Bài giảng Kinh tế vĩ mô: Thất nghiệp và các biện pháp
10 trang
1110
Bạn đang xem tài liệu "Bài giảng Kinh tế vĩ mô: Thất nghiệp và các biện pháp", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Tài liệu đính kèm:
- bai_giang_kinh_te_vi_mo_that_nghiep_va_cac_bien_phap.pdf
Nội dung text: Bài giảng Kinh tế vĩ mô: Thất nghiệp và các biện pháp
- Kinh T Vĩ Mơ Th t Nghi p Và Các Bi n Pháp 1/. L i m đ u: Ngày nay v i s phát tri n vư t b c c a khoa h c k thu t đã khơng ít t o ra nhũng s nh y v t v m i m t, đã đưa nhân lo i ti n xa hơn n a . T khi chuy n sang cơ ch th trư ng, n n kinh t nư c ta đã đ t đư c nh ng thành t u phát tri n r c r v khoa h c k thu t, các ngành như du l ch, d ch v , xu t kh u, lương th c, th c ph m sang các nư c vv. ð ng sau nh ng thành t u chúng ta đã đ t đư c, thì cũng cĩ khơng ít v n đ mà ð ng và nhà nư c ta c n quan tâm như: T n n xã h i, l m phát, th t nghi p Nhưng cĩ l v n đ đư c quan tâm hàng đ u đây cĩ l là th t nghi p . Th t nghi p, đĩ là v n đ c th gi i c n quan tâm. B t kỳ m t qu c gia nào dù n n kinh t cĩ phát tri n đ n đâu đi chăng n a thì v n t n t i th t nghi p đĩ là v n đ khơng tránh kh i ch cĩ đi u là th t nghi p đĩ m c đ th p hay cao mà thơi. V i th i gian khơng cho phép chính vì th mà bài vi t này chúng ta ch đ c p đ n t l th t nghi p Vi t Nam. Th t nghi p, nĩ cịn kéo theo nhi u v n đ đ ng sau: S d n đ n tình tr ng làm gi m n n kinh t , s gia tăng c a các t n n xã h i như c b c, tr m c p, làm sĩi mịn n p s ng lành m nh, phá v nhi u m i quan h . T o ra s lo l ng cho tồn xã h i . Nguyên nhân chính d n đ n th t nghi p là do đâu ? ðĩ là do : Do trình đ h c v n T l sinh đ cao Do cơ c u ngành ngh khơng phù h p Do chính sách nhà nư c K t c u c a bài thuy t trình: Ngồi ph n m đ u, n i dung đ tài g m 3 ph n chính: I. Cơ s lý lu n v v n đ th t nghi p. II. Các hình th c th t nghi p ch y u c a Vi t Nam hi n nay. III. Các bi n pháp đ gi i quy t tình trang th t nghi p c a Vi t Nam hi n nay. Bài vi t c a em cịn nhi u thi u sĩt, mong s ch b o c a cơ. Nhĩm 2 Nam Sơn – Huy n Trâm – Phương Dung – Nhi m Trinh
- Kinh T Vĩ Mơ Th t Nghi p Và Các Bi n Pháp I/. Cơ s lý lu n v v n đ th t nghi p: 1. Khái ni m v th t nghi p: Vi t Nam, th t nghi p là v n đ m i n y sinh trong th i kỳ chuy n đ i n n kinh t cơ ch k ho ch hĩa t p trung sang cơ ch th trư ng. Vì v y, tuy chưa cĩ văn b n pháp qui v th t nghi p cũng như các v n đ cĩ liên quan đ n th t nghi p, nhưng cĩ nhi u cơng trình nghiên c u nh t đ nh. Nh ng nghiên c u bư c đ u kh ng đ nh th t nghi p là nh ng ngư i khơng cĩ vi c làm, đang đi tìm vi c và s n sàng làm vi c. ð nh nghĩa th t nghi p Vi t Nam: “Th t nghi p là nh ng ngư i trong đ tu i lao đ ng, cĩ kh năng lao đ ng, cĩ nhu c u vi c làm, đang khơng cĩ vi c làm”. 2. Các nguyên nhân gây th t nghi p: Cĩ 3 nguyên nhân gây th t nghi p Do chu kỳ s n xu t kinh doanh thay đ i: Theo chu kỳ phát tri n kinh t , sau hưng th nh đ n suy thối kh ng ho ng. th i kỳ đư c m r ng, ngu n nhân l c xã h i đư c huy đ ng vào s n xu t, nhu c u v s c lao đ ng tăng nhanh nên thu hút nhi u lao đ ng. Ngư c l i th i kỳ suy thối s n xu t đình tr , c u lao đ ng gi m khơng nh ng khơng tuy n thêm lao đ ng mà cịn m t s lao đ ng b dơi dư gây nên tình tr ng th t nghi p. Theo kinh nghi m c a các nhà kinh t n u năng l c s n xu t xã h i gi m 1% so v i kh năng ,th t nghi p s tăng lên 2%. Do s ti n b c a khoa h c k thu t: ð c bi t quá trình t đ ng hĩa trong quá trình s n xu t. S ti n b c a khoa h c k thu t, t đ ng hĩa quá trình s n xu t s ti t ki m đư c chi phí, năng su t lao đ ng tăng cao, ch t lư ng s n ph m t t hơn, giá thành l i r làm tăng kh năng c nh tranh c a s n ph m. Chính vì th , các nhà s n xu t luơn tìm cách đ i m i cơng ngh , s d ng nh ng dây truy n t đ ng vào s n xu t, máy mĩc đư c s d ng nhi u, lao đ ng s dơi dư. S lao đ ng này s b sung vào đ i quân th t nghi p. S gia tăng dân s và ngu n l c là áp l c đ i v i vi c gi i quy t vi c làm. ði u này thư ng x y ra đ i v i các nư c cĩ n n kinh t kém phát tri n ho c đang phát tri n. đây, ngu n l c d i dào nhưng do kinh t h n ch nên khơng cĩ đi u ki n đào t o và s d ng h t ngu n lao đ ng hi n cĩ. 3. Phân lo i th t nghi p: Th t nghi p là m t hi n tư ng ph c t p c n ph i đư c phân lo i đ hi u rõ v nĩ. Căn c vào t ng ch tiêu đánh giá, ta cĩ th chia th t nghi p thành các lo i sau: a. Phân theo đ c trưng c a ngư i th t nghi p: Th t nghi p là m t gánh n ng, nhưng gánh n ng đĩ rơi vào đâu, b ph n dân cư nào, ngành ngh nào C n bi t đư c đi u đĩ đ hi u đư c đ c đi m, tính ch t, m c đ tác h i c a th t nghi p trong th c t . V i m c đích đĩ cĩ th dùng nh ng tiêu th c phân lo i dư i đây: Th t nghi p theo gi i tính. Th t nghi p theo l a tu i. Th t nghi p chia theo vùng, lãnh th . Th t nghi p chia theo ngành ngh . Th t nghi p chia theo dân t c, ch ng t c. b. Phân lo i theo lý do th t nghi p: Do b vi c: T ý xin thơi vi c vì nh ng lý do khác nhau như cho r ng lương th p, khơng h p ngh , h p vùng Nhĩm 2 Nam Sơn – Huy n Trâm – Phương Dung – Nhi m Trinh
- Kinh T Vĩ Mơ Th t Nghi p Và Các Bi n Pháp Do m t vi c: Các hãng cho thơi vi c do nh ng khĩ khăn trong kinh doanh Do m i vào: L n đ u b sung vào l c lư ng lao đ ng nhưng chưa tìm đư c vi c làm ( thanh niên đ n tu i lao đ ng đang tìm ki m vi c, sinh viên t t nghi p đang ch cơng tác ) Quay l i: Nh ng ngư i đã r i kh i l c lư ng lao đ ng nay mu n quay l i làm vi c nhưng chưa tìm đư c vi c làm * Gi i thích r hơn v phân lo i th t nghi p: Trong khái ni m th t nghi p, c n ph i phân bi t rõ th t nghi p t nguy n và th t nghi p khơng t nguy n. Nĩi khác đi là nh ng ngư i lao đ ng t nguy n xin thơi vi c và nh ng ngư i lao đ ng bu c ph i thơi vi c. Trong n n kinh t th trư ng năng đ ng, lao đ ng các nhĩm, các ngành, các cơng ty đư c tr ti n cơng lao đ ng khác nhau (m c lương khơng th ng nh t trong các ngành ngh , c p b c). Vi c đi làm hay ngh vi c là quy n c a m i ngư i. Cho nên, ngư i lao đ ng cĩ s so sánh, ch nào lương cao thì làm, ch nào lương th p (khơng phù h p) thì ngh . Vì th x y ra 3 hi n tư ng: Th t nghi p t nguy n: Là lo i th t nghi p mà m t m c ti n cơng nào đĩ ngư i lao đ ng khơng mu n làm vi c ho c vì lý do cá nhân nào đĩ (di chuy n, sinh con ). Th t nghi p lo i này thư ng t m th i. Th t nghi p khơng t nguy n là : Th t nghi p mà m c ti n cơng nào đĩ ngư i lao đ ng ch p nh n nhưng v n khơng đư c làm vi c do kinh t suy thối ,cung l n hơn c u v lao đ ng Th t nghi p trá hình (cịn g i là hi n tư ng khi m d ng lao đ ng) là hi n tư ng xu t hi n khi ngư i lao đ ng đư c s d ng dư i m c kh năng mà bình thư ng g n v i vi c s d ng khơng h t th i gian lao đ ng. K t c c c a nh ng ngư i th t nghi p khơng ph i là vĩnh vi n. Cĩ nh ng ngư i ( b vi c, m t vi c ) sau m t th i gian nào đĩ s đư c tr l i làm vi c. Nhưng cũng cĩ m t s ngư i khơng cĩ kh năng đĩ và h ph i ra kh i l c lư ng lao đ ng do khơng cĩ đi u ki n b n thân phù h p v i yêu c u c a th trư ng lao đ ng ho c do m t kh năng h ng thú làm vi c ( hay cịn cĩ th cĩ nh ng nguyên nhân khác). c. Phân lo i theo ngu n g c th t nghi p: Tìm hi u ngu n g c th t cĩ ý nghĩa phân tích sâu s c v th c tr ng th t nghi p, t đĩ tìm ta hư ng gi i quy t. Cĩ th chia thành 4 lo i: * Th t nghi p t m th i là lo i th t nghi p phát sinh do s di chuy n khơng ng ng c a ngư i lao đ ng gi a các vùng, các lo i cơng vi c ho c gi a các giai đo n khác nhau c a cu c s ng. Th m chí trong m t n n kinh t cĩ đ vi c làm v n luơn cĩ s chuy n đ ng nào đĩ như m t s ngư i tìm vi c làm sau khi t t nghi p ho c di chuy n ch t nơi này đ n nơi khác; ph n cĩ th quay l i l c lư ng lao đ ng sau khi sinh con Th t nghi p cĩ tính cơ c u : X y ra khi cĩ s m t cân đ i gi a cung – c u lao đ ng (gi a các ngành ngh , khu v c ). Lo i này g n li n v i s bi n đ ng cơ c u kinh t và gây ra do s suy thối c a m t ngành nào đĩ ho c là s thay đ i cơng ngh d n đ n địi h i lao đ ng cĩ ch t lư ng cao hơn, ai khơng đáp ng đư c s b sa th i. Chính vì v y, th t nghi p lo i này cịn g i là th t nghi p cơng ngh . Trong n n kinh t hi n đ i, th t nghi p lo i này thư ng xuyên x y ra. Khi s bi n đ ng này là m nh và kéo dài, n n th t nghi p tr nên nghiêm tr ng và chuy n sang th t ghi p dài h n. N u ti n lương r t linh ho t thì s m t cân đ i trong th trư ng lao đ ng s m t đi khi ti n lương trong nh ng khu v c cĩ ngu n cung lao đ ng h xu ng, và trong khu v c cĩ m c c u lao đ ng cao tăng lên. Nhĩm 2 Nam Sơn – Huy n Trâm – Phương Dung – Nhi m Trinh
- Kinh T Vĩ Mơ Th t Nghi p Và Các Bi n Pháp Th t nghi p do thi u c u: Lo i th t nghi p này x y ra khi m c c u chung v lao đ ng gi m xu ng. Ngu n g c chính là s suy gi m t ng c u. Lo i này cịn đư c g i là th t nghi p chu kỳ b i các n n kinh t th trư ng nĩ g n li n v i th i kỳ suy thối c a chu kỳ kinh doanh. D u hi u ch ng t s xu t hi n c a lo i này là tình tr ng th t nghi p x y ra tràn lan kh p m i nơi, m i ngh . Th t nghi p do y u t ngồi th trư ng: Lo i th t nghi p này cịn đư c g i theo lý thuy t c đi n. Nĩ x y ra khi ti n lương đư c n đ nh khơng b i các l c lư ng th trư ng và cao hơn m c lương cân b ng th c t c a th trư ng lao đ ng. Vì ti n lương khơng ch quan h đ n s phân ph i thu nh p g n v i k t qu lao đ ng mà cịn quan h v i m c s ng t i thi u nên nhi u qu c gia (Chính ph ho c cơng đồn) cĩ quy đ nh c ng nh c v m c lương t i thi u, s khơng linh ho t c a ti n lương (ngư c v i s năng đ ng c a th trư ng lao đ ng), d n đ n m t b ph n m t vi c làm ho c khĩ tìm vi c làm. Tĩm l i, th t nghi p t m th i và th t nghi p cơ c u x y ra trong m t b ph n riêng bi t c a th trư ng lao đ ng ( cĩ th di n ra ngay c khi th trư ng lao đ ng đang cân b ng). Th t nghi p do thi u c u x y ra khi n n kinh t đi xu ng, tồn b thi trư ng lao đ ng b m t cân b ng. Cịn th t nghi p theo lý thuy t c đi n do các y u t xã h i, chính tr tác đ ng. S phân bi t đĩ là then ch t đ n m b t tình hình chung c a th trư ng lao đ ng. 4. Tác đ ng c a th t nghi p đ n s phát tri n kinh t – xã h i. Th t nghi p là m t hi n tư ng kinh t xã h i, do tác đ ng c a nhi u y u t kinh t – xã h i, trong đĩ cĩ nh ng y u t v a là nguyên nhân v a là k t qu . Ngư c l i, th t nghi p cĩ nh hư ng đ n quá trình phát tri n kinh t – xã h i c a đ t nư c. Vì v y, c n phân tích rõ tác đ ng qua l i gi a các y u t kinh t – xã h i đ i v i th t nghi p và ngư c l i, nh hư ng c a th t nghi p đ n s phát tri n kinh t – xã h i; h n ch nh ng tác đ ng đ n gia tăng t l th t nghi p. a.Th t nghi p tác đ ng đ n tăng trư ng kinh t và l m phát : Th t nghi p tăng cĩ nghĩa l c lư ng lao đ ng xã h i khơng đư c huy đ ng vào ho t đ ng s n xu t kinh doanh tăng lên; là s lãng phí lao đ ng xã h i nhân t cơ b n đ phát tri n kinh t – xã h i. Th t nghi p tăng lên cũng cĩ nghĩa là n n kinh t đang suy thối suy thối do t ng thu nh p qu c gia th c t th p hơn ti m năng; suy thối do thi u v n đ u tư ( vì v n ngân sách v thu h p do th t thu thu , do ph i h tr ngư i lao đ ng m t vi c làm ) Th t nghi p tăng lên cũng là nguyên nhân đ y n n kinh t đ n ( b v c) c a l m phát. M i quan h ngh ch lý 3 chi u gi a tăng trư ng kinh t – th t nghi p và l m phát luơn luơn t n t i trong n n kinh t th trư ng T c đ tăng trư ng kinh t (GDP) mà gi m thì t l th t nghi p s gi m, kéo theo t l l m phát phát cũng gi m. M i quan h này c n đư c quan tâm khi tác đ ng vào các nhân t kích thích phát tri n kinh t – xã h i. b.Th t nghi p nh hư ng đ n thu nh p và đ i s ng c a ngư i lao đ ng : Ngư i lao đ ng b th t nghi p, t c m t vi c làm, s m t ngu n thu nh p. Do đĩ, đ i s ng b n thân ngư i lao đ ng và gia đình h se khĩ khăn. ði u đĩ nh hư ng đ n kh năng t đào t o l i đ chuy n đ i ngh nghi p, tr l i th trư ng lao đ ng; con cái h s g p khĩ khăn khi đ n trư ng; s c kh e h s gi m sút do thi u kinh t đ b i dư ng, chăm sĩc y t Cĩ th nĩi, th t nghi p “đ y” ngư i lao đ ng đ n b n cùng, đ n chán n n v i cu c s ng, v i xã h i; d n h đ n nh ng sai ph m đáng ti c c. Th t nghi p nh hư ng đ n tr t t xã h i, an tồn xã h i: Th t nghi p gia tăng làm tr t t xã h i khơng n đ nh; hi n tư ng bãi cơng, bi u tình địi quy n làm vi c, quy n s ng tăng lên; hi n tư ng tiêu c c xã h i cũng phát sinh nhi u Nhĩm 2 Nam Sơn – Huy n Trâm – Phương Dung – Nhi m Trinh
- Kinh T Vĩ Mơ Th t Nghi p Và Các Bi n Pháp lên như tr m c p, c b c, nghi n hút, m i dâm S ng h c a ngư i lao đ ng đ i v i nhà c m quy n cũng b suy gi m T đĩ, cĩ th cĩ nh ng xáo tr n v xã h i, th m chí d n đ n bi n đ ng v chính tr . Th t nghi p là hi n tư ng kinh t – xã h i khĩ khăn và nan gi i c a qu c gia, cĩ nh hư ng và tác đ ng đ n nhi u m t đ i s ng kinh t – xã h i. Gi i quy t tình tr ng th t nghi p khơng ph i m t s m, m t chi u”, khơng ch b ng m t chính sách hay m t bi n pháp mà ph i là m t h th ng các chính sách đ ng b , ph i luơn coi tr ng trong su t quá trình phát tri n kinh t – xã h i. B i l , th t nghi p luơn t n t i trong n n kinh t th trư ng và tăng (gi m) theo chu kỳ phát tri n c a n n kinh t th trư ng. Nhĩm 2 Nam Sơn – Huy n Trâm – Phương Dung – Nhi m Trinh
- Kinh T Vĩ Mơ Th t Nghi p Và Các Bi n Pháp II/. Các hình th c th t nghi p ch y u c a Vi t Nam hi n nay : Vi t Nam, th t nghi p cũng bao g m các lo i hình nêu trên. Tuy nhiên do đ c đi m kinh t – chính tr xã h i và dân s mà các nguyên nhân th t nghi p cũng như ph m vi và đ i tư ng th t nghi p cĩ s khác nhau c v m c đ , quy mơ và th i gian th t nghi p. Như chúng ta đã bi t Vi t nam là nư c cĩ t l dân s tăng khá nhanh trong khu v c cũng như trên th gi i,đ ng th nh t trong khu v c và đ ng th 5 trên th gi i v t l sinh đ .Theo s li u m i nh t thì dân s Vi t Nam năm 2001 lên t i con s g n 80 tri u ngư i d báo trong vài năm t i dân s Vi t Nam cĩ th lên t i con s 100 tri u ngư i. Dân s ngày càng tăng trong khi đĩ di n tích đ t nơng nghi p ngày càng gi m đi, như v y thì t l th t nghi p s ngày càng cao hơn. Năm 2001 chúng ta cĩ t i 6,28% dân s khơng cĩ cơng ăn vi c làm (hơn 20 nghìn ngư i) đây là m t con s khá cao. Tuy nhà nư c ta cũng đã cĩ nh ng bi n pháp đ i v i vi c k ho ch hố gia đình như gi m t l sinh đ , th c hi n k ho ch hố gia đình m i c p v ch ng ch cĩ t 1 2 con, gi m t l k t hơn tu i cịn quá tr , nhưng do chưa nh n th c đư c v n đ c p bách đây nên t l sinh cịn khá cao. Hơn n a do phong t c t p quán, ch đ phong ki n v n cịn, nh t thi t ph i cĩ con trai n i dõi, cĩ n p, cĩ l đã d n t i vi c gia tăng dân s t i chĩng m t. Dân s tăng nhanh d n t i tình tr ng như s quan tâm, cũng như giáo d c con cái c a các gia đình gi m h n. Các đi u ki n v ăn u ng, sinh ho t khơng đư c t t đ c bi t là các vùng nơng thơn, mi n núi v n đ này c n cĩ s quan tâm c a chính ph hơn n a. Nĩ d n t i tình tr ng tr em khơng đư c t i trư ng > làm tăng t l mù ch lên cao,d n t i th t nghi p cao . Do vi c qu n lý th trư ng lao đ ng nư c ta cịn chưa đư c ch t ch , đ n nay cũng chưa cĩ m t h th ng đăng ký vi c làm cho t ng ngư i lao đ ng t c p trung ương đ n xã phư ng, cho nên s lư ng c th v ngư i th t nghi p t ng th i kỳ, t ng đ a bàn cũng ch mang tính tương đ i. Vì v y, vi c phân tích th trư ng lao đ ng, vi c th c hi n các bi n pháp c a chính sách vi c làm và chính sách th trư ng lao đ ng cũng như đánh giá hi u qu c a nĩ chưa đư c chính xác. ð n nay, cĩ m t đi u d nh n th y là, v i tác đ ng c a kh ng ho ng tài chính tồn c u, Vi t Nam cũng g p ph i n n th t nghi p chu kỳ theo d báo trong năm 2009, lư ng lao đ ng m t vi c làm s lên t i 150.000 đ n 300.000 ngư i. M t d ng th t nghi p ph bi n và cịn kéo dài trong su t quá trình cơng nghi p hố, hi n đ i hố nư c ta cũng như các nư c đang phát tri n khác và đ c bi t v i m t nư c cĩ cơ c u dân s tr hố như Vi t Nam là tình tr ng th t nghi p s c lao đ ng ph thu c v i quy mơ l n ( đây cũng c n gi i thích thêm: ngư i lao đ ng ph thu c là ngư i khơng cĩ tư li u s n xu t, ph i đi làm thuê, làm cơng thơng qua các quan h lao đ ng gi a ch s d ng lao v i ngư i lao đ ng đ hư ng ti n lương, ti n cơng). ði u đĩ cĩ nghĩa là chúng ta luơn thi u ch làm vi c hay t ng cung lao đ ng luơn vư t cao so v i t ng c u. Nĩi cách khác, t c đ tăng trư ng c a n n kinh t , t c đ tăng ch làm vi c m i luơn th p hơn t c đ tăng dân s bư c vào tu i lao đ ng và cĩ nhu c u lao đ ng. S t n tích c a m t b phân lao đ ng tr , k c đã qua đào t o, cĩ trình đ chuyên mơn ho c chưa qua đào t o, đang th t nghi p, t năm này qua năm khác là m t thách th c c n gi i quy t t gĩc đ kinh t vĩ mơ k c trư c m t cũng như lâu dài. Cũng ch u nh hư ng c a s thi u h t nghiêm tr ng gi a t ng cung và c u trên th trư ng lao đ ng cịn ph i k đ n m t tình tr ng th t nghi p ph bi n là th t nghi p tìm ki m vì th c t th i gian đ tìm l i đư c m t ch làm vi c m i khơng ph i là ng n mà cĩ th kéo dài hàng năm ho c lâu hơn. Nư c ta cĩ kho ng 70% dân cư và lao đ ng s ng nơng thơn, ho t đ ng trong lĩnh v c nơng nghi p nên n n th t nghi p th i v l i tr thành ph bi n, r t nhi u nơng dân v n Nhĩm 2 Nam Sơn – Huy n Trâm – Phương Dung – Nhi m Trinh
- Kinh T Vĩ Mơ Th t Nghi p Và Các Bi n Pháp ph i g n bĩ v i nơng nghi p, g n bĩ v i đ t đai đ t n t i v i m c thu nh p và năng su t lao đ ng th p. ð ng th i, ngay nơng thơn cũng di n tình tr ng th t nghi p th i v . Khi vào v gieo tr ng ho c thu ho ch, ngư i nơng dân t p trung làm vi c kho ng 4 – 5 tháng trong năm. Th i gian cịn l i h kéo nhau lên thành ph tìm ki m vi c làm t m th i ho c đi làm ăn xa. M t khác, theo t p quán c a ngư i Vi t Nam, trong nhi u gia đình, con em c a h v n ph i s ng cùng b m , nh n s tr giúp t gia đình ho c tham gia ph giúp vi c cho b m thì đây cũng là nhĩm đ i tư ng th t nghi p th i v . Trong nh ng năm v a qua, cùng v i nh p đ tăng trư ng cao c a n n kinh t qu c dân, s thu hút m nh m các ngu n đ u tư t nư c ngồi, s hình thành các khu cơng nghi p m i v i cơng ngh hi n đ i, chúng ta m i đ c p nhi u đ n lo i hình th t nghi p cơ c u, nh t là nhu c u lao đ ng qua đào t o, cĩ trình đ chuyên mơn, trình đ tay ngh hay trình đ qu n lý cao. Tình tr ng “th t nghi p th a” hay “th t nghi p t n đ ng” chính là nh ng đ i tư ng thu c di n “dư th a” do chuy n đ i cơ ch kinh t t các doanh nghi p nhà nư c sang các cơng ty c ph n. M t đi u khác cũng đáng quan tâm là chúng ta đang đ y m nh xu t kh u lao đ ng, đi u này mang l i hi u qu trư c m t là gi m b t s c căng trên th trư ng lao đ ng trong nư c. Nhưng v lâu dài cũng c n tính đ n kh năng khi ngư i lao đ ng h t th i h n tr v và tìm vi c làm trong nư c, n u khơng s đ y h vào tình tr ng th t nghi p xu t kh u, và tình tr ng này s càng nghiêm tr ng hơn khi n n kinh t nư c ta v n nghiêng v nh p siêu. Nhĩm 2 Nam Sơn – Huy n Trâm – Phương Dung – Nhi m Trinh
- Kinh T Vĩ Mơ Th t Nghi p Và Các Bi n Pháp III/. Các bi n pháp đ gi i quy t tình trang th t nghi p c a Vi t Nam hi n nay : ð ng trư c th c tr ng v v n đ th t nghi p c a nư c ta hi n nay. Nhà n ơc ta c n cĩ nh ng bi n pháp đ gi m t l th t nghi p xu ng đ n m c t i đa đ đưa đ t nư c ta phát tri n hơn n a. ðĩ m i là v n đ c n quan tâm hi n nay . Tăng ngu n v n đ u tư (ch y u l y t d tr qu c gia, vay nư c ngồi) đ y nhanh ti n b xây d ng cơ s h t ng, làm thu l i, thu đi n, giao thơng nh m t o vi c làm m i cho lao đ ng m t vi c làm khu v c s n xu t kinh doanh, n i l ng các chính sách tài chính, c i cách th t c hành chính nh m thu hút v n đ u tư c a nư c ngồi t o vi c làm m i cho ngư i lao đ ng. Bên c nh đĩ chúng ta ph i khuy n khích phát tri n các doanh nghi p v a và nh , cho các doanh nghi p vay v n đ mua s m trang thi t b s n xu t, m r ng quy mơ s n xu t . T i h i ngh trung ương 4 c a ð ng (khố 8) đã nh n m nh ch trương phát huy n i l c khai thác ngu n v n trong nư c, đ u tư duy trì phát tri n s n su t kinh doanh, đ ng th i tăng cư ng h p tác qu c t , tranh th v n đ u tư c a nư c ngồi. V i s m c a c a ta năm 1998 t ng s v n FDI lên t i 36 t USD > đã gi i quy t 25 v n lao đ ng ngồi ra hàng ch c v n lao đ ng khác cĩ vi c làm nh tham gia xây d ng cơ b n các cơng trình đưa vào s n xu t. V i hai m c tiêu đĩ là: Phát tri n kinh t xã h i t o m vi c làm và các ho t đ ng h tr tr c ti p đ gi i quy t vi c làm cho các đ i tư ng y u th trong th trư ng lao đ ng. Chính nh cĩ s cho vay v n cu nhà nư c mà qu qu c gia vi c làm cho vay đư c 13600 d án thu v đư c 480t t o vi c làm 268000 lao đ ng . S p x p l i và nâng cao hi u qu c a h th ng d ch v vi c làm Xã h i hố và nâng cao ch t lư ng đào t o h th ng đào t o d y ngh Xem xét đi u ch nh ti n lương t i thi u, đ m b o tính cân đ i gi a khu v c cĩ đ u tư nư c ngồi và trong nư c nh m m c đích m r ng thu hút lao đ ng xã h i Ngày nay khi mà nhà nư c ta ngày càng m r ng quan h v i các đ i tác kinh doanh trên th gi i, m c a th trư ng trong nư c nh m thu hút v n đ u tư Nhĩm 2 Nam Sơn – Huy n Trâm – Phương Dung – Nhi m Trinh
- Kinh T Vĩ Mơ Th t Nghi p Và Các Bi n Pháp Bài đ c thêm : Th t nghi p trong quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t nư c ta hi n nay Phát tri n kinh t là nhân t quan tr ng đ phát tri n các ngành kinh t lên trình đ s n xu t hi n đ i, nâng cao t c đ tăng trư ng, tăng năng su t lao đ ng và hi u qu s n xu t kinh doanh nư c ta. Hàng năm n n kinh t th trư ng t o ra kho ng 1,3 1,45 tri u vi c làm, trong đĩ s vi c làm t nơng nghi p chi m 38%. Bên c nh nh ng m t tích c c, quá trình chuy n d ch kinh t gĩc đ nh t đ nh cũng làm n y sinh th t nghi p. Cĩ th xem xét v n đ này các giác đ sau: Tăng trư ng kinh t cĩ m i quan h ch t ch v i đ u tư và t o thêm vi c làm. H s co giãn vi c làm theo GDP c a n n kinh t nư c ta giai đo n 1991 2000 là 0,33%, đây là con s tương đ i th p, trong khi đĩ ðài Loan là 0,67% giai đo n 1958 1972. Các nư c như: Hàn Qu c, Thái Lan, Malaixia, Singapore giai đo n đ u cơng nghi p hĩa, cơ c u l i kinh t , cĩ t c đ tăng trư ng kinh t hàng năm r t cao và duy trì đư c t l th t nghi p dư i 3%(các năm 1976 1986 tăng trư ng kinh t bình quân /năm c a Malaixia là 15,54%, Thái Lan 21,59% ). Cĩ th nĩi, đ m b o kích thích tăng trư ng đ u tư, tăng trư ng kinh t đ nâng cao m c c u lao đ ng, đ c bi t là c u lao đ ng trong khu v c cơng nghi p, d ch v là m t trong nh ng y u t r t cơ b n đ kh ng ch t l th t nghi p c a n n kinh t . nư c ta, th t nghi p x y ra ph bi n hơn khu v c thành th và tr thành v n đ xã h i khá b c xúc c a các thành ph l n. B ng 1: T l th t nghi p thành th qua các năm Năm 1996 1998 1999 2000 2001 2002 2003 T l (%) 5,88 6,85 7,4 6,42 6,28 6,01 5,6 (Ngu n : B lao đ ng thương binh – xã h i ) Qúa trình c i cách khu v c doanh nghi p nhà nư c, h p tác xã, v i vi c th c hi n các hình th c c ph n hĩa, giao, khốn, bán, cho thuê, gi i th nh m tăng cư ng hi u qu ho t đ ng, kh năng c nh tranh, đã d n đ n đ i m i lao đ ng trong DN thu c các ngành ngh . Các năm 1999 2000 lao đ ng th t nghi p trong khu v c DN nhà nư c chi m kho ng 7,2% t ng s lao đ ng c a khu v c này, bao g m lao đ ng c a các DN b phá s n, gi i th , DN chuy n đ i s h u, cơ c u l i. ð ng th i, ph n l n h p tác xã ki u cũ chuy n đ i hình th c s h u ho c gi i th và xã viên m t vi c làm, b sung bào đ i ngũ th t nghi p, tác đ ng đ n quan h cung c u lao đ ng trên th trư ng lao đ ng. ð tăng cư ng kh năng c nh tranh trong n n kinh t th trư ng, DN, các thành ph n kinh t đã th c hi n các gi i pháp như: đ i m i cơng ngh , nâng cao ch t lư ng lao đ ng, cơ c u l i s n ph m và t ch c l i s n xu t, nâng cao trình đ qu n lý, k t qu d n đ n bi n đ ng lao đ ng, m t b ph n b đưa ra kh i dây chuy n s n xu t kinh doanh, tr thành th t nghi p. S li u kh o sát th trư ng lao đ ng g n đây cho th y, t i Bình Dương các năm g n đây t l lao đ ng r i DN là 18,68%, con s tương t này t i C n Thơ : 8,97%, ð ng Nai: 12,92%, TP.HCM: 22,66%, H i Phịng 9,4%. Xu hư ng th t nghi p này x y ra thư ng xuyên, v i biên đ cao hơn trong giai đo n đ u tham gia m nh m vào quá trình t do hĩa thương m i, tồn c u hĩa kinh t . Trong các năm phát tri n kinh t th trư ng, t c đ tăng l c lư ng lao đ ng c a nư c ta kho ng 2,7 2,8%/năm trong khi t c đ tăng vi c làm là 2,3 2,4%/năm. khu v c thành th , v i n c cung lao đ ng cao hơn so v i c u lao đ ng là nguyên nhân c a m t b ph n lao đ ng khơng tìm ki m đư c vi c làm trên th trư ng lao đ ng và tr thành th t nghi p. Trong đĩ, đ i b ph n là lao đ ng l n đ u bư c vào tu i lao đ ng, chưa qua đào t o, khơng Nhĩm 2 Nam Sơn – Huy n Trâm – Phương Dung – Nhi m Trinh
- Kinh T Vĩ Mơ Th t Nghi p Và Các Bi n Pháp cĩ k năng ngh nghi p. Chuy n d ch cơ c u kinh t v i xu hư ng t t y u là thu h p d n s vi c làm gi n đơn và phát tri n s vi c làm k thu t, vi c làm cĩ năng su t lao đ ng cao. Các ngành: cơng ngh thơng tin, vi n thơng, đi n t , du l ch, tài chính, ngân hàng, cơng nghi p ch bi n và các khu cơng nghi p t p trung, khu ch xu t cĩ nhu c u lao đ ng k năng l n, nhưng th c t g p khĩ khăn trong tuy n d ng lao đ ng. Nguyên nhân là do t l lao đ ng qua đào t o chuyên mơn k thu t c a l c lư ng lao đ ng thành th th p, năm 2002 là 34,03% (nơng thơn 5,74%) và b t c p v ch t lư ng đào t o, m t b ph n lao đ ng đã qua đào t o chuyên mơn k thu t khơng đáp ng đư c yêu c u c a ngư i s d ng lao đ ng. Do đĩ, đa s lao đ ng th t nghi p trên th trư ng lao đ ng thành th là lao đ ng gi n đơn. Th t nghi p cơ c u : chuy n d ch cơ c u kinh t thúc đ y m t b ph n lao đ ng nơng nghi p sang khu v c cơng nghi p và d ch v , trong th i gian đ i ngh đã x y ra tình tr ng th t nghi p cơ c u. Lao đ ng th t nghi p do cơ c u thu c lo i này cĩ xu hư ng tìm vi c làm m i t t hơn, m c ti n cơng cao hơn trên th trư ng lao đ ng k c vi c di chuy n đ n các vùng khác và đ c bi t là dịng di chuy n lao đ ng nơng thơn ra thành th . Các năm 1990 1998 qui mơ di chuy n lao đ ng nơng thơn thành th ph m vi tồn qu c 70 90 nghìn ngư i/năm. Di chuy n lao đ ng nơng thơn – thành th cĩ vai trị quan tr ng tr ng trong cung ng lao đ ng rút ra kh i ngành nơng nghi p cho s phát tri n c a các ngành ngh cĩ hàm lư ng k thu t cao, các ngành ngh m i và s phát tri n c a các khu v c kinh t tư nhân, cĩ v n đ u tư nư c ngồi, khu cơng nghi p, khu ch xu t, kích thích s ho t đ ng sơi đ ng c a th trư ng lao đ ng. Các năm qua , kho ng hơn 22% lao đ ng nơng thơn thay đ i ngh , cĩ m c thu nh p bình quân tăng 30 50% so v i các ho t đ ng trư c đĩ. M t s khu ch su t, khu cơng nghi p t p trung thu hút trên 70% lao đ ng di chuy n t nơng thơn đ n ( khu cơng nghi p ð ng Nai, Bình Dương, Qu ng Ngãi, ðà N ng, Qu ng Ninh, ) nhưng bên c nh đĩ là tình tr ng th t nghi p cơ c u di n ra ph bi n. Th t nghi p t nguy n: bao g m nh ng ngư i khơng mu n làm các cơng vi c cĩ m c lương th p và nh ng ngư i n náu trong các cơng vi c n i tr gia đình do các m c ti n cơng th p khơng đ s ng. Th t nghi p t nguy n cĩ khuynh hư ng gia tăng , năm 1998 kho ng 4.8 tri u ngư i và năm 2003 cĩ kho ng 2,547 tri u ngư i làm n i tr và 4,414 tri u ngư i khơng cĩ nhu c u làm vi c chi m hơn 7% lao đ ng t 15 tu i tr lên. S li u đi u tra cho th y, cĩ t i 40 50% s lao đ ng này mu n tìm vi c làm , nhưng khơng tìm đư c vi c làm phù h p, đây cũng là ngu n cung lao đ ng ti m năng cho th trư ng lao đ ng. Ngồi ra, trong quá trình chuy n d ch cơ c u kinh t cịn t n t i th t nghi p do nguyên nhân b t c p c a h th ng đào t o. ðĩ là vi c đào t o theo ngành ngh chưa phù h p v i nhu c u, tín hi u c a th trư ng lao đ ng. Nhĩm 2 Nam Sơn – Huy n Trâm – Phương Dung – Nhi m Trinh
