Bài giảng Con người và môi trường - Chương V: Phát triển bền vững

Nội dung text: Bài giảng Con người và môi trường - Chương V: Phát triển bền vững

1. 12/5/2008 CHƯƠNG 5 PHÁT TRIN BN VNG Khoa Mơi trưng _ ðH Bách Khoa Mơn hc: Con ngưi mơi trưng DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi 1 trưng Chương 5: Phát trin bn vng Quan nim v phát trin
   Mục tiêu của phát triển là nâng cao điều kiện và chất lượng cuộc sống, tạo lập cuộc sống công bằng và bình đẳng giữa các thành viên.
   Tuy nhiên, trong một thời gian khá dài người ta thường đặc mục tiêu kinh tế quá cao, xem sự tăng trưởng về kinh tế là thước đo duy nhất của sự phát triển. DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi 2 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con& mơi ngưi trưng & Chươngmơi trư 5:ng Phát trin bn vng Chương 5: Phát trin bn vng 1
2. 12/5/2008 Quan nim v phát trin
   Sau một thời kỳ phát triển mạnh mẽ của các nền kinh tế thế giới, vào các năm 1950 – 1980, loài người nhận thức được rằng: thước đo kinh tế không phản ánh được đầy đủ quan niệm về phát triển.
   Thay cho chỉ số duy nhất đánh giá sự phát triển của các quốc gia là GDP, xuất hiện các chỉ tiêu khác như HDI, HFI. 3 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng Quan nim v phát trin
   Các mâu thuẫn giữa môi trường và phát triển KTXH đã dẫn đến một số sự thừa nhận: nguồn tài nguyên của trái đất không phải là vô tận mà con người có thể khai thác hoặc thống trị theo ý mình, thừa nhận các giới hạn của tự nhiên và sự cần thiết phải sống hài hòa với tự nhiên, cần thiết phải tính toán đến lợi ích chung của cộng đồng, của các thế hệ tương lai và các chi phí môi trường cho sự phát triển
   dẫn đến sự xuất hiện một khái niệm mới: “phát triển bền vững” 4 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 2
3. 12/5/2008 LCH S PTBV 5 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng LCH S PTBV • 4/1968 T chc The Club of Rome đưc sáng lp, là 4/1968 mt t chc phi chính ph h tr cho vic nghiên cu “Nhng vn đ ca th gii " nhm din t nhng vn đ chính tr, văn hĩa, xã hi, mơi trưng và cơng ngh trên tồn cu vi tm nhìn lâu dài. 6 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 3
4. 12/5/2008 LCH S PTBV • 6/1972 Hi ngh ca Liên Hp Quc v con ngưi và mơi trưng đưc t chc ti Stockholm , Thy ðin,4/1968 đưc đánh giá là hành đng đu tiên cĩ s n lc chung ca tồn th nhân loi nhm gii quyt các vn đ v mơi trưng. 6/1972 7 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng LCH S PTBV • 1984 ði hi đng Liên Hip Quc đã y nhim cho bà Gro4/1968 Harlem Brundtland , khi đĩ là Th tưng Na Uy, quyn thành lp và làm ch tch y ban Mơi trưng và Phát trin Th gii ( World Commission on Environment6/1972 and Development WCED), nay cịn gi là y ban Brundtland . 1984 8 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 4
5. 12/5/2008 LCH S PTBV • 1987 Bn báo cáo cĩ ta đ "Tương lai ca chúng ta"4/1968 (Báo cáo Brundtland), ln đu tiên cơng b chính thc thut ng “ Phát trin bn vng “_ S đnh nghĩa và cái nhìn mi v cách hoch đnh các chin lưc phát trin lâu dài. 6/1972 1987 1984 9 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng LCH S PTBV • 1989 S phát hành và tm quan trng ca “Tương lai4/1968 ca chúng ta” dn1989 đn s ra đi ca Ngh quyt 44/228 tin đ cho vic t chc Hi ngh v Mơi trưng và Phát trin ca Liên hip quc. 6/1972 1987 1984 10 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 5
6. 12/5/2008 LCH S PTBV • 1992 Rio de Jainero , Brasil1992 là nơi đăng cai t chc Hi ngh thưng đnh v Trái ðt, tên chính thc là Hi4/1968 ngh v Mơi trưng1989 và Phát trin ca Liên hip quc (UNCED) . Ti đây, các đi biu tham gia đã thng nht nhng nguyên tc cơ bn và phát đng mt chương trình hành đng vì s phát trin bn vng cĩ tên 6/1972 1987 Chương trình ngh s 21 1984 11 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng LCH S PTBV • 2002 Hi ngh thưng đnh1992 Th gii v PTBV Nhng mc tiêu bao gm xĩa nghèo đĩi, phát trin4/1968 nhng sn phm1989 tái sinh hoc thân thin vi mơi trưng, bo v và qun lý các ngun tài nguyên2002 thiên nhiên. ð cp ti ch đ tồn cu hĩa gn vi các 6/1972 1987 vn đ liên quan ti sc khe và phát trin. 1984 12 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 6
7. 12/5/2008 LCH S PTBV 1992 4/1968 1989 2002 6/1972 1987 1984 13 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng ðnh nghĩa PTBV • Phát trin bn vng là "s phát trin cĩ th đáp ng đưc nhng nhu cu hin ti mà khơng nh hưng, tn hi đn nhng kh năng đáp ng nhu cu ca các th h tương lai" _1987y ban Mơi trưng và Phát trin Th gii WCED (nay là y ban Brundtland) 14 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 7
8. 12/5/2008 Thưc đo v PTBV 15 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng Thưc đo v PTBV • Vấn đề phức tạp hơn vì con cháu của chúng ta không chỉ thừa kế tình trạng ô nhiễm và cạn kiệt tài nguyên mà chúng ta để lại, mà cũng thừa hưởng các thành quả giáo dục, kỹ thuật và kiến thức (vốn con người) cũng như vốn vật chất. Chúng cũng có thể được lợi từ những đầu tư vào tài nguyên thiên nhiên, thí dụ như làm tăng sự màu mỡ của đất và trồng lại rừng. 16 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 8
9. 12/5/2008 Thưc đo v PTBV Thưc đo bn vng v Kinh t Thưc đo bn vng v Mơi trưng Thưc đo bn vng v Xã hi 17 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng Thưc đo v PTBV • Thưc đo bn vng v Kinh t : – Yu t kinh t đĩng mt vai trị khơng th thiu trong PTBV. – ðịi hi s phát trin ca h thng kinh t trong đĩ cơ hi tip xúc và quyn s dng vi nhng ngun tài nguyên thiên nhiên cho các hot đng kinh t đưc chia s bình đng. 18 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 9
10. 12/5/2008 Thưc đo v PTBV • Thưc đo bn vng v Kinh t (tt) : – To ra nhiu th trưng mi đ phát trin – Gim chi phí bng cách nâng cao hiu sut, gim tiêu hao năng lưng và nguyên liu đu vào – To ra giá tr thng dư cho sn phm _ Thưc đo này đưc tính trên giá tr GDP 19 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng Thưc đo v PTBV • Thưc đo bn vng v Kinh t (tt) : – Thưc đo này đưc tính trên giá tr GDP – Phải tính đến sự hạn chế tối đa nhu cầu tiêu thụ tài nguyên và tăng cường khả năng tái sinh chất thải. – Cần quan tâm tới sự thay đổi các giá trị GDP ở các tầng lớp dân cư khác nhau nhằm hạn chế sự chênh lệch thu nhập giữa các tầng lớp. 20 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 10
11. 12/5/2008 Thưc đo v PTBV • Thưc đo bn vng v Mơi trưng : Khía cnh mơi trưng trong PTBV địi hi duy trì s cân bng gia bo v mơi trưng t nhiên vi s khai thác ngun tài nguyên thiên nhiên nhm mc đích duy trì mc đ khai thác mt gii hn nht đnh cho phép mơi trưng tip tc h tr điu kin sng cho con ngưi và các sinh vt sng trên trái đt 21 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng Thưc đo v PTBV • Thưc đo bn vng v Mơi trưng : – Gim lưng cht thi vào mơi trưng, loi b các cht đc – S dng các nguyên liu thân thin vi mơi trưng – ng dng các cơng ngh thân thin vi mơi trưng trong các lĩnh vc khác nhau – Tp trung khai thác các ngun năng lưng sch, cĩ kh năng tái to như năng lưng giĩ, năng lưng mt tri, năng lưng sinh hc, năng lưng đa nhit 22 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 11
12. 12/5/2008 Thưc đo v PTBV Vd S quan tâm đn các khía ch mơi trưng trong mt d án phát trin kinh t 23 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng Thưc đo v PTBV Thưc đo bn vng v Xã hi : Khía cnh xã hi ca PTBV cn đưc chú trng vào s phát trin s cơng bng, cho tt c mi ngưi cơ hi phát trin tim năng bn thân và cĩ điu kin sng chp nhn đưc. • Sc khe cng đng đưc ci thin • Cht lưng cuc sng đưc nâng cao • Chú trng ti các li ích ca ngưi khuyt tt 24 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 12
13. 12/5/2008 Thưc đo v PTBV Thước đo thông tin • PTBV đảm bảo thông tin về chất lượng cuộc sống của ngừoi dân phải được công bố công khai minh bạch về các vấn đề: • – Các kế hoạch phát triển của Chính phủ có ảnh hưởng đến cuộc sống của người dân? • – Chất lượng môi trường không khí, nước, đất nơi người dân đang sống có bảo đảm như quy định hay không? (Nhiều Chính phủ cố tình không công bố thông tin thực về môi trường cho mọi người dân). • – Chất lượng lương thực, thực phẩm người dân hiện đang sử dụng ở tình trạng như thế nào? 25 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng Thưc đo v PTBV Thước đo về phong cách cuộc sống
    Phát triển bền vững đòi hỏi phải thay đổi các thói quen và phong các sống có hại cho môi trường chung của trái đất
    Thay đổi các quan niệm về đạo đức sống
    Mỗi người là một thành viên của cộng đồng sinh vật.
    Mỗi người đều có quyền cơ bản ngang nhau.
    Mỗi một dạng sống đều phải được đảm bảo quyền tồn tại, bất kể nó có giá trị như thế nào đối với con người.
    ý thức sự phân chia công bằng những phúc lợi và tổn phí của việc sử dụng nguồn tài nguyên giữa những vùng nghèo và những vùng giàu, giữa thế hệ hiện tại và tương lai. 26 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 13
14. 12/5/2008 Thưc đo v PTBV Bộ chỉ số phát triển bền vững có thể áp dụng cho Việt Nam Phát triển kinh tế • Tăng sản phẩm quốc nội (GDP) trên đầu người. • Các chính sách và công cụ kinh tế trở thành các nguyên tắc bắt buộc trong thực hiện các mục tiêu PTBV và BVMT. • Chi phí về bảo vệ môi trường tăng theo % GDP • Chi phí ODA cho phát triển bền vững Phát triển xã hội Phát triển môi trường tự nhiên 27 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng Thưc đo v PTBV Phát triển kinh tế Phát triển xã hội • Mức độ gia tăng dân số • Tỷ lệ dân số cả nước sống dưới mức nghèo đói • Tỷ lệ biết chữ của người lớn • Tỷ lệ tử vong khi sinh • Mất mát kinh tế và con người do thiên tai • Tăng quyền lực và dân chủ cho Quốc hội • Tham gia tích cực các diễn đàn và cam kết thực hiện các thỏa thuận quốc tế • Hệ thống hành chính đủ năng lực, trong sạch và cởi mở • Các cơ quan BVMT được kiện toàn, thực hiện có hiệu quả • Thực hiện hiệu quả cơ chế hòa nhập các nhân tố kinh tế, xã hội và môi trường trong các giai đoạn và quy mô của quá trình quy hoạch phát triển • Các chiến lược và kế hoạch hành động môi trường được tiến hành định kỳ theo các thời kỳ (giai đoạn) quy hoạch phát triển kinh tế – xã hội và phải được các ngành của chính phủ thực hiện hiệu quả. • Thiết lập hệ thống tổng hợp giám sát việc thực hiện công tác môi trường và chất lượng của các chính sách và dự án phát triển hiện nay và tương lai. • Tái sinh và tái sử dụng chất thải. Phát triển môi trường tự nhiên 28 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 14
15. 12/5/2008 Thưc đo v PTBV Bộ chỉ số phát triển bền vững có thể áp dụng cho Việt Nam Phát triển kinh tế Phát triển xã hội Phát triển môi trường tự nhiên • Tăng tổng độ che phủ, mật độ và chất lượng rừng. • Mức hạ thấp hàng năm của nước ngầm và nước bề mặt. • An toàn nước sinh hoạt. • Xử lý nước thải. • Mức tiêu thụ năng lượng hàng năm trên đầu người. • Tiêu thụ năng lượng từ nguồn tái tạo (tính theo % tổng mức tiêu thụ năng lượng). • Số loài bị đe dọa (tính theo % tổng loài bản địa). • Số lượng các kế hoạch quản lý khu bảo tồn và tổng mức kinh phí đầu tư cho bảo tồn. • Sản lượng khai thác thủy sản ổn định. 29 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng Mô hình PTBV“4 chân” Lập luận này cho rằng nếu các mục tiêu kinh tế, xã Kinh Môi hội và sinh thái của nhiều tế trường nước có thể tương tự nhau, thì mục tiêu văn hóa là nét khác biệt cơ bản nhất để phân biệt chiến lược phát Văn Xã hội triển bền vững của mỗi hóa nước. “Ghế 4 chân” mới là bền vững. 30 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 15
16. 12/5/2008 TIẾP CẬN PTBV Ở VIỆT NAM  Sau 1980, khi các hoạt động kinh tế của đất nước đã có những kết quả tiến bộ, chính phủ Việt Nam quan tâm tới công tác điều tra tài nguyên đất nước và tìm hiểu các biện pháp sử dụng hợp lý tài nguyên hiện có  Năm 1988, quốc hội, hội đồng bộ trưởng Việt Nam đã ban hành hàng loạt các văn kiện quan trọng như Luật Đất đai, luật bảo vệ sức khỏe cho nhân dân, luật khoáng sản, luật bảo vệ rừng v.v 31 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng TIẾP CẬN PTBV Ở VIỆT NAM  Sự kiện nổi bật: 12/1990, với sự giúp đỡ của UNDP và UNEP, Việt Nam đã đăng cai và tổ chức thành công hội nghị quốc tế về môi trường và PTBV.  Đây là một trong các hội nghị quốc tế đầu tiên về PTBV được tổ chức ở một nước thuộc thế giới thứ ba.  Tại hội nghị, với gần 100 đại biểu quốc tế đại diện cho 40 tổ chức khác nhau, Việt Nam đã đưa ra bản Dự thảo kế hoạch quốc gia về môi trường và PTBV 1991 – 2000, được các nhà khoa học và đại biểu quốc tế đóng góp ý kiến, trở thành nội dung của Kế hoạch quốc gia về môi trường và PTBV giai đoạn 1991 – 2000 32 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 16
17. 12/5/2008 TIẾP CẬN PTBV Ở VN  Tháng 12/1993, quốc hội nước Việt Nam đã thông qua luật bảo vệ môi trường về công tác BVMT và PTBV đất nước.  Tháng 4/1995, với sự giúp đỡ của World Bank, tổ chức CIDA Canda, VN hoàn thành bản phác thảo kế hoạch hành động quốc gia về môi trường (National Environmental Action Plan viết tắt là NEAP). Nội dung chủ yếu gồm 3 phần:  Phần 1 – Các vấn đề chính của môi trường Việt Nam hiện nay và xu thế biến động trong tương lai  Phần 2 – Đề cập các hành động cần phải được tiến hành  Phần 3 – Các chỉ dẫn làm thế nào để thực hiện được các chương trình. 33 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng TIẾP CẬN PTBV Ở VN • Bản kế hoạch đã xác định ba lĩnh vực lớn cần thảo luận để xây dựng kế hoạch hành động quốc gia là: – các nguồn tài nguyên thiên nhiên, – ô nhiễm đô thị và khu công nghiệp, – xây dựng thể chế. 34 DHBKKhoa Mơi trưng _ Mơn hc: Con ngưi & mơi trưng Chương 5: Phát trin bn vng 17