Bài giảng Chỉ thị sinh học - Bioindicator

pdf

147 trang phuongnguyen 280

Download

Bạn đang xem 20 trang mẫu của tài liệu "Bài giảng Chỉ thị sinh học - Bioindicator", để tải tài liệu gốc về máy bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên

Tài liệu đính kèm:

bai_giang_chi_thi_sinh_hoc_bioindicator.pdf

Nội dung text: Bài giảng Chỉ thị sinh học - Bioindicator

TRƯNG ðI HC NƠNG LÂM TP. HCM KHOA CƠNG NGH SINH HC Bài ging mơn hc: CH TH SINH HC BIOINDICATOR Ging viên ph trách: ThS. Dương ðc Hiu, Vin Sinh hc nhit đi TS. Phm Th Thu Hng, ði hc KHTN TP. HCM October 5, 2012 1
MC TIÊU CA MƠN HC Cung cp cho sinh viên các kin thc cơ bn v ch th sinh hc mơi trưng và các phương pháp s dng chúng trong sinh quan trc mơi trưng. Giúp sinh viên phát trin tt các k năng nhn din, x lý mu, phân loi các lồi đng thc vt và sinh vt ch th đ đánh giá nhanh ơ nhim mơi trưng. Giúp sinh viên nâng cao kh năng làm vic nhĩm, kh năng đc hiu các tài liu chuyên ngành. October 5, 2012 2
Ni dung chi tit mơn hc Phn A. Lý thuyt Chương m đu: Các khái nim v ch th sinh hc mơi trưng và các phương pháp s dng trong quan quan trc, đánh giá cht lưng mơi trưng Các khái nim v sinh vt ch th hay ch th sinh hc Lch s nghiên cu và phát trin ch th sinh hc mơi trưng Giám sát sinh hc và đánh giá ơ nhim mơi trưng Chương 1: Các phương pháp nghiên cu ch th sinh hc mơi trưng Các phương pháp giám sát sinh hc Phương pháp thu mu sinh vt nưc Phương pháp s dng ch th sinh hc trong nghiên cu ơ nhim mơi trưng Phương pháp quan trc sinh hc October 5, 2012 3
Ni dung chi tit mơn hc Chương 2: Các mi quan h, yu t nh hưng và phn ng thích nghi ca sv ch th Yu t sinh thái và yu t sinh thái gii hn Mi quan h gia các sinh vt Tác đng ca các yu t vơ sinh lên sinh vt Kh năng bin đi đ thích nghi ca sinh vt khi mơi trưng thay đi Chương 3: Thiên đch – sinh vt ch th trong mơi trưng Vai trị ca thiên đch trong h sinh thái và trong mơi trưng Thiên đch ca các lồi sâu hi lúa quan trng Thiên đch ca các lồi ry Thiên đch ca sâu đc thân Thiên đch ca sâu cun lá nh nh hưng ca ơ nhim mơi trưng đn qun th cơn trùng Ơ nhim mơi trưng và s bùng phát dch cơn trùng Quan h gia hĩa cht nơng nghip và s bùng phát dch hi October 5, 2012 4
Ni dung chi tit mơn hc Chương 4: Ch th sinh hc mơi trưng nưc H thng ch th sinh hc đánh giá cht lưng nưc Các ch s đa dng Sinh vt ch th phú dưng Giám sát sinh hc đi vi kim loi nng trong nưc ngt Quan trc sinh hc nưc ngt bng sinh vt ch th Vit Nam Chương 5: Ch th sinh hc mơi trưng khơng khí Sinh vt ch th ơ nhim khơng khí Các du hiu và chn đốn tn thương thc vt do ơ nhim khơng khí gây nên The 2 th juveniles S phn hi ca thc vt và nng đ các cht gây ơ nhim ðánh giá phn hi ca thc vt và tuyn chn chúng Giám sát sinh hc các cht oxy hĩa quang hĩa, SO 2, HF, KLN, bi và etylen Quan trc sinh hc nh đng vt và ngưi October 5, 2012 5
Ni dung chi tit mơn hc Chương 6: Ch th sinh hc mơi trưng đt Giun đt – nhĩm ch th sinh hc mơi trưng đt Thc vt ch th tha và thiu cht dinh dưng trong đt Du hiu ng đc dinh dưng thc vt ðánh giá kh năng s dng đt phèn qua thc vt ch th Chương 7: Tim năng s dng tuyn trùng làm sinh vt ch th mơi trưng Vai trị ca tuyn trùng trong h sinh thái S khác bit ca tuyn trùng trong đt, nưc ngt và bin Mt s nghiên cu s dng tuyn trùng trong ch th mơi trưng nưc và đt S dng các cơng c sinh hc phân t đ phân tích tuyn trùng s dng trong ch th phân t October 5, 2012Kim tra đc hc sinh hc ca tuyn trùng 6
Ni dung chi tit mơn hc Chương 8: S dng to làm ch th sinh hc Tng quan v to S dng các lồi to trong ch th sinh hc mơi trưng Các phương pháp nghiên cu s dng to trong ch th sinh hc Chương 9: S dng thc vt ch th đ nhn din và x lý mơi trưng Các lồi thc vt cĩ kh năng hp th kim loi nng Cơ s khoa hc ca bin pháp x lý ơ nhim bng thc vt Giám sát sinh hc ơ nhim khơng khí nh thc vt October 5, 2012 7
Ni dung chi tit mơn hc Phn B. Thc hành Bài 1: ðo đc và tìm hiu các yu t mơi trưng: vơ cơ, hu cơ Bài 2: Thu thp mu vt nghiên cu: phương pháp thu mu và phương pháp tách mu sinh vt ch th (tuyn trùng, protozoa, v.v.) Bài 3: Phương pháp c đnh, làm trong và lên tiêu bn Bài 4: Phân tích mu và nhp d liu: phân tích thành phn lồi tuyn trùng, đo v bng kính hin vi, nhp d liu bng Microsoft Excel Bài 5: Nhp gi liu và x lý s liu bng phn mm PRIMER VI. October 5, 2012 8
Các khái nim v ch th sinh hc mơi trưng và các phương pháp s dng trong quan quan trc, đánh giá cht lưng mơi trưng October 5, 2012 9
CÁC KHÁI NIM V CH TH SINH HC MƠI TRƯNG Ch th mơi trưng (Environmental Indicator): là 1 hoc tp hp các thơng s mơi trưng (hĩa, lý, sinh vt) ch ra đc trưng nào đĩ ca MT. Thc t, MT cha vơ s các thơng s hĩa, lý, sinh hc khơng th xác đnh ht tt c các thơng s da vào 1/1 s thơng s chính cĩ giá tr ch th. S bin đng, hin din mt s thơng s xác đnh đưc đc đim ca thành phn mơi trưng: tác nhân đĩ đưc gi là ch th mơi trưng. October 5, 2012 10
CÁC KHÁI NIM V CH TH SINH HC MƠI TRƯNG Ch th sinh thái mơi trưng (Environmental Elogical Indicator): nghiên cu v các khoa hc ly sinh vt làm ch th cho tình trng, mc đ trong lành hay ơ nhim, thích hp hay khơng đi vi sinh vt ca mơi trưng sinh thái Ch th sinh hc (Bioindicator): nghiên cu mt lồi hoc mt sinh vt dùng đ đnh mc cht lưng hoc s bin đi ca mơi trưng October 5, 2012 11
CÁC KHÁI NIM V CH TH SINH HC MƠI TRƯNG Sinh vt ch th (Bioindicator): cá th, qun th hay qun xã cĩ kh năng thích ng hoc rt nhy cm vi mơi trưng nht đnh. Sinh vt ch th là các lồi SV mà s hin din và thay đi s lưng các lồi ch th cho s ơ nhim hay xáo trn ca mơi trưng. Các lồi này thưng cĩ tính mn cm cao vi các điu kin sinh lý, sinh hố The 2 th juveniles October 5, 2012 12
CÁC KHÁI NIM V CH TH SINH HC MƠI TRƯNG Nhng đi tưng sinh vt cĩ yêu cu nht đnh v điu kin sinh thái liên quan đn nhu cu dinh dưng, DO, cũng như kh năng chng chu mt hàm lưng nht đnh nào đĩ ca yu t tác đng. S hin din ca chúng biu th mt tình trng nht đnh ca điu kin sinh thái nm trong gii hn nhu cu và kh năng chng chu ca sinh vt đĩ October 5, 2012 13
CÁC KHÁI NIM V CH TH SINH HC MƠI TRƯNG Các sinh vt ch th: • Cĩ th là 1 lồi, 1 nhĩm lồi • Tương quan gia các nhĩm lồi hoc tng s lồi trong qun xã và ch s đa dng. October 5, 2012 14
CÁC KHÁI NIM V CH TH SINH HC MƠI TRƯNG Ch s sinh hc: các ch s dùng đ quan trc cht lưng mơi trưng da trên tính mn cm ca sinh vt vi s bin đi ca mơi trưng Năm 1964, Woodiwiss tính tốn 1 ch th sinh hc bng cách cân trng lưng các sinh vt cĩ s mn cm vi s ơ nhim cht hu cơ Ch s sinh hc đưc dùng đánh giá mc đ ơ nhim cht hu cơ theo thang 015 (0: b ơ nhim nng; 15: khơng b ơ nhim). October 5, 2012 15
CÁC KHÁI NIM V CH TH SINH HC MƠI TRƯNG Ti sao dùng sinh vt đ làm vt ch th MT? S thay đi ca các điu kin mơi trưng nh hưng thành phn đng thc vt trong qun xã gây nên s qun t khác nhau ca các qun xã. Mơi trưng ti mt đa đim quyt đnh phn ln nhng cá th nào cĩ kh năng cư trú đim đĩ, và nhng sinh vt đĩ s là nhng ch th sinh hc cho nhng thay đi mơi trưng. October 5, 2012 16
CÁC KHÁI NIM V CH TH SINH HC MƠI TRƯNG Ti sao dùng sinh vt đ làm vt ch th MT? Mt s lồi cĩ nhu cu riêng bit vi hàm lưng nht đnh các cht dinh dưng hoc oxy hồ tan (indicator species) Sinh vt cĩ th tn ti đưc trong mơi trưng b ơ nhim nhưng b bin đi v s lưng, tăng trưng, tp tính (stressor) Sinh vt tích lu cht ơ nhim và cĩ nhng phn ng khác nhau đi vi tng cht ơ nhim (biological indicator) October 5, 2012 17
Phân loi ch th sinh vt mơi trưng Mn cm : ch th đc trưng cho các điu kin mơi trưng khơng đin hình, dùng đ d đốn mơi trưng Các cơng c thăm dị : các lồi xut hin t nhiên trong MT dùng đ đo s phn ng ca lồi vi s bin đi MT (bin đng nhĩm tui, sinh sn, kích thưc qun th, tp tính ) Các cơng c khai thác : các lồi ch th cho s xáo trn hay ơ nhim mơi trưng Các cơng c tích lu sinh hc : các lồi tích lu các cht hố hc trong mơ Các sinh vt th nghim : các sinh vt chn lc đ xác đnh s hin din hay nng đ các cht ơ nhim October 5, 2012 18
ng dng ca ch th mơi trưng ðánh giá sinh thái: đc bit là các khu vc cn bo tn ðánh giá mơi trưng: ch th s ơ nhim; cung cp các thơng s mơi trưng, phc v cho cơng tác qun lý mơi trưng. Xác đnh yu t chính gây nh hưng đn mơi trưng nhm xây dng chin lưc ưu tiên qun lý và x lý mơi trưng ðánh giá hiu qu các chính sách mơi trưng Làm bn đ v s mn cm mơi trưng October 5, 2012 19
Các đc đim ca sinh vt ch th D phân loi D thu mu Tính thích nghi cao; phân b rng Cĩ các dn liu t sinh thái hc phong phú Cĩ tm kinh t quan trng (bao gm cĩ li và cĩ hi) Cĩ s tích lu cht ơ nhim do liên quan đn s phân b và phn ánh mc đ mơi trưng October 5, 2012 20
Các đc đim ca sinh vt ch th D nuơi cy trong phịng thí nghim Cĩ tính bin d thp v mt di truyn và vai trị trong qun xã Nhy cm vi điu kin MT thay đi bt li hay cĩ li cho SV SV cĩ đ thích ng hp thưng ch th tt hơn lồi thích ng rng SV cĩ cơ th ln thưng cĩ kh năng làm ch th tt hơn nhng SV cĩ cơ th nh T l s lưng ca các lồi và QX cũng cn chú ý trong khi xác đnh sinh vt ch th October 5, 2012 21
Các đc đim ca sinh vt ch th Ví d: ðng bng Sơng Cu Long S hin din ca cây da nưc (Nipa fruiticans ) vùng thp, ngp triu, nưc b nhim mn mt khong thi gian trong năm. S hin din cây bn (Sonneratia spp.) vùng ven sơng, nhim mn nh; S hin din cây đưc (Rhyzophyta spp.) vùng bãi ly, thp, nhim mn trung bình đn cao; S hin din cây mm (Avicennia spp.) vùng bãi bi, đ mn cao quanh năm; S hin din cây chà là nưc (Phoenix paludosa ) vùng đt cao nhưng nhim mn. October 5, 2012 22
Các đc đim ca sinh vt ch th La chn SV ch th như th nào? ðc tính sinh hc SV nh hưng đn nhiu loi mơ hình quan trc sinh hc hu dng: SV cĩ đi sng ngn, phn ng kp thi vi nhng thay đi MT >< SV đi sng dài phn ng qua thi gian dài SV cĩ tc đ trao đi cao, tăng trưng nhanh nhy cm tt vi các cht ơ nhim hơn SV tim sinh cĩ th cha các cht ơ nhim xâm nhp vào mơi trưng nhanh chĩng thay đi v tc đ th tinh s là du hiu ca s thay đi mơi trưng. October 5, 2012 23
Các đc đim ca sinh vt ch th La chn SV ch th như th nào? Trong 1 lồi thì 1 s SV li ch th tt hơn SV khác. Thc vt cĩ mch ch th hiu qu cho ơ nhim KK Cht đc khĩi quang hĩa California đưc bit khi cĩ s bin đi trên cây h đu, rau bina, và hình dng lá To, đa y ch th tt cho ơ nhim khơng khí To và vi khun lam ch th tt cho MT nưc ðng vt thân mm là cơng c quan trc trong mơi trưng nưc vi mng lưi quan trc tồn cu October 5, 2012 24
Các phn ng ca SV ch th vi bin đi MT Hình thc thích nghi: To kh năng thích nghi: thích nghi hình thái, thích nghi di truyn Trn chy khi mơi trưng Thích nghi hình thái: Phn ng thích nghi nhanh trong mt khong thi gian khi cĩ s bin đi ca mơi trưng Biên đ dao đng ph thuc vào mc đ tác đng ca mơi trưng và tính cht di truyn ca sinh vt October 5, 2012 25
Các phn ng ca SV ch th vi bin đi MT Thích nghi hình thái: Phn ng thích nghi nhanh trong mt khong thi gian khi cĩ s bin đi ca mơi trưng Biên đ dao đng ph thuc vào mc đ tác đng ca mơi trưng và tính cht di truyn ca sinh vt Ví d: Nhit đ cao: cây tích đưng và mui, cĩ kh năng gi nưc đ gi khơng b co nguyên sinh cht nưc và thốt hơi nưc mnh; đng vt tăng thốt nhit, giãn mch ngoi vi Nhit đ thp: thc vt rng lá, đng vt co mch, lơng, m dày lên, cĩ phn x run ðng vt bin đi sc t da hồ màu vi mơi trưng (cá thn bơn, tc kè ) October 5, 2012 26
Các phn ng ca SV ch th vi bin đi MT Thích nghi di truyn: Hình thành các đc đim cơ th khơng ph thuc vào s xut hin các yu t mơi trưng Tăng kh năng chu đng ca sinh vt bng các bin đi sinh lý, sinh hĩa, hình thái đ sn sàng đi phĩ vi s bin đi mơi trưng. VD: s hình thành cơ ch điu hồ nhit đ, cơ quan hơ hp trong, cu trúc hoa qu Bin đng v s lưng: ch yu thơng qua mi quan h dinh dưng October 5, 2012 27
Các phn ng ca SV ch th vi bin đi MT Các yu t sinh thái mơi trưng Các yu t gây ơ nhim mơi trưng: Hố cht (kim loi nng, thuc bo v thc vt, ) ðt phá rng nh hưng trc tip hoc gián tip đn cu trúc qun th, s đa dng lồi, bin đng s lưng lồi, s bùng phát dch October 5, 2012 28
Các phn ng ca SV ch th vi bin đi MT Din th làm thay đi khí hu, th nhưng Din th làm thay đi thành phn thc vt, đng vt ðơ th hố: Suy thối h sinh thái rng: do hot đng sn xut, xây dng, dch v ðt canh tác nơng nghip b thu hp và gim cht lơng Ơ nhim nưc, khơng khí, đt Thay th các sinh vt ch th October 5, 2012 29
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC October 5, 2012 30
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Mt s ch s sinh hc ch th MT nưc Ch s mt đ, s lưng Ch s ưu th: s lưng và tn sut. Ch s đa dng (H’) • H’ 4 : rt sch. October 5, 2012 31
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Ch s sinh hc t hp (intergrated biological index – IBI) ðim Kt lun ðc trưng 58 –60 MT rttt Khơng cĩ tác đng con ngưi, đy đ các th h, cu trúc DD n đnh 48 –52 Mơitrưngtt Giàu thành phn lồi, mt đi các lồi nhy cm MT, cu trúc DD b c ch 39 48 MT trungbình Du hiusuythối, cu trúcDD bthuhp 28 39 Mơitrưngxu ðc trưng bi lồi cá ăn tp, cá chu đng tt vi MT ơ nhim 12 28 MT rtxu Ítcá,chcĩlồichuđngttMTơnhim < 12 Ơ nhim trm Khơng cĩ cá trng October 5, 2012 32
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Phân hạng chất lượng nước Th hng ASPT ðánh giá cht lưng nưc. I 10 – 8 Khơng ơ nhim, nưc sch II 7.9 – 6 Ơ nhim nh III 5.9 – 5 Ơ nhim va (Nưc bn va β) IV 4.9 – 3 Khá ơ nhim (Nưc bn va α) V 2.9 – 1 Ơ nhim nng VI 0 Ơ nhim rt nng October 5, 2012 33
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Vi sinh vt ch th VSV ch th ơ nhim phân Nhĩm Coliform: đc trưng là Escherichia coli. Nhĩm Streptococci : liên cu, đc trưng là Streptococcus faecalis ngun gc t ngưi, S. bovis t cu, S. equinus t nga. Nhĩm Clostridia: kh sunfit đc trưng là Clostridium perfringens đu dùng đ phát hin s nhim phân trong nưc. October 5, 2012 34
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Vi sinh vt ch th Escoli C. perfringens Streptococcus October 5, 2012 35
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Vi sinh vt ch th VSV ch th ơ nhim phân TI SAO E.coli ? ðánh giá v sinh ngun nưc Cĩ đy đ các tiêu chun ca loi ch th lý tưng. Cĩ th xác đnh trong điu kin thc đa vi nhng phương pháp tương đi đơn gin và tin cy. Xác đnh Coliform d hơn các nhĩm khác October 5, 2012 36
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Vi sinh vt ch th VK gây bnh: ch th ngun nưc ơ nhim khơng th s dng. VK salmonella_typhi gây bnh thương hàn October 5, 2012 37
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC To Sinh vt phù du, cĩ kh năng t dưng, s dng C dng 2+ CO 2/ CO 3 + phosphat + nitơ + vi lưng Phát trin mnh trong điu kin nưc m, giàu cht hu cơ Nitơ và Photpho t ngun nưc thi sinh hot, cơng nghip thc phm, phân bĩn Cĩ sc chu đng vi các cht hu cơ, đng nhưng khơng ch th đưc cho mơi trưng ơ nhim thuc tr sâu, kim loi nng To là sv ch th đ đánh giá cht lưng nưc t nhiên October 5, 2012 38
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC To Ch th cht lưng nưc hay s phú dưng hĩa ngun nưc Ch th cho thy vc b ơ nhim nng cht hu cơ: To lam: Phormidium, Anabacna, Oscilatoria, Anacystis, Lyngbia, Spirulina. To lc: Careia, Spirogyra, Teraedron, cocum, Chlorella, Stigeoclonium, Chlamydomonas, Chlorogonium, Agmenllum . To Silic: Nitochia, Gomphonema . To mt: Pyro botryp – Phacus, Lepocmena – Eugrema . October 5, 2012 39
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC To To Beegiatoa Oscillatoria thuc To Sphaerolitus ch th MT nng ngành to lam ch th cho mơi đ Hydrogen ch th MT giàu trưng giàu protein, Sulfat cao. cht hu cơ. glucid, cht béo. October 5, 2012 40
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Thc vt TV phù du/phiêu sinh thc vt (phytoplankton) ch th ơ nhim ngun nưc do: Ơ nhim hu cơ (gây kit oxy hịa tan) Phú dưng hĩa Ơ nhim do hĩa cht đc( kim loi nng, hĩa cht bo v thc vt, hydrocacbon đa vịng) Ơ nhim do du, m Thc vt ln : Phát trin trong vùng nưc tù hãm, giàu dinh dưng: bèo October 5, 2012 Ch th cho vùng nưc phú dưng hố 41
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC ðng vt ðV khơng xương sng ln : Cĩ nhiu phương pháp đ phân tích s liu, d thc hin nhưng thu thp nhiu mu gp khĩ khăn do phân b ri rác Sng c đnh ti đáy thu vc, chu tác đng trc tip ca cht lưng nưc và ch đ thu văn (oxy hồ tan, ơ nhim cht hu cơ, cht BVTV, kim loi nng) Thi gian phát trin lâu D thu mu Tích lu các cht BVTV, kim loi nng trong mơ Ch s quan trc sinh hc BMWP (Biological Monitoring Working Party) châu Âu da vào s lưng lồi và phân b đng vt đáy khơng xương sng đ đánh giá cht lưng ngun nưc October 5, 2012 42
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC ðng vt ðng vt đáy : các quc gia Châu Âu dùng ðV đáy khơng xương sng (nghêu, sị, c, hn ) làm ch th sinh hc quan trc ơ nhim nưc do các nguyên nhân: Ơ nhim hu cơ vi s suy gim oxi hịa tan. Ơ nhim do các cht dinh dưng Ơ nhim do kim loi nng và thuc bo v thc vt. October 5, 2012 43
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC ðng vt đáy khơng Chironomus Giun ít tơ xương sng Rhyacophilidae Rn nưc Sphaeridae Lymnaediae October 5, 2012 44
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC ðng vt Chn đng vt đáy làm ch th sinh hc ngun nưc ? Ph bin trong sơng, h ða dng v lồi S phát trin ca chúng đc trưng cho điu kin thy văn, cu trúc nn đáy và cht lưng nưc. Tương đi c đnh ti đáy sơng, h, chu s thay đi liên tc cht lưng nưc và ch đ thy văn trong ngày. Thi gian phát trin khá lâu (vài tun đn vài tháng), d thu mu và d phân loi. October 5, 2012 45
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC ðng vt u trùng chun chun Sch Trai nưc ngt ln > 5cm (Unionidae) Tơm nưc ngt (Ganimaridae) Rp nưc (Coricidae) B cánh cng nưc (Dytiscidae) u trùng rui (Tipulidae Simulidae) Mt nưc c (Lymnacidae) Trai nưc ngt nh (Sphaeridae) ða (Glassiphonidae) u trùng rui đ (Chironomidae) Giun nhiu tơ (Tubificcidae) u trùng Eristalis Rt ơ nhim October 5, 2012 46
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC ðng vt ðng vt nguyên sinh (Protozoa): d thu mu và thích nghi cao trong mơi trưng giàu hu cơ Flaellates Colpidium October 5, 2012 47
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC ðng vt ðng vt khơng xương sng: Baetis Glossiphonia October 5, 2012 48
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC ðng vt Chironimus Corixidae Dytiscidae October 5, 2012 49
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC ðng vt ðng vt khơng xương sng Mayfly_larva u trùng chun chun October 5, 2012 50 Cased caddis larva gammarus pulex
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC ðng vt Phiêu sinh đng vt (zooplantonk): Là thc ăn giàu dinh dưng cho nhiu loi cá giai đon u trùng là ch th cho nưc ơ nhim hu cơ October 5, 2012 51
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC ðng vt Cá : Các loi cá khác nhau v hình th, ngun thc ăn, nơi sinh sn và kh năng thích nghi vi mơi trưng Dùng đ xác đnh lưng nưc và ơ nhim ngun nưc VD: pH ~45: gim s lưng trng cá và tơm cá nh October 5, 2012 52
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Ch th phân t October 5, 2012 53
Ch th phân t CH TH SINH HC MƠI TRƯNGOctober NƯC 5, 2012 54
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC ðng vt ðng vt nguyên sinh : Bn ít + Nưc ch cịn cht hu cơ ngun gc ni ti, NH 4 , NO 2 , NO 3 rt ít. Hàm lưng ơxy ln, khu h thy sinh vt t dưng. S lưng vi khun ch khong 1.000 – 10.000 /ml. October 5, 2012 Daphina longispina 55
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC ðng vt ðng vt nguyên sinh : Bn va loi α Euglena viridis n hoa trong Stentor mương, to lp váng Vorticella Coeruleus October 5, 2012 56
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC MT nưc bn va loi β Xut hin NO 2, NO 3. Mơi trưng đã cĩ ơxy, đã cĩ cây xanh, to khuê, s lưng vi khun ch hàng chc ngàn/ml. Helodea Plumus Spirogyra October 5, 2012 57
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Các ch th mơi trưng nưc: vt lý, hố hc và sinh vt ch th Ch s Ch th Ý nghĩa Dinh Nitơ: N hu cơ + Là 2 nguyên t quan trng cho cây dưng N tng s phát trin. Nng đ cao ch th kh Photpho năng dư tha dinh dưng, cĩ nguy cơ bùng phát c di và to. Nng đ cao các cht hồ tan ch th mc đ sn sàng dinh dưng đ s dng October 5, 2012 58
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Các ch th mơi trưng nưc: vt lý, hố hc và sinh vt ch th Ch s Vt ch th Ý nghĩa Phát trin Chlorophylla Th hin sinh khi to trong mơi vi to trưng nưc S gia tăng chlorophylla ch th kh năng phú dưng hố ca h thng. Nng đ chlorophylla cao n đnh ch th cho s bùng phát to cĩ th gây hi cho các thu sinh vt khác October 5, 2012 59
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Các ch th mơi trưng nưc: vt lý, hố hc và sinh vt ch th Ch s Vt ch th Ý nghĩa ð trong Cht lơ Các vt cht nh (đt, phiêu sinh vt) lơ ca nưc lng lng trong nưc nng đ cao hn ch s xuyên thu ca ánh sáng tăng bùn vùng đáy ð đc ð hp th ánh sáng bi các vt lơ lng ð sâu ð sâu mà các vch trng và đen trên đĩa Secchi Sechi cĩ th thy rõ t trên b mt nưc October 5, 2012 60
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Các ch th mơi trưng nưc: vt lý, hố hc và sinh vt ch th Ch s Vt ch th Ý nghĩa Oxy DO Oxy hồ tan Cn thit cho đa s sinh vt nưc Nng đ thp oxy ch th s dư tha các cht hu cơ trong h thng Nng đ cao oxy ch th s phát trin quá mc ca thc vt Nhiu sinh vt nưc b ngt th nu b thiu oxy trong nưc Oxy BOD 5 Lưng oxy tiêu th bi vsv khi chúng phân gii hp cht hu cơ trong điu kin hiu khí mt nhit đ xác đnh October 5, 2012 61
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Các ch th mơi trưng nưc: vt lý, hố hc và sinh vt ch th Chs Vtchth Ý nghĩa pH pH Xácđnhđacidhockimcanưc.Thay đi pH cĩ th là kt qu ca các bin đi cht lưng nưc pH thp: do ra trơi H2SO 4 pH 9 cĩ th đc hi cho thy sinh vt. ðmn Tínhdn Xácđnhnngđmuihịatantrongnưc Trong nưc ngt, đ dn ch th cho s bn vng ca hot đng nơng nghip Nưc mn: ch th s xâm nhp ca nưc ngt như nưc mưa October 5, 2012 62
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Các ch th mơi trưng nưc: vt lý, hố hc và sinh vt ch th Chs Vtchth Ý nghĩa Các cht Các nguyên Nguyên t vt xut hin trong mơi trưng t nhiên do s đc hi t vt phong hố đt đá. Nng đ cao các nguyên t vt trong lng trong cn cn cĩ th gây đc cho h thy sinh vt và cĩ th ch th cho đáy s tn dư t các ngun sn xut cơng nghip và sinh hot. Thơng thưng, s tích lũy thuc tr sâu đáy thy vc cĩ th gây đc cho sinh vt nưc. Theo hưng dn ca T chc y t và sc kho Úc: các nguyên t vt đưc s dng đ đánh giá s bn vng mơi trưng nưc cho mc đích gii trí, dich v: bơi li, ln, câu cá và bơi thuyn. Nhng tác đng đn sc kho con ngưi s tăng lên nu cĩ thêm s ơ nhim phân t vic chăn nuơi gia súc, vt cnh và đng vt hoang dã. October 5, 2012 63
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Các ch th mơi trưng nưc: vt lý, hố hc và sinh vt ch th Ch s Vt ch th Ý nghĩa Vi sinh vt Vi sinh vt Xác đnh mc đ sch ca nưc v mt gây bnh phân (Fecal dch t coliform ) (+) vi sinh vt đưng rut, Salmonella , Shigella và Vibrio cĩ th gây bnh cho con ngưi ch th ngun nưc cĩ cht thi t đng vt máu nĩng (+) E.Coli: ch th trc tip cĩ cht thi t đng vt máu nĩng và cĩ th gây bnh (+) C. perfringens: nưc cĩ ngun gc t nưc thi October 5, 2012 64
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG NƯC Các ch th mơi trưng nưc: vt lý, hố hc và sinh vt ch th Ch s Vt ch th Ý nghĩa ðng vt Cryptosporidium Xut hin nhiu trong nưc nguyên sinh Giardia thi cơng nghip hơn so vi các ngun nưc thi khác October 5, 2012 65
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT October 5, 2012 66
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Giun đt – nhĩm ch th sinh hc mơi trưng đt October 5, 2012 67
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Phân b ca đt phèn hot đng theo đa hình vi thc vt ch th t nhiên October 5, 2012 68
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Qun xã thc vt trên vùng đt phèn Nam B ðc đim mơi Qunxãsinhvt Duvtrng Qun th thc vt th cp trưng nguyên sinh Vùng cĩ nưc ngt Vùng nhim mn ðt phèn nh (ít Rng ly hn hp. Rng ven sơng, Rng tràm vi c C năng và c san đn trung bình) Gáo, tràm, trơm, ơ rơ, gáo cà na, tràm, năng (đt thp). Năng st (mt ít). Năng đưc, chic, da gai, rng da nưc, ngt, ráng gc nai, ngt, c san sát, c bình bát, mua, cà đen bn, bình bát, ơ đng c sy, đưng (đt đng tin, rau đng Sy, năng ngt, ráng rơ, mái dm cao) bin di ðt phèn nng Rng ly, tràm, tràm Rng chi, tràm C năng và bàng (đt C năng xon (mn, (phèn nhiu) đơn thun, bàng, năng thp). Năng ngt, phèn nhiu). Năng bàng, c mm, c sy, xon, c san sát đ, đưng ðt bưng trũng ðng c thy sinh, sâu (tim tàng ni sen, súng, lúa ma, đa) năng n, rau mung October 5, 2012 69
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th vùng đt phèn ðc đim: pH thp 3+ 3+ 2 giàu các cht đc dng ion Al , Fe , SO 4 ngp nưc quanh năm hay ngp 1 thi gian hố phèn nhanh chĩng khi khơ nưc Thưng cĩ màu đen hoc nâu tng đt, mt. Cĩ mùi đc trưng ca lưu huỳnhvà H 2S. October 5, 2012 70
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th vùng đt phèn Vi sinh vt trong đt phèn: Vi khun Thiobacillus thiodans, Thiobacillus Femorxidans . Sng đưc đ pH= 2 Ly năng lưng t phn ng oxi hĩa kh trong quá trình to phèn. Thiobacillus Ferorxidans cĩ vai trị xúc tác trong quá trình oxi hĩa kh Fe 2+ thành Fe 3+. Thc vt trong đt phèn: thay đi theo tính cht đt, chúng bin đi tùy theo mc đ hàm lưng phèn cha trong đt October 5, 2012 71
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th ưu th vùng đt phèn ngp nưc thưng xuyên Súng co ( Nymphea stellata ) Sen ( Nelumbium nelumbo ) October 5, 2012 72
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th ưu th vùng đt phèn ngp nưc theo mùa Cây sy (Phragmites karka ) là loi c lâu năm, cao đn 3m, thân r to 11,5cm, lĩng dài 1013cm, mc hoang nơi đt mn phèn October 5, 2012 73
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th vùng đt phèn nhiu Năng ngt (Elocharis dulcis) C bàng (Lepironia articulate) October 5, 2012 74
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th vùng đt phèn nhiu Năng ngt (Eleocharis dulcis ): Phát trin tt pH thp, Ch sng đưc mc đ phèn Al 15% 3+ Tích lũy rt cao SO 4: 0,6 – 0,9% trng lưng khơ; Al ~1500 – 1800ppm ðc bit trong r tích lũy gp 2 3 ln thân lá và cĩ kh năng tích lũy nhiu S 2O5. October 5, 2012 75
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th vùng đt phèn ít và trung bình C lác ( Udu cyperus) C ng (Panicum repens) 76
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Thc vt ch th vùng phèn tim tàng (nm gia đt mn và đt phèn ) Cây ráng October 5, 2012 77
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Thc vt ch th vùng phèn tim tàng Cây chà là October 5, 2012 78
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th vùng đt nghèo dinh dưng Cây rau mương October 5, 2012 79
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th sinh hc đt phèn Rng tràm gia các đi cát : Ngp trên các trũng vào mùa mưa Cao 8 – 10 m Phân cành sm, tán hình dù chim ưu th Phía trên là tng cây tràm Phía dưi là các loi cây choi, dây cương, hồng đu, c cây tưng Cây tràm October 5, 2012 80
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th sinh hc đt phèn Rng tràm trên đt than bùn : Kiu thối hố ca cây do tác đng ca la rng và con ngưi cht phá hàng năm Tràm thích nghi vi la rng chim ưu th hơn các loi cây khác. Tràm cao đn 10 – 15m ðưng kính thân cây 30 – 40 cm và nhiu dây leo qun quanh thân Tăng trưng kém October 5, 2012 81
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th sinh hc đt phèn Rng tràm trên đt sét : Rng b tàn phá thưng xuyên, lp than bùn chy cháy đ l ra lp sét phía dưi. Tùy đc tính đt sét, rng tràm trên đt than bùn bin thành rng tràm sy hoc rng tràm sy năng. Tng trên: tràm cao 10 – 15m Tng dưi: cây cao 1 – 2m October 5, 2012 82
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th sinh hc đt ngp mn Thc vt ch th cho rng ngp mn cĩ đc đim: Phát trin trên các bãi thy triu và vùng ca sơng ca mơi trưng nưc mn và nưc l. Da nưc (Nypa fritican) Cĩ cu to thích nghi vi mơi trưng. October 5, 2012 83 Mm (Avicennia)
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th sinh hc đt ngp mn Vt dù (Bruguiera sexangula) Bruguiera gymnorhiza October 5, 2012 84
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th sinh hc vùng đt chua ð quyên Sim ( Rhodomyrtus tomentosa ) October 5, 2012 85
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT October 5, 2012 86
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT October 5, 2012 87
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT ðng vt ch th mơi trưng đt phèn Lồi trai sinh sng đưc trong mt s thy vc ni đng nhim phèn chua nh Nhĩm c tuyt đi khơng sng đưc nhng nn đáy thy vc cịn b ơ nhim đc do phèn Nhĩm cơn trùng thy sinh phát trin: u trùng mui lc (Chiromidae) & u trùng chun chun thy vc ni đng b nhim phèn nng. Nhĩm giun ít tơ October 5, 2012 88
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT ðng vt ch th mơi trưng đt ngp mn Sinh vt đưc coi là ch th cho mơi trưng ngp mn là đa sâm October 5, 2012 89
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th sinh hc rng Lan là lồi thc vt ch th cho mơi trưng cnh quan, s cĩ mt ca chúng và s phát trin bình thưng th hin mơi trưng sinh thái rng ít b thay đi. October 5, 2012 Lan hài Lan hài đ 90
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT ðng vt ch th sinh hc rng Các lồi đc hu, quý him : Phân b hp, thích ng vi mơi trưng sinh thái nht đnh. Khi các yu t mơi trưng vưt quá gii hn cho phép → s lưng cá th suy gim hoc khơng cịn hin din đĩ. October 5, 2012 91
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG ðT Ch th sinh hc rng Tác đng ca các kiu rng đn mt s lồi đc trưng Lồiđctrưng Rngthưa Rngthưngxanh Rngbpháhocbchuyn đi s dng Voi Nhiu Ít/ khơnggp Khơnggp Bịtĩt Nhiu Thp Khơnggp Bị rng Nhiu Thp Khơng gp H Trung bình Trung bình Thp Nai Nhiu Nhiu Thp Hong Nhiu Nhiu Thp Lồi thuc h Vưn Thp Nhiu Thp Chà vá Thp Nhiu Thp Kh các lịai Thp Nhiu Khơng gp Cơng Nhiu Thp Thp Cáclồitrĩ Nhiu Thp Cáclồisĩc Nhiu Khơnggp Gà rngOctober 5, 2012 Nhiu Thp 92
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ October 5, 2012 93
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Các sinh vt sng trong khí quyn ch yu tp trung tng đi lưu, hu như khơng vưt qua khi tng ơzơn. Thành phn các cht khí tng đi lưu tương đi n đnh, nhưng nng đ CO 2 và hơi nưc dao đng mnh và thay đi theo thi tit khí hu. October 5, 2012 94
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Vi sinh vt trong khơng khí Phân loi đ sch khơng khí theo VSVF (Safir, 1951) Khơng khí Lưng VSV trong 1m 3 khơng khí Mùa hè Mùa đơng Tng s Cu Tng s Cu VSV khun VSV khun Bn > 2500 > 36 > 7000 > 124 Sch < 1500 < 16 < 4500 < 36 October 5, 2012 95
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Thc vt ch th Ví d : Thành ph Nam Kinh (Trung Quc), phát hin vào mùa xuân, khi cây tuyt tùng mc cành mi, lá kim ca nĩ ng màu vàng ri khơ đi điu tra: do mt nhà máy cnh đĩ đã thi ra quá nhiu khí thi sinh ra H thy tuyt tùng cĩ hin tưng trên: xung quanh đĩ đã b ơ nhim Gi tuyt tùng là máy cnh báo ơ nhim khơng khí rt tt October 5, 2012 96
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Thc vt ch th To, đa y: To, đa y thưng rt nhy cm vi cht ơ nhim khơng khí hơn c thc vt cĩ mao dn vì chúng hp th trc tip nưc và cht dinh dưng t khơng khí và nưc mưa. Kt qu: nng đ các cht ơ nhim và cht đc cp tính s vào cơ th nhanh hơn thc vt cĩ mao mch October 5, 2012 97
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Thc vt ch th October 5, 2012 98
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Các du hiu tn thương thc vt do ơ nhim khơng khí Ơzơn Thc vt ch th O3 tt nht: cây thân g, cây bi thân g, và các lồi c. Ơzơn s gây tn thương cho các t bào nhu mơ đu tiên, sau đĩ đn tht lá. Lá b lm đm li ti tp trung gn nhau Du hiu đc trưng: lá xut hin các đim cĩ màu trng, đen, đ, hay màu huyt d. October 5, 2012 99
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Các du hiu tn thương thc vt do ơ nhim khơng khí October 5, 2012 Tác hi ca O 3 lên lá cây 100
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Các du hiu tn thương thc vt do ơ nhim khơng khí 101
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Các du hiu tn thương thc vt do ơ nhim khơng khí Hp cht Flo Tác đng : gây úa vàng thc vt. Khí HF và SiF 4 làm xut hin nhng đm lá màu vàng, nâu đ hoc nhng đm cháy táp vin và đnh lá và cây lá kim. Thc vt mm cm vi hp cht flo: chanh, cây lay ơn, cây mơ, October 5, 2012 102
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Các du hiu tn thương thc vt do ơ nhim khơng khí October 5, 2012 Cây lay ơn 103
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Các du hiu tn thương thc vt do ơ nhim khơng khí ðm bnh do khí Sunfua : xut hin gia các gân lá vin các đm bnh rt rõ ràng, nht là nhng là non mi dui ra rt nhy cm. ðm bnh do khí Clo : gia các gân lá, đưng vin các đn bnh m nhoè hoc là mt khu quá đ, đm bnh hình trịn hoc hình dài. ðm bnh do axit nitric, peoxit acetyl : đm màu trng hoc màu vàng mt sau lá. phán đốn s ơ nhim và mc đ nghiêm trng TV là “ngưi lính giám sát và đo lưng” October 5, 2012 104
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Thc vt ch th mơi trưng khơng khí Cây táo, anh đào, cà rt : nhy cm vi khí sunfua Cây thuc lá, cây t kim hương, hưng dương, đi mch : nhy cm vi khí Florua Cây ut kim hương, hnh, mai, b đào cĩ th giám sát và đo lưng khí Flo; October 5, 2012 105
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Thc vt ch th mơi trưng khơng khí Táo, đi mch, đào, ngơ, hành tây tương đi nhy cm, cĩ th giám sát và đo lưng khí Clo. Cây chân vt cĩ th giám sát và đo lưng ơ nhim và bc x: bình thưng lá cĩ màu xanh lam, nu b ơ nhim bc x tuy nng đ rt thp lá cũng vn bin thành màu đ. October 5, 2012 106
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Thc vt ch th mơi trưng khơng khí Kim lan : Nng đ khí flo trong khơng khí ~ 40 phn nghìn t lá cây kim lan trong vịng 3 gi đã xut hin đm bnh Nng đ ca Sunfua dioxid đt ~ 0,3.10 6 thc vt mn cm b hi (mc 1.10 6 con ngưi mi ngi thy mùi, mc 10.10 6 mi dn ti ho, chy nưc mt) October 5, 2012 107
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Thc vt ch th mơi trưng khơng khí Kim ngân hoa Hp th và đ kháng rt mnh vi khĩi, bi trong thành ph và các cht khí đc hi ca nhà máy như cht florua, hidrocacbon, clorua hydrocacbon , sunfua Mt mu cây ngân hoa cĩ th hp th 11,8 mg florua hydro cacbon hoc 13,7 mg khí clorua hydrocacbon October 5, 2012 108
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Cht ơ Ngun Anh hưngđn Thi kì nh Liu Thi gian nhim dng ca lá phát trin hưng gây hi gây hi (h) đn mt (g /m 3) phn lá O3 Phn ng quang Vt đm, mt màu. Lá già, lá Tht lá 70 4 hĩa Các vt ngăn cn s đang phát phát trin, to các trin k c phân t cht. lá non PAN Phn ng quang To các vt mng Cây con Nhiu l 250 6 plroxy hĩa trên mt lá rng acetyl NO 2 Nhiên liu cơng Khơng b cht hn, Tui trung Tht 4700 4 nhip và đng cơ tác hi đn rìa lá bình (th) lá SO 2 S đt, cht thi Vt trng, mt dip Tui trung Tht lá 800 8 t sn phm lc t, ngăn s phát bình ca xăng, du trin, làm gim năng cây sut. October 5, 2012 109
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Cht ơ Ngun Anh hưngđn Thi kì Anh Liu gây hi Thi nhim dng ca lá phát trin hưng (microgam/ gian gây đn mt m3) hi (h) phn lá HF Phân bĩn, Chĩp lá và rìa lá b Trưng Tht lá, 0.2 5 photphat. cháy dip luc t làm thành biu bí và Nhơm, ni rng lá và gim th lá Caramic năng sut. luyn st, kéo thy tinh (rn) Cl 2 Cht thi ca B lc ca lá (chĩp Cây trưng Nt 300 2 nhà máy, xí lá) cháy rìa, rng lá. thành nghip sn xut HCl Etylen Ga du, than, Rng hoa chè và Kỳtrhoa Ttc 60 2 (CH 2)n nhiên liu ơ tơ khơng n hoa. October 5, 2012 110
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Ưu đim và hn ch ca vic s dng thc vt đ giám sát sinh hc các cht oxy hĩa quang hĩa STT Ưuđim Hnch 1 Nhiu lồi thc vt mn cm vi tác đng Phn ng ca thc vt, tác đng ca O3 ca O3 và các cht oxy hĩa khác và PAN cĩ th b nh hưng bi yu t sinh thái và th nhưng 2 Mt s ging thc vt đc trưng phn ng Xác đnh tn thương thc vt (giám sát vi tác đng ca O3 và PAN sinh hc) cĩ th b sai sĩt do ph thuc vào các du hiu tác đng 3 Phn ng phn hi ca thc vt tương quan ðánh giá s lưng địi hi thn trng vi nng đ cht ơ nhim trong mt xung hơn đánh giá phn ng phn hi ca quanh thc vt đn tác đng ca O3 và PAN nhm xem xét mi quan h tương h gia liu lưng vi phn ng phn hi 4 Mt s thc vt ch th cĩ th phân bit theo Cn cĩ nhng vt giám sát sinh hc tt tính mn cm ca chúng đi vi tác đng hơn đi vi PAN ca O3 5 Giám sát sinh hc bng thc vt d thc Khơng đưc hồn tồn loi b các dng hin và r tin so vi s dng các thit b c, thit b tính tốn s cn thit ca các trong h thng giám sát s liu v nng đ O3 và PAN trong khơng khí xung quanh
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Ưu đim và hn ch khi s dng đa y biu sinh làm ch th sinh hc cho SO 2 STT Ưuđim Hnch 1 Các lồi đa y phát trin rt chm và sng Kh năng tái sinh các lồi đa y rt thp rt lâu và chúng cĩ th b cht khi cĩ tác đng ca SO 2 2 Chăm sĩc các lồi đa y và cy chúng sang Các lồi đa y tích lũy khơng ch lưu ch khác rt d huỳnh mà cịn cĩ florua và KLN 3 các lồi đa y khơng cĩ h mch và chúng Phn ng ca các lồi đa y phn hi li d hp th lưu huỳnh t dung dch nưc tác đng ca SO 2 cĩ nng đ cao xy ra chm 4 Các dng đa y thay đi tính mn cm đi Lit kê và xác đnh các dng đa y trong vi SO 2 t rt mn cm cho đn min dch điu kin rt khĩ thc hin, tn nhiu hồn tồn thi gian và cơng sc 5 Cáclồi đa y mncmđi vi nng đ SO 2 Cn phi cĩ nhng hiu bit chuyên sâu thp hơn các thc vt bc cao v các lồi đa y 6 ðánh du đưc s ph thuc rt rõ gia s ph bin ca đa y và nng đ SO 2 trong khơng khí xung quanh October 5, 2012 112
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Ưu đim và hn ch khi s dng thc vt làm giám sát sinh hc HF STT Ưuđim Hnch 1 Nhiu lồi thc vt và đa y mn Các mn cm đưc trng trong nhà kính, trong cm vi flo khơng khí khơng b ơ nhim flo hoc HF, sau đĩ cy vào trong các điu kin t nhiên 2 Các thc vt mn cm cĩ đc tính Phn ng phn hi tác đng ca HF các cây phn ng li nhng nng đ flo nht mn cm khơng xy ra tc thì đnh nào đĩ 3 Nngđflotrongthcvtcĩthxác Da vào các du hiu tn thương khơng th xác đnh đưc mt cách chính xác đnh liu lưng (nng đ và thi gian) là do: mt phn flo đưc nưc ra trơi; phn do flo cĩ th tn ti dng ít đc hi hơn cho các thc vt đĩ; trng thái dd cho cây trng cĩ th nh hưng đn s xut hin các du hiu này 4 Cĩ th thit lp đưc s ph thuc Các du hiu tn thương do HF gây nên cĩ th gia tính mn cm và nng đ flo ging các du hiu gây nên bi các hin tưng: khơng đ nưc; nhit đ thp; do vt kí sinh khơng bt buc 5 Khi tăng nng đ flo trong thc vt và trong khơng khí thì các du hiu 113 tn thương đưc xut hin rõ hơn
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ Ưu đim và hn ch khi s dng thc vt giám sát sinh hc KLN và bi STT Ưuđim Hnch 1 Thc vt là cơ quan mn cm nht Nhiu thc vt bc cao hp th KLN khơng ch và là ch tích lũy nhiu nht KLN và t khơng khí mà cịn t đt, vì th rt khĩ gii bi cha trong khơng khí thích các kt qu đo đưc 2 Bi và các KLN, rơi lên trên cây và Hàm lưng KLN trong các lá thc vt bc cao thm vào bên trong chúng, cĩ th ch cĩ th phn ng đưc rng nĩ đưc c đnh x/đ bng phân tích lý và hĩa hc trong lp sát b mt. 3 Rêu và đa y hp th chn lc các Rêu và đa y cũng cĩ th b mc bnh do tác KLN trc tip t khơng khí và mưa đng ca SO 2, HF và các cht ơ nhim khác khí quyn 4 Thcvtcĩ thsdng đxácđnh Nhiu thc vt bc cao và đa y khác nhau s cĩ nơi phát sinh KLN và bi thi vào phn ng khác nhau phn hi tác đng ca khơng khí, cũng như s phân b và KLN, vì th đ giám sát sinh hc chính xác hơn lng đng ca chúng cn phi theo dõi trên mt s lồi thc vt October 5, 2012 114
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ ðng vt ch th mơi trưng khơng khí Cĩc châu M (American toad): da rt mng ph thuc điu kin đ m cao (80% 90%) Rùa hp (Box turtle) sng trong mơi trưng đ m cao Khi điu kin đ m và nhit đ thay đi, sc sng ca chúng s b nh hưng nng, cĩ th gây ra t vong. October 5, 2012 115
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ ðng vt ch th mơi trưng khơng khí October 5, 2012 116
CH TH SINH HC MƠI TRƯNG KHƠNG KHÍ ðng vt ch th mơi trưng khơng khí Mc đ ơ nhim chì và Cadmi ca các đa phương khác nhau đưc phn nh tương ng trong phn mm ca lồi chim b câu sng trong vùng Tác đng ca xăng pha chì đưc xác đnh bng tng lưng chì trong cơ th chim b câu bng cách đo hàm lưng chì và đng v ca nĩ trong máu. October 5, 2012 117
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG October 5, 2012 118
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG S đa dng và phong phú ca tuyn trùng Tuyn trùng cịn gi giun trịn là nhng đng vt khơng xương sng thuc ngành giun trịn (Nematoda hay Nemata), mt trong nhng nhĩm đng vt đa dng và phong phú nht hành tinh. S phong phú và đa dng ca tuyn trùng th hin c v s lưng lồi, s lưng cá th cũng như kiu sng, phân b và h sinh thái ca chúng. S phong phú v mt đ và sinh khi ca tuyn trùng thay đi theo mùa, v trí đa lí, đ sâu, ch đ triu, kích thưc ht trm tích, nhit đ, đ mn, October 5, 2012 119
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Các nhĩm tuyn trùng chính Tuyn trùng hoi sinh : chúng phân hy các cht hu cơ trong đt, gii phĩng các cht dinh dưng cho thc vt s dng, và ci thin cu trúc đt, kh năng gi nưc và thốt nưc ca đt. Chúng là nhĩm tuyn trùng phong phú nht trong đt. Tuyn trùng ăn tht : Loi tuyn trùng này thưng ăn các tuyn trùng khác, vì vy chúng cĩ th cĩ ích trong vic kim sốt các lồi dch hi. Chúng ăn các lồi giun trịn ln hơn bng cách gn mình vào lp biu bì ca các lồi này và ăn mịn dn cho đn khi các b phn trong cơ th ca con mi đưc hút ra. Chúng cũng ăn vi khun, nm, và các sinh vt đơn bào (đng vt nguyên sinh) nh. Các lồi sâu bnh sau khi tiêu hĩa đưc b sung vào ngun hu cơ ca đt. Tuyn trùng ký sinh : Các loi tuyn trùng ký sinh gây ra nhiu vn đ trong sn xut nơng nghip vì chúng ký sinh trên r cây và làm chm quá trình sinh trưng ca cây, khin cho các lồi nm xâm nhp làm thi r và phá hy r. Vic canh tác nơng nghip thưng cĩ xu hưng làm gia tăng các lồi tuyn trùng ký sinh. October 5, 2012 120
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Mt s hình dng ph bin ca tuyn trùng October 5, 2012 121
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG 122
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG October 5, 2012 123
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG October 5, 2012 124
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG October 5, 2012 125
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Các đc đim hình thái phân loi tuyn trùng 5 1 8 11 A 12 2 3 13 4 15 6 16 9 7 B 17 10 26 18 14 3 22 29 5 1 23 27 21 C 28 31 19 30 8 20 10 6 2 23a 4 32 D October 5, 2012 126 11 7 9
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Ý nghĩa sinh thái hc Tuyn trùng là mt nhĩm sinh vt đĩng vai trị mt xích sinh thái trong các mơi trưng đt và nưc. Trong chu trình bin đi sinh thái hay chu trình chuyn hĩa năng lưng, tuyn trùng hoi sinh tham gia trc tip phân hy mùn và các cht hu cơ thành cht khống; nhiu nhĩm tuyn trùng ăn vi khun, nm, to nh và đn lưt mình, nhiu nhĩm tuyn trùng là thc ăn cho các nhĩm tuyn trùng ăn tht và các nhĩm đng vt khơng xương sng khác ln hơn. October 5, 2012 127
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Trong đánh giá và qun lý mơi trưng Sinh vt sng luơn cĩ quan h cht ch vi mơi trưng, bt kỳ s thay đi mơi trưng nào cũng đu ít nhiu tác đng trc tip hoc gián tip lên cơ th sng. Vì vy, v nguyên tc, bt kỳ nhĩm sinh vt nào cũng cĩ th s dng đ đánh giá cht lưng và s thay đi mơi trưng. Do tuyn trùng là nhĩm đng vt phong phú và đa dng v thành phn lồi, chim ưu th v s lưng lồi cũng như s lưng cá th trong các sinh cnh, vic thu mu tuyn trùng khá d dàng và chun xác, vì vy tuyn trùng cĩ nhiu ưu th trong nghiên cu s dng đ đánh giá cht lưng mơi trưng cũng như s dng trong quan trc mơi trưng. October 5, 2012 128
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Trong đánh giá và qun lý mơi trưng Các yu t mơi trưng nĩi riêng và cht lưng mơi trưng sng nĩi chung nh hưng đn tp tính sinh hc và kh năng sinh sn, kh năng thích nghi ca tuyn trùng, điu này dn đn s thay đi v thành phn và cu trúc các qun xã tuyn trùng, thay đi h s đa dng sinh hc, thay đi cu trúc các nhĩm dinh dưng, cu trúc tui, gii tính, s thay đi này chính là đc trưng đ nhn bit và đánh giá cht lưng mơi trưng. Mc dù đưc bit đn và s dng mun hơn nhiu nhĩm sinh vt khác trong đánh giá và qun lý mơi trưng, tuyn trùng thc s đã và đang tr thành cơng c tt và tin cy so vi nhiu nhĩm đng vt truyn thng. October 5, 2012 129
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Ý nghĩa ca tuyn trùng Trong nơng nghip : Tuyn trùng nơng nghip cũng là lĩnh vc nghiên cu rt phát trin. Các trung tâm nghiên cu mnh là Châu Âu, Châu Phi, n ð, Bc M, Nam M, Australia và Nht Bn. Tuyn trùng đã đưc nhìn nhn như mt nhĩm vt hi quan trng đi vi thc vt trong lĩnh vc sâu bnh hi. Chúng cịn đưc ghi nhn như các cơ th sng cĩ vai trị quan trng trong đt và nưc cũng như h sinh thái nơng nghip nĩi chung. October 5, 2012 130
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG nh hưng ca phân bĩn lên qun xã tuyn trùng Phân bĩn cĩ th nh hưng xu đn cht lưng đt như làm dư tha dinh dưng N, P trong h sinh thái đt, các cht dinh dưng trong phân bĩn kích thích s phát trin ca các lồi vi khun cơ hi do đĩ làm tăng các nhĩm tuyn trùng qun lc (vi giá tr cp thp) và làm gim t l ca vi khun và tuyn trùng c đnh (vi giá tr cp cao) trong đt (De Leij và cng s, 1993; Bongers và cng s, 1997). T đĩ cĩ th thy, phân bĩn nitơ cĩ nh hưng đáng k lên s phong phú và đa dng ca qun xã tuyn trùng đt, vic tăng cưng bĩn phân nitơ s làm gia tăng các lồi tuyn trùng ăn nm và ăn vi khun (Qui Li và cng s, 2007). Kt qu tương t cũng đưc tìm thy bi Ruess và cng s (1999) rng gia tăng phân bĩn NPK làm thay đi thành phn tuyn trùng theo hưng cĩ li cho lồi ăn nm (ví d như Aphelenchoides ) và ăn thc vt (ví d như Pratylenchus và Paratylenchus ). October 5, 2012 131
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Cu trúc thành phn qun xã tuyn trùng ti xã Lc Hưng October 5, 2012 132
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Giá tr cp ca các h tuyn trùng ti xã Lc Hưng STT H tuyn trùng Ch s cp STT H tuyn trùng Ch s cp 1 Heteroderidae 3 12 Dorylaimoididae 3 2 Rhabditidae 1 13 Anatonchidae 4 3 Tylenchidae 2 14 Cyartholaimidae 3 4 Cephalobidae 2 15 Mononchidae 4 5 Dorylaimidae 4 16 Mylonchulidae 4 6 Hoplolaimidae 3 17 Ironidae 4 7 Prismatolaimidae 3 18 Longidoridae 5 8 Aphelenchidae 2 19 Cryptonchidae 3 9 Aporcelaimidae 5 20 Monhysteridae 2 10 Aphelenchoididae 2 21 Linhomoeidae 3 11 Panagrolaimidae 1 October 5, 2012 133
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Mơ hình tam giác sinh thái Goede và cng s (1993) đ xut vi các cnh ca tam giác là các giá tr % cp, c th như sau: Cnh trái tương ng vi các giá tr % cp = 1 Cnh phi tương ng vi giátr%cp=2 Cnh đáy s tương ng vi giátr% cpt 3 đn5. October 5, 2012 134
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Mơ hình tam giác sinh thái Kt qu phân nhĩm sinh thái cp ca mt h sinh thái bt kỳ s đưc t hp theo 3 nhĩm cĩ giá tr tương ng vi 3 cnh ca tam giác. T các giá tr % cp ca mi nhĩm t hp đưc xác đnh trên mi cnh ca tam giác s đưc v thành 3 đưng song song vi 3 cnh ca tam giác, to nên giao đim chung cho 3 đưng. V trí giao đim đưc xác đnh s ch ra các giá tr cht lưng cũng như xu hưng ca mơi trưng như: nu giao đim 3 đưng hưng v đnh tam giác (nhĩm cp = 1 chim ưu th): mơi trưng chu sc ép nng (stress) ca các cht hu cơ; hưng v bên phi (nhĩm cp = 2 chim ưu th): mơi trưng chu sc ép ca các hĩa cht; hưng v bên trái (nhĩm cp = 3 – 5 chim ưu th): mơi trưng n đnh, khơng b stress. October 5, 2012 135
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Xác đnh các đim ơ nhim ti RNM Cn Gi October 5, 2012 136
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Các tác nhân sinh hc Mt đ qun xã tuyn trùng ti 20 đim kho sát RNM Cn Gi October 5, 2012 137
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Ch s đa dng sinh hc Shannon Wiener (H ’) Ch s đa dng sinh hc H’ ca qun xã tuyn trùng ti RNM October 5, 2012 Cn Gi vi vic ch ra các đim ơ nhim vơ cơ hu cơ
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Ch s đa dng Hill (N 2) Ch s đa dng sinh hc N2 ca qun xã tuyn trùng ti RNM October 5, 2012 Cn Gi vi vic ch ra các đim ơ nhim vơ cơ hu cơ
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Ch s sinh trưng (MI) Ch s sinh trưng MI ca qun xã tuyn trùng ti RNM October 5, 2012 Cn Gi vi vic ch ra các đim ơ nhim vơ cơ hu cơ
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Tuyn trùng chim ưu th c v s lưng ln sinh khi trong nhĩm đng vt khơng xương sng c trung bình, kích c hin vi (38m – 1mm) (Herman và cs, 1985). Tuyn trùng đã đưc s dng như sinh vt ch th cho mơi trưng nưc. Ví d: lồi Redivisus panagrellus, dùng đ phát hin nng đ đc t nh hưng đn s lt xác và kích thưc ca các sinh vt (Samoiloff, 1987); nhiu lồi tuyn trùng cũng đã đưc s dng đ xác đnh các hiu ng đc hi ca gn 400 hĩa cht (Raffaelli và Mason, 1981). October 5, 2012 141
TIM NĂNG S DNG TUYN TRÙNG NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Qun xã tuyn trùng đưc dùng đ chng minh du là tác nhân gây ra s xáo trn mơi trưng bin Ligure (Davonaro, 1995). Các ging Terschellingia và Sabatieria ch th cho mơi trưng trm tích ch yu là bùn mn và sét (Vincx và cs, 1990; Vanreusel, 1990). Ging Axonolaimus và Sabatieria cĩ kh năng chng chu li mơi trưng b ơ nhim (Bongers, 1990). Các lồi thuc ging Monhystera và Theristus như là các lồi ch th cho s ơ nhim trm tích (GyeduAbabio và cs, 1999). Lồi Daptonema trabeculosum và D. fallax như nhng lồi cơ hi (Mahmoudi và cs, 2005). GyeduAbabio và cs (1999) ch ra rng Mn, Ti, Zn và Fe nh hưng đn s phong phú, đa dng và cu trúc ca cng đng tuyn trùng. 142
S DNG TO NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG Các nhĩm to chính trong h nưc ngt Dinophyta (brown: C), Cyanophyta (bluegreen: An, Aph, M) Chlorophyta (grassgreen: P). Algal genera: An – Anabaena , Aph – Aphanothece ,C– Ceratium ,G– Gomphosphaeria ,M– Microcystis ,P– Pandorina. October 5, 2012 143
S DNG TO NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG October 5, 2012 144
S DNG TO NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG October 5, 2012 145
S DNG TO NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG October 5, 2012 146
S DNG TO NHƯ SINH VT CH TH MƠI TRƯNG 147