Bài giảng Kế toán tài chính - Chương 5: Kế toán nguồn vốn - Ngô Hoàng Điệp

Nội dung text: Bài giảng Kế toán tài chính - Chương 5: Kế toán nguồn vốn - Ngô Hoàng Điệp

1. KẾ TOÁN NGUỒN VỐN TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP. HCM – KHOA KẾ TOÁN KIỂM TOÁN1 MỤC TIÊU Sau khi học xong chương này, người học có thể: . Giải thích định nghĩa nợ phải trả và vốn chủ sở hữu . Phân tích điều kiện ghi nhận và đánh giá nợ phải trả và vốn chủ sở hữu . Vận dụng các tài khoản kế toán thích hợp trong xử lý các giao dịch liên quan đến nợ phải trả và vốn chủ sở hữu . Giải thích việc trình bày nợ phải trả và vốn chủ sở hữu trên BCTC . Thông tin về họat động tài chính trong doanh nghiệp 2 1
2. NỘI DUNG . Kế toán nợ phải trả . Kế toán vốn chủ sở hữu . Trình bày nợ phải trả và vốn chủ sở hữu trên BCTC . Ý nghĩa thông tin 3 KẾ TOÁN NỢ PHẢI TRẢ . Định nghĩa . Ghi nhận và đánh giá . Tài khoản sử dụng . Sơ đồ hạch toán . Bài tập thực hành 4 2
3. ĐỊNH NGHĨA .Nợ phải trả: Là nghĩa vụ hiện tại của doanh nghiệp: . Phát sinh từ các giao dịch và sự kiện đã qua . Doanh nghiệp phải thanh toán từ các nguồn lực của mình 5 GHI NHẬN VÀ ĐÁNH GIÁ NỢ PHẢI TRẢ . Ghi nhận Nợ phải trả được ghi nhận trong Bảng cân đối kế toán khi có đủ điều kiện:  Chắc chắn là doanh nghiệp sẽ phải dùng một lượng tiền chi ra để trang trải cho những nghĩa vụ hiện tại mà doanh nghiệp phải thanh toán, và  Khoản nợ phải trả đó phải xác định được một cách đáng tin cậy. . Đánh giá:  Nợ phải trả được phản ảnh theo giá gốc  Các khoản nợ phải trả bằng ngoại tệ phải đánh giá lại cuối kỳ. 6 3
4. Ví dụ 1 . Khi DN mua NVL chưa thanh toán Nợ phải trả . Khi sử dụng lao động Nợ phải trả . Đi vay vốn ngân hàng Nợ phải trả . Bán hàng có điều khoản bảo hành Nợ phải trả . . 7 Ví dụ 2 . Công ty A bán hàng có bảo hành 2 năm. Số tiền bảo hành ước tính năm sau phải trả gồm:  120 triệu bảo hành cho sản phẩm bán năm nay  60 triệu bảo hành cho sản phẩm bán năm sau. . Công ty A sẽ ghi nhận khoản dự phòng phải trả cho chi phí bảo hành trên BCTC cuối năm nay là bao nhiêu? 8 4
5. Ví dụ 3 . A là 1 quốc gia nổi tiếng về các đạo luật nghiêm khắc liên quan đến môi trường. Công ty X vi phạm luật và đang bị cơ quan môi trường xem xét hình phạt. . Kết thúc niên độ, chưa có quyết định chính thức nhưng theo luật của A, số tiền công ty X bị phạt có thể ước tính là 20.000 USD. 9 Phân biệt Nợ phải trả dựa trên mức độ chắc chắn Nợ tiềm tàng DP phải trả Nợ phải trả Phản ảnh như 1 ước Ghi nhận vào nợ Xử lý Thuyết minh tính kế toán vào nợ phải trả phải trả Chắc chắn xảy ra nhưng Chắc chắn xảy ra Đã xảy ra số tiền chưa xác định một Điều kiện cách đáng tin cậy hoặc Số tiền xác định một Số tiền xác định cách đáng tin cậy một cách chính xác Có thể xảy ra 5
6. Tài khoản sử dụng Vay Phải Thuế và Phải trả người Chi ngắn Dự trả các khoản lao động và các phí hạn/ phòng người phải nộp khoản trích theo phải dài phải trả bán Nhà nước lương trả hạn 333 và 311/ các 331 334 338 335 352 341 TK chi tiết 11 KẾT CẤU CỦA TÀI KHOẢN Tài khoản Nợ phải trả Nợ Có Số tiền ghi GIẢM Số tiền ghi TĂNG Số dư cuối kỳ Lưu ý: Trả trước cho người bán 6
7. Sơ đồ kế toán Phải trả người bán TK 331 TK 111, 112, Thanh toán, ứng trước tiền TK 152/156/ 141, 311 cho người bán Mua chịu vật tư, hàng hóa, chi phí 241/621/627 TK 152/156, Giảm giá, hàng mua trả lại 211, 621 chiết khấu TM TK 133 TK 133 Mua chịu TSCĐ TK 211/ 213 TK 515 Chiết khấu thanh toán được hưởng • Bài tập thực hành 1 1. Mua hàng hóa chưa trả tiền cho người bán H, trị giá mua chưa có thuế GTGT 10% là 75 triệu đồng. 2. Ứng trước tiền mua nguyên vật liệu phục vụ sản xuất sản phẩm cho người bán M là 30 triệu đồng. 3. Thanh toán toàn bộ tiền hàng cho người bán H ở nghiệp vụ 1 bằng tiền mặt sau khi trừ khoản chiết khấu thanh toán được hưởng là 2% 4. Nhập kho nguyên vật liệu mua từ người bán M, trị giá đã có thuế GTGT 10% là 35.200.000đ. Phần chênh lệch giữa tiền hàng và tiền ứng trước 30 triệu đồng được thanh toán bằng tiền mặt. Yêu cầu: Định khoản các nghiệp vụ kinh tế trên. 7
8. Sơ đồ kế toán thuế và các khoản phải nộp TK 333 Thuế GTGT đầu vào Thuế GTGT TK 133 TK 111/ 112 131 đượckhấu trừ đầu ra TK 511/ 512 TK 111/ 112 Nộp thuế 515/711 Thuế NK, TTĐB khi mua TK 156, 211, HTK, TSCĐ, Thuế XK, TTĐB của hàng bán TK 511 Thuế TNDN phải nộp TK 821 Thuế TNCN phải nộp TK 334 Phí, lệ phí, TK 642 • Bài tập thực hành 2 Có tình hình tại doanh nghiệp Q trong tháng 6.20x1 như sau: 1. Thuế nhà đất phải nộp 6 tháng cuối năm là 6 triệu đồng, đã nộp bằng tiền mặt. 2. Bán hàng chưa thu tiền, giá bán 200 triệu đồng (chưa có thuế GTGT 10%) 3. Xuất khẩu lô hàng trị giá 2.000USD, tỷ giá 20.000đ/USD. Thuế suất thuế xuất khẩu là 5%. 4. Nhập khẩu lô hàng trị giá 36.000usd, thuế nhập khẩu 5%, thuế GTGT của hàng NK 10%, chưa trả tiền. DN đã nộp thuế GTGT bằng tiền mặt.Tỷ giá trên tờ khai nhập khẩu 20.000đ/USD. 5. Khấu trừ thuế GTGT vào cuối tháng, biết thuế GTGT được khấu trừ vào cuối tháng là 16 triệu đồng. 6. Tạm tính thuế TNDN phải nộp là 18 triệu đồng. Yêu cầu: Tính toán và định khoản các nghiệp vụ kinh tế phát sinh trên. 8
9. Sơ đồ kế toán phải trả người lao động TK 334 Các khoản phải khấu TK 138/ 141/ trừ vào lương/thu Lương và các khoản TK 622/627/ 333 nhập của NLĐ mang tính chất lương 641/642 Ứng và thanh toán TK 111/112 lương cho NLĐ, thanh toán Tiền thưởng phải trả tiền BHXH cho NLĐ TK 353 NLĐ từ quỹ KT-PL TK 338 Các khoản trích theo lương BHXH phải trả NLĐ (3,4,9) trừ lương người lao động TK 3383 (7% BHXH, 1,5%BHYT; 1%BHTN) Sơ đồ kế toán các khoản trích theo lương TK 338 (2,3,4,9) TK 111/112 Trích các khoản theo lương 622/627/ phần tính vào chi phí 641/642 Nộp các khoản Trích các khoản theo TK 334 lương phần trừ lương Nhận tiền từ cơ quan bảo hiểm 9
10. • Bài tập thực hành 3 • Định khoản các nghiệp vụ phát sinh trong tháng 10.20x1 như sau: 1. Chi tiền mặt tạm ứng lương cho công nhân viên: 180.000.000đ 2. Tính lương phải trả cho từng bộ phận như sau: – Bộ phận công nhân trực tiếp SX: 200.000.000đ – Bộ phận nhân viên phân xưởng: 20.000.000đ – Bộ phận văn phòng: 50.000.000đ 3. Trích các khoản phải nộp theo lương theo quy định 4. Khoản khấu trừ lương của nhân viên văn phòng gồm: – Thuế thu nhập cá nhân: 4.000.000đ – Tạm ứng thừa: 500.000đ 5. Khoản thưởng quý 3 chi bằng Quỹ khen thưởng 4.000.000đ. 6. Trợ cấp BHXH phải chi trả trong kỳ là 2.800.000 đồng Sơ đồ kế toán vay ngắn hạn, dài hạn TK 311/ 341 Vay bằng tiền TK 111/ 112 TK 111/ 112 Trả nợ vay bằng tiền Vay mua vật tư, hàng TK 152,156, 621, TK 131 Trả nợ vay bằng khoản hoá, dịch vụ 627, 641 thu nợ khách hàng TK 133 Vay trả các khoản TK 331/ 333 338/ nợ phải trả 315 10
11. KẾ TOÁN VỐN CHỦ SỞ HỮU . Khái niệm . Ghi nhận và đánh giá . Tài khoản sử dụng . Sơ đồ hạch toán . Bài tập tổng hợp 21 GHI NHẬN VÀ ĐÁNH GIÁ VỐN CSH . Bao gồm:  Vốn đầu tư của chủ sở hữu  Lợi nhuận chưa phân phối và các quỹ dự trữ  Các khoản điều chỉnh trực tiếp vào vốn chủ 22 11
12. VỐN ĐẦU TƯ CỦA CSH - Vốn góp: - Vốn góp bằng tiền - Vốn góp bằng tài sản: Giá thống nhất của hội đồng - Đối với công ty cổ phần: Ghi nhận theo mệnh giá cổ phần 23 VỐN ĐẦU TƯ CỦA CSH Thặng dư vốn cổ phần: . Số tiền chênh lệch giữa:  Giá phát hành lớn hơn mệnh giá của cổ phần khi phát hành  Giá tái phát hành và giá mua khi tái phát hành cổ phiếu quỹ. . Chi phí phát hành: Ghi giảm thặng dư vốn cổ phần 24 12
13. VỐN ĐẦU TƯ CỦA CSH Cổ phiếu quỹ . Giá trị cổ phiếu của chính doanh nghiệp mua vào, chưa tái phát hành hoặc chưa hủy đi (chỉ áp dụng cho công ty cổ phần) . Giá trị CPQ = Giá mua + chi phí mua có liên quan 25 BÀI TẬP THỰC HÀNH 4 . Công ty CP Hoàn Cầu thành lập vào tháng 01/20x0, được Ủy ban chứng khoán Nhà Nước chứng nhận đăng ký phát hành cổ phần với nội dung sau:  Tổng số lượng cổ phần phát hành: 2.000.000 cổ phần, thu bằng tiền VND.  Mệnh giá mỗi cổ phần: 10.000đ  Chi phí phát hành cổ phiếu thanh toán bằng tiền mặt 50.000.000đ Yêu cầu: Tính các chỉ tiêu: Vốn đầu tư của chủ sở hữu và Thặng dư vốn cổ phần a) Giá phát hành là 10.000đ/cp b) Giá phát hành là 12.000đ/cp 26 13
14. BÀI TẬP THỰC HÀNH 5 . Tiếp theo số liệu bài tập thực hành 4, hội đồng quản trị quyết định mua lại 100.000 cp phổ thông làm cổ phiếu bằng chuyển khoản.  Giá mua 11.000 đ/cp  Chi phí mua: 0,2%/giá trị giao dịch . Xác định giá trị cổ phiếu quỹ sau giao dịch trên; cho biết số dư ban đầu của cổ phiếu quỹ tại doanh nghiệp là 0. 27 BÀI TẬP THỰC HÀNH 6 Tiếp theo bài tập thực hành 4 và 5 , Hội đồng quản trị công ty quyết định tái phát hành số cổ phiếu quỹ: 60.000 cp, giá phát hành 11.500đ/cp Yêu cầu: Xác định giá trị của Vốn đầu tư của chủ sở hữu, Thặng dư vốn cổ phần và Cổ phiếu quỹ sau giao dịch này, cho biết doanh nghiệp áp dụng phương pháp bình quân gia quyền đối với cổ phiếu quỹ. 28 14
15. LỢI NHUẬN CHƯA PHÂN PHỐI . Lợi nhuận sau thuế TNDN. . Lợi nhuận chưa chia cho các chủ sở hữu hoặc chưa trích lập các quỹ. . Nếu là số âm, thể hiện số lỗ luỹ kế đến thời điểm báo cáo . LN chưa phân phối sẽ thay đổi khi: • Kết quả kinh doanh trong kỳ • Chia cổ tức, phân phối lợi nhuận • Trích lập quỹ, hoặc bổ sung vốn đầu tư của chủ sở hữu 29 CÁC QUỸ CHUYÊN DÙNG Được trích lập từ lợi nhuận sau thuế của DN, theo qui chế tài chính của NN, điều lệ của công ty hoặc theo nghị quyết của đại hội cổ đông đã thông qua. Các quỹ bao gồm: . Quỹ đầu tư phát triển . Quỹ dự phòng tài chính . Quỹ khác thuộc vốn chủ 30 15
16. BÀI TẬP THỰC HÀNH 7 • Công ty CP Hoàn Cầu (bài tập 2b) có các nghiệp vụ về cổ tức như sau: 1. Ngày 30/6/20x0, LN sau thuế 6 tháng đầu năm xác định là 5 tỷ đồng 2. Ngày 1/8/20x0, quyết định tạm ứng cổ tức đợt 1 năm 20x0 là 500đ/cp. 3. Ngày 5/9/20x0, chi trả toàn bộ số tiền tạm ứng cổ tức đợt 1. 4. Ngày 31/12/20x0, LN sau thuế cả năm xác định là 12 tỷ đồng 5. Ngày 25/3/20x1, đại hội cổ đông thông qua kết quả kinh doanh năm 20x0 và kế hoạch chia cổ tức đợt 2/20x0 là 1.000đ/cp, lập quỹ ĐTPT 10% LN sau thuế , Quỹ DPTC 10% LN sau thuế 6. Ngày 2/4/20x1 là ngày giao dịch không hưởng quyền. 7. Ngày 15/5/20x1, thanh toán toàn bộ tiền cổ tức đợt 2/20x0. 31 CÁC KHOẢN ĐIỀU CHỈNH TRỰC TIẾP  Chênh lệch tỷ giá • Phát sinh trong quá trình đầu tư xây dựng của DN trước hoạt động • Phát sinh do chuyển đổi báo cáo tài chính của cơ sở ở nước ngoài hợp nhất với DN ở trong nước.  Chênh lệch đánh giá lại tài sản • Chênh lệch giữa giá trị ghi sổ của tài sản với giá trị được đánh giá lại khi có quyết định của Nhà nước, 32 16
17. KẾT CẤU CỦA TÀI KHOẢN Tài khoản Vốn chủ sở hữu Nợ Có Số tiền ghi GIẢM Số tiền ghi TĂNG Số dư cuối kỳ Lưu ý: Cổ phiếu quỹ Tài khoản sử dụng Nguồn vốn Cổ phiếu LNCPP và kinh doanh quỹ các quỹ TK 411 (chi tiết TK 421, 441, TK 419 4111, 4112) 415, 353 34 17
18. Sơ đồ Nguồn vốn kinh doanh TK 4111 TK 111, 112 Nhận vốn góp bằng TK 111, 112 Hoàn trả vốn tiền góp Nhận vốn góp hàng, TK 15*, 21* TK 15*, 21* TSCĐ Phát hành cổ phiếu TK 111, 112 TK 4112 TK 421 Trả cổ tức bằng CP 35 Sơ đồ kế toán Cổ phiếu quỹ TK 419 Tái phát hành CPQ TK 111, 112 Mua CPQ TK 111, 112 TK 4112 Hủy bỏ CPQ TK 4111 TK 4112 Chia cổ tức bằng CPQ TK 421 TK 4112 36 18
19. Sơ đồ kế toán Lợi nhuận chưa phân phối TK 421 Chia cổ tức cho cổ đông TK 3388 Lợi nhuận sau thuế TK 911 TK 414, 415, Trích lập các quỹ 353 TK 4118 Bổ sung vốn kinh doanh 37 BÀI TẬP THỰC HÀNH 8 . Định khoản các nghiệp vụ kinh tế phát sinh ở các bài tập thực hành 4, 5, 6, 7. 38 19
20. Trình bày thông tin trên Báo cáo tài chính Bản thuyết Bảng cân đối Báo cáo lưu minh báo cáo kế toán chuyển tiền tệ tài chính Bảng cân đối kế toán Nợ phải trả Vốn chủ sở hữu Trình bày Phân biệt Trình bày Trình bày riêng số dư Nợ ngắn Hạn chế số dư biệt: vốn góp, bù trừ tài đầu kỳ và hạn và đầu kỳ và thặng dư vốn cổ số dư Nợ dài sản và nợ số dư phần và các phải trả cuối kỳ hạn cuối kỳ khoản dự trữ 20
21. Báo cáo lưu chuyển tiền tệ Nợ phải trả Vốn chủ sở hữu Các giao dịch được Các giao dịch được trình bày ở dòng trình bày ở dòng tiền hoạt động kinh tiền từ hoạt động tài doanh và hoạt chính động tài chính Thuyết minh BCTC . Nợ phải trả  Thuyết minh chi tiết các khoản phải trả: • Các khoản vay • Thuế và các khoản phải nộp • Chi phí phải trả • Các khoản phải trả, phải nộp khác  Thuyết minh về nợ tiềm tàng và các khoản cam kết 21
22. Trên Bản thuyết minh BCTC (tiếp) • Vốn chủ sở hữu – Các chính sách kế toán áp dụng trong việc ghi nhận vốn chủ sở hữu. – Sự biến động của tổng số vốn chủ sở hữu, cũng như từng bộ phận hợp thành trong vốn chủ sở hữu của cả năm trước và năm báo cáo. – Chi tiết hoá vốn đầu tư của chủ sở hữu, trong đó có thêm thông tin về giá trị trái phiếu chuyển thành cổ phiếu; số lượng cổ phiếu quỹ. Trên Bản thuyết minh BCTC (tiếp)  Các giao dịch về vốn với các chủ sở hữu và phân phối cổ tức, chia lợi nhuận.  Cổ tức đã công bố, gồm cổ tức trên cổ phần phổ thông, cổ phần ưu đãi.  Sự biến động của số lượng cổ phần và mệnh giá của cổ phần đang lưu hành.  Các quỹ của doanh nghiệp và mục đích của việc trích lập và sử dụng các quỹ của doanh nghiệp.  Những khoản thu nhập và chi phí, lãi hoặc lỗ được ghi nhận trực tiếp vào vốn chủ sở hữu. 22
23. BÀI TẬP THỰC HÀNH 9 . Xem việc trình bày thông tin nợ phải trả trên BCTC của DSN quý 1/2014. . Lưu ý các trường hợp đặc biệt của Nợ phải trả và vốn chủ sở hữu. . Dùng những kiến thức đã học để giải thích? 45 Ý nghĩa của thông tin Nợ phải trả Khả năng Mức độ lệ Mức độ lệ thuộc Đòn thanh toán thuộc vào vốn vào nguồn vốn bẩy tài của doanh vay của ngắn hạn của chính nghiệp doanh nghiệp doanh nghiệp Tỷ số thanh Tỷ số nợ vay Tỷ trọng nợ ngắn Tỷ số nợ toán ngắn trên vốn chủ sở hạn trên tổng tài hạn hữu sản 23
24. Ý nghĩa của thông tin (tiếp) Vốn chủ sở hữu Khả năng tự chủ tài Khả năng sinh lời chính Tỷ số Vốn chủ ở ROE hữu trên tài sản ROA BÀI TẬP THỰC HÀNH 10 . Tính các chỉ số đánh giá nợ phải trả và VCSH báo cáo tài chính của DSN 2014. 48 24