Bài giảng Nghiệp vụ ngân hàng thương mại - Chương 1: Giới thiệu hệ thống NH và tổng quan về NHTM - Th.S Nguyễn Lê Hồng Vỹ

Nội dung text: Bài giảng Nghiệp vụ ngân hàng thương mại - Chương 1: Giới thiệu hệ thống NH và tổng quan về NHTM - Th.S Nguyễn Lê Hồng Vỹ

1. 02/08/2012 Giảng viên: ThS. Nguyễn Lê Hồng Vỹ Điện thoại: 090 99 42444 Email: nlhongvy@yahoo.com 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 1 GIỚI THIỆU MƠN HỌC Chương Tên chương Số tiết Giới thiệu hệ thống ngân hàng và tổng 1 8 quan về NHTM 2 Nghiệp vụ huy động vốn của NHTM 7 3 Tổng quan về tín dụng ngân hàng 6 4 Tín dụng ngắn hạn của NHTM 7 5 Tín dụng trung, dài hạn của NHTM 7 6 Dịch vụ thanh tốn của NHTM 5 7 Hoạt động khác của NHTM 5 Tổng cộng 45 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 2 1
2. 02/08/2012 Chương 1 GIỚI THIỆU HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VÀ TỔNG QUAN VỀ NHTM 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 3 1.1 HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM Ngân hàng Tại Việt Nam là ngân Trung ương hàng Nhà nước VN Ngân hàng Phát triển VN Ngân hàng chính sách, phát triển NH chính sách Xã hội VN NHTM nhà nước Ngân hàng NHTM cổ phần Thương mại NHTM liên doanh NHTM của nước ngồi 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 4 2
3. 02/08/2012 1.1 HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM Hai mơ hình tổ chức của NHTW: 1. NHTW trực thuộc Chính phủ 2. NHTW trực thuộc Quốc hội Ngân hàng Chức năng của NHTW: 1. Quản lý Nhà nước trong lĩnh vực Trung ương tiền tệ - Ngân hàng 2. Thực hiện nghiệp vụ của NHTW NHTW của Việt Nam là NHNN VN NHNN VN trực thuộc Chính phủ 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 5 1.1 HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM Phát hành tiền và điều tiết lưu thơng tiền tệ (thơng qua 4 kênh): - Cho vay đối với nền KT thơng qua hệ thống NHTM (người cho vay cuối cùng) - Cho vay đối với chính phủ Nghiệp vụ - Phát hành qua thị trường mở (OMO) Ngân hàng - Phát hành tiền qua thị trường hối đối Trung ương Tổ chức hệ thống thanh tốn qua NH Điều hành chính sách tiền tệ quốc gia Hoạt động thanh tra, giám sát 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 6 3
4. 02/08/2012 1.1 HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM Là cơng cụ tài chính của CP thực hiện chính sách tín dụng của NN: - NH CSXH: Chính sách đối với người nghèo, nơng dân. Ngân hàng - NHPT VN (VDB): chính sách chính sách, tín dụng đầu tư và TDXK cho DN phát triển VDB hoạt động khơng vì mục đích lợi nhuận, được CP đảm bảo khả năng thanh tốn, tỷ lệ dự trữ bắt buộc bằng 0%, khơng tham gia bảo hiểm tiền gửi. 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 7 1.1 HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VIỆT NAM Tổ chức trung gian tài chính Ngân hàng Cầu nối tiết kiệm và đầu tư Thương mại Trực tiếp kinh doanh tiền tệ Hoạt động dịch vụ NH 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 8 4
5. 02/08/2012 1.2. TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI NỘI DUNG Ra đời, phát triển Khái niệm Chức năng Phân loại Các nghiệp vụ Tác động của Luật các TCTD 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 9 1.2.1. Sự ra đời và phát triển  NHTM ra đời và phát triển bắt nguồn từ sự phát triển của hoạt động cho vay nặng lãi đã từng tồn tại trong thời kỳ phân rã của chế độ cơng xã nguyên thủy.  Khoảng 3.500 năm trước cơng nguyên, các ngơi đền tại xứ Chaldée (thuộc Irak ngày nay) đã cĩ các hoạt động tương tự như ngân hàng: tiếp nhận những lễ vật và tài sản do các tín đồ gửi, rồi cho nơng dân vay với lãi suất cao  Cịn ở Ý, chính quyền La Mã tổ chức riêng một đường phố để làm nơi hội họp cho những người mua bán, trao đổi tiền bạc và vay nợ. Họ hành nghề trên những chiếc ghế dài được gọi là “Banco” và đĩ chính là nguồn gốc của chữ Banque, Bank để chỉ nghề ngân hàng. 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 10 5
6. 02/08/2012 1.2.1. Sự ra đời và phát triển  Khi CNTB hình thành và phát triển, cùng với áp lực của cuộc đấu tranh chống cho vay nặng lãi, các ngân hàng buộc phải hạ lãi suất cho vay → Chính phủ đã ủng hộ bằng các đạo luật ban hành quy định lãi suất cho vay tối đa.  Các nhà tư bản đã liên kết lại thành các hội tín dụng cho vay lẫn nhau với lãi suất vừa phải Dần dần những hội tín dụng này đã phát triển thành những ngân hàng TMCP.  Trải qua quá trình phát triển của các hình thái kinh tế xã hội, NHTM (Commercial Bank) đã hình thành, tồn tại và phát triển cùng với sự phát triển của kinh tế hàng hĩa.  Nền kinh tế hàng hĩa càng phát triển mạnh → Kinh tế thị trường → NHTM ngày càng được hồn thiện. 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 11 1.2.2. Khái niệm Điều 4 Luật các tổ chức tín dụng Việt Nam số 47/2010/QH12: “Ngân hàng là loại hình tổ chức tín dụng được thực hiện tồn bộ hoạt động ngân hàng”. Hoạt động ngân hàng: Là hoạt động kinh doanh tiền tệ và dịch vụ ngân hàng với nội dung thường xuyên là nhận tiền gửi, sử dụng số tiền này để cấp tín dụng và cung ứng các dịch vụ thanh tốn. Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định nhằm mục tiêu lợi nhuận. 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 12 6
7. 02/08/2012 1.2.2. Khái niệm- Bản chất NHTM là định chế tài chính trung gian quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Nhờ hệ thống định chế này mà các nguồn tiền nhàn rỗi sẽ được huy động, tạo lập nguồn vốn tín dụng to lớn để cho vay phát triển kinh tế. 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 13 1.2.2. Khái niệm- Bản chất . NHTM là đơn vị KD tiền tệ và cung cấp đa dạng các dịch vụ tài chính tiền tệ đặc trưng là:  Nhận tiền gửi  Cấp tín dụng  Cung ứng các dịch vụ thanh tốn 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 14 7
8. 02/08/2012 Ngân hàng thương mại Họat động KD trong Là một tổ lĩnh vực chức trung tiền tệ tín gian tài dụng và Là một chính loại hình dịch vụ NH DN đặc biệt 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 15 1.2.3. Chức năng của NHTM Chức năng trung gian tài chính (trung gian tín dụng và thanh tốn) Chức năng KD tiền tệ (tạo ra sản Chức năng phẩm, dịch vụ NH) tạo tiền 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 16 8
9. 02/08/2012 1.2.4. Phân loại NHTM NHTM nhà nước: NHTM cổ phần: 100% vốn của nhà Vốn do các cổ đơng nước đĩng gĩp Dựa vào hình thức sở hữu Chi nhánh NH nước Ngân hàng liên ngồi: doanh: Vốn do các vốn của nước ngồi bên liên doanh gĩp 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 17 1.2.4. Phân loại NHTM Dựa vào chiến lược kinh doanh Ngân hàng Ngân hàng bán Ngân hàng bán vừa bán buơn buơn lẻ vừa bán lẻ 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 18 9
10. 02/08/2012 1.2.4. Phân loại NHTM PGD Dựa vào quan hệ Chi nhánh tổ chức Hội sở 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 19 Cơ cấu tổ chức của NHTM HỘI ĐỒNG QUẢN TRỊ Ban giám đốc Ban kiểm soát Phòng Phòng Kế Tín Thanh Kinh Kế tổ chức ngân toán tài dụng và toán doanh hoạch hành quỹ vụ kinh quốc tế ngoại pháp chính vi tính doanh tệ vàng chế Sở Chi nhánh Đơn vị GD Đơn vị Đơn vị Phòng giao tại tỉnh, tại quận giao giao dịch giao thành phố huyện, thị dịch tại tại địa dịch dịch trực thuộc xã trực thị trấn điểm khác TW thuộc tỉnh 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 20 10
11. 02/08/2012 1.2.5. Hoạt động chủ yếu của NHTM Hoạt động 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 21 1.2.5.1 Hoạt động huy động vốn  Nhận tiền gửi :  Nhận tiền gửi của các tổ chức kinh tế  Nhận tiền gửi của cá nhân, các tổ chức đồn thể xã hội  Nhận tiền gửi của các tổ chức tín dụng  Phát hành chứng từ cĩ giá  Phát hành kỳ phiếu NH, chứng chỉ tiền gửi  Phát hành trái phiếu NH 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 22 11
12. 02/08/2012 1.2.5.1 Hoạt động huy động vốn  Vay các tổ chức tín dụng khác  Vay các NH trong nước  Vay các NH nước ngồi  Vay NHNN Việt Nam  Vay tái cấp vốn  Vay tái chiết khấu  Vay khác 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 23 1.2.5.2 Hoạt động Tín dụng  Cho vay: Cho vay ngắn hạn, trung hạn, dài hạn để thực hiện các dự án đầu tư phát triển sản xuất, kinh doanh , dịch vụ và đời sống.  Chiết khấu: Chiết khấu thương phiếu và các giấy tờ có giá ngắn hạn khác đối với tổ chức, cá nhân. Tái chiết khấu các thương phiếu và các giấy tờ có giá ngắn hạn khác đối với các NHTM khác.  Cho thuê tài chính: được thành lập công ty cho thuê tài chính theo Nghị định của Chính phủ. 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 24 12
13. 02/08/2012 1.2.5.2 Hoạt động Tín dụng  Bảo lãnh: - Bảo lãnh vay vốn: - Bảo lãnh thanh toán - Bảo lãnh dự thầu - Bảo lãnh thực hiện hợp đồng - Bảo lãnh bảo đảm chất lượng sản phẩm - Bảo lãnh hoàn trả tiền ứng trước - Bảo lãnh đối ứng 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 25 1.2.5.3 Dịch vụ thanh tốn và ngân quỹ  Cung ứng các phương tiện thanh toán Tổ chức hệ thống thanh toán nội bộ và tham gia hệ thống thanh toán liên ngân hàng trong nước. Thực hiện dịch vụ thanh toán trong nước cho khách hàng Thực hiện dịch vụ thanh toán quốc tế khi được NHNN cho phép. Các dịch vụ thanh toán khác do NHNN quy định Thực hiện các dịch vụ thu hộ và chi hộ Thực hiện dịch vụ thu và phát tiền mặt cho khách hàng 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 26 13
14. 02/08/2012 1.2.5.4 Các hoạt động khác  Góp vốn và mua cổ phần: NHTM được dùng vốn điều lệ và quỹ dự trữ để: Góp vốn, mua cổ phần của các doanh nghiệp và các tổ chức tín dụng khác trong nước. Liên doanh với nước ngoài để thành lập ngân hàng liên doanh  Tham gia vào thị trường tiền tệ: mua bán các công cụ của thị trường tiền tệ.  Kinh doanh ngoại hối - vàng: được phép trực tiếp kinh doanh hoặc thành lập công ty trực thuộc để kinh doanh ngoại tệ và vàng trên thị trường trong nước và quốc tế 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 27 1.2.5.4 Các hoạt động khác  Ủy thác và nhận ủy thác:  NHTM được ủy thác, nhận ủy thác làm đại lý trong các lĩnh vực liên quan đến hoạt động ngân hàng.  Quản lý tài sản, vốn đầu tư của tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước theo hợp đồng ủy thác, đại lý.  Nhận ủy thác trong di chúc, quản lý tài sản cho khách hàng đã qua đời, bảo quản các tài sản có giá.  Là chuyên gia tư vấn tài chính, về đầu tư, về quản lý tài chính, về thành lập, mua bán, sáp nhập DN. 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 28 14
15. 02/08/2012 1.2.5.4 Các hoạt động khác  Cung cấp các dịch vụ bảo hiểm: được thành lập công ty trực thuộc hoặc liên doanh để kinh doanh bảo hiểm theo quy định của pháp luật.  Tư vấn tài chính: NHTM được cung ứng các dịch vụ tư vấn tài chính, tiền tệ cho khách hàng dưới hình thức tư vấn trực tiếp hoặc thành lập công ty tư vấn trực thuộc NH.  Kinh doanh bất động sản: Cho vay kinh doanh bất động sản hoặc thành lập công ty kinh doanh BĐS.  Bảo quản vật quý giá: thực hiện các dịch vụ bảo quản vật quý, giấy tờ có giá, cho thuê tủ két, cầm đồ và các dịch vụ khác có liên quan theo qui định của pháp luật. 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 29  Phân loại các nghiệp vụ NHTM Dựa vào bảng cân đối tài sản NV NH nội bảng: Nghiệp vụ . NV tài sản Cĩ ngân hàng . NV tài sản Nợ ngoại bảng 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 30 15
16. 02/08/2012 Nghiệp vụ ngân hàng nội bảng . Nghiệp vụ tài sản Nợ o Tiền gửi khách hàng (tiền gửi thanh toán, tiền gửi tiết kiệm). o Tiền gửi các tổ chức tín dụng khác. o Tiền gửi NHNN và Kho bạc NN. o Vay các tổ chức tín dụng khác. o Vay Ngân hàng Nhà nước. o Vay bằng cách phát hành trái phiếu, kỳ phiếu. 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 31 Nghiệp vụ ngân hàng nội bảng . Nghiệp vụ tài sản Có o Cho vay đối với khách hàng. o Đầu tư chứng khoán. o Cho vay các tổ chức tín dụng khác. 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 32 16
17. 02/08/2012 Nghiệp vụ ngân hàng ngoại bảng . Bảo lãnh tài chính . Bảo lãnh thương mại . Giao dịch ngoại hối . Giao dịch các cơng cụ tài chính phái sinh trên thị trường tập trung và phi tập trung. 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 33 Phân loại các nghiệp vụ NHTM Dựa vào đối tượng khách hàng Nghiệp vụ đối với Khách hàng cá nhân Nghiệp vụ đối với Khách hàng doanh nghiệp 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 34 17
18. 02/08/2012 Nghiệp vụ đối với khách hàng cá nhân  Tiền gửi cá nhân  Tiền gửi tiết kiệm  Thẻ thanh toán  Thanh toán qua ngân hàng  Cho vay tiêu dùng  Cho vay xây dựng, sữa chữa, mua bán bất động sản  Cho vay trả góp  Cho vay hộ kinh tế gia đình. 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 35 Nghiệp vụ đối với khách hàng DN o Tiền gửi thanh toán o Thanh toán không dùng tiền mặt giữa các doanh nghiệp o Thanh toán quốc tế o Mua bán ngoại tệ với doanh nghiệp o Cho vay đối với doanh nghiệp o Bảo lãnh đối với doanh nghiệp o Môi giới chứng khoán o Tư vấn tài chính 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 36 18
19. 02/08/2012 1.2.6. Tác động của luật các TCTD đến hoạt động của NHTM Các quy định về vốn Các quy định về dự trữ và bảo đảm an tồn Các quy định về cho vay 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 37 Các quy định về vốn Mức vốn pháp định của TCTD (Ban hành kèm theo Nghị định 141/2006/NĐ-CP ngày 22/11/2006 của Chính phủ) Mức vốn pháp định áp dụng cho đến năm STT Loại hình tổ chức tín dụng 2008 2010 1 Ngân hàng thương mại Nhà nước 3.000 tỷ đồng 3.000 tỷ đồng 2 Ngân hàng thương mại cổ phần 1.000 tỷ đồng 3.000 tỷ đồng 3 Ngân hàng liên doanh 1.000 tỷ đồng 3.000 tỷ đồng 4 Ngân hàng 100% vốn nước ngoài 1.000 tỷ đồng 3.000 tỷ đồng 5 Chi nhánh Ngân hàng nước ngoài 15 triệu USD 15 triệu USD 6 Ngân hàng chính sách 5.000 tỷ đồng 5.000 tỷ đồng 7 Ngân hàng đầu tư 3.000 tỷ đồng 3.000 tỷ đồng 8 Ngân hàng phát triển 5.000 tỷ đồng 5.000 tỷ đồng 9 Ngân hàng hợp tác 1.000 tỷ đồng 3.000 tỷ đồng 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 38 19
20. 02/08/2012 Các quy định về dự trữ và bảo đảm an tồn Giá trị Tài sản cĩ cĩ thể thanh tốn ngay Khả năng thanh tốn = Giá trị TSN phải thanh tốn tại một thời điểm Giá trị Vốn tự cĩ Tỷ lệ an tồn vốn tối thiểu = Giá trị Tài sản cĩ 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 39 Các quy định về dự trữ và bảo đảm an tồn Tỷ lệ tối đa của nguồn vốn ngắn hạn được sử dụng để cho vay trung dài hạn (Tn) GT nguồn vốn ngắn hạn dùng để cho vay trung dài hạn Tn = Dư nợ cho vay trung dài hạn Tỷ lệ tối đa dư nợ cho vay so với số dư tiền gửi (Td) Dư nợ cho vay Td = Số dư tiền gửi 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 40 20
21. 02/08/2012 Các quy định về cho vay  Những trường hợp khơng cho vay o Thành viên Hội đồng quản trị, Ban kiểm sốt, Tổng GĐ (GĐ), Phĩ TGĐ (Phĩ GĐ) của tổ chức tín dụng. o Cán bộ, nhân viên của chính tổ chức tín dụng đĩ thực hiện nhiệm vụ thẩm định, quyết định cho vay. o Bố, mẹ, vợ, chồng, con của thành viên Hội đồng quản trị, Ban kiểm sốt, Tổng GĐ (GĐ), Phĩ TGĐ (Phĩ GĐ)  NHTM khơng được chấp nhận bảo lãnh cho các đối tượng trên. 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 41 Các quy định về cho vay  Những trường hợp hạn chế cho vay o Tổ chức kiểm tốn, kiểm tốn viên cĩ trách nhiệm kiểm tốn tại tổ chức tín dụng cho vay, thanh tra đang thực hiện thanh tra tại tổ chức tín dụng cho vay, kế tốn trưởng của tổ chức tín dụng cho vay. o Các cổ đơng lớn của tổ chức tín dụng. o DN cĩ một trong những đối tượng bao gồm thành viên HĐQT, Ban kiểm sốt, Tổng GĐ, Phĩ TGĐ, người thẩm định xét duyệt cho vay. Bố, mẹ, vợ, chồng, con của thành viên HĐQT, Ban kiểm sốt, Tổng GĐ, Phĩ TGĐ chiếm trên 10% vốn điều lệ của DN đĩ. 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 42 21
22. 02/08/2012 Các quy định về cho vay  Giới hạn cho vay o Tổng dư nợ cho vay đối với một khách hàng khơng được vượt quá 15% Vốn tự cĩ của ngân hàng. Trừ trường hợp đối với những khoản cho vay từ các nguồn vốn ủy thác của Chính phủ, của các tổ chức và cá nhân o Trường hợp nhu cầu vốn của một KH vượt quá 15% vốn tự cĩ, NHTM được cho vay hợp vốn theo quy định của NHNN o Việc xác định VỐN TỰ CĨ của ngân hàng để làm căn cứ tính tốn giới hạn cho vay được thực hiện theo quy định của NHNN 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 43 Câu hỏi ơn tập 1. Nhận xét tính độc lập của NHTW theo 2 mơ hình tổ chức trực thuộc Chính phủ và trực thuộc Quốc hội? 2. NHTW thực hiện nghiệp vụ thị trường mở (OMO) bằng những hình thức nào và nhằm mục đích gì? 3. Phân biệt sự khác nhau giữa tín dụng đầu tư phát triển của nhà nước và tín dụng thương mại. 4. Phân biệt sự khác nhau giữa ngân hàng và tổ chức tín dụng khác? Ví dụ minh họa. Hoạt động ngân hàng hiện nay chịu sự điều tiết của luật nào? 2 August 2012 Nguyễn Lê Hồng Vỹ 44 22