›
›

Bài giảng Cơ sở thiết kế máy - Phần II: Chuyển động cơ khí - Chương V: Truyền động bánh răng

pdf 25 trang phuongnguyen 2520
Download
Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Cơ sở thiết kế máy - Phần II: Chuyển động cơ khí - Chương V: Truyền động bánh răng", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

  • pdfbai_giang_co_so_thiet_ke_may_phan_ii_chuyen_dong_co_khi_chuo.pdf

Nội dung text: Bài giảng Cơ sở thiết kế máy - Phần II: Chuyển động cơ khí - Chương V: Truyền động bánh răng

  1. CHÆÅNG V TRUYÃÖN ÂÄÜNG BAÏNH RÀNG 5.1. Khaïi niãûm chung 1. Giåïi thiãûu vaì phán loaûi bäü truyãön baïnh ràng Hçnh 5.1a Hçnh 5.1b Hçnh 5.1c Hçnh 5.1e Hçnh 5.1d : ƒ Truyãön âäüng baïnh ràng thæûc hiãûn truyãön chuyãøn âäüng hay biãún âäøi chuyãøn âäüng nhåì sæû àn khåïp giæîa caïc ràng trãn baïnh ràng hay thanh ràng. ƒ Theo vë trê tæång âäúi giæîa caïc truûc, phán truyãön âäüng baïnh ràng thaình : + Truyãön âäüng giæîa caïc truûc song song : bäü truyãön baïnh ràng truû troìn ràng thàóng (hçnh 5.1a), ràng nghiãng (hçnh 5.1b), ràng chæî V (hçnh 5.1c). + Truyãön âäüng giæîa hai truûc giao nhau : bäü truyãön baïnh ràng noïn ràng thàóng (hçnh 5.1e), ràng nghiãng, ràng cung troìn (hçnh 5.1f). + Truyãön âäüng giæîa hai truûc cheïo nhau : bäü truyãön baïnh ràng truû cheïo (hçnh 5.1d), bäü truyãön baïnh ràng noïn cheïo (hay baïnh ràng hypäúit) (hçnh 5.1g), bäü truyãön truûc vêt (hçnh 5.1h). + Ngoaìi ra coìn duìng truyãön âäüng baïnh ràng-thanh ràng (hçnh 5.1j) duìng âãø biãún chuyãøn âäüng quay thaình chuyãøn âäüng tënh tiãún. ƒ Theo phæång cuía ràng so våïi caïc âæåìng sinh, phán thaình : + Bäü truyãön ràng thàóng (baïnh truû ràng thàóng, baïnh noïn ràng thàóng) + Bäü truyãön ràng nghiãng, ràng cong (baïnh truû ràng nghiãng, baïnh ràng noïn ràng cong). Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 29
  2. ƒ Theo hçnh daûng cuía biãn daûng ràng (präfin ràng), phán thaình : baïnh ràng thán khai, baïnh ràng cung troìn (hay baïnh ràng Nävikäúp), baïnh ràng xicläúit, trong âoï baïnh ràng thán khai âæåüc sæí duûng phäø biãún hån caí. Hçnh 5.1f Hçnh 5.1g Hçnh 5.1i: Hçnh 5.1j: Hçnh 5.1h : ƒ Theo kãút cáúu cuía bäü truyãön, phán thaình : bäü truyãön baïnh ràng âæåüc âãø håí (bäü truyãön håí) hoàûc làõp trong häüp âæåüc che kên (bäü truyãön kên). ω ω 1 2 O O ω1 ω1 O O ω2 Hçnh 5.3c: Så âäö bäü truyãön Àn khåïp ngoaìi Àn khåïp trong baïnh ràng noïn ràng thàóng Hçnh 5.2 ƒ Ngoaìi ra, cuîng chia ra bäü truyãön baïnh ràng thaình : bäü truyãön baïnh ràng àn khåïp ngoaìi (ngoaûi tiãúp - hçnh 5.1a, b, c, d, f ) khi vaình ràng baïnh noü nàòm ngoaìi vaình ràng baïnh kia, váûn täúc goïc hai baïnh ngæåüc chiãöu nhau; bäü truyãön baïnh ràng àn khåïp trong (näüi tiãúp - hçnh 5.1i) khi vaình ràng baïnh nhoí nàòm trong vaình ràng baïnh låïn, váûn täúc goïc hai baïnh cuìng chiãöu nhau (hçnh 5.2). Trong chæång naìy chè trçnh baìy nhæîng näüi dung vãö baïnh ràng thán khai vaì chè nghiãn cæïu bäü truyãön baïnh ràng àn khåïp ngoaìi. Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 30
  3. Hçnh 5.3a: Så âäö bäü truyãön Hçnh 5.3b : Så âäö bäü truyãön baïnh baïnh ràng truû ràng thàóng ràng truû ràng nghiãng 2. Thäng säú chuí yãúu cuía bäü truyãön baïnh ràng a) Thäng säú chuí yãúu cuía bäü truyãön baïnh ràng truû ràng thàóng Thäng säú cuía bäü truyãön baïnh ràng truû ràng thàóng âæåüc xaïc âënh trãn mäüt màût càõt ngang (màût càõt vuäng goïc våïi truûc quay) vaì bao gäöm : + Âæåìng kênh voìng âènh : d,da1 a2 ; âæåìng kênh voìng chán : d,df1 f2 ; âæåìng kênh voìng troìn cå såí : d,db1b2; âæåìng kênh voìng làn : d,dw1 w2 ; âæåìng kênh voìng chia : d,d12 + Goïc aïp læûc trãn voìng chia : α (cuîng chênh bàòng goïc präfin ràng cuía thanh ràng sinh âo trãn màût càõt ngang). Goïc α âæåüc tiãu chuáøn hoïa : α = 200 (våïi tiãu chuáøn cuía Myî : α = 250). α + Goïc àn khåïp : w + Bæåïc ràng âo trãn voìng chia : p Voìng cå såí Voìng chán O1 N 1 αw Voìng chia Voìng âènh B2 Voìng làn P B1 N2 P : tám àn khåïp N1N2 : âæåìng àn khåïp Hçnh 5.4 : Màût càõt ngang B1B2 : âoaûn àn khåïp thæûc O2 p + Moâun : m = π Muäún àn khåïp våïi nhau, hai baïnh ràng phaíi coï cuìng moâun. Âãø haûn chãú säú læåüng dao càõt vaì duìng dao tiãu chuáøn, mäâun cuía baïnh ràng âæåüc tiãu chuáøn hoïa. Giaï trë cuía mäâun âæåüc choün theo daîy säú Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 31
  4. tiãu chuáøn : 1; 1,25; (1,375); 1,5; (1,75); 2; (2,25); 2,5; 3; (3,5); 4; (4,5); 5; (5,5); 6; (7); 8; (9); 10; (11); BB12 + Hãû säú truìng khåïp ngang : εα = våïi BB12 laì âoaûn àn khåïp thæûc, pb laì bæåïc ràng pb trãn voìng cå såí. δ + Khoaíng dëch dao δ , hãû säú dëch dao : x = m + Khoaíng caïch truûc : a=OOw12 Ngoaìi ra coìn coï caïc thäng säú : + Säú ràng cuía baïnh ràng : Z12, Z + Bãö räüng cuía baïnh ràng : bw1,b w2 ω d Z + Tyí säú truyãön : u=12 =w2 = ω2w11d Z b) Thäng säú chuí yãúu cuía bäü truyãön baïnh ràng truû ràng nghiãng ƒ Thäng säú xaïc âënh trãn màût càõt ngang (màût càõt vuäng goïc våïi truûc quay) Tæång tæû nhæ caïc thäng säú cuía bäü truyãön baïnh ràng truû ràng thàóng. + Âæåìng kênh voìng âènh : d,da1 a2 ; âæåìng kênh voìng chán : d,df1 f2 ; âæåìng kênh voìng troìn cå såí : d,db1b2; âæåìng kênh voìng làn : d,dw1 w2 ; âæåìng kênh voìng chia : d,d12 + Goïc aïp læûc trãn voìng chia : α . α + Goïc àn khåïp ngang : w + Bæåïc ràng ngang : p (âo trãn voìng chia trong màût càõt ngang) p + Moâun ngang : m = π BB12 + Hãû säú truìng khåïp ngang : εα = våïi BB12 laì âoaûn àn khåïp thæûc, pb laì bæåïc ràng pb âo trãn voìng cå såí trong màût càõt ngang). + Khoaíng caïch truûc : a=OOw12 ƒ Thäng säú âàûc træng cho âäü nghiãng cuía ràng Màût càõt O phaïp Màût càõt ngang p pn β O Hçnh 5.5 : Hçnh khai triãøn cuía màût truû chia trong baïnh ràng nghiãng Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 32
  5. + Goïc nghiãng cuía âæåìng ràng âo trãn màût truû chia : β . Thæåìng láúy bàòng β = 8÷150 våïi baïnh ràng nghiãng vaì bàòng β = 28÷400 våïi baïnh ràng chæî V. + Goïc nghiãng cuía âæåìng ràng âo trãn màût cå såí : βb + Goïc nghiãng cuía âæåìng ràng âo trãn màût truû làn : βw 2rπ 2rπ b Do tgβ = , tgβb = vaì rrcosb = α våïi px laì bæåïc cuía âæåìng ràng trãn màût truû chia px px tgβ hay trãn màût truû cå såí ⇒ tgβ = b cosα ƒ Thäng säú xaïc âënh trãn màût càõt phaïp Màût càõt phaïp laì màût càõt vuäng goïc våïi âæåìng ràng trãn màût truû chia cuía baïnh ràng. + Bæåïc ràng phaïp (âo trãn màût truû chia, trong màût càõt phaïp) : pn p + Moâun phaïp : m= n n π . Våïi baïnh ràng nghiãng, mäâun mn âæåüc tiãu chuáøn hoïa, giaï trë cuía mn cuîng âæåüc choün trong daîy säú tiãu chuáøn. + Goïc aïp læûc phaïp (goïc aïp læûc trãn voìng chia âo trong màût càõt phaïp) : αn . Goïc αn cuîng chênh bàòng goïc präfin ràng cuía thanh ràng sinh âo trong màût càõt phaïp. o Våïi baïnh ràng nghiãng, αn âæåüc tiãu chuáøn hoïa vaì αn = 20 . p=n p.cosβ Ta coï (dæûa trãn hçnh 5.5 vaì hçnh 5.11a) : m=n m.cosβ tgα tgα = n cosβ + Goïc àn khåïp phaïp (goïc àn khåïp âo trong màût càõt phaïp) : αnw δ + Khoaíng dëch dao δ , hãû säú dëch dao : x = mn Ngoaìi ra coìn coï caïc thäng säú : + Säú ràng cuía baïnh ràng : Z12, Z + Bãö räüng cuía baïnh ràng : bw1,b w2 ω d Z + Tyí säú truyãön : u=12 =w2 = ω2w11d Z ƒ Quan hãû giæîa caïc thäng säú trong bäü truyãön baïnh ràng truû (àn khåïp ngoaìi) Sau âáy laì mäüt säú quan hãû giæîa caïc thäng säú trong bäü truyãön baïnh ràng truû ràng nghiãng : m.Z m.Z d= m.Z= n1; d= m.Z= n2 11cosβ 22cosβ , ⎪⎧d=a1 d+2(h+ 1 a x- 1∆y).m n ⎨ , ⎩⎪da2 = d+2(h+ 2 a x- 2∆y).m n ,, ⎪⎧df1 = d 1 -2(h a -x 1 ).m n ⎨ ,, ⎩⎪df2 = d 2 -2(h a -x 2 ).m n , ,, Våïi : h=1a ; h=1,25a Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 33
  6. dd+ a = 12 + (x + x - ∆ y). m w 2 1 2 n Våïi : ∆y laì hãû säú giaím âènh ràng (tra baíng hay tra theo toaïn âäö trong caïc säø tay thiãút kãú). 2a d= w ; d= u.d w1 u + 1 w2 w1 Ghi chuï Caïc quan hãû noïi trãn cuîng âæåüc sæí duûng cho bäü truyãön baïnh ràng truû ràng thàóng, nhæng læu yï : m= mnnnww ;β = 0; α = α; α = α . Træåìng håüp xx12+=0 (càûp baïnh ràng tiãu chuáøn hay dëch chènh âãöu) thç màût truû chia truìng màût truû làn tæång æïng vaì ta coï : d=w d;βw = β ; αw = α c) Thäng säú chuí yãúu cuía bäü truyãön baïnh ràng noïn ràng thàóng Chè xeït baïnh ràng noïn ràng thàóng coï goïc giao nhau giæîa hai truûc : Σ=90D . Nhàòm giæî nguyãn goïc giao nhau giæîa hai truûc, chè duìng træåìng håüp : x1 + x2 = 0 (chè duìng càûp baïnh ràng dëch chènh âãöu hay càûp baïnh ràng tiãu chuáøn), do âoï màût noïn làn vaì màût noïn chia tæång æïng truìng nhau (hçnh 5.6). + Goïc noïn chia δ12,δ ; goïc noïn âènh ràng δa1,δ a2 ; goïc noïn chán ràng δf1,δ f2 ⎛⎞Z1 o δ1 = arctg⎜⎟; δ21= δ -90 ⎝⎠Z2 + Voìng troìn giao tuyãún giæîa màût noïn phuû ngoaìi vaì màût noïn chia goüi laì voìng chia ngoaìi. Voìng troìn giao tuyãún giæîa màût noïn phuû trung bçnh vaì màût noïn chia goüi laì voìng chia trung bçnh. Âæåìng kênh voìng chia ngoaìi : d,dc1 c2 . Âæåìng kênh voìng chia trung bçnh d,d12 + Säú ràng : Z1, Z2 p + Bæåïc ràng voìng chia ngoaìi p ⇒ mäâun voìng ngoaìi : m= c c c π p Bæåïc ràng voìng trung bçnh p ⇒ mäâun voìng trung bçnh : m = π Moâun voìng ngoaìi mc âæåüc tiãu chuáøn hoïa. d= m.z d= m.z c1 c 1 11 d=c2 m.z c 2 d=22 m.z Moâun vaì kêch thæåïc cuía baïnh ràng noïn thæåìng âæåüc xaïc âënh trãn màût noïn phuû ngoaìi (âãø âo âaûc âæåüc thuáûn tiãûn). Coìn moâun vaì kêch thæåïc duìng vaìo viãûc tênh toaïn âäü bãön thæåìng âæåüc láúy trãn màût noïn phuû trung bçnh. + Chiãöu räüng vaình ràng cuía baïnh ràng noïn : b Nãn láúy b ≤ 0,3.R c hay b ≤10.mc + Chiãöu daìi noïn ngoaìi RC (coï yï nghéa tæång tæû nhæ khoaíng caïch truûc aw trong bäü truyãön baïnh ràng truû) : 2222 22 ddc1 c2 2 ⎛⎞⎛⎞ddc1 c2 d+dd+d c1 c2 c1 c2 R=c = ⇒ R=c ⎜⎟⎜⎟ = =22 = 2sinδ122sinδ ⎝⎠⎝⎠2sinδ122sinδ 4(sin δ 11+cos δ )4 22 ⇒ Rcc12 = 0,5m Z +Z 22 Chiãöu daìi noïn trung bçnh : R = Rc12 - 0,5.b = 0,5.m z +z + Chiãöu cao chán ràng vaì chiãöu cao âáöu ràng (trãn màût noïn phuû ngoaìi) : Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 34
  7. ,, ,, ,, h=c1 (h+x).m a 1 c h=c1 (h-x).m a 1 c ,, ,, ,, , '' h=c2 (h-x).m a 2 c hc2 = (h a +x 2 ).m c våïi : h=a 1; h=a 1,25 + Thäng säú cuía baïnh ràng truû troìn ràng thàóng tæång âæång cuía baïnh ràng noïn : Khi xeït trãn màût noïn phuû trung bçnh, åí lán cáûn tám àn khåïp P, daûng ràng cuía baïnh ràng noïn coï âæåìng kênh voìng chia d, säú ràng Z, mäâun m giäúng daûng ràng cuía baïnh ràng truû troìn d Z ràng thàóng coï âæåìng kênh voìng chia laì d= , mäâun m= m, säú ràng Z= . td cosδ td td cosδ Baïnh ràng truû troìn ràng thàóng noïi trãn âæåüc goüi laì baïnh ràng thàóng tæång âæång cuía baïnh ràng noïn. noïn âènh noïn chia noïn chán δ Rc R d b dc noïn phuû ngoaìi P h ’ noïn phuû trung bçnh c hc’’ Hçnh 5.6 ω sinδ d Z + Tyí säú truyãön : u =12 = =c2 = 2. ω21c11sinδ dZ o Khi goïc giao nhau giæîa hai truûc Σ = δ12+δ = 90 , ta coï : u = tgδ2 . 3. Kãút cáúu baïnh ràng Kãút cáúu baïnh ràng phuû thuäüc vaìo âæåìng kênh baïnh ràng, quy mä saín xuáút vaì phæång phaïp làõp våïi truûc. ƒ Nãúu da 500mm ⇒ baïnh ràng âæåüc saín xuáút bàòng haìn (nãúu saín xuáút âån chiãúc) hoàûc âæåüc chãú taûo bàòng âuïc (nãúu saín xuáút haìng loaût låïn). Coï thãø chãú taûo riãng vaình ràng bàòng theïp täút làõp våïi pháön loîi âuïc bàòng gang hoàûc theïp cháút læåüng thæåìng, bàòng caïc kiãøu làõp coï âäü däi vaì bàõt vêt thãm. ƒ Våïi caïc baïnh ràng khaï låïn (da > 3000mm), vaình ràng thæåìng âæåüc gheïp tæì mäüt säú maính (3-4 maính), âäi khi säú maính coï thãø låïn hån. Kêch thæåïc kãút cáúu baïnh ràng truû coï thãø láúy nhæ sau (hçnh 5.8) : Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 35
  8. d(1,51,7).dc =÷ ; lc =(0,8÷1,5).d ; c= (0,15÷0,3).bw ; s =(1,5÷3).m s s d lc dc c Baïnh ràng liãön truûc Chäù khoïet loîm + läù a) b) b Hçnh 5.7 W Hçnh 5.8 4. Âäü chênh xaïc cuía bäü truyãön baïnh ràng ƒ Cháút læåüng laìm viãûc cuía bäü truyãön baïnh ràng phuû thuäüc nhiãöu vaìo âäü chênh xaïc chãú taûo baïnh ràng. Vê duû : sai säú vãö bæåïc vaì profin ràng ⇒ giaím âäü chênh xaïc âäüng hoüc (laìm tè säú truyãön tæïc thåìi u bë thay âäøi), gáy nãn taíi troüng va âáûp vaì tiãúng äön. Sai säú vãö phæång ràng so våïi âæåìng sinh cuía màût truû chia ⇒ taíi troüng phán bäú khäng âãöu trãn chiãöu räüng vaình ràng. ƒ Tiãu chuáøn Viãût Nam TCVN quy âënh 12 cáúp chênh xaïc chãú taûo baïnh ràng, tæì cáúp 1 B âãún cáúp 12, theo thæï tæû âäü chênh xaïc giaím a dáön. Mäùi mäüt cáúp chênh xaïc âæåüc âàûc træng bàòng ba chè tiãu: + Chè tiãu chênh xaïc âäüng hoüc : âæåüc htb hP âàûc træng bàòng sai säú toaìn pháön giæîa goïc quay thæûc våïi goïc quay danh nghéa cuía baïnh ràng trong giåïi haûn mäüt voìng quay (khi cho noï àn khåïp våïi baïnh ràng máùu c chênh xaïc). + Chè tiãu laìm viãûc ãm : xaïc âënh båíi Hçnh 5.9 : Kêch thæåïc vãút tiãúp xuïc trãn ràng sai säú bæåïc ràng vaì sai säú profin ràng. + Chè tiãu vãút tiãúp xuïc : âæåüc âaïnh giaï theo kêch thæåïc caïc vãút tiãúp xuïc trãn caïc ràng khi àn khåïp. Âãø quan saït caïc vãút tiãúp xuïc, ngæåìi ta bäi mäüt låïp sån moíng lãn caïc caïc ràng. Tiãu chuáøn vãö vãút tiãúp xuïc cuía ràng trong bäü truyãön (hçnh 5.9) âæåüc xaïc âënh theo caïc thäng säú : theo chiãöu daìi ràng : a - c h tb .100% , theo chiãöu cao : våïi htb : chiãöu cao trung bçnh, hP : chiãöu cao laìm viãûc cuía ràng. B hp ƒ Âäöng thåìi, âãø traïnh keût ràng khi àn khåïp, coìn phaíi baío âaím bäü truyãön coï khe håí caûnh ràng. Tiãu chuáøn Viãût nam TCVN quy âënh 6 loaûi khe håí caûnh ràng : H : khäng coï khe håí; E : khe håí nhoí; C, D : khe håí tæång âäúi nhoí; B : khe håí trung bçnh; A : khe håí låïn. Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 36
  9. ƒ Tiãu chuáøn coìn quy âënh dung sai khoaíng caïch truûc, âäü nghiãng truûc vaì mäüt säú thäng säú khaïc. ƒ Cáúp chênh xaïc âæåüc choün theo âiãöu kiãûn laìm viãûc vaì cäng duûng cuía bäü truyãön. Coï thãø dæûa vaìo váûn täúc voìng âãø choün cáúp chênh xaïc. Trong chãú taûo maïy, thæåìng duìng cáúp chênh xaïc : 8 ÷ 9, våïi bäü truyãön baïnh ràng quan troüng duìng cáúp chênh xaïc 6 ÷ 7. 5.2. Taíi troüng trong truyãön âäüng baïnh ràng 1. Læûc taïc duûng lãn caïc ràng khi àn khåïp trong BTBR truû ràng thàóng Coi taíi troüng phán bäú âæåüc táûp trung taûi âiãøm giæîa vaình ràng vaì boí qua aính hæåíng cuía læûc ma saït sinh ra trãn bãö màût ràng ⇒ læûc phaïp tuyãún toaìn pháön Fn1 do baïnh (2) taïc duûng lãn baïnh (1) seî nàòm trong màût phàóng àn khåïp vaì hæåïng vuäng goïc våïi caïc màût ràng laìm viãûc (hçnh 5.10a, b). Læûc phaïp tuyãún Fn1 âæåüc chia thaình hai thaình pháön : 2T1 ƒ Læûc voìng : F=t1 dw1 ƒ Læûc hæåïng tám : F = F . tgα GGr1G t1G w Trãn baïnh (2), ta coï : F=-Ft2 t1 ; F=-Fr2 r1 Ft1 ƒ Læûc phaïp tuyãún toaìn pháön: F=n1 F= n2 cosαw Chiãöu cuía læûc voìng trãn baïnh dáùn luän hæåïng ngæåüc våïi chiãöu quay, trãn baïnh bë dáùn luän cuìng chiãöu våïi chiãöu quay cuía baïnh ràng. O2 (I) Fr1 (Cb2) N (Cw2) 2 Fr1 αw Màût phàóng F n1 Ft1 Ft2 àn khåïp Ft1 P Fr2 (II) N1 ω1 (Cw2) (C ) Hçnh 5.10b b1 Hçnh 5.10a O1 2. Læûc taïc duûng lãn caïc ràng khi àn khåïp trong BTBR truû ràng nghiãng Taíi troüng phán bäú cuîng âæåüc coi nhæ táûp trung taûi âiãøm giæîa vaình ràng vaì boí qua aính hæåíng cuía læûc ma saït sinh ra trãn bãö màût ràng ⇒ læûc phaïp tuyãún toaìn pháön Fn1 tæì baïnh (2) taïc âäüng lãn baïnh (1) nàòm trong màût phàóng àn khåïp (Π) vaì hæåïng vuäng goïc våïi âæåìng tiãúp xuïc chung cuía hai màût ràng (hçnh 5.11a). Læûc Fn1 âæåüc chia thaình ba thaình pháön (hçnh 5.11a, b, c) : Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 37
  10. 2T1 ƒ Læûc voìng Ft1 : F=t1 dw1 ƒ Læûc doüc truûc Fa1 : Fa1 = F t1 . tgβ w ƒ Læûc hæåïng tám F : F = F.tgα r1GGr1 t1GG w G G Trãn baïnh (2), ta coï : F=t2 - F t1 ; F=r2 - F r1 ; F=a2 - F a1 (hçnh 5.11d) * F Ft ƒ Læûc phaïp tuyãún toaìn pháön Fn : F=n ⇒ F=n cosαnw cosαnwcosβ w Màût phàóng àn khåïp Fn1 (I) Fr1 F* αnw Fr1 Fa1 Fa1 αw βw Ft1 Ft2 Ft1 Fa2 Fr2 (II) Màût truû làn n1 Hçnh 5.11d Truûc quay Hçnh 5.11a βw * F Fa1 βw Fn1 Ft1 Fr1 αnw * F Hçnh 5.11b Hçnh 5.11c 3. Læûc taïc duûng lãn caïc ràng khi àn khåïp trong BTBR noïn ràng thàóng Bäü truyãön baïnh ràng noïn ràng thàóng âæåüc duìng âãø truyãön chuyãøn âäüng giæîa hai truûc càõt nhau dæåïi mäüt goïc Σ =+δ12δ naìo âoï. Trong chæång naìy ta chè xeït træåìng håüp goïc giao nhau giæîa hai truûc bàòng 900 ( Σ=90D ). Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 38
  11. Giaí sæí boí qua læûc ma saït. Læûc phaïp tuyãún Fn1 tæì baïnh (2) taïc âäüng lãn baïnh (1) vuäng goïc våïi màût ràng vaì coi nhæ coï âiãøm âàût trãn voìng chia trung bçnh (hçnh 5.12a). Læûc phaïp tuyãún Fn1 âæåüc phán thaình : læûc voìng Ft, læûc doüc truûc Fa, læûc hæåïng tám Fr. ƒ Xeït trãn baïnh (1) (hçnh 5.12a) : 2T1 F=t1 d1 Fa1 = F*.sinδ 1 ⇒ F=a1 F.tg t1α.s i n δ 1 F=r1 F.tg t1α.cosδ 1 ⇒ F=r1 F.tg t1α.cosδ 1 ƒ Xeït trãn baïnh (2) (hçnh 5.12b) : GGGGG G F=t2 -F t1 ; F=a2 -F r1 ; F=r2 -F a1 A 2 d2 ω2 ω2 * F F a1 (II) d 1 Fr1 α Fn1 Fr2 Ft2 1 (2) * ω1 Ft1 F Theo A : Fa2 F ω1 r1 Fa1 Ft1 Hçnh 5.12a (1) (I) Hçnh 5.12b 4. Caïc hãû säú taíi troüng Taíi troüng ngoaìi phán bäú khäng âãöu trãn bãö räüng vaình ràng vaì cho caïc âäi ràng àn khåïp, âäöng thåìi khi caïc ràng vaìo àn khåïp, do va âáûp nãn coï thãm taíi troüng âäüng phuû taïc âäüng lãn ràng. Do âoï, taíi troüng riãng thæûc tãú tàng lãn so våïi taíi troüng riãng danh nghéa. Khi tênh toaïn bäü truyãön baïnh ràng, âãø kãø âãún aính hæåíng cuía caïc nhán täú naìy ngæåìi ta duìng caïc hãû säú taíi troüng. a) Sæû phán bäú khäng âãöu cuía taíi troüng giæîa caïc ràng Khi hãû säú truìng khåïp ngang 1<εα <2 , êt nháút coï mäüt âäi ràng, nhiãöu nháút coï hai âäi ràng âang truyãön taíi troüng (àn khåïp). Do sai säú trong chãú taûo nhæ sai säú bæåïc ràng, taíi troüng phán bäú khäng âãöu trãn caïc âäi ràng àn khåïp. Âãø xeït âãún sæû phán bäú khäng âãöu taíi troüng cho caïc âäi ràng àn khåïp ⇒ duìng hãû säú phán bäú khäng âãöu cuía taíi troüng. Khi tênh toaïn vãö âäü bãön tiãúp xuïc, duìng hãû säú KHα , khi tênh toaïn vãö âäü bãön uäún, duìng hãû säú KFα . Våïi bäü truyãön baïnh ràng truû ràng thàóng hoàûc baïnh ràng noïn ràng thàóng : K=1Hα , K=1Fα b) Sæû phán bäú khäng âãöu cuía taíi troüng trãn chiãöu räüng vaình ràng Do biãún daûng cuía ràng, do truûc vaì vaình ràng bë biãún daûng xoàõn, do truûc bë uäún ; do âäü cæïng täøng coüng cuía âäi ràng àn khåïp thay âäøi doüc theo chiãöu räüng baïnh ràng (âäúi våïi baïnh Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 39
  12. ràng nghiãng) ⇒ trãn tæìng âäi ràng àn khåïp, taíi troüng phán bäú khäng âãöu trãn chiãöu räüng vaình ràng. qtb Hçnh 5.13 qmax b /2 w Vê duû khi hai truûc cuía baïnh ràng bë biãún daûng uäún dæåïi taïc duûng cuía taíi troüng phaïp tuyãún Fn, nãúu caïc baïnh ràng âæåüc bäú trê âäúi xæïng trãn hai gäúi âåî, caïc baïnh ràng khäng bë nghiãng, do âoï êt aính hæåíng âãún sæû phán bäú khäng âãöu cuía taíi troüng doüc trãn chiãöu räüng vaình ràng. Træåìng håüp caïc baïnh ràng âàût khäng âäúi xæïng trãn hai gäúi âåî (hçnh 5.13), âæåìng tám caïc baïnh ràng khäng coìn song song nhau næîa. Nãúu caïc ràng tuyãût âäúi cæïng, âäi ràng àn khåïp chè tiãúp xuïc nhau taûi mäüt âiãøm, nhæng do biãún daûng âaìn häöi, âäi ràng àn khåïp seî tiãúp xuïc nhau trãn pháön låïn hoàûc toaìn bäü chiãöu daìi. Tuy váûy, luïc naìy taíi troüng seî phán bäú khäng âãöu do biãún daûng khaïc nhau cuía caïc âoaûn ràng. Âãø xeït âãún sæû phán bäú khäng âãöu cuía taíi troüng trãn chiãöu räüng vaình ràng, khi tênh toaïn qmax theo âäü bãön tiãúp xuïc, ngæåìi ta duìng hãû säú táûp trung taíi troüng : K=Hβ , trong âoï : qmax : taíi qtb troüng riãng låïn nháút, qtb : taíi troüng riãng trung bçnh (hçnh 5.13). Khi tênh toaïn theo âäü bãön uäún, duìng hãû säú táûp trung taíi troüng KFβ bàòng tyí säúï giæîa æïng suáút uäún låïn nháút åí chán ràng khi taíi troüng phán bäú khäng âãöu vaì khi phán bäú âãöu. c) Taíi troüng âäüng khi àn khåïp Do biãún daûng ràng vaì caïc sai säú bæåïc ràng, profin ràng, tyí säú truyãön tæïc thåìi u = ω12/ω bë thay âäøi, gáy nãn taíi troüng âäüng khi àn khåïp. Goüi qV laì taíi troüng âäüng vaì qt laì taíi troüng ténh sinh ra trãn mäüt âån vë chiãöu räüng vaình ràng, taíi troüng riãng toaìn pháön seî bàòng : ⎛⎞qv q = qvt + q=+ q t⎜⎟ 1 ⇒ q = qtv .K ⎝⎠qt Kv âæåüc goüi laì hãû säú taíi troüng âäüng. Khi tênh vãö âäü bãön σH, σF tiãúp xuïc duìng hãû säú KHV , khi tênh vãö âäü bãön uäún duìng hãû säú KFV . t 5. ÆÏng suáút trãn ràng baïnh ràng Taíi troüng taïc duûng lãn ràng seî gáy nãn æïng suáút tiãúp xuïc Hçnh 5.14 : Chu trçnh maûch σ taûi caïc âiãøm tiãúp xuïc cuía màût ràng baïnh ràng, âäöng thåìi H âäüng giaïn âoaûn gáy ra æïng suáút uäún σF trãn caïc ràng. Trong mäüt voìng quay cuía baïnh ràng, caïc ràng láön læåüt vaìo àn khåïp, sau âoï ra khåïp. Do âoï æïng suáút tiãúp xuïc vaì æïng suáút uäún trãn ràng thay âäøi coï chu kyì. Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 40
  13. ÆÏng suáút tiãúp xuïc σH thay âäøi theo chu trçnh maûch âäüng giaïn âoaûn (hçnh 5.14). ÆÏng suáút uäún σF cuîng thay âäøi theo chu trçnh maûch âäüng giaïn âoaûn khi baïnh ràng quay mäüt chiãöu. Khi baïnh ràng laìm viãûc hai chiãöu, baïnh ràng âæåüc âaío chiãöu quay nhiãöu láön trong quaï trçnh laìm viãûc, coï thãø xem nhæ æïng suáút uäún thay âäøi theo chu trçnh âäúi xæïng. 5.3. Tênh âäü bãön bäü truyãön baïnh ràng 1. Caïc daûng hoíng vaì chè tiãu tênh toaïn bäü truyãön baïnh ràng a) Caïc daûng hoíng chuí yãúu ƒ Gaîy ràng Gaîy ràng do æïng suáút uäún gáy nãn. Âáy laì daûng hoíng nguy hiãøm nháút, bäü truyãön khäng tiãúp tuûc laìm viãûc âæåüc næîa, âäi khi coìn laìm hoíng caïc chi tiãút khaïc nhæ äø vaì truûc. Dæåïi taïc duûng cuía taíi troüng phaïp tuyãún Fn, taûi chán ràng xuáút hiãûn æïng suáút uäún låïn. Khi bäü truyãön laìm viãûc, æïng suáút Vãút næït uäún thay âäøi coï chu kyì, dáùn âãún sau mäüt säú chu kyì chëu taíi, åí chán ràng (nåi coï æïng suáút uäún låïn vaì cuîng laì nåi coï táûp trung Hçnh 5.15 æïng suáút låïn) seî xuáút hiãûn caïc vãút næït vç moíi. Våïi baïnh ràng quay mäüt chiãöu, vãút næït xuáút hiãûn åí caïc thåï chëu keïo (hçnh 5.15). Caïc vãút næït naìy phaït triãøn dáön vaì cuäúi cuìng laìm gaîy ràng. Âáy laì hiãûn tæåüng gaîy ràng vç moíi. Ngoaìi ra, ràng coìn bë gaîy âäüt ngäüt do dæåïi taïc duûng cuía taíi troüng va âáûp hay taíi Hçnh 5.16 troüng ténh quaï låïn (gaîy ràng vç quaï taíi låïn). Âãø traïnh gaîy ràng, cáön tênh toaïn ràng theo âäü bãön moíi uäún vaì nãúu bäü truyãön coï luïc chëu quaï taíi låïn, cáön kiãøm nghiãûm æïng suáút uäún cæûc âaûi theo âiãöu kiãûn âäü bãön ténh. ƒ Troïc räù vç moíi bãö màût ràng Do æïng suáút tiãúp xuïc gáy nãn. Âáy laì daûng hoíng bãö màût, chuí yãúu xaíy ra trong caïc bäü truyãön âæåüc bäi trån täút. ÆÏng suáút tiãúp xuïc thay âäøi coï chu kyì laìm xuáút hiãûn caïc vãút næït vç moíi trãn bãö màût ràng vaì phaït triãøn theo hæåïng cuía váûn täúc træåüt (hçnh 5.16). Dáöu traìn vaìo caïc vãút næït. Khi vaìo àn khåïp, do âiãøm tiãúp xuïc trãn baïnh dáùn di chuyãøn tæì chán lãn âãún âènh nãn caïc vãút næït åí pháön chán ràng bë bët miãûng laûi ⇒ aïp suáút dáöu trong vãút næït tàng lãn, vãút næït phaït triãøn, laìm maính kim loaûi bë boïc ra khoíi chán ràng. Våïi baïnh bë dáùn, âiãøm tiãúp xuïc di chuyãøn tæì âènh âãún chán ràng, nãn caïc vãút næït åí pháön chán ràng cuîng bë bët miãûng laûi, do âoï hiãûn tæåüng troïc cuîng xaíy ra åí pháön chán ràng. Troïc thæåìng bàõt âáöu åí vuìng gáön tám àn khåïp vãö phêa chán ràng vç åí âáy æïng suáút tiãúp xuïc laì låïn nháút (åí vuìng tám àn khåïp chè âoï mäüt âäi ràng tiãúp xuïc chëu taíi nãn æïng suáút tiãúp xuïc åí âáy laì låïn nháút). Trong quaï trçnh laìm viãûc caïc vãút troïc phaït triãøn vãö kêch thæåïc vaì säú læåüng, laìm cho màût ràng máút nhàôn, daûng ràng máúp mä, taíi troüng âäüng tàng, maìng dáöu giæîa caïc màût ràng tiãúp xuïc khoï hçnh thaình, Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 41
  14. khiãún cho màût ràng bë moìn vaì xæåïc nhanh, cuäúi cuìng phaï hoíng màût chán ràng, bäü truyãön noïng nhanh, rung maûnh vaì kãu to. Âãø traïnh troïc räù bãö màût ràng, cáön tênh toaïn ràng theo âäü bãön moíi tiãúp xuïc. ƒ Moìn ràng Thæåìng gàûp trong caïc bäü truyãön bäi trån khäng täút hoàûc buûi báøn, haût kim loaûi råi vaìo chäù àn khåïp. Ràng moìn nhiãöu åí âènh vaì chán ràng, vç åíï âoï váûn täúc træåüt låïn. Moìn ràng laìm daûng ràng bë thay âäøi, taíi troüng tàng lãn, tiãút diãûn ràng bë giaím xuäúng vaì cuäúi cuìng ràng bë gaîy. Coï thãø giaím moìn cho ràng bàòng caïch tàng âäü ràõn vaì âäü nhàôn bãö màût ràng, che kên caïc bäü truyãön, duìng dáöu bäi trån thêch håüp. ƒ Dênh ràng Xaíy ra nhiãöu nháút åí bäü truyãön chëu taíi låïn vaì coï váûn täúc cao. Taûi chäù àn khåïp, nhiãût âäü sinh ra quaï cao, phaï våî maìng dáöu bäi trån, hai ràng træûc tiãúp tiãúp xuïc våïi nhau. Do aïp suáút vaì nhiãût âäü cao, hai ràng dênh vaìo nhau vaì khi chuyãøn âäüng, nhæîng máùu kim loaûi nhoí bë bæït ra khoíi ràng naìy vaì dênh vaìo ràng kia. Trong caïc láön àn khåïp kãú tiãúp, caïc máùu kim loaûi dênh trãn bãö màût naìy caìo xæåït bãö màût kia, cæï nhæ thãú daûng ràng bë phaï hoíng. Dênh thæåìng xaíy ra åí caïc càûp baïnh ràng laìm bàòng cuìng loaûi váût liãûu vaì khäng täi bãö màût ràng. Âãø traïnh dênh coï thãø tàng âäü ràõn, tàng cæåìng laìm nguäüi dáöu bäi trån, choün càûp váût liãûu laìm baïnh ràng dáùn vaì bë dáùn thêch håüp, duìng dáöu caín dênh våïi âäü nhåït cao. ƒ Ngoaìi ra trong bäü truyãön baïnh ràng coìn xuáút hiãûn coï caïc daûng hoíng khaïc nhæ : + Biãún daûng deío bãö màût ràng âäúi våïi baïnh ràng theïp coï âäü ràõn tháúp, chëu taíi troüng låïn vaì váûn täúc tháúp. Taíi troüng låïn laìm bãö màût ràng bë biãún daûng deío. Do læûc ma saït, trãn ràng baïnh dáùn kim loaûi bë âáøy vãö phêa chán ràng vaì âènh ràng, coìn trãn baïnh bë dáùn kim loaûi däön vãö phêa giæîa ràng. + Bong bãö màût ràng åí caïc ràng tháúm caïcbon, nitå hoàûc täi bãö màût coï cháút læåüng nhiãût luyãûn tháúp âäöng thåìi ràng chëu taíi troüng quaï låïn. b) Chè tiãu tênh toaïn Âãø khàõc phuûc caïc daûng hoíng nãu trãn, bäü truyãön baïnh ràng âæåüc tênh toaïn theo caïc chè tiãu : ƒ Tênh theo âäü bãön (moíi) tiãúp xuïc theo âiãöu kiãûn σσHH≤ [ ] , nhàòm traïnh troïc räù bãö màût ràng âäöng thåìi haûn chãú dênh vaì moìn. Trong âoï, σH laì æïng suáút tiãúp xuïc taûi âiãøm nguy hiãøm trãn màût ràng, [σH ] laì æïng suáút cho pheïp. ƒ Tênh theo âäü bãön (moíi) uäún theo âiãöu kiãûn σσFF≤ [ ] , nhàòm traïnh gaîy ràng vç moíi. ƒ Kiãøm nghiãûm ràng vãö quaï taíi, theo âäü bãön tiãúp xuïc vaì âäü bãön uäún, nhàòm âãö phoìng biãún daûng deío bãö màût ràng vaì gaîy ràng do gioìn. 2. Tênh âäü bãön bäü truyãön baïnh ràng truû troìn ràng thàóng Trong pháön naìy, chè nghiãn cæïu bäü truyãön baïnh ràng thán khai àn khåïp ngoaìi. a) Tênh theo âäü bãön tiãúp xuïc ƒ Sæí duûng cäng thæïc Heïc âãø xaïc âënh æïng suáút tiãúp xuïc, âiãöu kiãûn bãön tiãúp xuïc coï daûng : q σ = Z n (5.1) HM2ρ Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 42
  15. Våïi : ZM : hãû säú xeït âãún cå tênh cuía váût liãûu; qn : taíi troüng riãng phaïp tuyãún (taíi troüng phaïp tuyãún trãn mäüt âån vë chiãöu daìi tiãúp xuïc); ρ : baïn kênh cong tæång âæång cuía hai bãö màût tiãúp xuïc 2E E ƒ Hãû säú xeït âãún cå tênh cuía váût liãûu : Z= 12 (5.2) M ⎡ 22⎤ π ⎣E(1-µ)+E(1-µ)2112⎦ Trong âoï : E1, E2 ; µ,µ12: mäâun âaìn häöi vaì hãû säú poaïtxäng cuía váût liãûu baïnh dáùn vaì baïnh 1 2 bë dáùn. Våïi baïnh ràng theïp : Z=M 275(MPa) Fn ƒ Taíi troüng riãng phaïp tuyãún : qnH = .Kβ .KHv lH Trong âoï : Fn laì taíi troüng phaïp tuyãún, lH laì täøng chiãöu daìi tiãúp xuïc; våïi bäü truyãön baïnh ràng truû ràng thàóng : K1Hα = . 2T1 2T1 Maì : Fn = ⇒ qnH = .Kβ .KHv (5.3) d.cosω1wα d.cosω1wHα .l ƒ Våïi baïnh ràng truû ràng thàóng, khi hãû säú truìng khåïp ngang 12< εα < , coï täúi thiãøu laì mäüt, täúi âa laì hai âäi ràng àn khåïp âäöng thåìi ⇒ l=Hw b hoàûc l=Hw 2b. Do O2 O2P =dw2 âoï, trong tênh toaïn coï thãø láúy : b l= w våïi Z laì hãû säú tênh âãún (Cb2) db2 H Z2 ε ε (Cw2) N2 täøng chiãöu daìi tiãúp xuïc, láúy theo cäng αw 4 - ε thæïc kinh nghiãûm : Z= α . ε 3 Hãû säú truìng khåïp ngang âæåüc P tênh theo cäng thæïc gáön âuïng theo αw N1 cäng thæïc (træåìng håüp x1 + x2 = 0) : εα =[ 1,88 - 3,2(1/Z12 +1/Z )] cosβ (Cw1) db1 ƒ Baïn kênh cong tæång âæång ρ : (Cb1) 11 1 ρρ12 =+ ⇒ ρ = O1P = dw1 ρρ ρ ρ +ρ O1 12 12 Hçnh 5.17 Vç hiãûn tæåüng troïc räù bãö màût ràng chuí yãúu xaíy ra åí pháön chán ràng gáön tám àn khåïp nãn âãø âån giaín cho tênh toaïn, ρ12,ρ âæåüc láúy taûi tám àn khåïp P (hçnh 5.17) : d d ρ = N P =w1 sinα ρ = N P =w2 sinα 112 w222 w Màût khaïc : dw2 = u . d w1 d.u.sinα ⇒ ρ = w1 w (5.4) 2(u+1) Thay (5.4), (5.3) vaìo (5.1), suy âæåüc cäng thæïc kiãøm nghiãûm bäü truyãön baïnh ràng truû ràng thàóng theo âäü bãön tiãúp xuïc : ZZZMHε 2T1H .Kβ .KHv (u+1) σHH= ≤ []σ (5.5) db.uw1 w Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 43
  16. Trong âoï : T1 [N.mm]; σH [MPa] 2 Z=H vaì goüi laì hãû säú xeït âãún hçnh daûng bãö màût tiãúp xuïc. sin2αw ƒ Tæì cäng thæïc kiãøm nghiãûm (5.5), coï thãø suy ra cäng thæïc thiãút kãú bäü truyãön baïnh ràng truû ràng thàóng theo hai caïch : o ¾ Âàût : b=wdw1 ψ .d . Láúy gáön âuïng: ZHw= 1,76 (α ≈ 20 ) ; εα = 1,6 ; våïi baïnh ràng theïp : ZM = 275 . Thay b=wdw1 ψ .d vaìo (5.5), suy âæåüc âæåìng kênh voìng làn cuía baïnh dáùn : T1H .Kβ .KHv (u+1) dw1 ≥ 77.3 2 [mm] ψσdH[]u Tæì dw1 , suy ra âæåìng kênh voìng làn baïnh bë âáùn vaì bãö räüng baïnh ràng theo cäng thæïc : d=w2 u.d w1 vaì b=wdw1 ψ .d . ¾ Hoàûc âàût : b= ψ .a . Thay b= ψ .a vaì Fn waw waw α’ 2a F cosα’ d= w vaìo (5.5), suy âæåüc cäng thæïc xaïc âënh n w1 u+1 khoaíng caïch truûc : Fnsinα’ l T.K1Hβ KHv aw ≥+ 50(u 1) 3 2 [mm] ψσaH[]u (1) (2) Tæì a w , suy ra âæåìng kênh voìng làn hai baïnh vaì bãö räüng baïnh ràng : 2a d= w ; d= u.d; b= ψ .a w1 u+1 w2 w1 waw Caïc hãû säú ψad,ψ goüi laì hãû säú chiãöu räüng baïnh ràng b) Tênh theo âäü bãön uäún ƒ Trong khi àn khåïp, âiãøm âàût læûc phaïp tuyãún toaìn pháön Fn di chuyãøn trãn màût laìm viãûc cuía ràng. Ta xeït træåìng håüp nguy hiãøm nháút laì khi chè coï mäüt σ = σn- σu âäi ràng âang àn khåïp vaì læûc phaïp tuyãún Fn taïc duûng taûi âènh ràng, khi âoï æïng suáút uäún trong tiãút Hçnh 5.18 diãûn nguy hiãøm cuía ràng (âaïy ràng) laì låïn nháút. Boí qua aính hæåíng cuía læûc ma saït âäúi våïi æïng suáút uäún trong ràng. ƒ Dåìi læûc Fn vãö truûc âäúi xæïng cuía ràng vaì chia thaình hai thaình pháön (hçnh 5.18) : + Thaình pháön Fcosn α' gáy ra æïng suáút uäún σu + Thaình pháön Fn sinα' gáy ra æïng suáút neïn σn trãn tiãút diãûn nguy hiãøm (âaïy ràng) Trong âoï: α' laì goïc aïp læûc trãn voìng âènh (α' > αw ) ƒ Caïc vãút næït do moíi uäún vaì hiãûn tæåüng gaîy ràng bàõt âáöu åí phêa ràng chëu keïo, âo âoï ta tênh toaïn æïng suáút uäún taûi âiãøm (1) trãn tiãút diãûn âaïy ràng (hçnh 5.18). Ta coï : σ = σun- σ Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 44
  17. F.cosα'.l F .sinα' σ = nn - (5.6) WAu Våïi : Wu, A laì momen chäúng uäún vaì diãûn têch tiãút diãûn nguy hiãøm 1-2 : s.b2 W= w ; A = b . s u 6 w Ft Fn : taíi troüng phaïp tuyãún : F=n cosαw Thay Wu, A vaì Fn vaìo (5.6), âäöng thåìi xeït âãún sæû táûp trung taíi troüng vaì taíi troüng âäüng 2 bàòng caïc hãû säú K;Fβ KFv , suy âæåüc: ( ) Ft ⎛⎞6.lcosα'sinα' σ = ⎜⎟2 - KFβ KFv bscoswww⎝⎠α scosα l vaì s coï thãø tênh theo moâun cuía baïnh ràng : s = g.m; l = e.m våïi g vaì e laì caïc hãû säú tyí lãû. Ft ⎛⎞6.ecosα'sinα' Suy ra: σ = ⎜⎟2 - KFβ KFv (5.7) bmwww⎝⎠ gcosα gcosα ƒ ÆÏng suáút σ tênh theo (5.7) laì æïng suáút danh nghéa taûi vë trê (1) trãn tiãút diãûn nguy hiãøm tênh theo phæång phaïp gáön âuïng. ÆÏng suáút thæûc låïn nháút taûi tiãút diãûn nguy hiãøm : σF = σ. ασ våïi 3 ασ : laì hãû säú táûp trung æïng suáút lyï thuyãút ( ). Suy ra: Ft ⎛⎞6.e.cosα'sinα' σFF = ⎜⎟2 -ασ .Kβ KFv (5.8) bmwww⎝⎠ gcosα gcosα ⎛⎞6.e.cosα'sinα' Âàût : Y=F ασ ⎜⎟2 - ⎝⎠gcosαwwgcosα YF phuû thuäüc vaìo hçnh daûng ràng, säú ràng Z vaì hãû säú dëch dao x vaì âæåüc goüi laì hãû säú daûng ràng (YF âæåüc tra theo caïc baíng hay theo caïc âäö thë trong caïc säø tay thiãút kãú). F.KtFβ .KFv Suy ra : σFF = Y (5.9) bmw 2T1 ƒ Våïi F=t ⇒ âiãöu kiãûn bãön uäún : dw1 2T1 σFFF = Y .Kβ .KFv≤ []σ F (5.10) b.d.mww1 Âáy chênh laì cäng thæïc kiãøm nghiãûm âäü bãön uäún cuía bäü truyãön baïnh ràng truû ràng thàóng. ƒ Do YYF1≠ F2 vaì [σσF1] ≠ [ F2 ] ⇒ cáön kiãøm nghiãûm âäü bãön uäúïn cho caí hai baïnh ràng : ⎧ 2T1 ⎪σF1 = Y F1 .K Fβ .KFv≤ []σ F1 ⎪ b.d.mww1 ⎨ (5.11) Y ⎪σ = σσF2 ≤ [] ⎪ F2 F1 F2 ⎩ YF1 ƒ Cäng thæïc thiãút kãú : Choün træåïc säú ràng Z1. Âàût bwd = ψ .dw1. Coi gáön âuïng dd=w1 1 m.Z 1 ⇒ b=wd ψ .m.Z1. Láúy trung bçnh : KFV = 1.37. Thay b=wd ψ .m.Z1vaì dd=w1 1 m.Z 1 vaìo (5.10), suy âæåüc cäng thæïc thiãút kãú bäü truyãön baïnh ràng truû ràng thàóng : 2 Våïi baïnh ràng thàóng : K1Fα = 3 Hãû säú táûp trung æïng suáút lyï thuyãút âæåüc xaïc âënh bàòng phæång phaïp cuía Lyï thuyãút âaìn häöi. Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 45
  18. T.K1Fβ .YF 3 m ≥ 1,4 2 [mm] (5.12) Z.1dψσ[] F Y Y Y Læu yï ràòng giaï trë cuía F trong (5.12) âæåüc láúy bàòng giaï trë låïn nháút cuía F1 vaì F2 . []σF []σF1 []σF2 3. Tênh âäü bãön bäü truyãön baïnh ràng truû ràng nghiãng (hay ràng chæî V) Phæång phaïp tênh toaïn bäü truyãön baïnh ràng nghiãng hoaìn toaìn tæång tæû nhæ bäü truyãön baïnh ràng truû ràng thàóng. Tuy nhiãn, do âàûc âiãøm vãö cáúu taûo vaì àn khåïp cuía bäü truyãön baïnh ràng nghiãng, caïc hãû säú trong cäng thæïc tênh toaïn baïnh ràng nghiãng seî khaïc so våïi caïc hãû säú trong cäng thæïc tênh toaïn trong baïnh ràng thàóngû. a) Âàûc âiãøm trong tênh toaïn âäü bãön BTBR truû ràng nghiãng ƒ Baïnh ràng nghiãng àn khåïp ãm, taíi troüng âäüng vaì tiãúng äön giaím Trong quaï trçnh àn khåïp cuía bäü truyãön baïnh ràng truû ràng thàóng, hai ràng vaìo vaì ra khåïp âäüt ngäüt trãn suäút bãö räüng baïnh ràng, taíi troüng âæåüc truyãön âäüt ngäüt tæì hai âäi ràng sang mäüt âäi ràng vaì ngæåüc laûi ⇒ gáy nãn va âáûp vaì tiãúng äön nhiãöu. Trong bäü truyãön baïnh ràng truû ràng nghiãng, hai ràng vaìo khåïp taûi mäüt âiãøm trãn mäüt màût âáöu, sau âoï chiãöu daìi tiãúp xuïc tàng dáön, âaût âãún giaï trë låïn nháút, räöi giaím dáön, cuäúi cuìng hai ràng ra khåïp taûi mäüt âiãøm trãn màût âáöu bãn kia ⇒ caïc ràng chëu taíi vaì thäi taíi dáön dáön ⇒ baïnh ràng nghiãng àn khåïp ãm, taíi troüng âäüng vaì tiãúng äön giaím. Giaï trë hãû säú taíi troüng âäüng KV trong baïnh ràng nghiãng seî nhoí hån trong baïnh ràng thàóng. ƒ Taíi troüng riãng trãn ràng nghiãng nhoí hån trãn ràng thàóng Täøng chiãöu daìi tiãúp xuïc lH cuía caïc âäi ràng àn khåïp trong baïnh ràng nghiãng låïn hån trong baïnh ràng thàóng coï cuìng thäng säú ⇒ taíi troüng riãng trãn ràng nghiãng nhoí hån ⇒ khaí nàng taíi cuía baïnh ràng nghiãng cao hån. Täøng chiãöu daìi tiãúp xuïc lH trong bäü truyãön baïnh ràng nghiãng coï thãø xaïc âënh theo cäng thæïc : .b K.ε εα w lH = våïi Kε laì hãû säú thay âäøi : Kε = 0,9÷1 cosβ âäúi våïi baïnh ràng nghiãng, Kε = 0,97÷1 âäúi våïi baïnh (b) ràng chæî V. Våïi baïnh ràng nghiãng, hãû säú tênh âãún täøng chiãöu daìi tiãúp xuïc khi tênh ràng nghiãng theo âäü bãön tiãúp P xuïc coï thãø láúy bàòng : Z=1/εαε âäöng thåìi, khi tênh baïnh ràng nghiãng vãö âäü bãön uäún, ta âæa thãm hãû säú (Cw) giaím æïng suáút uäún Y do täøng chiãöu daìi tiãúp xuïc tàng ε (a) lãn. Ngoaìi ra, do hãû säú truìng khåïp cuía baïnh ràng nghiãng låïn hån trong baïnh ràng thàóng coï cuìng thäng säú, tæïc laì trong baïnh ràng nghiãng coï nhiãöu âäi ràng qmax àn khåïp âäöng thåìi hån, nãn hãû säú Kα xeït âãún sæû phán bäú khäng âãöu cuía taíi troüng giæîa caïc âäi ràng trong Hçnh 5.19a : Âæåìng tiãúp xuïc baïnh ràng nghiãng seî khaïc1. nàòm vàõt cheïo trãn màût ràng ƒ Âæåìng tiãúp xuïc trong baïnh ràng nghiãng nàòm vàõt cheïo trãn màût ràng Do âoï : Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 46
  19. + Âäü cæïng täøng coüng cuía âäi ràng àn khåïp taûi vuìng tám àn khåïp P låïn hån taûi caïc âiãøm (a) vaì (b) (hçnh 5.19a) ⇒ trong baïnh ràng nghiãng, coï sæû táûp trung taíi troüng taûi vuìng tám àn khåïp (ngay caí khi khäng coï caïc nguyãn nhán khaïc nhæ truûc bë uäún ) + Tiãút diãûn nguy hiãøm khäng phaíi laì tiãút diãûn âaïy ràng maì laì tiãút diãûn xiãn âi mäüt goïcµ < 90o so våïi tiãút diãûn âaïy ràng ⇒ æïng suáút uäún sinh ra trãn tiãút diãûn nguy hiãøm trong baïnh ràng nghiãng nhoí hån æïng suáút uäún trãn tiãút diãûn nguy hiãøm trong baïnh ràng thàóng. Vç váûy, khi tênh toaïn baïnh ràng nghiãng theo âäü bãön uäún, ngæåìi ta âæa thãm hãû säú Yβ xeït âãún aính hæåíng cuía goïc nghiãng cuía ràng. ƒ Baïnh ràng nghiãng âæåüc thay thãú bàòng baïnh ràng thàóng tæång âæång Hçnh daûng ràng vaì kêch thæåïc trong màût càõt phaïp quyãút âënh âãún âäü bãön cuía ràng. Daûng ràng cuía baïnh ràng truû troìn ràng nghiãng, coï âæåìng kênh voìng chia d, säú ràng Z vaì mäâun phaïp mn, khi xeït trãn màût càõt phaïp seî gáön giäúng daûng ràng cuía baïnh ràng truû troìn thàóng d Z coï âæåìng kênh voìng chia laì d= , mäâun m= m, säú ràng Z = . Baïnh ràng td cos2β td n td cos3β thàóng naìy âæåüc goüi laì baïnh ràng thàóng tæång âæång cuía baïnh ràng nghiãng. b) Tênh toaïn âäü bãön bäü truyãön baïnh ràng truû ràng nghiãng ƒ Tênh theo âäü bãön tiãúp xuïc Dæûa trãn cå såí tênh toaïn cho baïnh ràng truû ràng thàóng, coï chuï yï âãún caïc âàûc âiãøm cuía baïnh ràng nghiãng ⇒ cäng thæïc kiãøm nghiãûm vaì cäng thæïc thiãút kãú bäü truyãön baïnh ràng truû ràng nghiãng : ¾ Cäng thæïc kiãøm nghiãûm ZZZMHε 2T1H .Kα .K Hβ .KHv (u+1) σHH = ≤ []σ (5.13) dbuw1 w Trong âoï : 1/2 ZM : hãû säú xeït âãún cå tênh cuía váût liãûu, våïi baïnh ràng theïp : ZM = 275(MPa) 2.cosβ ZH : hãû säú xeït âãún hçnh daûng bãö màût tiãúp xuïc: Z=H sin2αw 1 Zε : hãû säú xeït âãún täøng chiãöu daìi tiãúp xuïc : Z=ε εα T1 : momen xoàõn trãn baïnh dáùn 1 [Nmm] KHα : hãû säú xeït âãún sæû phán bäú khäng âãöu taíi troüng giæîa caïc ràng K : hãû säú táûp trung taíi troüng, K : hãû säú taíi troüng âäüng. Hβ HV ¾ Cäng thæïc thiãút kãú 1/2 Våïi baïnh ràng bàòng theïp : ZM = 275(MPa) . Láúy gáön âuïng : Z1,76H = ; εα = 1,6 ; αw ≈°20 . Thay bwd = ψ .dw1 vaìo cäng thæïc (5.13), suy ra âæåìng kênh voìng làn cuía baïnh dáùn : T.K1Hα .K Hβ .KHV (u+1) d≥ 68.3 [mm] (5.14) w1 2 u ψσdH[] Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 47
  20. Thay bwa = ψ .a w vaìo cäng thæïc (5.13), suy ra khoaíng caïch truûc : T.K1Hα .K Hβ .KHV a43(1)w ≥+u 3 2 [mm] (5.15) ψσaH[]u bw bw Trong âoï : ψd = vaì ψa = : hãû säú chiãöu räüng baïnh ràng. dw a w ƒ Tênh theo âäü bãön uäún ¾ Cäng thæïc kiãøm nghiãûm ⎧ 2T1 ⎪σF1 = Y F1 .Yβε .Y .KFα .KFβ .KFV≤ []σ F1 ⎪ b.d.mww1n ⎨ (5.16) Y ⎪σ = σ . F2 ≤ []σ ⎪ F2 F1 F2 ⎩ YF1 Trong âoï : 1 Y=ε : hãû säú giaím æïng suáút uäún do täøng chiãöu daìi tiãúp xuïc lH tàng lãn εα ⎛⎞β Y=1-β ⎜⎟ : hãû säú xeït âãún aính hæåíng cuía goïc nghiãng cuía ràng ⎝⎠140o YF1, YF2 : hãû säú daûng ràng, phuû thuäüc säú ràng tæång âæång Ztd vaì hãû säú dëch dao x (tra theo caïc baíng hay caïc âäö thë trong caïc säø tay thiãút kãú). T1 : momen xoàõn trãn baïnh dáùn 1 [N.mm] mn : mädun phaïp cuía baïnh ràng nghiãng [mm] ¾ Cäng thæïc thiãút kãú T.K1Fβ .YF 4 3 m ≥ 1,12 2 [mm] ( ) (5.17) Z.td1ψσ d[] F Y Y Y Læu yï ràòng giaï trë cuía F trong (5.17) âæåüc láúy bàòng giaï trë låïn nháút cuía F1 vaì F2 . []σF []σF1 []σF2 4. Tênh âäü bãön bäü truyãön baïnh ràng noïn ràng thàóng a) Âàûc âiãøm trong tênh toaïn âäü bãön baïnh ràng noïn ràng thàóng ƒ Tæång tæû nhæ trong bäü truyãön baïnh ràng truû, bäü truyãön baïnh ràng noïn âæåüc tênh theo âäü bãön tiãúp xuïc (âãø traïnh caïc daûng hoíng bãö màût nhæ troïc räù bãö màût ràng) vaì theo âäü bãön uäún (âãø traïnh caïc daûng hoíng thãø têch nhæ gaîy ràng). ƒ So våïi baïnh ràng truû, baïnh ràng noïn coï kêch thæåïc vaì khäúi læåüng låïn hån (våïi cuìng mäüt cäng suáút truyãön), chãú taûo phæïc taûp hån, làõp raïp âoìi hoíi chênh xaïc (phaíi baío âaím cho âènh caïc noïn truìng nhau). Khaí nàng taíi cuía baïnh ràng noïn cuîng tháúp hån, do sæû phán bäú khäng âãöu cuía taíi troüng doüc theo chiãöu räüng vaình ràng tàng lãn (vç mäüt trong hai baïnh phaíi làõp theo kiãøu truûc chça (cän-xän)). ƒ Taíi troüng trong baïnh ràng noïn ràng thàóng phán bäú khäng âãöu doüc theo chiãöu räüng vaình ràng. Giaï trë taíi troüng riãng phuû thuäüc Hçnh 5.19b vaìo âäü biãún daûng vaì âäü cæïng cuía ràng trong caïc màût càõt doüc theo 4 Caïc hãû säú Yε, Yβ, KFα, KFβ, KFV âæåüc âæa vaìo trong hãû säú 1,12. Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 48
  21. chiãöu räüng vaình ràng. Thãú nhæng kêch thæåïc ràng theo trãn caïc màût càõt noïi trãn cuîng thay âäøi tæång æïng (hçnh 5.19b), do âoï æïng suáút uäún sinh ra taûi chán ràng vaì tyí säú q/n ρ (våïi qn laì taíi troüng riãng phaïp tuyãún vaì ρ laì baïn kênh cong tæång âæång) hay tæång æïng laì æïng suáút tiãúp xuïc seî khäng thay âäøi doüc theo caïc màût càõt naìy. Thäng thæåìng ngæåìi ta tênh æïng suáút sinh ra trong baïnh ràng noïn trãn tiãút diãûn ràng trong màût noïn phuû trung bçnh. ƒ Khi tênh toaïn, ngæåìi ta thay thãú baïnh ràng noïn ràng thàóng bàòng baïnh ràng truû troìn ràng thàóng tæång âæång, nhæng do bäü truyãön baïnh ràng noïn chëu aính hæåíng nhiãöu cuía sai säú làõp gheïp vaì chãú taûo, nãn khaí nàng taíi cuía bäü truyãön baïnh ràng noïn chè bàòng 0,85 láön khaí nàng taíi cuía bäü truyãön baïnh ràng truû tæång âæång. Do âoï, coï thãø tênh toaïn bäü truyãön baïnh ràng noïn qua baïnh ràng thàóng tæång âæång, våïi taíi troüng tàng lãn 1/0,85 láön. b) Tênh bäü truyãön baïnh ràng noïn ràng thàóng theo âäü bãön tiãúp xuïc ƒ ÆÏng suáút tiãúp xuïc σH âæåüc tênh theo cäng thæïc Heïc : q σ = Z n (5.18) HM2ρ Trong âoï : ZM : hãû säú xeït âãún cå tênh cuía váût liãûu qn : taíi troüng riãng phaïp tuyãún ρ : baïn kênh cong tæång âæång cuía hai bãö màût tiãúp xuïc ƒ Baïn kênh cong tæång âæång âæåüc tênh toaïn trãn baïnh ràng truû tæång âæång: ρρ Ta coï : ρ= 12 ρ12+ρ d1td d1 d2td d2 Våïi : ρ1 = sinα = sinα , ρ2 =sinα = sinα 22cosδ1 22cosδ2 sinδ u = 2 (α laì goïc präfin ràng) sinδ1 D d1 d2 Træåìng håüp δδ12+=90 , suy ra : ρ1 =sinα , ρ2 = sinα , u = tgδ2 2sinδ2 2cosδ2 ud cosδ 11 Do âoï : ρ =sin12α . Trong âoï : cosδ == 2 2 22 1+tg δ2 u+1 u.d .sinα Toïm laûi : ρ = 1 (5.19) 2u2 + 1 ƒ Taíi troüng riãng qn âæåüc tênh toaïn nhæ trong bäü truyãön baïnh ràng truû ràng thàóng. ƒ Thay qn vaì ρ vaìo biãøu thæïc (5.18) vaì âæa hãû säú 1/0,85 vaìo mämen xoàõn T1 ⇒ cäng thæïc kiãøm nghiãûm bäü truyãön baïnh ràng noïn theo âäü bãön tiãúp xuïc : 2 ZZZMHε 2T1H .Kβ .KHv u+1 σHH= ≤ []σ (5.20) d1 0,85.b u 2 4-ε Trong âoï : Z= ; Z= α H sin2α ε 3 1 o 2 ƒ Våïi baïnh ràng theïp : ZM = 275 () MPa . Láúy : α = 20 ; εα = 1,6 . Âàût : b = ψd1.d . Thay b = ψd1.d vaìo biãøu thæïc (5.20), suy ra cäng thæïc thiãút kãú : Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 49
  22. 2 T.K1Hβ .KHV u+1 d≥ 77.3 [mm] (5.21) 1 2 u 0,85ψσdH[] Coï thãø láúy ψd =÷0,3 0,6 vaì phaíi baío âaím âiãöu kiãûn : b ≤ 10.mc ; b ≤ 0,3.R c c) Tênh bäü truyãön baïnh ràng noïn ràng thàóng theo âäü bãön uäún Tênh toaïn tæång tæû nhæ bäü truyãön baïnh ràng truû ràng thàóng ⇒ cäng thæïc kiãøm nghiãûm: ⎧ 2T1F .Kβ .KFv Y F1 ⎪σF1 = ≤ []σ F1 ⎪ 0,85.b.d .m ⎨ 1 Y ⎪σ = σ . F2 ≤ σ ⎪ F2 F1[] F2 ⎩ YF1 Hãû säú daûng ràng YF âæåüc theo säú ràng tæång âæång Ztd theo caïc baíng hay caïc âäö thë trong caïc säø tay thiãút kãú. Trong âoï : d1 vaì m âæåìng kênh voìng chia trung bçnh vaì mäâun voìng trung bçnh cuía baïnh ràng noïn ràng thàóng. 5.4. Kiãøm nghiãûm âäü bãön cuía ràng khi chëu quaï taíi Khi baïnh ràng chëu quaï taíi âäüt ngäüt trong thåìi gian ngàõn, cáön kiãøm nghiãûm æïng suáút tiãúp xuïc vaì æïng suáút uäún cæûc âaûi theo âäü bãön ténh. 1. Theo æïng suáút tiãúp xuïc Nhàòm traïnh biãún daûng dæ bãö màût hay bãö màût bë phaï huíy do gioìn. T σ = σσ1max Âiãöu kiãûn bãön : Hmax H≤ [] H max T1 T1max : momen xoàõn quaï taíi trãn baïnh 1; σH : æïng suáút tiãúp xuïc sinh ra trãn baïnh 1 khi chëu momen xoàõn T ; : æïng suáút tiãúp xuïc cho pheïp khi quaï taíi 1 [σH ]max Læu yï kiãøm nghiãûm cho baïnh coï nhoí hån [σH ]max 2. Theo æïng suáút uäún Nhàòm traïnh gaîy ràng do gioìn vaì biãún daûng dæ do uäún. T σ =σ . 1max σ Âiãöu kiãûn bãön : Fmax F≤ [] F max T1 T1max : momen xoàõn quaï taíi trãn baïnh 1; σF : æïng suáút uäún sinh ra trãn baïnh 1 khi chëu momen xoàõn T ; : æïng suáút uäún cho pheïp khi quaï taíi 1 [σF ]max Læu yï cáön kiãøm nghiãûm cho caí hai baïnh. 5.5. Váût liãûu vaì æïng suáút cho pheïp 1. Váût liãûu chãú taûo baïnh ràng ƒ Yãu cáöu cuía váût liãûu : Phaíi thoía maîn caïc yãu cáöu vãö âäü bãön bãö màût (traïnh troïc räù, maìi moìn, dênh ) vaì âäü bãön uäún (traïnh gaîy ràng). ƒ Thæåìng duìng theïp nhiãût luyãûn, ngoaìi ra coìn duìng gang, váût liãûu phi kim loaûi. ƒ Theïp chãú taûo baïnh ràng âæåüc chia thaình hai nhoïm chênh : ¾ Nhoïm I Âäü ràõn váût liãûu HB ≤ 350, nhiãût luyãûn : thæåìng hoïa hoàûc täi caíi thiãûn. Nhåì âäü ràõn tháúp nãn coï thãø càõt goüt chênh xaïc sau khi nhiãût luyãûn. Khaí nàng chaûy moìn täút. Âãø traïnh dênh bãö màût Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 50
  23. ràng, âãø tàng khaí nàng chaûy moìn nãn láúy : H12≥ H +(30÷50)HB (vaì nãn láúy maïc theïp hai baïnh khaïc nhau). Do âäü ràõn bãö màût ràng tháúp ⇒ æïng suáút cho pheïp khäng cao ⇒ chè duìng cho bäü truyãön chëu taíi nhoí vaì trung bçnh. Maïc theïp thæåìng duìng cho baïnh ràng thæåìng hoïa : CT51, CT61 (theïp caïcbon thäng thæåìng), C40, C45 (theïp caïcbon cháút læåüng täút), cho baïnh ràng thæåìng hoïa : CT51, CT61, C40, C45, theïp håüp kim 40Cr, 40CrNi. ¾ Nhoïm II Âäü ràõn cuía váût liãûu HB > 350, nhiãût luyãûn : täi bãö màût bàòng doìng âiãûn táön säú cao, tháúm than, tháúm nitå, tháúm xianua, coï thãø âaût âäü ràõn HRC = 50÷60 (5). Do âäü ràõn cao nãn phaíi nhiãût luyãûn sau khi càõt ràng. Nhiãût luyãûn laìm ràng bë cong vãnh ⇒ daûng ràng cáön tu sæía bàòng maìi, maìi nghiãön Khaí nàng chaûy moìn ráút keïm ⇒ cáön náng cao âäü chênh xaïc chãú taûo cuîng nhæ âäü cæïng cuía truûc vaì äø. Do âäü ràõn bãö màût ràng cao ⇒ æïng suáút cho pheïp tàng lãn ⇒ khaí nàng taíi tàng lãn, âäöng thåìi tàng khaí nàng chëu moìn vaì chäúng dênh. Nãn choün maïc theïp vaì âäü ràõn hai baïnh laì nhæ nhau. Maïc theïp thæåìng duìng : 40Cr, 40CrNi (täi bãö màût), C15, C20, 15Cr, 20Cr (tháúm than räöi täi) 2. ÆÏng suáút cho pheïp T T a) Khi tênh theo âäü bãön moíi tiãúp xuïc 1 Hçnh 5.20 σHgh T2 []σHRVxH=.Z.Z.K sH Tn Trong âoï : sH : hãû säú an toaìn; ZR, ZV, KxH : hãû säú xeït âãún aính hæåíng cuía âäü nhaïm bãö màût ràng, váûn täúc voìng, t1 t2 tn kêch thæåïc baïnh ràng. N σHgh : giåïi haûn bãön moíi tiãúp xuïc æïng våïi säú chu kyì chëu taíi thæûc tãú NHE cuía baïnh ràng âang xeït: N 0 m H0 σHgh= σ Hgh H NHE 0 σHgh : giåïi haûn bãön moíi tiãúp xuïc (daìi haûn) æïng våïi säú chu kyì cå såí NH0, mH = 6 : báûc cuía âæåìng cong moíi tiãúp xuïc. Træåìng håüp chëu taíi khäng thay âäøi : NHE = 60.c.n.tΣ Våïi c : säú láön àn khåïp cuía ràng trong mäüt voìng quay, n : säú voìng quay cuía baïnh ràng (voìng/phuït), tΣ : täøng thåìi gian laìm viãûc (giåì). mH ⎛⎞σHi Træåìng håüp taíi troüng thay âäøi nhiãöu mæïc (hçnh 5.20), ta coï : NHE = Σ⎜⎟N i , hån næîa æïng ⎝⎠σH1 suáút tiãúp xuïc tyí lãû våïi càn báûc hai cuíamomen xoàõn, nãn : n mH 2 NHE = 60.c∑ () T i T 1 n i t i i=1 Våïi : ni : säú voìng quay trong mäüt phuït cuía baïnh ràng khi chëu momen xoàõn Ti trong chãú âäü taíi troüng thæï i, ti : säú giåì laìm viãûc trong chãú âäü thæï i, T1 : momen xoàõn låïn nháút trãn baïnh dáùn 1. 5 Khi HB > 350, thæåìng duìng âån vë laì HRC (Rockoen) : 1HRC ≈ 10 HB Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 51
  24. b) Khi tênh theo âäü bãön moíi uäún σFgh []σFRSxF=.Y.Y.K sF sF : hãû säú an toaìn; YS : hãû säú xeït âãún aính hæåíng cuía kêch thæåïc ràng; YR : hãû säú xeït âãún aính hæåíng cuía âäü nhaïm bãö màût læåün chán ràng; KxF : hãû säú xeït âãún aính hæåíng cuía kêch thæåïc baïnh ràng. σFgh : giåïi haûn bãön moíi uäún cuía ràng æïng våïi säú chu kyì chëu taíi thæûc tãú NHE cuía baïnh ràng âang xeït : N 0 m F0 σFgh= σ FghF .K FC NFE 0 σFgh : giåïi haûn bãön moíi uäún (daìi haûn) æïng våïi säú chu kyì cå såí NF0 mF = 6 : báûc cuía âæåìng cong moíi uäún, KFC : hãû säú giaím båït giåïi haûn moíi uäún khi bäü truyãön quay hai chiãöu (khi bäü truyãön quay 1 chiãöu : KFC = 1, quay hai chiãöu : KFC = 0,7 ÷0,9). Træåìng håüp chëu taíi khäng thay âäøi : NFE = 60.c.n.tΣ Træåìng håüp taíi troüng thay âäøi nhiãöu mæïc (hçnh 5.20) : n mF NFE = 60.c∑ () T i T 1 n i t i i=1 c) ÆÏng suáút cho pheïp khi quaï taíi ƒ ÆÏng suáút tiãúp xuïc vaì æïng suáút uäún khi quaï taíi phuû thuäüc vaìo phæång phaïp nhiãût [σH ]max [σF ]max luyãûn baïnh ràng. ƒ Baïnh ràng thæåìng hoïa, täi caíi thiãûn (HB ≤ 350): ; [σHch]max =2,8σ [σFch]max = 0,8σ Baïnh ràng täi bãö màût, tháúm than, tháúm nitå (HB > 350) : ; [σH ]max = 40HRC [σFb]max = 0,6σ Våïi : HRC laì âäü ràõn bãö màût ràng, σb ;σch laì giåïi haûn bãön vaì giåïi haûn chaíy cuía váût liãûu. 5.6. Trçnh tæû thiãút kãú bäü truyãön baïnh ràng ƒ Khi thiãút kãú bäü truyãön baïnh ràng, thæåìng cho træåïc caïc thäng säú : momen xoàõn T1 trãn baïnh dáùn, säú voìng quay n1 cuía baïnh dáùn, tyí säú truyãön u cuía bäü truyãön. ƒ Bäü truyãön baïnh ràng truû ràng nghiãng âæåüc tênh toaïn theo trçnh tæû sau : 1) Choün váût liãûu baïnh ràng, phæång phaïp nhiãût luyãûn, tra cå tênh cuía cuía váût liãûu (giåïi haûn bãön σb, giåïi haûn chaíy σch , âäü ràõn bãö màût ràng) Âäúi våïi caïc baïnh ràng coï âäü ràõn bãö màût HB ≤ 350, thæåìng choün váût liãûu baïnh 1 coï cå tênh cao hån baïnh 2, HB1 = HB2 + (30÷50). Âäúi våïi caïc baïnh ràng coï âäü ràõn bãö màût HB > 350, thæåìng choün váût liãûu hai baïnh nhæ nhau. 2) Xaïc âënh æïng suáút cho pheïp bao gäöm σσσ,, , σ . [ HFH] [ ] [ ]max[ F] max 3) Tênh så bäü âæåìng kênh voìng làndw1 theo âiãöu kiãûn âäü bãön tiãúp xuïc (Âãø tênh toaïn, cáöìn choün træåïc caïc hãû säú ψd , KHβ , KHV ; âäúi våïi baïnh ràng nghiãng coï thãø láúy så bäü : K=Hα 1,1). 4) Tênh khoaíng caïch truûc a w så bäü theo dw1 vaì u. Choün moâun mnw = (0,01÷0,02)a . Quy troìn theo tiãu chuáøn (våïi baïnh ràng thàóng thç mn laì moâun trãn màût càõt ngang cuía baïnh ràng). Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 52
  25. 5) Choün så bäü goïc nghiãng cuía ràng :ü β = 8oo ÷15 våïi baïnh ràng truû vaì β = 26oo ÷40 âäúi dcosw1 β våïi baïnh ràng chæî V. Tênh säú ràng Z=1 vaì Z2 = u Z1 . Quy troìn caïc säú ràng theo säú mm m(Z+Z)n1 2 nguyãn. Tênh laûi β theo Z1 vaì Z2 âaî âæåüc quy troìn theo cäng thæïc : β = arcos 2a w 6) Tênh chênh xaïc khoaíng caïch truûc aw , âæåìng kênh caïc voìng làn d,w1 d w2 theo m, Z1, Z2, bsinβ β. Xaïc âënh bãö räüng baïnh ràng b . Kiãøm nghiãûm hãû säú truìng khåïp doüc: ε =1,1w ≤ . w β πm 7) Kiãøm nghiãûm ràng vãö âäü bãön tiãúp xuïc vaì vãö âäü bãön uäún. 8) Kiãøm nghiãûm âäü bãön cuía ràng khi chëu quaï taíi. Nãúu caïc pheïp tênh kiãøm nghiãûm khäng thoía maîn ⇒ cáön thay âäøi kêch thæåïc cuía bäü truyãön (âæåìng kênh, moâun baïnh ràng), choün laûi váût liãûu coï âäü bãön cao hån vaì tênh toaïn laûi. 9) Xaïc âënh caïc kêch thæåïc chuí yãúu cuía bäü truyãön. 10) Tênh toaïn læûc taïc duûng lãn bäü truyãön. 5.7. Âaïnh giaï truyãön âäüng baïnh ràng ƒ Æu âiãøm + Khaí nàng taíi låïn ⇒ kêch thæåïc nhoí goün. + Tyí säú truyãön khäng thay âäøi. + Hiãûu suáút cao, coï thãø âaût tåïi 0,97 ÷ 0,98 trong mäüt cáúp. + Tuäøi thoü cao, laìm viãûc tin cáûy (chàóng haûn, âäúi våïi häüp giaím täúc cäng duûng chung, tuäøi thoü coï thãø âaût âãún 30000h). ƒ Nhæåüc âiãøm + Cäng nghãû càõt ràng phæïc taûp. + Yãu cáöu cao vãö âäü chênh xaïc chãú taûo cuîng nhæ làõp raïp. + Coï nhiãöu tiãúng äön khi váûn täúc låïn. ƒ Phaûm vi sæí duûng Coï thãø truyãön cäng suáút tæì nhoí âãún ráút låïn (haìng chuûc ngaìn KW), váûn täúc coï thãø tæì ráút tháúp âãún ráút cao (200m/s). Truyãön âäüng baïnh ràng âæåüc sæí duûng ráút räüng raîi trong trong táút caí caïc lénh væûc cuía ngaình chãú taûo maïy vaì duûng cuû âo. Trong caïc loaûi bäü truyãön baïnh ràng, bäü truyãön baïnh ràng truû âæåüc sæí duûng räüng raîi nháút vç chãú taûo vaì sæí duûng âån giaín, laìm viãûc tin cáûy, kêch thæåïc goün. Baìi giaíng Cå såí thiãút kãú maïy - Pháön I - Lã Cung - Bäü män Nguyãn lyï Chi tiãút maïy - Khoa Sæ phaûm kyî thuáût 53