Bài giảng Chuyên ngành hồi sức cấp cứu quá trình ra đời và phát triển

Nội dung text: Bài giảng Chuyên ngành hồi sức cấp cứu quá trình ra đời và phát triển

1. CHUYEÂN NGAØNH HOÀI SÖÙC CAÁP CÖÙU QUAÙ TRÌNH RA ÑÔØI VAØ PHAÙT TRIEÅN Ts. Bs Ñoã Quoác Huy, Khoa Hoài Söùc Tích Cöïc, Beänh vieän Nhaân Daân 115.
2. Khai sinh moät chuyeân ngaønh ☯1952 - vuï dòch baïi lieät lan traøn taïi Aâu chaâu laøm cho haøng ngaøn ngöôøi: bò cheát, bò di chöùng baïi lieät vaø lieät cô hoâ haáp ñoøi hoûi phaûi thoâng khí nhaân taïo, phuïc hoài chöùc naêng vaän ñoäng, nuoâi döôõng vaø choáng loeùt ☯Xuaát hieän khaùi nieäm: Reùanimation Medicale (Hoài Söùc Noäi Khoa). ☯Muïc ñích taäp trung caùc beänh nhaân noäi khoa caàn ñöôïc phuïc hoài caùc chöùc naêng soáng: Hoài Söùc Thaàn Kinh, Hoài Söùc Hoâ Haáp
3. Töø moät beänh vieän ☯Beänh vieän Claude Bernard - Paris laø beänh vieän truyeàn nhieãm ñaàu tieân ñaõ xaây döïng Trung Taâm Hoài Söùc Noäi Khoa Ña Naêng do Gs. Moliaret ñöùng ñaàu vaø ñaõ trôû neân noåi tieáng theá giôùi. ☯Trung taâm baét ñaàu tieáp nhaän caùc beänh nhaân uoán vaùn, baïi lieät, nhieãm khuaån naëng, soát reùt aùc tính. Tieáp theo laø caùc beänh nhaân moå tim, vieâm trung thaát, suy thaän caáp sau phaù thai.
4. Ñeán taát caû theá giôùi Caùc beänh vieän ôû chaâu AÂu vaø chaâu Myõ ñeàu coù caùc Trung Taâm Hoài Söùc Noäi Khoa (HSCC) mang nhieàu teân goïi khaùc nhau: Centre polyvalent de Reùanimation meùdicale: Trung Taâm Hoài Söùc Noäi Khoa Ña Naêng. Uniteù de Soins Intensifs; Intensive Care Unit (ICU): Ñôn Vò Chaêm soùc (ñieàu trò) Tích Cöïc, Critical Care Unit: ñôn vò chaêm soùc beänh nhaân naëng.
5. Khaúng ñònh laø moät chuyeân ngaønh ☯Caùc Trung taâm naøy ngay sau khi thaønh laäp (thaäp kyû 60) ñaõ hoaït ñoäng heát söùc hieäu quaû. ☯Coù nhöõng beänh nhaân tröôùc kia chaéc chaén phaûi cheát ñeán nay ñaõ coù cô hoäi ñöôïc cöùu soáng nhö: lieät hoâ haáp do baïi lieät, do porphyrie caáp, do hoäi chöùng Guillain Barreù, côn nhöôïc cô naëng, uoán vaùn theå naëng, phuø phoåi caáp toå thöông vaø baây giôø laø hoäi chöùng suy ña phuû taïng
6. Ngaøy caøng phaùt trieån vôùi haøng loaït chuyeân khoa ra ñôøi ☯Ñôn vò chaêm soùc tích cöïc maïch vaønh: Coronary Care Unit (CCU). ☯Ñôn vò chaêm soùc tích cöïc chaán thöông: Trauma Intensive Care Unit (TICU). ☯Ñôn vò chaêm soùc tích cöïc treû em: Infant Intensive Care Unit (IICU). ☯Ñôn vò chaêm soùc tích cöïc treû sô sinh: Newborn Intensive Care Unit (NICU). ☯Ñôn vò chaêm soùc tích cöïc boûng: Burn Care Unit (BCU).
7. Vaán ñeà ñaët ra töø thöïc teá ☯Thaäp kyû 70: ñeå ñeán ñöôïc khoa ngoaïi hoaëc ICU, BN phaûi ñi qua moät chaëng ñöôøng daøi vaø coù theå töû vong tröôùc khi ñeán khoa naøy. ☯Toå chöùc naøo, ñôn vò naøo seõ ñaûm baûo cho beänh nhaân hay naïn nhaân coøn soáng soùt töø khi xaûy ra tai naïn ñeán khi ñöôïc vaän chuyeån ñeán phoøng moå, khoa ngoaïi ñeå moå ngay khi ñaõ giuùp hoï trôû veà traïng thaùi oån ñònh?. ☯Xuaát hieän vaán ñeà lôùn vöôït caû taàm voùc cuûa moät khoa ñieàu trò tích cöïc (ICU).
8. Laïi moät chuyeân ngaønh môùi xuaát hieän Thaäp kyû 80 - 90: ra ñôøi caùc SAMU (Service d'Aide Médicale d'Urgence) & EMS (Emergency Medicine Service) ☯Thaønh laäp caùc trung taâm vaän chuyeån caáp cöùu vôùi: Trung taâm thu nhaän thoâng tin. Ñoäi xe vaø caùc kíp caáp cöùu. ☯Thaønh laäp khoa caáp cöùu taïi caùc beänh vieän goàm: Ñôn vò vaän chuyeån vaø caáp cöùu tröôùc beänh vieän. Ñôn vò caáp cöùu taïi beänh vieän. ☯Caùc trung taâm vaän chuyeån caáp cöùu raát coù taùc duïng nhöng laïi raát toán keùm vaø bò taùch rôøi caùc trung taâm chuyeân khoa.
9. Chuyeân ngaønh môùi: Y Hoïc Caáp Cöùu ☯Khi môùi thaønh laäp, caùc khoa caáp cöùu ñaõ phaûi vaát vaû ñeå taäp hôïp caùc chuyeân gia gioûi veà noäi khoa, tim maïch, hoài söùc tích cöïc, ngoaïi khoa, thaäm chí caû saûn phuï khoa, tai muõi hoïng, raêng haøm maët ñeå laøm coâng taùc caáp cöùu. ☯Möôøi naêm qua taïi caùc nöôùc tieân tieán ñaõ coù moät ñoäi nguõ Baùc Syõ Caáp Cöùu coù theå ñaûm ñöông ñöôïc moïi loaïi caáp cöùu nhö moå ruoät thöøa, thuûng daï daøy, ñoùng ñinh xöông gaõy, ñieàu trò nhoài maùu cô tim, thoâng khí nhaân taïo, taïo nhòp tim ,
10. Vai troø vaø hieäu quûa ☯Vôùi khaû naêng môùi cuûa Bs Caáp Cöùu: Toå chöùc caáp cöùu ñaõ ñöôïc tinh giaûn khaù nhieàu. Khoâng coù söï choàng cheùo giöõa caùc chuyeân khoa. Coâng suaát caáp cöùu ñöôïc taêng leân. ☯Vôùi ñoäi oâtoâ caáp cöùu do khoa caáp cöùu quaûn lyù beänh vieän ñaõ: Thöïc söï ñaõ vöôn caùnh tay daøi cuûa mình ñeán taän nôi xaûy ra tai naïn hoaëc coù beänh nhaân caáp cöùu vaø Quaûn lyù beänh nhaân/ naïn nhaân töø ñaàu ñeán cuoái. Chi phí cho caùc khoa caáp cöùu naøy reû hôn, höõu hieäu hôn nhieàu so vôùi trung taâm vaän chuyeån caáp cöùu;
11. Chöùc Naêng & Nhieäm Vuï ☯Tieáp nhaän taát caû caùc tröôøng hôïp caáp cöùu töø beân ngoaøi vaøo (45%-Emergency, 15%-Urgency ). ☯OÅn ñònh caùc chöùc naêng soáng tröôùc khi chuyeån ñeán caùc chuyeân khoa hoaëc beänh vieän khaùc (baát ñoäng, coá ñònh, hoài sinh tim-phoåi, choáng soác, caàm maùu, truyeàn maùu, choïc huùt daãn löu maøng phoåi, caáp cöùu ban ñaàu ña chaán thöông hay chaán thöông soï naõo ) ☯Löïa choïn, phaân loaïi, quyeát ñònh chuyeån caùc BN c/c ñeán caùc chuyeân khoa khaùc. ☯Saün saøng ñi caáp cöùu löu ñoäng ngoaøi BV.
12. CAÙC NGUYEÂN LYÙ CÔ BAÛN TRONG CAÁP CÖÙU VAØ HOÀI SÖÙC Ts.BsÑoãQuoácHuy Khoa Hoài Söùc Tích Cöïc BeänhVieänNhaânDaân115
13. ÑAÏI CÖÔNG ☯HSCC laø Hoài Phuïc vaø Hoã Trôï caùc Chöùc Naêng Soáng cuûa moät BN ñoät nhieân bò maéc beänh naëng. ☯Khi tieáp caän moät BN naëng - caáp cöùu, BS HSTC thöôøng phaûi ñoái dieän hai caâu hoûi: (1) chöùc naêng sinh toàn naøo cuûa BN ñang bò ñe doïa; (2) phaûi laøm gì ñeå hoã trôï vaø hoài phuïc caùc chöùc naêng sinh toàn ñang bò suy yeáu ñoù.
14. NGUYEÂN LYÙ CÔ BAÛN TRONG CAÁP CÖÙU - HOÀI SÖÙC ☯Nhanh choùng: Kieåm tra caùc chöùc naêng sinh toàn bò suy yeáu Phaùt hieän ☯Khaån tröông: Ñeà ra keá hoaïch theo moät trình töï nhaát ñònh Can thieäp, xöû trí
15. CHÖÙC NAÊNG HOÂ HAÁP Phaûi kieåm tra ñaàu tieân trong moïi tình huoáng
16. KHAI THOÂNG ÑÖÔØNG DAÃN KHÍ ☯Laø vieäc ñaàu tieân phaûi kieåm tra, phaûi laøm cho taát caû BN caáp cöùu ngay khi tieáp xuùc. duø coù hay khoâng coù suy hoâ haáp, ☯Laø "chìa khoùa cuûa thaønh coâng”
17. Ñaët BN ôû tö theá thuaän lôïi ☯Naèm nghieâng an toaøn cho BN hoân meâ chöa ñöôïc can thieäp. ☯Naèm ngöûa coå öôõn cho BN ngöng thôû ngöng tim. ☯Naèm Fowler cho BN phuø phoåi, phuø naõo vaø phaàn lôùn caùc BN SHHC.
18. Khai Thoâng Khí Ñaïo Thieát Laäp Ñöôøng Thôû Caáp Cöùu ☯Nghieäm phaùp Heimlich (dò vaät ñöôøng Hoâ Haáp treân) ☯Ñaët canun Guedel hay Mayo cho BN tuït löôõi. ☯Moùc huùt ñôøm raõi, thöùc aên ôû mieäng hoïng khi Bn uøn taéc ñôøm hay oùi hít saëc. ☯Ñaët oáng noäi khí quaûn, môû khí quaûn, choïc kim lôùn ø i ù hã
19. THOÂNG KHÍ NHAÂN TAÏO (CÔ HOÏC) ☯Baèng taát caû phöông tieän coù saün: Mieäng thoåi mieäng" hoaëc caùc kyõ thuaät töông töï trong caáp cöùu ban ñaàu khi coù ngöng tuaàn hoaøn. Boùp boùng, ñeøn xeáp Maùy thôû. ☯Chuù yù: Caàn laøm sôùm tröôùc khi BN ngöng thôû. Caàn laøm ngay khi BN coù daáu SHHC nguy kòch: xanh tím, vaõ moà hoâi, roái loaïn yù thöùc, roái loaïn huyeát ñoäng.
20. LAØM CAÙC XEÙT NGHIEÄM CAÀN THIEÁT ☯Khí maùu ñoäng maïch ☯X quang phoåi taïi giöôøng Neáu coù ñieàu kieän ☯
21. CHÖÙC NAÊNG TUAÀN HOAØN Chöùc naêng soáng thöù hai caàn ñaùnh giaù nhaèm: ☯ phaùt hieän nhöõng baát thöôøng. ☯ duy trì huyeát ñoäng gaàn nhö bình thöôøng.
22. Phaùt hieän nhöõng baát thöôøng ☯Döïa vaøo: Tieàn söû vaø tieán trieån beänh söû. Maïch, Huyeát aùp, Ñieän tim, nöôùc tieåu (1h, 3h, 24h). Thaêm doø xaâm laán ( CVP, ALDMPB neáu coù theå). ☯Caàn phaân bieät yeáu toá chuû yeáu gaây RLHÑ: Theå tích ñoå ñaày (maát maùu, dòch) Söùc boùp cô tim (nhoài maùu cô tim, suy tim ) Loaïn nhòp tim (nhanh, chaäm, NTT )
23. Duy trì huyeát ñoäng gaàn bình thöôøng ☯Thöù töï öu tieân can thieäp tuøy thuoäc vaøo: Daáu hieäu toån thöông cô quan ñích. Yeáu toá chuû yeáu gaây roái loaïn. ☯Can thieäp baèng thuû thuaät cöùu soáng ngay neáu: Nhòp nhanh kòch phaùt coù tuït HA→ soác ñieän Nhòp chaäm coù roái loaïn yù thöùc → taïo nhòp taïm thôøi. ☯Duøng thuoác: Haï HA tm neáu coù daáu toån thöông cô quan ñích. Vaän maïch naâng HA ngay neáu ↓HA keøm soác
24. CHÖÙC NAÊNG TAÂM - THAÀN KINH Chöùc naêng thöù ba caàn ñaùnh giaù nhaèm: ☯ Phaùt hieän nhöõng baát thöôøng. ☯ Ñònh höôùng nhoùm nguyeân nhaân. ☯ Tìm höôùng xöû trí phuø hôïp.
25. Khaùm nhanh, xöû trí kòp thôøi ☯Hoân meâ do toån thöông hay chuyeån hoùa? Möùc ñoä roái loaïn yù thöùc (Glassgow). Daáu thaàn kinh ñònh vò (ñoàng töû, yeáu lieät chi ). ☯Tìm caùch can thieäp ngay theo höôùng: Baûo veä naõo: giaûm nhu caàu, traùnh toån thöông thöù phaùt. Duy trì toát hoâ haáp-tuaàn hoaøn-noäi moâi.
26. CHÖÙC NAÊNG THAÄN ☯Chöùc naêng thaän thöôøng bò suy giaûm chuû yeáu do caùc toån thöông giaùn tieáp cuûa caùc traïng thaùi caáp cöùu khaùc gaây ra nhö soác, roái loaïn nöôùc ñieän giaûi ☯Theo doõi löôïng nöôùc tieåu vaãn laø cô baûn nhaát, tuyø theo tình traïng cuaû BN caàn phaûi theo doõi nöôùc tieåu: 1h/laàn (soác), 3h/laàn (RLNÑG) hay 24h/laàn cho taát caû BN caáp cöùu. ☯Caùc thoâng soá huyeát aùp, CVP, löôïng nöôùc tieåu vaãn laø nhöõng thoâng soá caàn thieát nhaát ñeå theo doõi BN veà maët tuaàn hoaøn vaø thaän hoïc.
27. CAÙC THOÂNG SOÁ NOÄI MOÂI ☯Tình traïng toan - kieàm, ☯Nöôùc - ñieän giaûi, thoâng soá khoâng theå thieáu ☯Dinh döôõng Hoài Phuïc vaø Hoã Trôï caùc Chöùc Naêng Sinh Toàn cuûa moät beänh nhaân bò maéc beänh naëng.
28. Tieâu chuaån moät Baùc Só Hoài Söùc Tích Cöïc ☯ Ñöôïc huaán luyeän vaø caáp chöùng chæ veà HSTC. ☯ Ñöôïc naâng cao trình ñoä vaø khaû naêng xöû trí coù hieäu quaû caùc tình huoáng trong khoa HSTC. ☯ Phaûi coù > 50% thôøi gian tröïc tieáp thöïc haønh HSTC. ☯ Phaûi luoân saün saøng nhaän nhieäm vuï moïi luùc. ☯ Coù khaû naêng thöïc hieän moät soá thuû thuaät chuyeân bieät ( ) ☯ Thöïc hieän ñöôïc 02 nhieäm vuï chuû yeáu ( ). ☯ Duy trì ñaøo taïo vaø töï ñaøo taïo lieân tuïc veà chuyeân ngaønh. ☯ Coù khaû naêng boå xung, naâng cao kieán thöùc, tham döï vaø coäng taùc vôùi caùc chuyeân khoa khaùc.
29. Coù khaû naêng thöïc hieän caùc thuû thuaät ☯ Ñaûm baûo ñöôøng thôû: NKQ, MKQ vaø TKCH. ☯ Laáy maùu ñoäng maïch. ☯ Ñaët catheter : ÑM, TMTT & NV, ÑM phoåi. ☯ Ñaët taïo nhòp taïm thôøi: qua da vaø qua maïch maùu. ☯ Hoài sinh tim phoåi. ☯ Daãn löu maøng phoåi, maøng tim. ☯ Coù theå bieát laøm noäi soi huùt pheá quaûn, thaåm phaân phuùc maïc, loïc maùu ÑM-TM, ñaët boùng ÑMC
30. Hai nhieäm vuï chuû yeáu cuûa Baùc Syõ Hoài Söùc Tích Cöïc
31. ÑÑieieààuu tròtrò vavaøø chaêmchaêm sosoùcùc bebeänhänh nhaânnhaân nanaëëngng ☯Huyeát ñoäng khoâng oån ñònh. ☯Suy hoâ haáp caàn thôû maùy hoã trôï hoaëc khoâng. ☯Beänh lyù thaàn kinh caáp tính H/C taêng aùp noäi soï . ☯Suy thaän caáp. ☯Roái loaïn noäi tieát – chuyeån hoùa nghieâm troïng. ☯Quaù lieàu - ngoä ñoäc - phaûn öùng thuoác. ☯Roái loaïn ñoâng maùu ☯Nhieãm truøng nghieâm troïng ☯Suy dinh döôõng naëng ñoøi hoûi nuoâi döôõng hoã trôï.
32. Chuû ñoäng tích cöïc tham gia quaûn lyù khoa ☯Saép xeáp vaø phaân boá giöôøng beänh. ☯Hoaøn taát hoà sô beänh aùn, thuû tuïc haønh chính . ☯Giaùm saùt vieäc aùp duïng caùc chính saùch cuûa khoa. ☯Luoân tìm caùch naâng cao chaát löôïng, caûi tieán quy trình laøm vieäc. ☯Phoái hôïp, coäng taùc vôùi caùc khoa - phoøng lieân quan nhaèm hoaøn thaønh toát nhieäm vuï ñöôïc giao (tröôûng nhoùm hoaëc thaønh vieân)
33. Xin chaân thaønh caùm ôn ! Ts.Bs Ñoã Quoác Huy