „ Phҧn ӭng tӕi
89. 1. Ĉӏnh nghƭa „ Sӵ sӱ dөng năng lѭӧng ánh sáng ÿӇ chuyӇn nѭӟc và CO2 thành O2 và carbohydrate giàu năng lѭӧng 6CO2 + 6H2O o C6H12O6 + 6O2 Quang tәng hӧpxҧy ra trong diӋp lҥpcӫatӃ bào lá DiӋp lҥp có 2 màng: màng ngoài rҩt thҩm, màng trong ít thҩm và bao quanh stroma. DiӋp lҥp chӭa các chӗng túi gӑi là granum. Các túi dҽp trong mӛi granum là thylakoid có 1 màng bao bӑc
90. 2. Các thành phҫnthamgia „ Stroma Phҧn ӭng tӕixҧyraӣ stroma ATP ÿѭӧcsӱ dөng ÿӇ tҥo thành carbohydrates nhѭ là glucose Vӏ trí xҧyracӫa chu kǤ Calvin „ Màng thylakoid Màng thylakoid: nѫixҧy ra giai ÿoҥn sáng cӫa quang hӧp Khoҧng trong thylakoid: nѫi phóng thích O2 trong sӵ phân giҧinѭӟcnhӡ ánh sáng
91. „ DiӋplөctӕ nҵm trong màng thylakoid,gӗm nhân porphyrin và nguyên tӱ Mg ӣ giӳa DiӋplөctӕ hҩpthө năng lѭӧng ӣ bѭӟc sóng xanh lѫ (420 nm) và ÿӓ (660 nm), không hҩpthө bѭӟc sóng xanh lөc „ Quang hӋ thӕng Quang hӋ thӕng ÿѭӧchình thành bӣi các phân tӱ chlorophyll Quang hӋ thӕng nҵm ӣ màng thylakoid Có 2 quang hӋ thӕng: Photosystem I Photosystem II
92. Chlorophyll a Tìm thҩy trong TV, tҧo, khuҭnlam Tҥo thành quá trình quang hӧp Tham gia trӵctiӃp trong phҧn ӭng sáng Có thӇ nhұnnăng lѭӧng tӯ chlorophyll b Chlorophyll b Chlorophyll b hoҥt ÿӝng gián tiӃp trong quang hӧp (chuyӇn ánh sáng hҩpthө ÿѭӧctӟi chlorophyll a) Giӕng chlorophyll a, chlorophyll b hҩp thu ánh sáng ÿӓ & xanh và phҧn chiӃu ánh sáng xanh lөc
93. Ĉһc tính quang hóa cӫadiӋplөctӕ: Quá trình chuyӇn ÿәinăng lѭӧng trong diӋplҥpbҳt ÿҫu khi 1 phân tӱ diӋplөctӕ ÿѭӧc1quang tӱ kích hoҥt ÿӇ chuyӇn1e- tӯ quӻ ÿҥo phân tӱ này tӟiquӻ ÿҥo khác có năng lѭӧng cao hѫn Các hӋ thӕng quang hӧp (Photosystem): Mӛi quang hӋ thӕng gӗm chlorophyll a (hoҥt ÿӝng chuyên biӋtnhѭ trung tâm phҧn ӭng) và các sҳctӕ khác (thu nhұnnăng lѭӧng ánh sáng nhѭ các antenna)
94. 3. Các giai ÿoҥn quang hӧp Phҧn ӭng sáng Sҧn xuҩtnăng lѭӧng ATP và NAPDH tӯ ánh sáng mһt trӡi -Quang phosphoryl hóa vòng (cyclic photophosphorylation) -Quang phosphoryl hóa không vòng (non-cyclic photophosphorylation) + Quang phân giҧinѭӟc + Quang hӋ thӕng I + Quang hӋ thӕng II + Hóa thҭmthҩutҥoATP
95. Phҧn ӭng sáng „ Xҧyraӣ màng thylakoid „ Sӱ dөng năng lѭӧng ánh sáng „ Sҧn xuҩt Oxygen tӯ nѭӟc „ ChuyӇn ADP thành ATP „ ChuyӇn NADP+ thành NAPDH Trong phҧn ӭng sáng, có 2 con ÿѭӡng chuyӇn ÿiӋntӱ: vòng (cyclic) và không vòng (noncyclic)
96. Phҧn ӭng tӕi „ Sӵ cӕ ÿӏnh Carbon – Chu trình Calvin (Sӱ dөng năng lѭӧng tӯ phҧn ӭng sáng ÿӇ tҥo thành glucose) Xҧy ra trong stroma ATP và NADPH tӯ phҧn ӭng sáng ÿѭӧcsӱ dөng làm năng lѭӧng CO2 cӫa không khí ÿѭӧcsӱ dөng ÿӇ tҥo ÿѭӡng nhѭ glucose và fructose Ĉѭӡng6Cÿѭӧctҥoratrongchu trình Calvin