›
›

Bài giảng Máu và dịch não tủy

ppt 46 trang phuongnguyen 3360
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Máu và dịch não tủy", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pptbai_giang_mau_va_dich_nao_tuy.ppt

Nội dung text: Bài giảng Máu và dịch não tủy

  1. Bµi gi¶ng M¸u vµ dÞch n·o tuû TS. Phan H¶i Nam
  2. Néi dung BG M¸u 1. TÝnh chÊt lý ho¸ cña m¸u 2. Thµnh phÇn ho¸ häc cña m¸u (*): * TP cña huyÕt t¬ng: - C¸c chÊt v« c¬ - C¸c chÊt h÷u c¬: Protid, c¸c enzym chÝnh , chÊt chøa nit¬ fiprotid (ure, cre, a.uric, bili), glucose, lipid. * §Æc ®iÓm CH cña hång cÇu DÞch n·o tuû 1. Nguån gèc 2. Mét sè ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt cña DNT 3. Sù thay ®æi DNT trong bÖnh lý
  3. M¸u M¸u – tæ chøc láng vËn chuyÓn c¸c chÊt/ c¬ thÓ (02, dinh dìng ). M¸u: H.t¬ng (55-60%), H.cÇu-45% (Hc~ 44%, Bc,TC-1%). Vai trß (chøc n¨ng) quan träng: - Dinh dìng: vËn chuyÓn chÊt d.d (hÊp thu tõ TH) -> c¸c m«. - Bµi tiÕt: chuyÓn c¸c SPCH c¸c chÊt tõ m« -> th¶i ra ngoµi. - H« hÊp: v.c O2 tõ phæi-> m«, CO2 tõ TB -> phæi – ra ngoµi. - Duy tr× cb acid-base: nhê hÖ thèng ®Öm/H.t¬ng & HC. - §iÒu hßa c©n b»ng (Bilan) níc. - §iÒu hßa th©n nhiÖt. - B¶o vÖ c¬ thÓ (nhê hÖ thèng b¹ch cÇu vµ kh¸ng thÓ). - V.chuyÓn c¸c hormon (®iÒu hßa chuyÓn hãa)/c¬ thÓ. => NC vÒ ho¸ sinh m¸u cã ý nghÜa L.S quan träng/C§ vµ ®iÒu trÞ.
  4. TÝnh chÊt lý hãa cña m¸u Tû träng: - M¸u toµn phÇn: 1,050 - 1,060 (TB 1,056) - H.t¬ng: 1,024 - 1,030, H. cÇu: 1,080 - 1,097 §é nhít: - §N m¸u lín do N§ protein/M vµ SLHC cao(> 4 – 5 lÇn §N cña níc ë 38OC). - §é nhít cña H.t¬ng: 1,6 - 2,1. BÖnh lý: - ↓(®Õn 1,7)/bÖnh thiÕu m¸u. -  cao/c¸c bÖnh t¨ng hång cÇu, b¹ch cÇu.
  5. TÝnh chÊt lý hãa cña m¸u ¸p suÊt thÈm thÊu (Ptt): - + - Phô thuéc: N.®é c¸c chÊt h÷u c¬ (protein) vµ HCO3 , Na , Cl / m¸u, chñ yÕu lµ NaCl. Ure, Glc, v× N§ thÊp vµ Ýt ph©n ly nªn Ýt ¶.hëng -> Ptt, ë N§ cao cã a.hëng -> Ptt.( H2O v.c tõ n¬i cã Ptt thÊp -> cao). ý nghÜa Ptt/y häc: ➢ Khi tiªm truyÒn 1 lîng lín d.d thuèc vµo c¬ thÓ th× d.d thuèc nµy cÇn ph¶i ®¼ng tr¬ng víi m¸u (ko a.hëng ®Õn Ptt). ➢ Ptt gi÷ cho TB m¸u tån t¹i b×nh thêng. NÕu: - Ptt : hång cÇu teo nhá l¹i. (vd truyÒn dd Glc 30%) - Ptt ↓: hång cÇu to vµ dÔ vì
  6. TÝnh chÊt lý hãa cña m¸u pH vµ hÖ thèng ®Öm cña m¸u: ➢ pH m¸u §M: 7,38 – 7,42, pH m¸u TM: 7,36 – 7,40. ➢ H§ m¸u= H§/ h.t¬ng + HC: HÖ ®Öm Bicarbonat Protein Phosphat (53%) (45%) (1-2%) HuyÕt t¬ng H2CO3/NaHCO3 Protein/Proteinat natri NaH2PO4/Na2HPO4 (35%) (10%) Hång cÇu H2CO3/KHCO3 HHb/KHb, KH2PO4/K2HPO4 (18%) HbO2/KHbO2 ( 35%) H§ h.t¬ng - H§ bicarbonat, ë HC - H§ Hb cã k.n¨ng ®Öm max.
  7. Thµnh phÇn hãa häc cña m¸u ➢ æn ®Þnh ë ngêi kháe, thay ®æi ë mét sè bÖnh gan, tim, tôy. Do ®ã XN hãa sinh vÒ m¸u cã ý nghÜa C§, ®iÒu trÞ quan träng. ➢ Sù ≠ vÒ TP hãa häc cña h.t¬ng vµ huyÕt cÇu: - Níc/h.t¬ng > ë huyÕt cÇu. - H.t¬ng chøa nhiÒu Na+, hång cÇu nhiÒu K+. - Calci chØ cã ë huyÕt t¬ng Thµnh phÇn hãa häc cña m¸u TP m¸u Níc ChÊt kh« M¸u toµn phÇn 76 – 85% 14 – 25% HuyÕt t¬ng 90 – 91% 9 – 10% Hång cÇu 57 – 68% 32 – 43%
  8. Thµnh PhÇn cña huyÕt t¬ng Níc( 91%), chÊt kh« - 9% (80% lµ protid). KhÝ: 1 lÝt m¸u §M chøa:180 - 200 ml O2: 3 ml- hßa tan (PaO2), chñ yÕu-kÕt hîp víi Hb (HbO2). TÕ bµo sö dông O2 hoµ tan. 450 - 500 ml CO2: 57% ë H.t¬ng, 25% ë H.CÇu. C¸c chÊt v« c¬: + + ++ ++ - - 2-  cation (Na , K , Ca , Mg ) =  anion (Cl , HCO3 , SO4 ) Mét sè chÊt ®iÖn gi¶i chÝnh trong HT: Cation Nång ®é(mEq/l) Anion Nång ®é(mEq/l) Na+ 142 Cl- 103 + - K 5 HCO3 27 2+ 2- Ca 5 HPO4 2 2+ 2- Mg 3 SO4 1 Protein 16 Acid h÷u c¬ 6 Céng 155 155
  9. Mét sè chÊt ®iÖn gi¶i chÝnh trong huyÕt thanh ➢ Na+ ⊥: 135 - 150 mmol/ l ( 3,31 g/l) ; chñ yÕu NaCl. BL: : - Phï tim hoÆc phï thËn ( V huyÕt t¬ng ) - Tæn th¬ng sä n·o (t.t vïng díi ®åi):-> tiÒn yªn, lµm  s¶n xuÊt ACTH ->kÝch thÝch vá T.T hormon steroid lµ Mineralo corticoid ->  CH c¸c chÊt ®iÖn gi¶i =>Na+. - ¦u n¨ng vá thîng thËn. : - MÊt nhiÒu muèi (say n¾ng, ra nhiÒu må h«i, n«n möa, Øa ch¶y) Bï níc ®ñ nhng thiÕu muèi. - §¸i th¸o ®êng: mÊt nhiÒu Na+, K+ qua thËn. - Dïng nhiÒu thuèc lîi niÖu -> øc chÕ Ca,  THT Na+/ thËn.
  10. Mét sè chÊt ®iÖn gi¶i chÝnh trong huyÕt thanh ➢ Kali: - Cã rÊt Ýt / huyÕt t¬ng, chñ yÕu trong HC. ¶nh hëng -> h® cña c¬, ®Æc biÖt lµ c¬ tim - Võa läc ë CT, võa bµi tiÕt / ¤T & th¶i trõ chñ yÕu ë thËn. ⊥: K+= 3,5 - 5,5 mmol/L. BÖnh lý: + : - ↓ níc / ngo¹i bµo, VD: cho¸ng. mÊt níc -> K M - Tho¸t K+ tõ néi bµo:tan m¸u nhiÒu do c¸c NN : . Sèt rÐt ¸c tÝnh. . NhiÔm ®éc r¾n ®éc c¾n (phospholipase A ) . Tan m¸u bÈm sinh / Trẻ SS (↓G-6PD -> ↓ NADPH2 ) - ↓ ®µo th¶i cña thËn: BÖnh Addison (thiÓu n¨ng vá TT), viªm thËn, v« niÖu , nhiÔm cetonic / §T§. - t¾c ruét cÊp, nhîc n¨ng cËn gi¸p
  11. ↓ K+ m¸u: . Cêng vá thîng thËn, nhiÔm ®éc thuèc ngñ, . MÊt theo ®êng tiªu ho¸: n«n möa dµi, Øa chaû, lç dß ®êng tiªu ho¸. . MÊt K+ theo NT khi: NhiÔm cetonic/ T§; c¸c thuèc lîi niÖu  th¶i K (Acetazolamid & chlorothiazid). . u n¨ng gi¸p tr¹ng ➢ Clo: chñ yÕu ®i víi Na+ (NaCl)- 85%. ⊥: 95 - 105 mmol/ l. BÖnh lý: - : cho¸ng ph¶n vÖ, thËn nhiÔm mì, VT m¹n kÌm ure M , - ↓: t¾c m«n vÞ, n«n nhiÒu, Øa ch¶y,
  12. Mét sè chÊt ®iÖn gi¶i chÝnh trong huyÕt thanh ➢ Calci: chñ yÕu/H.t¬ng (45% Calci ion hãa) Bt: 2,2 - 2,5 mmol/l, C¸c yÕu tè duy tr× N§ calci: Vita D, hormon phã G.Tr¹ng. BL: /cêng phã gi¸p tr¹ng (PGT), v× cêng -> sx hormon (Parahormon ®iÒu hoµ calci) ->  calci m¸u. ↓/ thiÓu n¨ng PGT, cßi x¬ng, mÒm x¬ng (thiÕuVit D) ➢ Phospho: - Gåm: Phospho TP, phospho acid vµ phospho v« c¬. - ⊥: 0,81 - 1,62 mmol/l, ë trÎ em, cao h¬n. - P vc: ↓: cßi x¬ng, cêng gi¸p tr¹ng : thiÓu n¨ng PGT, viªm thËn,
  13. Mét sè chÊt ®iÖn gi¶i chÝnh trong huyÕt thanh ➢ Mg++: Chñ yÕu cã/tÕ bµo, /c¬ thÓ cã 15 mmol/kg thÓ träng - H.t¬ng: 0,8 – 1,5 mmol/ l, HC cã 2,4 – 2,8 mmol/l. - ë c¬ lín gÊp 10 lÇn so víi h.t¬ng. Mg++ t¬ng ®èi æn ®Þnh kÓ c¶ khi ↓ lín (Mg++ ®îc lÊy tõ c¬). Vai trß: Duy tr× ho¹t ®éng cña Na+, K+- ATPase
  14. C¸c chÊt h÷u c¬ ➢ Protid: - Lµ TP h÷u c¬ quan träng nhÊt/H.t¬ng. - Gåm: Albumin, globulin, fibrinogen. - Tæng hîp chñ yÕu ë gan vµ tæ chøc liªn vâng néi m« (l¸ch). - HL protid toµn phÇn H. t¬ng : 60 - 80 g/l. Protein HT: (P.P ®iÖn di ), 5 TP: albumin; 1, 2, , -globulin. ✓ Albumin: 56,6% Protein TP h.thanh, cã vai trß: - Duy tr× Ptt cña h.t¬ng, ®iÒu hßa T§ níc, muèi/c¬ thÓ. - V.chuyÓn c¸c chÊt ko tan/m¸u nh bili TD, AB, 1 sè thuèc, Trong LS chó ý nhiÒu ®Õn ↓ A, ↓ lµ do: . ↓tæng hîp: suy gan, suy dinh dìng, ®ãi ¨n. . ®µo th¶i: c¸c bÖnh vÒ thËn nh viªm CT cÊp, thËn h.
  15. C¸c chÊt h÷u c¬ ✓ Globulin: chiÕm 43,4%, cã 4 lo¹i: - 1-globulin: 5,3%, tham gia cÊu t¹o TB, mµng TB ( glucoprotein, lipoprotein). ++ - 2-globulin: 7,8%, ceruloplasmin (protein v.chuyÓn Cu ). - -globulin: 11,7%, siderophilin, (protein chøa s¾t). - -globulin: 18,6%, gåm c¸c kh¸ng thÓ,/bÖnh nhiÔm trïng vµ viªm. ✓ Fibrinogen: 2 - 4g/l, tham gia vµo qu¸ tr×nh ®«ng m¸u. Chó ý: H.tg HT: H.tg – Albumin, Globulin & fibrinogen (3) HT - Albumin, Globulin (2)
  16. C¸c chÊt h÷u c¬ Vai trß protein H.t¬ng: - Duy tr× ¸p lùc keo: => ¶.hëng ®Õn Ptt vµ T§ níc. - VËn chuyÓn ®ång ( 2-globulin), v.chuyÓn s¾t (-globulin). - B¶o vÖ c¬ thÓ nhê c¸c kh¸ng thÓ (-globulin). - §«ng m¸u (fibrinogen). ⊥: tû sè A/G : ~ 1,5 - 2. Tû sè A/G↓ < 1 khi: - ↓ albumin do thiÕu protid. - ↓ albumin, globulin/x¬ gan, viªm thËn cÊp, -  globulin (bÖnh nhiÔm trïng).
  17. C¸c enzym chÝnh trong HuyÕT thanh ➢ Amylase: - §êng TH: Amylase tuyÕn tôy (chñ yÕu) vµ tuyÕn níc bät. - Vai trß: tiªu hãa tinh bét = Maltose, glucose. - TP Amylase HT: 40% amylase tuþ, 60% amylase tuyÕn NB - ⊥: m¸u: Xa: 16 – 32 ®¬n vÞ Wohlgemuth. Nay: 10 lÇn/ m¸u & NT). . C¬n ®au: quÆn thËn, t¾c mËt, Viªm RTC, Viªm dd cÊp ( 2- 3 lÇn/ m¸u & NT).
  18. C¸c enzym chÝnh trong HuyÕT thanh ➢ Transaminase (enzym T§ amin): 2 f/ - Glutamat oxaloacetat transaminase (GOT/AST). - Glutamat pyruvat transaminase (GPT/ALT). GOT cã nhiÒu/c¬ tim, gan, c¬, thËn, phæi/ Bt & ty thÓ. GPT cã nhiÒu ë TB nhu m« gan/ Bt. GOT: -: nhåi m¸u c¬ tim, sau 6 – 12 giê xuÊt hiÖn c¬n nhåi m¸u, ®¹t max/24 - 36h & => ⊥ sau 5 ngµy. -  Ýt: bÖnh c¬, viªm tôy cÊp. GPT : V.gan virus cÊp, lµ dÊu hiÖu sím tríc khi vµng da. GOT, GPT cïng : viªm gan, cho biÕt møc ®é t.th¬ng TB gan. GOT  > GPT: tæn th¬ng nÆng h¬n (VG m¹n tiÕn triÓn). GPT > GOT: tæn th¬ng nhÑ, diÖn réng, cÊp tÝnh.
  19. C¸c enzym chÝnh trong HuyÕT thanh - Ho¹t ®é GOT, GPT: b»ng ®¬n vÞ U/l hoÆc sè mol/l pyruvat h×nh thµnh sau khi cho E/1 ml t¸c dông lªn c¬ chÊt/ 1 giê ë 37OC. - §¬n vÞ QT U/l (cò): Lµ lîng E xóc t¸c biÕn ®æi 1mol c¬ chÊt [S] trong 1phót vµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh. 1 U = 1 mol/ min. §¬n vÞ QT: 1 Kat = 1 mol/s Katal lµ lîng E xóc t¸c biÕn ®æi 1mol c¬ chÊt [S] trong 1gi©y vµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh ⊥: + Xa: GOT 1,5 mol/ml/1 giê. GPT 1,3 mol/ml/1 giê. + Nay: GOT < 41 U/l; GPT < 40 U/l. ChØ sè De Rittis: GOT/ GPT 1,33 (xa), nay ~ 1: ↓ khi GPT : viªm gan cÊp.  khi GOT : nhåi m¸u c¬ tim.
  20. C¸c enzym chÝnh trong HuyÕT thanh ➢ GGT (Gamma Glutamyl Transferase): -Cã : E mµng TB, nhiÒu/ thËn, tuþ, gan, l¸ch, ruét non. - Vai trß: VËn chuyÓn a.a qua mµng TB (3 ATP v.c 1 a.a, ®Æc biÖt lµ Glu, Cys). - ⊥: 11- 49 U/l ( < 50 U/l) - ý nghÜa XN: . : ®¸nh gi¸ t×nh tr¹ng ø mËt ë gan v× nã rÊt nh¹y c¶m víi t×nh tr¹ng ø mËt. . Khi GGT , cïng víi GOT, GPT: §¸nh gi¸ møc ®é t.t TB gan C§ sím, tiªn lîng bÖnh . : VG, x¬ gan do N§ rîu, t©m thÇn do rîu.
  21. C¸c enzym chÝnh trong HuyÕT thanh ➢ Phosphatase: 2 lo¹i: phosphatase kiÒm vµ phosphatase acid. ✓ Phosphatase kiÒm (ALP = Alkaline phosphatase): . Ho¹t ®éng ë pH kiÒm (pH 9). . Cã chñ yÕu ë x¬ng, gan, thËn. - §¸nh gi¸ chøc n¨ng t¹o mËt cña gan. - H§é = ®.vÞ King Amstrong hoÆc Brdausky (xa) ⊥: 4 – 10 ®¬n vÞ K.A (1,54 ®¬n vÞ Brdausky). HiÖn nay: < 280 U/l. BL: . - Cßi x¬ng, di c¨n x¬ng, - Vµng da t¾c mËt, viªm gan, x¬ gan. - ALP cïng víi GGT t¨ng cao: t¾c mËt .
  22. C¸c enzym chÝnh trong HuyÕT thanh ✓ Phosphatase acid (ACP): - Ho¹t ®éng max:m«i trêng acid (pH = 5,2) - Cã nhiÒu: tuyÕn TL (> 100 lÇn so víi tæ chøc ≠). ⊥: Xa: 1 – 5 ®¬n vÞ K.A Nay: H.t¬ng: nam- 5,08 ± 3,54 (U/l). n÷ - 4,4 ± 1,6 U/l. BL: : - Ung th tiÒn liÖt tuyÕn kÌm theo di c¨n x¬ng. - Xèp x¬ng. - ¦u n¨ng tuyÕn cËn gi¸p tr¹ng;
  23. Nh÷ng chÊt chøa nit¬ phi protid Lµ SPTH cña protid (SPCC), ®µo th¶i ra ngoµi - ure,creatinin, bilirubin, acid uric (ngoµi ra cã polypeptid vµ c¸c a.a tù do). ➢ Ure: SP tho¸i hãa q.träng nhÊt cña Pro, chiÕm 50% N2 TP phi protid. XN ®¸nh gi¸ C/N läc cÇu thËn, C/N tæng hîp ë gan ⊥: m¸u: 3,3 – 6,6 mmol/l ( LS- 2,5 – 7,5 mmol/l), thay ®æi theo KP ¨n, phô thuéc TP ®¹m/thøc ¨n. BÖnh lý: + Ure m¸u ( > 6,6 mmol/l): - Viªm thËn cÊp, mạn, suy thận (gi¶m ®µo th¶i ra níc tiÓu). - T¾c ®êng dÉn niÖu/ sái niÖu qu¶n, K tiÒn liÖt tuyÕn. - §¸i Ýt (bÖnh vÒ tim, nhiÔm trïng cÊp). - ThiÕu muèi (do Øa ch¶y, n«n kÐo dµi) . + Ure m¸u ↓: suy, x¬ gan rÊt nÆng (↓ CN gan 85%).
  24. Nh÷ng chÊt chøa nit¬ phi protid ➢ Acid uric: lµ SPTH cuèi cïng cña base purin (Adenin, Guanin) ⊥: 178 – 345 mol/l (3 – 5,7 mg/dl) : - Thèng phong (Gout) - Báng nÆng - NhiÔm ®éc ch× vµ thñy ng©n - BÖnh b¹ch cÇu §TrÞ = thuèc (hãa chÊt) hoÆc chiÕu tia
  25. Nh÷ng chÊt chøa nit¬ phi protid ➢ Creatinin: ⊥: 53 – 105 mol/l + Nguån gèc: (HV -> s¬ ®å ?) t¹i gan: Gly + A rg + Met -> Creatin; Creatin + ATP -> Creatin~P/Gan, c¬. - Creatin~P lo¹i gèc P, ®ãng vßng (k cÇn E) -> Creatinin theo m¸u -> thËn -> NT - Co c¬: Creatin-P + ADP -> ATP + Creatin, creatin lo¹i n- íc, ®ãng vßng -> creatinin. Creatinin theo m¸u -> ThËn -> NT. +Creatinin HT: gi¸ trÞ chÈn ®o¸n vµ T.Lîng xÊu/VT m¹n, thêng//víi kÕt qu¶ ure m¸u cao.
  26. Nguån gèc creatinin m¸u & nt ATP ADP 1 Creatin Creatin~ P 2 ATP ADP P H2O §V (Ko E) §V Creatinin M¸u ThËn Níc tiÓu 1- Phosphoryl ho¸ Creatin t¹o Creatinin~Pi: gan, c¬. 2- Co c¬: c¾t ®øt LK~, NL->ADP->ATP. ATPase ATP ADP + Pi + 12000 calo
  27. Nh÷ng chÊt chøa nit¬ phi protid ➢ Bilirubin: Lµ SPTH cña Hb/ líi vâng néi m« Bilirubin TP = Bilirubin TD (GT) + Bilirubin LH (TT). ⊥: NADPH2), NhiÔm ®éc . + Viªm gan:t.t TB gan (c¸c nguyªn nh©n)- Bi TD , LH - do viªm g©y chÌn Ðp -> Bili  kÐo dµi. VGTN: Bili TD  sím, cã Bili niÖu > cã vµng da; Uro , cã/NT . NÕu Bili : ↓↓, ®ét ngét + Tr¹ng th¸i BN xÊu râ rÖt => chó ý: teo gan vµng cÊp. Suy, x¬ gan nÆng: Bili LH ↓ (?)
  28. Glucose * B×nh thêng: 4,4 – 6,1 mmol/l (0,8 – 1,1 g/l). * BÖnh lý: + Glucose : -TiÓu ®êng do thiÕu insulin, cêng tuyÕn yªn (Cushing), tuyÕn gi¸p (bÖnh Basedow), thîng thËn (u vá thîng thËn). -ThiÓu n¨ng gan. -Nhåi m¸u c¬ tim cÊp. + Glucose ↓: - ThiÓu n¨ng tuyÕn yªn. - ThiÓu n¨ng vá thîng thËn (bÖnh Addison). - C¾t d¹ dµy - H¹ ®êng huyÕt chøc n¨ng (do ¨n, ®¸i th¸o thËn). - Mét sè trêng hîp x¬ gan.
  29. Lipid m¸u (Htg) * Lipid toµn phÇn HT: Triglycerid, cholesterol, phospholipid, LP. + ⊥: 5 - 7 g/l- hiÖn nay Ýt, thêng & nªn ko lµm. + Trong c¸c lipid m¸u, hiÖn nay chó ý nhiÒu ®Õn XN cholesterol, triglycerid (TG) & c¸c LP: HDL-C, LDL-C, VLDL-C. * Cholesterol TP = Choles TD(25–35%) + choles este (65- 75%). + ⊥: Cholesterol TP = 3,9 – 4,9 mmol/l + Cholesterol  : - Vµng da do t¾c mËt. - Héi chøng thËn h. - Nhîc n¨ng tuyÕn gi¸p. - Rèi lo¹n chuyÓn hãa lipid (§T§, bÖnh bÐo ph×, VX§M). +  : - X¬ gan tiÕn triÓn. - ¦u n¨ng tuyÕn gi¸p vµ Basedow. - Mét sè trêng hîp NT nÆng (viªm phæi, th¬ng hµn).
  30. Lipid Htg * Triglycerid (TG): - Lµ 1 TP cÊu t¹o LP, d¹ng V/C díi d¹ng Lipoprotein (LP). - Dù tr÷ chñ yÕu/ m« mì. - Vai trß: Cung cÊp NL cho tim vµ c¬ x¬ng. ⊥: TG/ HT < 2,3 mmol/l – cho mäi tuæi, giíi. : - TiÓu ®êng; - Héi chøng thËn h; - Nhîc n¨ng tuyÕn gi¸p. - NghiÖn rîu, x¬ gan do rîu - Gout ; - Viªm tuþ - NMCT cÊp (max/ 3 tuÇn, cã thÓ kÐo dµi/ 1 n¨m). : -LP huyÕt bÈm sinh; Cêng gi¸p, cêng cËn gi¸p; kÐm dinh dìng protein, tËp luyÖn
  31. C¸c LP * VLDL: Very Low density LP- LP cã tû träng rÊt thÊp. * LDL: Low density LP - LP cã tû träng thÊp. + VT: v/c vµ ph©n bè cholesterol cho tb cña c¸c t.chøc PhÇn protein chñ yÕu lµ Apo B100 (chÊt chØ ®iÓm cho c¸c receptor/mµng tb, R+LDL v/c tõ m¸u ->TB ⊥: LDL-C 0,9 mmol/l. (ngêi trëng thµnh). Thay ®æi theo tuæi, giíi (> 50t ). + Nguy c¬ XV§M: (so víi ngêi bt) - : Cholesterol , TG  , VLDL-C , LDL-C , HDL-C  (, so víi ⊥). - Apo A1  , Apo B : ChØ sè trung thµnh nhÊt -> XV§M.
  32. C¸c tÕ bµo m¸u ➢ Hång cÇu: ✓ Vai trß chÝnh: - VËn chuyÓn O2, CO2 (? ). - §iÒu hßa c©n b»ng acid-base (?) Trao ®æi MN, khö ®éc H2O2 vµ nhiÒu qu¸ tr×nh kh¸c. ✓ §Æc ®iÓm thµnh phÇn hãa häc: + Hång cÇu ngêi níc 57 - 68%, chÊt kh« 32 - 43%. Trong chÊt kh« chñ yÕu cã c¸c chÊt sau: - Hemoglobin (Hb): 34 - 40% khèi lîng hång cÇu. 1 HCcã 400.000 ph©n tö Hb. - Hµm lîng Hb: 150 g/l (n÷ giíi thÊp h¬n)
  33. Hång cÇu - Lipid: chñ yÕu lµ phospholipid cña mµng, gåm lecithin, PL kh¸c vµ cholesterol (1,3 - 1,6 g/l). - Glucid: glucose, lµ nguyªn liÖu chuyÓn hãa chÝnh. - C¸c chÊt kh¸c: Kali (nhiÒu: 4 g/l), s¾t (1,05 g/l) . 2,3-DPG lµ mét chÊt h÷u c¬ quan träng nhÊt/ hång cÇu, cã vai trß ®iÒu hßa ¸i lùc cña Hb víi oxy. Khi 2,3-DPG ,  ph©n ly HbO2, cung cÊp O2 cho c¬ thÓ. GÆp: Lao ®éng nÆng, hµnh qu©n: pCO2 , pH ↓, pO2↓, 2,3-DPG ,  ph©n ly O2 -> c¬ thÓ.
  34. Hång cÇu . Mµng hång cÇu: 500 m2/1 l m¸u, 2000 – 2500 m2 /c¬ thÓ. - Chøa c¸c enzym, vÝ dô Na+, K+-ATP-ase vËn chuyÓn Na+, K+. - Chøa c¸c chÊt vËn chuyÓn trung gian ®Ó v/c Glc, aminoacid. - Chøa c¸c kh¸ng nguyªn nhãm m¸u thuéc lo¹i gangliosid (phøc hîp cña polysaccarid vµ polypeptid). TÝnh ®Æc hiÖu cña nhãm m¸u lµ do phÇn polysaccarid, cô thÓ lµ do c¸c monosaccharid tËn cïng quyÕt ®Þnh. VÝ dô: nhãm m¸u A lµ N-cetylgalactozamin, nhãm B lµ D-galactose.
  35. Hång cÇu ✓ §Æc ®iÓm chuyÓn hãa cña hång cÇu: + HC líi: CH ¸i khÝ m¹nh, ®êng ph©n, Pentose-P, Krebs, HHTB. HC líi cã k/n tæng hîp Hb, purinnucleotid míi. + HC trëng thµnh: ko cã ty thÓ -> ko cã vßng Krebs, chuçi h« hÊp tÕ bµo, ko tæng hîp Hb, purinnucleotid míi. N¨ng lîng cña HC trëng thµnh do ®êng ph©n yÕm khÝ cung cÊp. 90% glucose tho¸i biÕn theo ®êng ph©n yÕm khÝ -> s¶n phÈm cuèi cïng lµ acid lactic.
  36. Hång cÇu Con ®êng pentose phosphat ®Ó t¹o ra NADPH2, cã vai trß: - Nguyªn liÖu tæng hîp acid bÐo, cholesterol. - Chèng l¹i sù oxy hãa Hb = MetHb: (2 hÖ thèng E : 1- cã CoE lµ NADH/ NADPH vµ mét cÇn FADH2, cÇn metHb-Reductase MetHb + NADPH2 -> Hb + NADP G-6P NADP Hb(Fe2+) Pentose-P MetHb(Fe3+) 6P-Gluconat NADPH2 MetHb reductase
  37. Hång cÇu - B¶o vÖ mµng gi÷ cÊu tróc mµng: Th«ng qua q/tr×nh t¹o G-SH, cã vai trß gi÷ tÝnh bÒn v÷ng cña mµng HC, ph©n hñy peroxid hydro (H2O2) → H2O. Cô thÓ lµ: .T¸i t¹o glutathion d¹ng khö (G-SH): G6PD G6P 6-P gluconat Ribulose NADPH 2 NADP G-S-S-G 2G-SH 2G-SH reductase G- SH ph©n huû H2O2: Glutathion peroxydase 2 G-SH + H2O2 ⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯⎯→ G-S-S-G + 2 H2O
  38. C¸c tÕ bµo m¸u ➢ B¹ch cÇu: - ë ngêi VN, SL BC ~ 7 x 109/ l (nam); 6,2 x 109 /l (n÷). - Lµ TB cã nh©n, ty thÓ ( HC), cã N§ acid nucleic cao. - ChuyÓn ho¸: cã q/t phosphoryl oxy hãa, Krebs, HHTB - Vai trß chÝnh: chÝnh lµ b¶o vÖ c¬ thÓ. - Acid folic ®ãng vai trß quan träng/ trëng thµnh cña BC. V× vËy, trong 1 sè bÖnh ®a BC ngêi ta dïng thuèc kh¸ng folic ®Ó ®iÒu trÞ.
  39. C¸c tÕ bµo m¸u ➢ TiÓu cÇu: - t¹o ë tñy x¬ng. - cã chuyÓn hãa glucid, lipid - Vai trß chÝnh: ®«ng m¸u (do cã nhiÒu yÕu tè §M, phÇn lín chóng ë d¹ng tiÒn chÊt, ®îc chøa trong c¸c h¹t cña TC. TC thu hót chän läc nhiÒu yÕu tè §M cña Ht nh fibrinogen, prothrombin, globulin chèng a ch¶y m¸u A vµ B tíi chç m¹ch tæn th¬ng -> ngõng qu¸ tr×nh ch¶y m¸u). (TKSGK / Tr 427, Ho¸ sinh Y häc, HVQY 2000).
  40. dÞch n·o tñy XN vÒ DNT cã gi¸ trÞ C§, §T vµ tiªn lîng c¸c bÖnh cÊp/ MT cña hÖ thèng TKTW vµ TK ngo¹i vi v× chóng cã mèi liªn quan mËt thiÕt víi nhau. VD- bÖnh giang mai TK, viªm mµng n·o do lao. ➢ Nguån gèc: DNT lµ dÞch ®Æc biÖt bao bäc TKTW vµ tuû sèng: - Lµ dÞch siªu läc cña H.t nhê ®¸m rèi m¹ch m¹c ë c¸c n·o thÊt. - Chøa trong c¸c n·o thÊt, èng tñy vµ khoang díi nhÖn. - ⊥/ngêi lín: 100 - 150 ml, t¹o nªn vµ ®æi míi rÊt nhanh(3 - 4 h). ➢ Vai trß: b¶o vÖ TKTW khi cã biÕn ®æi vÒ ¸p lùc vµ sang chÊn. DNT ⊥ : - Trong suèt, kh«ng mµu (cã mµu lµ bÖnh lý). - Tû träng: 1,003 - 1,008, pH = 7,3 – 7,4 - ¸p lùc DNT thay ®æi theo vÞ trÝ vµ t thÕ n»m hoÆc ngåi khi lÊy dÞch
  41. ®Æc ®iÓm vµ tÝnh chÊt cña DNT ➢ DNT b×nh thêng: - Trong suèt, kh«ng mµu (cã mµu lµ bÖnh lý). - Tû träng: 1,003 - 1,008. - pH = 7,3 – 7,4 - ¸p lùc DNT thay ®æi theo vÞ trÝ vµ t thÕ n»m hoÆc ngåi khi chäc dÞch
  42. Mét sè thµnh phÇn hãa häc chÝnh cña DNT so víi huyÕt thanh Thµnh phÇn HuyÕt thanh (>, 2,8 - 4,2 Protein (g/l) 60 – 80 > 100 lÇn 0,20 - 0,45 Ure (mmol/l) 2,5 - 6,7 ~ 2,5 - 6,7 Acid uric (mol/l) 120 – 420 > 5 lÇn 35 – 40 Bilirubin (mol/l) 0 Natri (mmol/l) 135 - 145 2,3 - 3,2 Calci (mmol/l) 2,4 - 2,6 > 1,15 - 1,40 Clorua (mmol/l) 100 - 110 < 120 – 130 Ure (2,5- 6,7), Bicarbonat(24 - 29 mmol/l), pH = 7,4 gièng nhau ë c¶ HT vµ DNT.
  43. Sù thay ®æi DNT trong bÖnh lý ➢ T/c vËt lý: DÞch n·o tñy ®ôc (⊥- trong suèt)/ mét sè trêng hîp: - Viªm mµng n·o mñ, ¸p xe n·o (do  SL b¹ch cÇu). - Viªm MN do cÇu khuÈn, phÕ cÇu khuÈn, liªn cÇu khuÈn (do nhiÔm khuÈn). - Viªm mµng n·o lao (do  fibrinogen). ✓ DNT bÞ ®á cã xuÊt huyÕt, gÆp: - ChÊn th¬ng sä n·o. - XuÊt huyÕt mµng n·o tñy. - XuÊt huyÕt n·o cã lôt n·o. - Viªm mµng n·o, n·o cã xuÊt huyÕt. (chó ý: ph©n biÖt víi DNT ®á do chäc ph¶i m¹ch m¸u quanh tñy khi chäc dÞch). ✓ DNT bÞ ®á cã mµu vµng: - ë trÎ s¬ sinh trong 8 ngµy ®Çu. - do huyÕt t¸n, Hb -> bilirubin , hoÆc do bilirubin m¸u /héi chøng vµng da.
  44. Sù thay ®æi DNT trong bÖnh lý ➢ Thµnh phÇn hãa häc: ✓ Protein: - Albumin, globulin ph©n bè t¬ng tù nh ë huyÕt thanh -globulin : Viªm mµng n·o cÊp, viªm MN do giang mai ( f/ Pandy vµ Nonne-Appelt ®Ó ®¸nh gi¸  globulin bÊt thêng/DNT. - Protein TP : 1 sè bÖnh cña hÖ thèng TKTW vµ vá n·o (do protein tõ m¸u vµo/ do huû ho¹i tÕ bµo). GÆp / Viªm MN , ¸p xe n·o ~ 10 lÇn - Sù thay ®æi protid vµ b¹ch cÇu  //: viªm mµng n·o do lao, giang mai, do vi khuÈn kh¸c, do vi rót hoÆc xuÊt huyÕt mµng n·o.
  45. Sù thay ®æi DNT trong bÖnh lý ✓ Glucose: + ⊥: glucose DNT 60% møc glucose m¸u. + BÖnh lý: - Glucose DNT, m¸u  //gÆp: TiÓu ®êng, nhÊt lµ trong h«n mª do T§. Glucose DNT  Ýt trong viªm n·o. - Gi¶m Glc dÞch n·o tñy: . viªm mµng n·o mñ (Khi ®iÒu trÞ, nÕu glucose DNT t¨ng trë l¹i b×nh thêng lµ dÊu hiÖu tiªn lîng tèt). . viªm mµng n·o lao (gi¶m nhiÒu). . viªm MN do giang mai, do nÊm
  46. Sù thay ®æi DNT trong bÖnh lý ✓ Ure: B×nh thêng ure m¸u vµ DNT , trong bÖnh lý t¨ng //. ✓ Clorua DNT(d¹ng NaCl): ⊥: - TrÎ em lµ 111 - 130 mmol/l - Ngêi lín lµ 120 - 130 mmol/l BÖnh lý: T¨ng, gi¶m // víi chlorua m¸u:  trong bÖnh thËn m¹n cã phï, ®éng kinh  / viªm MN mñ, lao mµng n·o, u n·o Mét sè c©u hái «n tËp: 1. C¸c chÊt ®iÖn gi¶i chÝnh trong huyÕt thanh vµ vai trß cña chóng trong c¬ thÓ. 2. C¸c thµnh phÇn chÝnh cña Protein Ht vµ vai trß cña chóng. 3. §Æc ®iÓm chuyÓn hãa cña hång cÇu.