Bài giảng Kế toán tài chính 1 - Chương 6: Kế toán vốn chủ sở hữu (Phần 1)

Nội dung text: Bài giảng Kế toán tài chính 1 - Chương 6: Kế toán vốn chủ sở hữu (Phần 1)

1. Chương 6-1 5/23/2012 1 Phần 1 KẾ TOÁN VỐN CHỦ SỞ HỮU Khoa Kế toán–Kiểm toán ĐạihọcMở TPHCM 2 Mục đích • Học xong chương này, ngườihọccóthể: • Giảithíchđượcsự khác nhau về nguồnvốnhoạt động củacácloại hình doanh nghiệp • Nắm đượccácyếutố cấu thành nên vốnchủ sở hữuvàphạmvi sử dụng nguồnvốn • Ghi chép được các nghiệpvụ tăng giảmvốnchủ sở hữu • Tổ chứcvàthựchiệnchứng từ, sổ kế toán tổng hợpvàchi tiết liên quan đếnvốnchủ sở hữu. Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 1
2. Chương 6-1 5/23/2012 3 Nội dung • Mộtsố khái niệmcơ bản • Ghi nhậnvốnchủ sở hữu • Ứng dụng trên hệ thống tài khoảnkế toán • Tổ chứcchứng từ, ghi sổ kế toán chi tiếtvàtổng hợp 4 NHỮNG KHÁI NIỆM CƠ BẢN Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 2
3. Chương 6-1 5/23/2012 5 Mộtsố chuẩnmực liên quan • VAS 01 – Chuẩnmực chung • VAS 21 – Trình bày báo cáo tài chính 6 Khái niệmvốnchủ sở hữu • Theo VAS 01 – Chuẩnmực chung: “ Vốnchủ sở hữulà giá trị vốncủa doanh nghiệp, được tính bằng số chênh lệch giữagiátrị tài sảncủa doanh nghiệptrừ nợ phảitrả. Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 3
4. Chương 6-1 5/23/2012 7 Phương trình kế toán Tài sản =+Nợ phải trả Vốn chủ sở hữu Tài sản Nợ phải trả Vốn chủ sở hữu 8 Các bộ phậncấu thành vốnchủ sở hữu GỒM 3 PHẦN CHÍNH • Vốn đầutư củachủ sở hữu • Lợi nhuậnchưa phân phối và các khoảndự trữ • Các khoản điều chỉnh trực tiếp vào vốn chủ sở hữu Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 4
5. Chương 6-1 5/23/2012 9 Phương trình kế toán Tài sản =+Nợ phải trả Vốn chủ sở hữu Tài sản Nợ phải trả Góp vốn/Rút vốn Vốn góp của CSH Vốn chủ sở hữu Kết quả KD+ Phân phối lãi LNCPP + CKDT Điều chỉnh trực tiếp Điều chỉnh TT 10 VỐN GÓP CỦA CHỦ SỞ HỮU • Vốn đầu tư của chủ sở hữu: chủ doanh nghiệp, vốncổ phần, vốn của nhà nướccấp, vốn góp của các thành viên. Đối với công ty cổ phần là giá trị cổ phần đã phát hành theo mệnh giá. • Thặng dư vốncổ phần: là chênh lệch giữamệnh giá củacổ phiếu vớigiácủacổ phiếu lúc phát hành (chỉ áp dụng cho công ty cổ phần) • Cổ phiếu quỹ: Giá trị cổ phiếu của chính doanh nghiệp mua vào, chưa tái phát hành hoặc hủy đi (chỉ áp dụng cho công ty cổ phần) Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 5
6. Chương 6-1 5/23/2012 11 LN CHƯA PHÂN PHỐI VÀ CÁC KHOẢN DỰ TRỮ • Lợi nhuận chưa phân phối: Là lợi nhuậnchưa chia cho các chủ sở hữuhoặcchưatríchlập các quỹ. • Các quỹ dự trữ: Quỹ dự phòng tài chính, quỹ đầu tư phát triển: Được phân phối từ lợi nhuận sau thuế TNDN 12 CÁC KHOẢN ĐIỀU CHỈNH TRỰC TIẾP • Chênh lệch tỷ giá: Chênh lệch tỷ giá phát sinh trong quá trình đầutư xây dựng của DN trướchoạt động; và chênh lệch phát sinh do chuyển đổi báo cáo tài chính củacơ sởở nước ngoài hợpnhấtvới DN ở trong nước. • Chênh lệch đánh giá lạitàisản: Chênh lệch giữagiátrị ghi sổ của TS vớigiátrịđược đánh giá lại khi có quyết định củaNhànước, • Thực chất là các khoản làm tăng/giảm VCSH ngoài việc góp vốn/trả vốn/chia lời hay từ kết quả kinh doanh. Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 6
7. Chương 6-1 5/23/2012 13 Bài tập thực hành 1 • So với đầu năm, tài sản công ty A đã tăng lên 210 tỷ đồng, trong khi nợ phải trả tăng lên 120 tỷ đồng. Trong năm, công ty đã phát hành cổ phiếu thu tiền 60 tỷ đồng và chia cổ tức 15 triệu đồng. Tính LN sau thuế trong năm trong những trường hợp sau: • Không có bất kỳ thay đổi trong các khoản vốn chủ sở hữu • Không có thay đổi trong các khoản vốn chủ sở hữu, ngoại trừ 1 khoản chênh lệch đánh giá lại tăng tài sản là 30 tỷ. • Không có bất kỳ thay đổi trong các khoản vốn chủ sở hữu, ngoại trừ DN dùng LN lập quỹ đầu tư là 6 tỷ. 14 GHI NHẬN VÀ ĐÁNH GIÁ VỐN CHỦ SỞ HỮU Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 7
8. Chương 6-1 5/23/2012 15 VỐN ĐẦU TƯ CỦA CHỦ SỞ HỮU • DNNN: Vốn ngân sách cấphoặcvốnbổ sung trong quá trình hoạt động của công ty • DN Tư nhân: Chủ doanh nghiệpbỏ vốn • Cty hợp danh và công ty TNHH: Các thành viên góp vốnvàbổ sung từ LN sau thuế • Cty cổ phần: Vốn góp củacáccổđông hoặcbổ sung từ LN sau thuế theo Nghị quyếtcủaHĐCĐ 16 VỐN ĐẦU TƯ CỦA CHỦ SỞ HỮU • Vốn góp bằng ngoạitệ: • Qui đổi ra VND theo tỷ giá bình quân liên ngân hàng tại ngày góp vốn • Không đánh giá lại theo sự thay đổicủatỷ giá. • Vốn góp bằng tài sản: • Xác định giá trị hợplýcủatàisản thông qua định giá • Đối với công ty cổ phần • Ghi nhận theo mệnh giá Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 8
9. Chương 6-1 5/23/2012 17 THẶNG DƯ VỐN CỔ PHẦN • Là tổng số tiềnhoặctương đương tiền thu đượclớnhơn mệnh giá củacổ phần khi phát hành hoặc chênh lệch giữasố tiền thu đượcvớigiámualạicổ phần khi tái phát hành cổ phiếuquỹ. • Chi phí phát hành cổ phiếu được tính trừ vào thặng dư vốn cổ phần. 18 Bài tập thực hành 2A • Công ty CP Hoàn Cầu thành lập vào tháng 01/20x0, được Ủy ban chứng khoán Nhà Nướcchứng nhận đăng ký phát hành cổ phầnvớinội dung sau: • Tổng số lượng cổ phần phát hành: 2.000.000 (200.000cp ưu đãi và 1.800.000 cp phổ thông) • Mệnh giá mỗicổ phần: 10.000đ • Giá phát hành 10.000đ/cp đãthubằng tiềnmặt • Chi phí phát hành cổ phiếu thanh toán bằng tiềnmặt 50.000.000đ • Tính các chỉ tiêu: Vốn đầu tư của chủ sở hữu và Thặng dư VCP Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 9
10. Chương 6-1 5/23/2012 19 Bài tập thực hành 2B • Làm lại bài tập 2A, nếu giá phát hành là 12.000/cp. 20 Bài tập thực hành 2C • Làm lại bài tập 2A, nếu số lượng cổ phiếuphổ thông phát hành ra công chúng theo giá là 9.000đ/cp. Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 10
11. Chương 6-1 5/23/2012 21 Bài tập thực hành 2D • Làm lại bài tập 2A, nếu trong 1.800.000 cp phổ thông, 1.000.000 cp phát hành thu bằng tiềnmặt VND, 800.000 cp phát hành thu bằng ngoạitệ. Tỷ giá ngày nhậntiềnlà 20.000VND/USD. • Giá phát hành 12.000đ/cp 22 Bài tập thực hành 2E • Làm lại bài tập 2A, nếu một cổđông nắmgiữ cổ phần ưu đãi góp bằng 1 xe ô tô, tương đương 30.000 cp. Giá trị xe ô tô đượcchấpnhận góp vốn là 250.000.000đ. Giá trị chênh lệch đượccổ đông góp bằng tiềnmặt. Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 11
12. Chương 6-1 5/23/2012 23 VỐN KHÁC CỦA CHỦ SỞ HỮU • Vốn đượcbổ sung từ lợi nhuận • Đượcbiếutặng, nhận việntrợ không hoàn lại (nếu được phép ghi tăng vốn kinh doanh) Bài tập thực hành 3 • Công ty CP Hoàn Cầu đượctặng một thiếtbị vào ngày 10/5/20x0. Giá thị trường của tài sản này là 25.000.000đ. Thuế TNDN 25% trên giá trị hợplýcủa tài sảnnhậnbiếu tặng. Theo quyết định củahội đồng quảntrị, giá trị còn lại sau khi nộp thuế sẽ bổ sung vốn khác củachủ sở hữu. • Xác định giá trị vốn khác của chủ sở hữu trên BCTC phát sinh từ giao dịch trên. 24 Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 12
13. Chương 6-1 5/23/2012 25 CỔ PHIẾU QUỸ • Cổ phiếuquỹ là cổ phần đượcmualạibởi chính công ty phát hành. • Cổ phiếuquỹ có thểđược dùng để: • Trả cổ tứcchocổđông • Tái phát hành • Huỷ bỏ • Cổ phiếuquỹ: • Không đượchưởng cổ tức • Không có quyền tham gia bầucử • Giá trị cổ phiếuquỹ = Giá mua + CP liên quan 26 Bài tập thực hành 4A • Tiếp theo số liệu bài tập thực hành 2B, hội đồng quảntrị quyết định mua lại 100.000 cp phổ thông làm cổ phiếuquỹ. • Giá mua 11.000 đ/cp • Chi phí mua; 0,2%/giá trị giao dịch • Thanh toán toàn bộ bằng chuyểnkhoản • Một tháng sau, mua tiếp 50.000 cp làm cổ phiếuquỹ. • Giá mua 11.400 đ/cp • Chi phí mua; 0,2%/giá trị giao dịch • Thanh toán toàn bộ bằng chuyểnkhoản • Xác định giá trị cổ phiếu quỹ sau giao dịch trên; cho biết số dư ban đầu của cổ phiếu quỹ tại DN là 0. Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 13
14. Chương 6-1 5/23/2012 27 Bài tập thực hành 4B • Tiếp tục bài tập 4A, Hội đồng quảntrị công ty quyết định tái phát hành số cổ phiếuquỹ: • Đợt 1: 60.000 cp, giá phát hành 11.500đ/cp • Đợt 2: 40.000 cp, giá phát hành 11.400đ/cp • Xác định giá trị của Vốn đầu tư của chủ sở hữu, Thặng dư vốn cổ phần và Cổ phiếu quỹ sau giao dịch này, cho biết DN áp dụng phương pháp bình quân gia quyền đối với cổ phiếu quỹ. 28 Bài tập thực hành 4C • Tiếp theo số liệu thí dụ 4B, hội đồng quảntrị quyết định huỷ bỏ 50.000 cp quỹ. • Xác định giá trị của Vốn đầu tư của chủ sở hữu, Thặng dư vốn cổ phần và Cổ phiếu quỹ sau giao dịch này. Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 14
15. Chương 6-1 5/23/2012 29 LỢI NHUẬN CHƯA PHÂN PHỐI • LNCPP là lợi nhuận sau thuế TNDN của doanh nghiệp, chưa chia cho các chủ sở hữuhoặcchưatríchlậpcác quỹ. • Nếu là số âm, thể hiệnsố lỗ luỹ kếđếnthời điểm báo cáo • LNCPP sẽ thay đổi khi: • Chia cổ tức, phân phối lợi nhuận • Trích lập quỹ, hoặc bổ sung vốn đầu tư của chủ sở hữu 30 CHIA CỔ TỨC • Tạm ứng cổ tức • Nghị quyếtcủahội đồng cổđông xác định mứcthựcsẽ chi trả củacả năm. • Thanh toán số cổ tứccònlại • Quy trình chia cổ tức • Thông báo ngày chốt danh sách (ngày giao dịch không hưởng quyền). Kế toán sẽ ghi nhận giảm lợi nhuận chưa phân phối ngày này và hình thành khoản phải trả về cổ tức • Thanh toán cổ tức cho cổ đông theo danh sách Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 15
16. Chương 6-1 5/23/2012 31 TRÍCH LẬP CÁC QUỸ • Căncứ vào chính sách tài chính hiện hành của doanh nghiệp, điều lệ của công ty và nghị quyếtcủahội đồng cổđông • Với mục đích giúp doanh nghiệp bù đắp hoặc hạn chế bớt những khoản lỗ có thể phát sinh trong tương lai hoặc dùng để tái đầu tư, • Bao gồm: • Quỹ đầu tư phát triển • Quỹ dự phòng tài chính • Quỹ khác thuộc vốn chủ 32 Bài tập thực hành 5 • Công ty CP Hoàn Cầu (bài tập 2B) có các nghiệp vụ về cổ tức như sau: 1. Ngày 30/6/20x0, LNST 6 tháng đầu năm xác định là 5 tỷ đồng 2. Ngày 1/8/20x0, quyết định tạm ứng cổ tức đợt1 năm 20x0 là 500đ/cp. 3. Này 5/9/20x0, chi trả toàn bộ số tiềntạm ứng cổ tức đợt1. 4. Ngày 31/12/20x0, LNST cả năm xác định là 12 tỷ đồng 5. Ngày 25/3/20x1, đại hội cổ đông thông qua kết quả kinh doanh năm 20x0 và kế hoạch chia cổ tức đợt 2/20x0 là 1.000đ/cp, lập quỹ ĐTPT 10% LNST, Quỹ DPTC 10% LNST. 6. Ngày 2/4/20x1 là ngày giao dịch không hưởng quyền. 7. Ngày 15/5/20x1, thanh toán toàn bộ tiền cổ tức đợt 2/ 20x0. Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 16
17. Chương 6-1 5/23/2012 33 Bài tập thực hành 5 (tiếp theo) • Biết lợi nhuận sau thuế của công ty được ghi nhận vào lợi nhuận chưa phân phối vào ngày 30.6.20x0 và 31.12.20x0. Điền vào bảng sau: Ngày LNCPP QuỹĐTPT Quỹ DPTC Cổ tức phải trả 30/6/x0 1/8/x0 5/9/x0 31/12/x0 25/3/x1 2/4/x1 15/5/x1 34 TRÌNH BÀY VỐN CHỦ SỞ HỮU Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 17
18. Chương 6-1 5/23/2012 35 TRÌNH BÀY BÁO CÁO TÀI CHÍNH • Ngoài Bảng CĐKT, doanh nghiệp cần thuyết minh: • Các chính sách kế toán áp dụng trong việc ghi nhận vốn chủ sở hữu. • Sự biến động của tổng số vốn chủ sở hữu, cũng như từng bộ phận hợp thành trong vốn chủ sở hữu của cả năm trước và năm báo cáo. • Chi tiết hoá vốn đầu tư của chủ sở hữu, trong đó có thêm thông tin về giá trị trái phiếu chuyển thành cổ phiếu; số lượng cổ phiếu quỹ. 36 TRÌNH BÀY BÁO CÁO TÀI CHÍNH • Ngoài Bảng CĐKT, doanh nghiệp cần thuyết minh (tiếp theo) • Các giao dịch về vốn với các chủ sở hữu và phân phối cổ tức, chia lợi nhuận. • Cổ tức đã công bố, gồm cổ tức trên cổ phần phổ thông, cổ phần ưu đãi. • Sự biến động của số lượng cổ phần và mệnh giá của cổ phần đang lưu hành. • Các quỹ của doanh nghiệp và mục đích của việc trích lập và sử dụng các quỹ của doanh nghiệp. • Những khoản thu nhập và chi phí, lãi hoặc lỗ được ghi nhận trực tiếp vào vốn chủ sở hữu. Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 18
19. Chương 6-1 5/23/2012 37 Bài tập thực hành 7 • Đọc báo cáo tài chính hợp nhất Vinamilk 2010, trả lời các câu hỏi sau: • Tổng vốn chủ sở hữu của Vinamilk cuối năm tăng lên hay giảm đi so với đầu năm? Khoản mục nào đóng vai trò chủ yếu? • Trong năm quỹ đầu tư phát triển của Vinamilk đã được trích bao nhiêu và sử dụng bao nhiêu? • Vinamilk đã mua bao nhiêu CP quỹ trong kỳ, với giá bình quân bao nhiêu 1 cổ phần? • Trong năm, Vinamilk đã phát hành baó nhiêu cổ phiếu, với đơn giá bình quân bao nhiêu? 38 Bài tập thực hành 7 (tiếp theo) • Trong năm, Vinamilk quyết định chia cổ tức bao nhiêu và đã thực chi bao nhiêu? • Chính sách trích lập các quỹ đầu tư phát triển và dự phòng tài chính của Vinamilk? • Số CP được phát hành, đã phát hành và đang lưu hành vào thời điểm cuối năm là bao nhiêu? • Ước tính lợi nhuận sau thuế trong năm mà không sử dụng Báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh và Bản thuyết minh. Khoa Kế toán - Kiểm toán Đại học Mở TPHCM 19